________________
و
પકડવા ધંધા માટે જાળે અપાય નહિ, અપાય તે અધર્મ કહેવાય. માટે માનવતાના નામે દયાનું ખૂન ના થાય બહુજ વિવેકથી વિચાર કર જોઈએ.
સીતાજીએ રામને કહેવડાવ્યું હત સ્વામી મારા એકના લીધે લાખ માણસ મરતા અટકે, એ હેતુથી અનિચ્છાએ પણ રાવણનીરઈચ્છા પૂર્ણ કરૂં, યુદ્ધ કરી લાખેને સંહાર કરવા કરતાં મારે જ શીયલને ભેગ આપું તો હિંસા થતી અટકે એમાં ક્યાં વાંધે હતે? જરૂર માટે વાંધો હતે. લાખાના જીવનને સવાલ નથી પણ શીયળ ધર્મને સવાલ છે. એટલે ધર્મના રક્ષણ ખાતર, ગમે તે ભોગ લેવાય કે અપાય એ ગૌણ વસ્તુ હોઈ ધર્મ જ મુખ્ય વસ્તુ છે. કારણકે હિંસા કરવા-કરાવવાનો અંશે પણ હેતુ નથી, સર્વાશે ધર્મ રક્ષણને જ હેતુ છે. અન્ય દશનીઓના તથા જૈન દર્શનના રામાયણના શાસ્ત્રોમાં રામ અને સીતાજીએ ખેડું કર્યું એવો ઉલ્લેખ મુદ્દલ નથી, એજ સુચવે છે કે શીયળ ધર્મના રક્ષણને સવાલ અગ્રેસર છે.
ધર્મનું જે રક્ષણ કરે છે, એનું રક્ષણ ધર્મ કરે છે જેમ ખેતરનું રક્ષણ કરનાર ખેડુતનું રક્ષણ ખેતર કરે છે. જે તમારે અનાજ જોઈતું હોય તે ખેતરનું રક્ષણ કરે એમ ઉપદેશ કરવાની જરૂર રહેતી નથી. ફક્ત ધર્મ માટે ઉપદેશ આપવું પડે છે, કારણકે લોકો સહેજે અધમ તરફ દેરવાઈ જાય છે. દેરનારા પણ મળી આવે છે. વસ્તુ સ્થિતિ એવી છે કે ધર્મ સિવાય પરમાત્મપદે જઈ શકાય નહિ. જેના જીવનમાં ભૌતિક સુખ પ્રત્યે આકર્ષણ છે એ અંતે પામરદશામાં મુકાઈ જાય છે.
૫. પા. ફા. ૭
