________________
૭૨
દેશનાદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૨૫ ઉદ્યમથી શાસ્ત્રતત્ત્વની પરીક્ષા કરે છે, અને કષાદિથી શુદ્ધ શાસ્ત્રને પ્રમાણરૂપે સ્વીકારે છે, અને તે શાસ્ત્રના અધ્યયનથી ક્રમસર શ્રુતજ્ઞાન, ચિંતાજ્ઞાન અને ભાવનાજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરે છે, અને ત્યાર પછી પણ માત્ર ધર્મઅનુષ્ઠાન કરવા ઉત્સાહિત થતા નથી, પરંતુ ભગવાનના વચનનું સ્મરણ કરીને જે ઉચિત અનુષ્ઠાન સ્વકૃતિસાધ્ય હોય તે અનુષ્ઠાન સેવે છે, અને દરેક અનુષ્ઠાનના સેવનકાળમાં ભગવાનની આજ્ઞાનું સ્મરણ કરે છે. તેથી આજ્ઞાના સ્મરણ દ્વારા આવા બુધપુરુષોના હૈયામાં સદા વીતરાગ સંસ્થિત છે, અને વીતરાગને હૈયામાં રાખીને તેમના વચન પ્રમાણે અનુષ્ઠાન સેવીને તે વચનાનુષ્ઠાન દ્વારા બુધપુરુષો ક્રમ કરીને અસંગઅનુષ્ઠાનને પ્રાપ્ત કરે છે, જે પરમાત્માની સાથે સમરસની આપત્તિરૂપ છે; કેમ કે વચનાનુષ્ઠાનના સેવનકાળમાં સદા વીતરાગ હૈયામાં વર્તતા હોવાથી ધ્યાનથી વિતરાગભાવ પોતાનામાં સાક્ષાત્ થાય છે, ત્યારે પોતે વીતરાગભાવવાળા બને છે; અને આ અવસ્થામાં જેમ ક્ષાયિકભાવના વીતરાગ સર્વત્ર સંગ વગરના હોય છે, તેમ ક્ષયોપશમભાવના વિતરાગ એવા આ યોગી સર્વત્ર સંગ વગરના બને છે.
અને આ સમરસની આપત્તિ ધ્યાનનું પ્રકૃષ્ટ ફળ છે અર્થાત્ વચનાનુષ્ઠાનના સેવનકાળમાં ભગવાનની આજ્ઞાના સ્મરણ દ્વારા પ્રવૃત્તિ કરતી વખતે સદા ભગવાનનું ધ્યાન વર્તતું હતું, તેનું પ્રકૃષ્ટ ફળ આ સમરસની આપત્તિ છે, અને આ સમરસની આપત્તિ યોગીની માતા છે અર્થાત્ ભગવાનના ધ્યાનથી ભગવાનની જેમ વીતરાગભાવ પોતાનામાં પ્રગટ થવાને કારણે યોગી પોતે રત્નત્રયીની પરિણતિરૂપ બને છે. તેથી ભગવાનની સાથે સમાન રસની પ્રાપ્તિ એ રત્નત્રયીની એકતાની પરિણતિવાળા યોગીની માતા છે. પૂર્વના કથનનો ફલિતાર્થ ‘લ્ય રથી બતાવતાં કહે છે –
બુધપુરુષ આજ્ઞાના આદર દ્વારા સદા ભગવાનને હૈયામાં રાખીને સર્વ અનુષ્ઠાનોની પ્રવૃત્તિ કરે છે, જેના કારણે ક્રમે કરીને સમરસની પ્રાપ્તિ થાય છે, એમ પૂર્વમાં કહ્યું. તેથી એ ફલિત થાય કે આજ્ઞાના આદર દ્વારા જ વચનાનુષ્ઠાનની ઉપપત્તિ છે, અને આ વચનાનુષ્ઠાન, ઉત્તરોત્તર પ્રકર્ષને પામીને સમાપત્તિસંજ્ઞાવાળા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
