________________
દેશનાદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૨૫ અસંગઅનુષ્ઠાનનું કારણ બને છે. માટે બાહ્ય અનુષ્ઠાનના સેવન કરતાં આજ્ઞાનો આદર શ્રેષ્ઠ છે અર્થાત્ બાહ્ય અનુષ્ઠાનો સુંદર રીતે સેવાતાં હોય, તોપણ જો ભગવાનની આજ્ઞાથી નિયંત્રિત થઈને સેવાતાં ન હોય, તો તે વચનાનુષ્ઠાન બનતાં નથી, અને જો ભગવાનની આજ્ઞાથી નિયંત્રિત થઈને સેવાતાં હોય તો વચનાનુષ્ઠાન બને છે. માટે સર્વ અનુષ્ઠાનોના સેવન કરતાં ભગવાનની આજ્ઞાનો આદર જ શ્રેષ્ઠ છે; કેમ કે સર્વ અનુષ્ઠાનોના સેવનનું પ્રયોજન અસંગભાવની પ્રાપ્તિ છે, અને આજ્ઞાનો આદર વચનાનુષ્ઠાન ઉત્પન્ન કરાવીને અસંગભાવની પ્રાપ્તિ કરાવે છે. તેથી એ ફલિત થાય છે કે સર્વ અનુષ્ઠાનોમાં ભગવાનની આજ્ઞાનો આદર જ શ્રેષ્ઠ છે, અને ભગવાનના વચનનું પૂર્વમાં સ્મરણ ન હોય એવી ક્રિયા હોતે છતે અસંગઅનુષ્ઠાનની ઉપપત્તિ નથી.
આશય એ છે કે મોક્ષ અર્થે બાહ્ય સુંદર આચરણાઓ કરાતી હોય અને સૂક્ષ્મ યતનાપૂર્વક પણ આચરણા કરાતી હોય, આમ છતાં સર્વ અનુષ્ઠાનો ભગવાનના વચનના સ્મરણપૂર્વક શાસ્ત્રથી નિયંત્રિત કરાતાં ન હોય તો તે ક્રિયાથી અસંગઅનુષ્ઠાનની ઉપપત્તિ નથી.
પૂર્વમાં ગ્રંથકારશ્રીએ સ્થાપન કર્યું કે આજ્ઞાનો આદર ન હોય અર્થાત્ ભગવદ્ આજ્ઞાના સ્મરણપૂર્વક આજ્ઞાથી નિયંત્રિત ક્રિયા કરાતી ન હોય તો અસંગઅનુષ્ઠાનની પ્રાપ્તિ નથી. ત્યાં કોઈક કહે કે કોઈ સાધક સર્વઅનુષ્ઠાન આજ્ઞાથી નિયંત્રિત કરી શકતા ન હોય, પરંતુ ભગવાન પ્રત્યેના બહુમાનને કારણે ભગવાને બતાવેલાં સદનુષ્ઠાનો સેવતા હોય, અને ત્યારપછી ઉચિત અવસરે ભગવાનના સ્વરૂપનું અનુધ્યાન કરતા હોય, અર્થાતુ ભગવાન વીતરાગસર્વજ્ઞ છે અને જીવની સારભૂત અવસ્થા એ જ છે” એ પ્રકારે ચિંતવન કરતા હોય, અને તે ચિંતવનથી તેમનો આત્મા વીતરાગભાવથી ભાવિત બને ત્યારે અસંગઅનુષ્ઠાનની ઉપપત્તિ થશે, અર્થાત્ તે સાધક વીતરાગની જેમ સર્વત્ર સંગ વગરની પરિણતિવાળા થશે. માટે જેમ આજ્ઞાનો આદર વચનાનુષ્ઠાનની પ્રાપ્તિ દ્વારા અસંગભાવનું કારણ છે, તેમ પ્રીતિ, ભક્તિરૂપ સદનુષ્ઠાનો પણ અસંગભાવની પ્રાપ્તિનું કારણ બનશે. તેને ગ્રંથકારશ્રી કહે છે –
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
