________________
દેશનાદ્વાચિંશિકા/સંકલના પંડિત જીવો -
તત્ત્વના અર્થી એવા બુધ પુરુષો માત્ર ક્રિયાઓથી સંતોષ માનનારા નથી, પરંતુ સર્વ યત્નથી શાસ્ત્રના પરમાર્થને જાણવા યત્ન કરે છે. આવા જીવોને શાસ્ત્રનો પરમાર્થ બતાવવામાં આવે તો તેઓને તત્ત્વની પ્રાપ્તિ થાય. તેથી શાસ્ત્રતત્ત્વ બુધથી પ્રાપ્ત થાય તેવું છે, અને તે શાસ્ત્રતત્ત્વ શ્રુતજ્ઞાન, ચિન્તાજ્ઞાન અને ભાવનાજ્ઞાન એ ત્રણ ભૂમિકાવાળું છે. શ્રુતજ્ઞાન અને ચિન્તાજ્ઞાનની ઉત્તરમાં જ્યારે ભાવનાજ્ઞાન પ્રગટે ત્યારે બુધને પણ શાસ્ત્રના પરમાર્થની પ્રાપ્તિ થાય છે. ત્યાં સુધી બુધ જીવો પણ ઉચિત ક્રિયાઓને કરનારા હોય છે; છતાં તેઓની રુચિ માત્ર આચારમાં કે માત્ર આચારની સૂક્ષ્મ યતનામાં હોતી નથી, પણ મોક્ષના ઉદ્દેશથી જે આચારો શાસ્ત્રોએ બતાવ્યા છે, તે આચારોનું તાત્પર્ય શાસ્ત્રની સૂક્ષ્મદ્રષ્ટિથી ગ્રહણ કરીને તેને સેવવાની વૃત્તિવાળા હોય છે. તેથી તેવા બુધ પુરુષોને શાસ્ત્ર પ્રત્યેનું દઢ વલણ થાય તેવો સંક્ષેપથી ઉપદેશ શ્લોક૨૪-૨પમાં આપેલ છે. તે ઉપદેશ સાંભળીને શ્રોતાને શાસ્ત્ર જાણવા પ્રત્યેનું બદ્ધ વલણ થાય, અને શ્રુતજ્ઞાન અને ચિત્તાજ્ઞાનના ક્રમથી ભાવનાજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ કરે, ત્યારે સર્વ કલ્યાણની પરંપરાને પ્રાપ્ત કરે છે.
વળી શાસ્ત્રતત્ત્વની પ્રાપ્તિ શ્રુતજ્ઞાન, ચિન્તાજ્ઞાન અને ભાવનાજ્ઞાનના ક્રમથી થાય છે, તેનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે –
(૧) શ્રુતજ્ઞાન :- સર્વદર્શન સાથે એકવાક્યતાવાળાં જે વચનો છે, જેમ અહિંસાદિ વ્રતો, તેનાથી થયેલા બોધરૂપ શ્રુતજ્ઞાન છે, અને તે વચનોનો બોધ પ્રમાણ-નયના અધિગમથી રહિત હોય છે. જેમ કોઠારમાં રહેલું બીજ સુરક્ષિત હોય છે, તેમ આ શ્રુતજ્ઞાન ઉત્તરના ચિન્તાજ્ઞાનની નિષ્પત્તિના બીજરૂપે સુરક્ષિત હોય છે.
તેથી એ ફલિત થાય કે સર્વ શાસ્ત્રોનાં અવિરોધી એવાં વચનોથી બોધ કર્યા પછી તે બોધ ઉત્તરના ચિન્તાજ્ઞાનનું કારણ બને તે રીતે શ્રુતજ્ઞાનમાં સુરક્ષિત હોય છે, કેમ કે શ્રુતજ્ઞાનવાળાને તત્ત્વની જિજ્ઞાસા હોય છે અને સામગ્રી મળતાં તેનાથી ચિન્તાજ્ઞાન પ્રગટે છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
