________________
૬૩
દેશનાહાવિંશિકા/ગ્લોફ-૨૦-૨૧ શકે નહીં, પરંતુ તેમની બુદ્ધિમાં પ્રતિભાસમાન થાય તેવા સંયમના આચારો બતાવવાથી બાલજીવોને તે આચારો ધર્મરૂપે ગ્રહણ થાય છે. તેવા બાલજીવોને આશ્રયીને ઉપદેશકે સંયમજીવનની સર્વ ઉચિત આચરણાઓ બતાવવી જોઈએ, અને સ્વયં પણ તે આચારો એ રીતે સેવવા જોઈએ કે તે જોઈને બાલ પણ તે પ્રકારના આચારો સેવવાને અભિમુખ ભાવવાળો થાય, અને બાહ્ય સારા આચારો સેવીને મોહથી કંઈક અનાકુળ અવસ્થારૂપ સ્વાથ્યને પ્રાપ્ત કરે.
બાલને સંયમજીવનમાં સમ્યગુ લોચનો ઉપદેશ આપવો જોઈએ અર્થાત્ સંયમજીવન ગ્રહણ કરીને વિભૂષા પ્રત્યેનું મમત્વ ત્યાગ કરવા અર્થે અને કષ્ટ પ્રત્યે દ્વેષ ન થાય તદર્થે લોચ કરવો જોઈએ, તેમ ઉપદેશ આપવો જોઈએ. વળી શરીર પ્રત્યેના મમત્વના ત્યાગ અર્થે સાધુએ ભૂમિ ઉપર શય્યા કરવી જોઈએ, જુદા જુદા તપ કરવા જોઈએ, પરિષદો સહન કરવા જોઈએ અને સંયમને ઉપકારક હોય, એટલી જ અલ્પ પ્રમાણમાં ઉપધિ રાખવી જોઈએ, આ પ્રકારનો ઉપદેશ બાલને આપવામાં આવે છે.
વળી પિંડવિશુદ્ધિ બતાવવા દ્વારા સાધુના ભિક્ષાવિષયક સર્વ દોષો બતાવવામાં આવે, જેથી બાલજીવો નિર્દોષ ભિક્ષા પ્રત્યેના પક્ષપાતવાળા થાય; વળી વિશેષ પ્રકારના સંયમના પરિણામની વૃદ્ધિ અર્થે દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવને આશ્રયીને ભિક્ષાવિષયક જુદા જુદા અભિગ્રહોનો ઉપદેશ આપે, જે સાંભળીને બાલજીવોને
આવું ત્યાગમય સંયમજીવન કલ્યાણનું કારણ છે” તેવી બુદ્ધિ થાય. વળી વિગઈઓનો ત્યાગ, નવકલ્પી વિહાર, પગરખાંનો ત્યાગ, રાત્રે બે પ્રહરની નિદ્રા, અનાજના એક દાણાથી પારણું આદિ, તથા હંમેશાં કાયોત્સર્ગમુદ્રામાં રહીને શુભધ્યાન કરવાનો ઉપદેશ આપવામાં આવે, તો તેવી ઉચિત ક્રિયા કરીને બાલજીવો મોહના પરિણામમાંથી કંઈક મુક્ત થઈને આરાધકભાવને પામે. તેથી ઉપદેશકે તેવો ઉપદેશ આપવો જોઈએ.
અહીં બાહ્ય ક્રિયાનો ઉપદેશ આપવો જોઈએ, તેમ કહ્યું નથી, પરંતુ બાહ્ય ક્રિયાપ્રધાન જ ઉપદેશ આપવો જોઈએ તેમ કહેલ છે. તેથી અર્થથી એ ફલિત થાય કે પરિણામની શુદ્ધિનું કારણ બને તેવી પરિણતિથી વિશિષ્ટ એવી બાહ્ય ક્રિયાનો ઉપદેશ આપે, જેથી બાહ્ય ક્રિયાની પ્રધાનતા પ્રાપ્ત થાય અને ગૌણરૂપે પરિણતિની વિશુદ્ધિ પણ પ્રાપ્ત થાય. ૨૦-૨૧ાા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
