________________
પ૪
દેશનાદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૧૭ ધર્મબુદ્ધિથી પણ ચારિત્રાચારની ક્રિયાઓ કરે કે તપાદિ કરે, તોપણ તેની ચારિત્રાચારની ક્રિયાઓ કે તપાદિ, ચારિત્રની પ્રાપ્તિ માટે થતા નથી.
અહીં વિશેષ એ છે કે જો સ્ત્રાનું પ્રતિવરતિ મમ્ પ્રતિવરતિ આ પ્રકારના શાસ્ત્રવચનને સાંભળીને કોઈને ગ્લાન સાધુની ભક્તિ કરવાનો પરિણામ થાય, અને અભિગ્રહ ગ્રહણ કરે કે “આ ચાતુર્માસમાં જો કોઈ મહાત્મા ગ્લાન થાય તો મારે તેઓને ઔષધાદિ આપવાં તો આ પ્રકારનો તેનો અભિગ્રહ ગ્લાન સાધુની ભક્તિ કરવાના અધ્યવસાયરૂપ છે માટે સુંદર છે. આમ છતાં ગ્લાનની ભક્તિ કરવાનું કહેનારાં શાસ્ત્રવચનોનો પરમાર્થ નહીં જાણતો હોવાથી તે અભિગ્રહધારી અજ્ઞ પુરુષ, કોઈ સાધુ ગ્લાન ન થાય અને પોતાને ઔષધ પ્રદાનાદિનો લાભ ન મળે ત્યારે જે ખેદ કરે છે તેમાં કારણ તેનું અજ્ઞાન છે. વસ્તુતઃ કોઈ સાધુ શક્તિના ઉત્કર્ષથી સંયમયોગમાં ઉત્કર્ષ કરતા હોય, અને
ગ્લાનત્વને કારણે તેમના સંયમયોગમાં શૈથિલ્ય આવતું હોય, ત્યારે તેને દૂર કરીને તેઓના સંયમયોગને દઢ કરવામાં સહાયક થવું તે મહાનિર્જરાનું કારણ છે, પરંતુ ઔષધપ્રદાનના લાભ માટે ગ્લાનત્વ ઇચ્છવું તે તો મહા અવિવેક છે. જેને તેવો બોધ હોય તેવા વિવેક પુરુષને તો કોઈ પણ સાધુ ગ્લાન ન થાય તેમાં પ્રમોદ થાય છે, અને સાધુ ગ્લાન થયા હોય ત્યારે તેઓને ઔષધ આપીને તેમની ગ્લાનિ પોતે દૂર કરે ત્યારે પણ પ્રમોદ થાય છે. તે આ રીતે –
કોઈ સાધુ ગ્લાન ન થાય ત્યારે વિવેકી શ્રાવક વિચારે કે “સર્વ મહાત્માઓ સંયમયોગમાં સુદઢ યત્ન કરી રહ્યા છે, તેઓ ગ્લાન ન થયા તે સુંદર થયું' અને કોઈ સાધુ ગ્લાન થાય ત્યારે વિચારે કે “ખરેખર ! આ સાધુ ગ્લાન થયા તે સુંદર ન થયું, પરંતુ હવે હું તેઓની ગ્લાનિ દૂર કરીને તેઓના સંયમયોગને સુદૃઢ પ્રવર્તાવવામાં સહાયક બનું' એમ વિચારી ઔષધાદિ દ્વારા તે મહાત્માની ગ્લાનિ દૂર થાય તેવા પ્રયત્ન કરે છે; અને તેમની ગ્લાનિ દૂર થાય ત્યારે તેને હર્ષ થાય છે કે “આ મહાત્મા ગ્લાનિ દૂર થવાથી હવે સંયમયોગની સુંદર આરાધના કરશે.” આવા પ્રકારનો હર્ષ સંયમ પ્રત્યેના પક્ષપાતથી ઊઠેલો હોવાથી નિર્જરાનું કારણ બને છે; પરંતુ અભિગ્રહને ગ્રહણ કરનાર પુરુષ અન્ન હોય તો ઔષધપ્રદાનનો લાભ ન થાય ત્યારે જેમ ઉચિત ભાવ કરી શકતો નથી, તેમ ભાવનાજ્ઞાન વિનાનો અજ્ઞ પુરુષ પણ સંયમનાં ઉચિત અનુષ્ઠાનો ઉચિત રીતે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
