________________
સુખમાં આસક્ત બની ગાફેલ થાય તો પાછો એકેન્દ્રીયાદિ ગતિઓમાં ફેંકાઈ જાય છે. જેમ પવનના ઝપાટાથી રૂનું પુમડું, ઘાસનું તણખલું ઊંચે પર્વત ઉપર અથવા બહુ ઊંડા ખાડામાં ફેંકાઈ જાય છે, તેમ આપણું જીવન માટે પણ સમજવું. એટલે રામ પાંડ આદિએ ઉપર કહ્યા મુજબ પાછલા (પૂર્વના ભવોમાં) ભમાં અશુભ કર્મના ફરવર્ડ સોદા કરી છે તે અશુભ કર્મના ફળ રૂપ વનવાસાદિ દુઃખે સહન કરવાં પડ્યાં અને શુભ કાર્યો કરેલાં તેના પ્રતાપે સંસારમાં સુખની સામગ્રી પામ્યા. સુખમાં ખૂબ જાગ્રત રહ્યા, દુઃખમાં જરા પણ મુંઝાણું નહિ. નફાને માલ લે, નુકશાનીમાં ના પાડવી એ ડહાપણ નથી. પુર્યોદય લહેરથી ભોગવવું, અને પાપોદયે મોઢું બગાડવું, હડસેલવું, આનાકાની કરવી એ કર્મ સત્તા આગળ ચાલે એમ નથી જ. એટલે જ જ્ઞાનીઓ ભૂતકાળના અશુભ કર્મના વર્તમાનમાં ઉદય વખતે મુંઝાતા નથી, હર્ષથી દુઃખને વધાવે છે. જગતને વ્યવહાર પણ બતાવે છે કે લહેણદાર લહેણું વસુલ કરવા દેણનારને ત્યાં જાય છે, દેવું ન કર્યું હોય ત્યાં કઈ જતું નથી. એ ન્યાયે પાપ કરી અશુભ કર્મ ઉપાર્જન કર્યું હોય, તે ઉદયમાં આવે ત્યારે ભેગવતાં આવડે તે આવેલું દુઃખ જાય, અને નવું અશુભ બધાય નહિ, એટલું જ નહિ પણ સદ્દવિચારે, સદૂભાવનાઓ દ્વારા શુભ કર્મને બંધ થાય અને વિશિષ્ટ પ્રકારની આરાધ નાથી શુભાશુભ કમરને ક્ષય થાય, અંતે કેવળજ્ઞાન અને મુક્તિપદને પામી ભુતકાળને પામર આત્મા-પરમાત્મા થાય એમાં નવાઈ નથી.
જૈન શાસનનું રહસ્ય એ છે કે-શુભાશુભ કર્મને ક્ષમ ભાવથી જ ભેગવે અને ક્ષાવિકભાવને પામે.
