________________
જ્ઞાન એ મહાધન છે, એના ફળ સ્વરૂપ વિનય જે ન હોય તે એ જ્ઞાન એકડા વગરના હજારે મીંડા જેવું શૂન્ય છે.
કનકવતી કન્યા માતા, પિતા અને વડીલોને વિનય જરા પણ ચૂકતી નહિ. એના બોલવામાં, ચાલવામાં, વર્તનમાં જેનારને એમ થાય કે એનામાં જ્ઞાનને જરા પણ ગર્વ નથી. અનુક્રમે યૌવનાવસ્થા પામી, એના જે ગુણવાન રૂપવાન વર મેળવવા તપાસ કરતાં ન મળવાથી, સ્વયંવર મંડપ રચવાનું નક્કી કર્યું. એવામાં અંતઃપુરમાં સુખાસને બેઠેલી કનકવતીએ અકસ્માત પિતા પાસે આવતે રાજહંસ જે. એ રાજહંસ પ્રીતિને ઉપજાવનારો, અશોક વૃક્ષના રાતા પાંદડા જેવી આંખે, પગ રાતા રંગના, ચાંચ પણ મઝાની. વધારે શું? સારસાર વસ્તુના પરમાણુ લઈને એને વિધાતાએ બનાવ્યું હોય તે હતો. કંઠમાં સેનાની ઘુઘરીવાળી ચેન, મધુર સ્વર અને ધીમે પગલે નૃત્ય કરતે જોઈ રાજકન્યા અત્યંત હર્ષ પામી. અને રાજકન્યાએ મનમાં વિચાર કર્યો કે, કોઈ પણ અત્યંત પુણ્યવાન વ્યક્તિને વિનેદ કરાવનાર આ રાજહંસ હેવો જોઈએ કારણ કે એના સ્વામી સિવાય આવા અલંકારથી કેણ શણગારે? એને સ્વામી ગમે તે હોય પરંતુ મારા વિનદ માટે મારા પાસે રાખું. એને જોઈને મારું મન–મેઘને જોઈ મેરની જેમ હર્ષથી નાચી ઊઠે છે. એવું વિચારી ગવાક્ષમાં રહેલા એ રાજ હંસને પોતે પોતાના હાથમાં ગ્રહણ કર્યો, ગ્રહણ કરીને એને ધીમે ધીમે પંપાળવા લાગી અને પાસે રહેલી સખીને સુવર્ણનું પાંજરું લાવવા કહ્યું. આવા પક્ષીઓ એક સ્થાને રહી શકતા નથી, એ રાજકન્યાને મનોમન ભાવ જાણીને સખી પાંજરું લાવવા ઊભી થઈ એટલામાં હંસે મનુષ્ય ભાષાથી કહેવાનું શરૂ કર્યું.
