________________
૧૦
દેશનાદ્વાત્રિંશિકા/બ્લોક-૪
વક્તા માટે શક્ય નથી, એમ શ્લોક-૩ની અવતરણિકામાં કહેલ. તેનું નિરાકરણ કરતાં ગ્રંથકારશ્રીએ શ્લોક-૩માં સ્થાપન કર્યું કે દેશાદિ અને પુરુષાદિને જાણનાર વક્તાને આશ્રયીને જ વક્તાને એકાંતે નિર્જરા વાચકવચનથી ફલિત થાય છે. હવે આ કથન કોઈકને ઇષ્ટ જણાતું નથી. તેથી શંકા કરે છે કે આચારાંગમાં રાજા અને ટંકને સમાન દેશના આપવાનું કથન કર્યું છે, માટે પુરુષાદિના ભેદથી દેશનાનો ભેદ ઉચિત નથી. તેથી વાચકવચનનો અર્થ એ જ કરવો જોઈએ કે અનુગ્રહબુદ્ધિથી જે ધર્મોપદેશ આપે છે તે ઉપદેશકને એકાંતે નિર્જરા થાય છે. આ પ્રકારના શંકાકારના આશયનું નિરાકરણ કરતાં ગ્રંથકારશ્રી કહે છે -
શ્લોક ઃ
कोऽयं पुरुष इत्यादिवचनादत एव च ।
पर्षदादिविवेकाच्च व्यक्तो मन्दस्य निग्रहः ||४ ||
અન્વયાર્થ :
અતવ ==અને આથી જ=બાલાદિને જાણ્યા વિના દેશના આપવામાં કર્મબંધ થાય છે આથી જ, જોય પુરુષ ત્યાવિ વચના=‘આ પુરુષ કોણ છે ?' ઇત્યાદિ વચન હોવાને કારણે વર્ષનાવિવિવેાજ્ય અને પર્ષદાદિનો વિવેક હોવાને કારણે મન્વસ્વ=મંદનો-દેશાદિ-પુરુષાદિ જ્ઞાનના અભાવવાળા ઉપદેશકનો નિગ્રહઃ નિગ્રહ વ્યવક્તઃ=વ્યક્ત છે-અપસિદ્ધાન્તના ઉપદેશરૂપ નિગ્રહ વ્યક્ત છે. ।।૪।।
શ્લોકાર્થ :
અને આથી જ=બાલાદિને જાણ્યા વિના દેશના આપવામાં કર્મબંધ થાય છે આથી જ, ‘આ પુરુષ કોણ છે ?’ ઇત્યાદિ વચન હોવાને કારણે અને પર્ષદાદિનો વિવેક હોવાને કારણે, મંદનો=દેશાદિ-પુરુષાદિ જ્ઞાનના અભાવવાળા ઉપદેશનો, નિગ્રહ વ્યક્ત છે=અપસિદ્ધાન્તના ઉપદેશરૂપ નિગ્રહ વ્યક્ત છે. I[૪]
* ‘વર્ણાવિ વિવેાવ્ય' - અહીં ‘વિ’થી પુરુષનું ગ્રહણ કરવું.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
