________________
૮૮
દેશનાદ્વાિિશકા/શ્લોક-૨૮-૩૦ સંવિગ્નભાવિત બાલ શુદ્ધાશુદ્ધના વિવેકપૂર્વક પ્રવૃત્તિ કરે તેવી સંભાવના છે; કેમ કે અશુદ્ધ ભિક્ષા આપવાના અભિનિવેશવાળા નથી. તેથી તેઓને વિષમ સંયોગોમાં સાધુને અશુદ્ધ ભિક્ષા આપવાનું કહેવાથી તેવા વિષમ સંયોગો ન હોય તો સાધુને શુદ્ધ ભિક્ષા આપવી જોઈએ, તેવો બોધ થાય છે.
વળી પાર્થસ્થભાવિત બાલ પ્રત્યે શુદ્ધ ભિક્ષાવિષયક ઉપદેશ આપવાની વિધિ સાર્થક છે, અશુદ્ધ ભિક્ષા આપવાનું કથન કરવું પિષ્ટપેષણ તુલ્ય છે એમ કહ્યું તેનાથી એ ફલિત થાય કે પાર્થસ્થભાવિત બાલજીવોને અશુદ્ધ ભિક્ષા આપવાનો સર્વથા નિષેધ કરવો નથી, પરંતુ પાર્શ્વસ્થભાવિત બાલજીવો શુદ્ધાશુદ્ધનો વિવેક કર્યા વિના ભિક્ષા આપવાના અભિનિવેશવાળા છે, તેથી તે મનોવૃત્તિવાળાને વિષમ સંયોગોમાં અશુદ્ધ ભિક્ષા આપવાનું કથન કરવું તે પિષ્ટપેષણ તુલ્ય છે. તેના બદલે “વિષમ સંયોગો છોડીને શુદ્ધ દાન આપવું જોઈએ તેવો ઉપદેશ આપવામાં આવે તો, વિષમ સંયોગો વિના પણ શુદ્ધાશુદ્ધના વિવેક વિના દાન આપવાનો તેઓનો અભિનિવેશ હતો તે દૂર થશે, અને સર્વ સંયોગોમાં અશુદ્ધ પણ દાન આપવાની તેઓની મનોવૃત્તિ છે તેનું વિષમ સંયોગોમાં રક્ષણ થશે, અને વિષમ સંયોગોના અભાવમાં શુદ્ધ દાન આપતા થશે અર્થાત્ વિષમ સંયોગોમાં અપવાદથી અશુદ્ધ દાન આપવાના વલણવાળા બનશે, અને વિષમ સંયોગો ન હોય તો શુદ્ધ ભિક્ષા આપવાના વલણવાળા બનશે. તેથી પાર્શ્વસ્થભાવિત બાલજીવો પણ તે પ્રકારના ઉપદેશથી દાનવિષયક ઉત્સર્ગ-અપવાદના પરમાર્થને સમજીને વિવેકપૂર્વક દાન કરનારા બને છે. રિલા અવતરણિકા :
શ્લોક-૨૮માં કહ્યું કે અન્ય પાસેથી એક નયનું જ્ઞાન કરીને આવેલા શ્રોતાને ઉપદેશક અજ્ઞાત તથનું કથન કરે. હવે કોઈ શ્રોતા અવ્ય પાસેથી એક નયનું જ્ઞાન કરીને આવેલ હોય, અને તે નથમાં એકાંત અભિનિવેશ હોય, તો તેવા શ્રોતાને કઈ રીતે ઉપદેશ આપવો જોઈએ ? તે બતાવે છે – શ્લોક :
दुर्नयाभिनिवेशे तु तं दृढं दूषयेदपि । दुष्टांशच्छेदतो नाछी दूषयेद्विषकण्टकः ।।३०।।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
