________________
૯૦
દેશનાદ્વાસિંશિકા/શ્લોક-૨૭ અહીં પ્રશ્ન થાય કે જ્યારે વ્યવહારનયપ્રધાન દેશના આપે છે, ત્યારે તત્ત્વની ઉપપત્તિ થતી નથી, પરંતુ જ્યારે બુદ્ધિ પરિકર્મિત થશે અને નયાન્તરની પ્રાપ્તિ થશે, ત્યારે તત્ત્વની પ્રાપ્તિ થશે. તેથી વર્તમાનમાં એ દેશનાને પ્રમાણદેશના કઈ રીતે કહી શકાય ? તેથી બીજો હેતુ કહે છે –
તમાન ... ભવેત્ ા તભાવથી તફલનો સંભવ છે બાલાદિની બુદ્ધિ એક તયથી પરિકમિત થયા પછી ઉપદેશક દ્વારા નયાતરનો ઉપદેશ આપવામાં આવે તો તયાારના બોધતા ભાવને કારણે પ્રમાણદેશનાના ફળનો સંભવ છે. ફલઅનુપયોગ લક્ષણ દ્રવ્યથી પ્રમાણદેશના પણ અર્થાત્ શ્રોતાને યથાર્થ બોધ કરાવવો તે દેશનાનું ફળ છે, અને તે ફળ પ્રાપ્ત ન થાય તેવી પ્રમાણદેશના પણ, માન નથી=પ્રમાણ નથી કે જેના વડે બુદ્ધિના અંધાપા સ્વરૂપ વૈપરિત્ય થાય. રા. ભાવાર્થ - (i) બાલ અને મધ્યમને અપાયેલી એક નયની દેશના પણ ફળની અપેક્ષાએ પ્રમાણદેશના :(ii) બાલ અને મધ્યમનો વિવેક કર્યા વિના અપાયેલી પ્રમાણદેશના પણ અપ્રમાણદેશના :
પૂર્વશ્લોક-૨૬માં ગ્રંથકારશ્રીએ સ્થાપન કર્યું કે બાલ અને મધ્યમ જીવોને વ્યવહારાદિ-માત્ર-પ્રધાન દેશના આપવાથી તેઓની બુદ્ધિ પરિકમિત થાય છે. તેથી બાલાદિને અપાતી એક નયની દેશના પણ તત્ત્વથી પ્રમાણદેશના જ છે; કેમ કે તે એક નયની દેશનામાં પ્રમાણ દેશનાનું કાર્ય કરવાની યોગ્યતા છે અર્થાતુ વર્તમાનમાં એક નયનો બોધ કરાવીને, શ્રોતાની બુદ્ધિ પરિપક્વ થયા પછી નયાન્તરનો ઉપદેશ આપવામાં આવશે ત્યારે, શ્રોતાને અન્ય નયનો બોધ થવાથી પ્રમાણબોધ થશે અર્થાત્ શ્રોતાને ભગવાનના વચનનો યથાર્થ બોધ કરાવવો એ પ્રમાણદેશનાનું પ્રયોજન છે, અને જ્યારે બાલ અને મધ્યમ જીવોની બુદ્ધિ પક્વ થશે ત્યારે વક્તા વ્યવહારનયાદિથી અન્ય એવા નિશ્ચયનયાદિનો બોધ કરાવીને શ્રોતાને ઉભયનયનો બોધ કરાવશે, ત્યારે ધર્મના ગુહ્યની પ્રાપ્તિ થશે. તેથી આદ્ય ભૂમિકામાં એક નયની દેશના પણ પ્રમાણદેશના છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
