________________
દેશનાદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૨૬-૨૭ પરિણામોથી સંવલિત ક્રિયાઓનો ઉપદેશ આપે છે, જેથી તે પ્રકારની ક્રિયાઓ કરીને બાલ અને મધ્યમ જીવો કંઈક નિશ્ચયને અભિમત એવા પરિણામમાં ઉદ્યમ કરનારા બને છે; જેથી ક્રિયા દ્વારા કંઈક પરિણામોનો પણ અનુભવ થાય છે. તે અનુભવના બળથી તેઓની બુદ્ધિ પરિપક્વ બને છે, અને તેઓને નિર્ણય થાય છે કે ઉચિત ક્રિયાઓ દ્વારા પરિણામોની શુદ્ધિ થાય છે. ત્યારપછી નિશ્ચયનયપ્રધાન એવી દેશના આપવામાં આવે ત્યારે, તેઓની મતિ નિશ્ચયનયને ઉચિત સ્થાને જોડવાને અનુકૂળ પરિપક્વ થયેલી હોવાથી, નિશ્ચયનયના પરમાર્થને પામે છે. તેને બદલે જો પ્રથમ ભૂમિકામાં વ્યવહાર પ્રધાન દેશના ન આપવામાં આવે અને નિશ્ચય અને વ્યવહાર ઉભયનું કથન સ્વસ્વસ્થાનને આશ્રયીને બતાવવામાં આવે, તો અપરિપક્વ બુદ્ધિવાળા એવા તેઓ તે બંને નયના પરમાર્થને પામી શકે નહીં. તેથી કોઈ તત્ત્વની પ્રાપ્તિ થાય નહીં, અને નિશ્ચયપ્રધાન વાતો ગ્રહણ કરીને વ્યવહારનો અપલાપ કરનારા થાય તો ભાવિમાં પણ વ્યવહારની પ્રાપ્તિનો સંભવ રહે નહીં. તેને બદલે પ્રથમ ભૂમિકા પ્રમાણે વ્યવહારનયનો ઉપદેશ આપવામાં આવે, અને તત્સવલિત નિશ્ચયનય ગૌણરૂપે બતાવવામાં આવે, તો નિશ્ચયનયને અભિમત પરિણામોથી યુક્ત વ્યવહારનયની ક્રિયાઓ કરીને પક્વ બુદ્ધિવાળા થાય, અને ત્યારપછી નિશ્ચયનયનો પરમાર્થ ગ્રહણ કરે ત્યારે બુધ પુરુષોની જેમ ધર્મના રહસ્યને પ્રાપ્ત કરે. તેથી શિષ્યમતિની પરિકર્મણા માટે એક નયની દેશના આપવાનું પણ સંમતિતર્કમાં કહેલ છે. તેથી બાલાદિની અપેક્ષાએ એક નયની દેશના આપવી દોષરૂપ નથી. ll૨કા અવતરણિકા :
પૂર્વશ્લોક-૨૬માં યુક્તિથી સ્થાપન કર્યું કે બાલાદિની અપેક્ષાએ એક નયની દેશના પણ બાલાદિ જીવોની બુદ્ધિની પરિકર્મણાનું કારણ છે. તેથી તે જીવોને અપાતી દેશના તત્વથી પ્રમાણદેશના છે, તે બતાવવા અર્થે કહે છે – બ્લોક :
प्रमाणदेशनैवेयं ततो योग्यतया मता । द्रव्यतः सापि नो मानं वैपरीत्यं यया भवेत् ।।२७।।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
