________________
૧૧૪
અનુયોગગણાનુજ્ઞાવસ્તુક | ‘અનુયોગાનુજ્ઞા' દ્વાર / સ્તવપરિજ્ઞા/ ગાથા ૧૧૯૮
અવતરણિકા :
પૂર્વગાથામાં સુવર્ણની ચાર પ્રકારની પરીક્ષાનું સ્વરૂપ બતાવ્યું. હવે ભાવસાધુની ચાર પ્રકારની પરીક્ષાનું સ્વરૂપ બતાવે છે –
ગાથા :
इअरम्मि कसाईआ विसिट्ठलेसा तहेगसारत्तं ।
अवगारिणि अणुकंपा वसणे अइनिच्चलं चित्तं ॥११९८॥ અન્વયાર્થ :
ફરઇિતરમાં=ભાવસાધુમાં, વિસને વિશિષ્ટ વેશ્યા, તાસીરતં તથા એકસારત્વ, મવિિા સાળંપા=અપકારીમાં અનુકંપા, વસો નિશ્ચનં ચિત્ત-વ્યસનમાં=આપત્તિમાં, અતિનિશ્ચલ ચિત્ત સાબ=કષાદિ છે.
ગાથાર્થ :
ભાવસાધુમાં વિશિષ્ટ વેશ્યા, તે પ્રકારનું એકસારત્વ, અપકારીમાં અનુકંપા અને આપત્તિમાં અતિનિશ્ચલ ચિત્ત કષાદિ છે.
ટીકા:
इतरस्मिन् साधौ कषादयो यथासङ्ख्यमेते, यदुत-विशिष्टा लेश्या कषः, तथैकसारत्वं छेदः, अपकारिण्यनुकम्पा तापः, व्यसनेऽतिनिश्चलं चित्तं ताडना, एषा परीक्षेति गाथार्थः ॥११९८॥
ટીકાર્ય :
ઇતરમાં=સાધુમાં, કષાદિ યથાસંખ્ય આ છે=ક્રમસર હવે કહે છે એ છે. જે કુતથી બતાવે છે – વિશિષ્ટ લેશ્યા=ભગવાનની આજ્ઞાનું સમાલોચન કરીને તદનુસાર મન-વચન-કાયાના પ્રવર્તનરૂપ લેશ્યા, કષ છે. તે પ્રકારનું એક સારપણું વિશિષ્ટ વેશ્યા જે પ્રકારે જીવનમાં સદા વણાઈ રહે તે પ્રકારનું જીવનનું એક પ્રધાનપણું, છેદ છે. અપકારી ઉપર અનુકંપા તાપ છે. વ્યસનમાં આપતિમાં, અતિનિશ્ચલ એવું ચિત્ત તાડના છે. આ પરીક્ષા છે=ઉપરમાં બતાવી એ ભાવસાધુની પરીક્ષા છે, એ પ્રમાણે ગાથાર્થ છે.
ભાવાર્થ :
કષ પરીક્ષા :
જેમ સુવર્ણને કસોટી પથ્થર ઉપર ઘસીને સુવર્ણનો પરીક્ષક “આ સુવર્ણ છે' એમ નિર્ણય કરી શકે છે, તેમ જે સાધુ ભગવાનના વચનનું અવલંબન લઈને અસંગભાવની વૃદ્ધિ થાય તે રીતે મન-વચન-કાયાના યોગોને સર્વ ઉચિત પ્રવૃત્તિમાં પ્રવર્તાવે છે, મોહના ઉમૂલન અર્થે ગુપ્તિનું અવલંબન લઈને શક્તિના પ્રકર્ષથી ધ્યાન અને અધ્યયનમાં ઉદ્યમ કરે છે, અને સંયમના કંડકોની વૃદ્ધિ કરવાના ઉપાય તરીકે આવશ્યક જણાય ત્યારે કંટકથી આકીર્ણ ભૂમિમાં ગમનતુલ્ય અત્યંત યતનાપૂર્વક સર્વ ઉચિત પ્રવૃત્તિ કરે છે, તેવા સાધુમાં મોહનું
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
