________________
દેશનાદ્વાત્રિંશિકા/બ્લોક-૧૪
ટીકાર્ય :
મુવેશદ્દે ।। આદ્ય હોતે છતે=શ્રુતમય જ્ઞાન હોતે છતે, સ્વઅભિમતનું અવિરુદ્ધાર્થપણું હોવાને કારણે=સ્વદર્શનને અભિમત એવા અહિંસાદિનું અન્ય દર્શનોના કથન સાથે અવિરુદ્ધાર્થપણું હોવાને કારણે, મનાક્=થોડોક ‘અમારું દર્શન શોભન છે, અન્યનું નહીં' એવા સ્વરૂપવાળો દર્શનગ્રહ થાય છે-સ્વદર્શન પ્રત્યેનો અદૃઢ એવો અસત્ય પક્ષપાત હોવાને કારણે સામગ્રી મળતાં નિવર્તન પામે તેવો દર્શનગ્રહ થાય છે.
૪૩
બીજું હોતે છતે=ચિન્તામય જ્ઞાન હોતે છતે નય અને પ્રમાણના બોધરૂપ બુદ્ધિના મધ્યસ્થપણાથી=સ્વપરતંત્રમાં કહેવાયેલા યુક્તિના બળથી પ્રાપ્ત અર્થના સમર્થનના સામર્થ્યના અવિશેષરૂપ મધ્યસ્થપણાથી, ચિન્તાનો યોગ હોવાને કારણે ક્યારેય દર્શનગ્રહ થતો નથી. આથી જ=કોઈપણ દર્શન પ્રત્યેના પક્ષપાતરૂપ દર્શનગ્રહ થતો નથી આથી જ, અન્યત્ર પણ અવિસંવાદી અર્થનું દૃષ્ટિવાદમૂલકપણું હોવાથી તેના નિરાકરણમાં તત્ત્વથી દૃષ્ટિવાદનું જ નિરાકરણ છે, એ પ્રમાણે ઉપદેશપદમાં વ્યક્ત છે=ઉપદેશપદમાં કહેવાયું છે. ||૧૪||
ભાવાર્થ:
શ્રુતજ્ઞાનમાં કંઈક વિપર્યાસ અને ચિન્તાજ્ઞાનમાં મધ્યસ્થ ભાવ :
મોક્ષના કારણ બને એવા મતિ આદિ પાંચ જ્ઞાનમાંથી જે શ્રુતજ્ઞાન છે તે ત્રણ ભૂમિકામાં વિભક્ત છે : (૧) શ્રુતજ્ઞાન, (૨) ચિન્તાજ્ઞાન અને (૩)
ભાવનાજ્ઞાન.
(૧) શ્રુતજ્ઞાન :- શાસ્ત્રવચનથી શ્રુતજ્ઞાનની ભૂમિકાવાળું જ્ઞાન થાય છે ત્યારે યોગમાર્ગને કહેનારાં સુંદર વચનો પોતાના દર્શનમાં દેખાય, અને તે વચનો સાથે કોઈ દર્શનકારોને વિરોધ નથી તેવું જણાય ત્યારે સ્વદર્શન પ્રત્યેનો થોડોક પક્ષપાત ઉત્પન્ન થાય છે અર્થાત્ ‘અમારું દર્શન સુંદર છે, અન્યનું નહીં' એ પ્રકારનો અસત્ય પક્ષપાત ઉત્પન્ન થાય છે. જેમ કે ‘સર્વ દર્શનકારોએ અહિંસા, સત્ય, અચૌર્ય આદિને ધર્મરૂપે કહેલ છે, અને આપણા દર્શનમાં પણ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
