________________
૮૨
દેશનાદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૨૮ ટીકા :
आदाविति-आदौ-प्रथमं, यथारुचि=श्रोतृरुच्यनुसारिनयागुण्येन, श्राव्यं जिनवचनम्, ततः स्वपारतन्त्र्यं बुद्धिपरिकर्मणां च श्रोतुर्ज्ञात्वा नयान्तरं वाच्यम्, अन्यस्मात् स्वव्यतिरिक्तात्त्वेकस्मिन्नये श्रोत्रा ज्ञाते सति परिशिष्टम् अज्ञातनयान्तरं प्रदर्शयेत्, अप्राप्तप्रापणगरीयस्त्वान्महतामारम्भस्य ।।२८।। ટીકાર્ચ -
માવો પ્રથમં .... મદતામારમ0 / આદિમાં=પ્રથમ-ઉપદેશ સાંભળવા માટે આવેલા અભિનવ શ્રોતાને પ્રથમ, યથારુચિ=શ્રોતાની રુચિને અનુસરનારા નય અનુસાર શ્રાવ્ય જિનવચન સંભળાવવું જોઈએ. ત્યારપછી શ્રોતાનું સ્વપારતંત્ર અને બુદ્ધિની પરિકમણાને જાણીને નયાત્તર કહેવું જોઈએ. વળી પોતાનાથી વ્યતિરિક્ત એવા અન્ય પુરુષ પાસેથી શ્રોતા વડે એક નય જ્ઞાત થયે છતે પરિશિષ્ટ-અજ્ઞાત એવું નયાત્તર કહેવું જોઈએ; કેમ કે મહાન પુરુષના આરંભનું અપ્રાપ્યતા પ્રાપણમાં ગરીયસપણું છે. ૨૮ ભાવાર્થ :બાલ અને મધ્યમ શ્રોતાને દેશના આપવાની મર્યાદા -
બાલ અને મધ્યમને આશ્રયીને ઉપદેશકના ઉપદેશની મર્યાદા શું છે? તે પ્રસ્તુત શ્લોકમાં બતાવે છે. તે આ પ્રમાણે –
જે શ્રોતા ધર્મ સાંભળવાને અભિમુખ થયેલ છે, તે શ્રોતાની રુચિ કેવા પ્રકારની છે, તેનું જ્ઞાન કરીને તેની રુચિને અનુસરનારા નયથી તેને જિનવચન સંભળાવવું જોઈએ. જેમ કે તત્ત્વના અર્થી બાલજીવો બાહ્ય આચરણા પ્રત્યેની રુચિવાળા હોય છે, તેથી તેવા જીવોને આશ્રયીને પરિણામલક્ષી બાહ્ય આચરણા બતાવવી જોઈએ કે જે તેના દ્વારા ધર્મબુદ્ધિથી ગ્રહણ થાય, અને તે રીતે ધર્મને સેવીને તેમની બુદ્ધિ પરિકર્મિત થાય. તેના બદલે તે બાલ શ્રોતાઓને આદિમાં તેમની રુચિને અનુસાર ઉપદેશ ન આપવામાં આવે, પરંતુ મધ્યમ જીવોની રુચિને યોગ્ય સૂક્ષ્મ યતનાવાળી બાહ્ય આચરણાનો ઉપદેશ આપવામાં આવે, તો બાલબુદ્ધિ હોવાથી તેના પરમાર્થને તેઓ ગ્રહણ કરી શકે નહીં, કેમ કે બાલજીવોની સ્થૂલ રુચિ હોવાને કારણે મધ્યમ જીવોને યોગ્ય સૂક્ષ્મ યતનાવાળો ધર્મ તે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
