________________
અરિહંતે દીક્ષા લીધા પછી કેવળજ્ઞાન થાય ત્યાં સુધી પ્રાય મૌન રહે છે, કેવળજ્ઞાન થયા પછી જ ઉપદેશ આપે છે. કારણ કે જગતને જે કાંઈ પિતે કહેવાનું છે તે જીવનમાં ઉતારી, ખાવા-પીવા વિગેરેમાં બહુ જ સાવધ રહી, પિતાનું અંધારૂ સદંતર દૂર થયા પછી અંતર પ્રકાશ (કેવલજ્ઞાન) પામ્યા પછી જ લે છે (ઉપદેશ આપે છે).
સંપૂર્ણ જ્ઞાનને વરેલા અરિહંત ભગવંતે એ જૈન શાસનની સ્થાપના કરેલ છે. એ શાસનની છાયામાં, ચતુર્વિધ સંઘ (સાધુ-સાધ્વી શ્રાવક-શ્રાવિકા )ને સમાવેશ થાય છે. એ આખાએ સંઘમાં કેવળ મોક્ષના અથઓ હોય તે પ્રવેશ પામે છે, શાસનનું બંધારણ હોય છે. તે બંધારણથી વિરૂદ્ધ વર્તનાર ગમે તે વિદ્વાન હોય તે પણ એ મહાઅજ્ઞાની છે, બંધારણને માન્ય રાખી યથાશક્તિ વર્તન કરનાર અલ્પજ્ઞાની પણ મહાજ્ઞાની છે.
વ્યવહારમાં રાજ, મંત્રી, રાષ્ટ્ર અને પ્રજા હોય છે. તથા એ પ્રજાના હિતાર્થ કાયદાઓ હોય છે. તેમ જૈન શાસનરૂપી રાષ્ટ્રના અરિહંતે રાજા, ગણધર ભગવંતે મંત્રીઓ અને સાધુ-સાધ્વી શ્રાવક-શ્રાવિકા એ ચતુર્વિધ સંઘ પ્રજા તરીકે હાઈ આગમશાસ્ત્ર એ બંધારણ છે, અને બંધારણને માન્ય રાખનાર જ શાસનની છાયા પામી શકે છે. વ્યવહારમાં પ્રજાના હિતાર્થે ઘડાયેલા કાયદાઓથી રાષ્ટ્ર ચાલે છે, પણ કાયદાનો ભંગ કરનાર રાજ્યદ્રોહી ગણાઈ શિક્ષાને પાત્ર બને છે, તેમ શાસ્ત્રોને અપલાપ કરી શાસ્ત્ર વિરૂદ્ધ વર્તનાર પણ ગુનેગાર ગણાઈ શિક્ષાને પાત્ર બને એમાં શંકા નથી. હા, એક વાત છે કે પ્રજા હિતાર્થે ધડાયેલા કાયદાઓને ભંગ કરનારને જેલ ભેગ કરાય છે, જેલ નજર સામે પ્રત્યક્ષ દેખાય છે, એટલે
