________________
So
દેશનાદ્વાત્રિશિકાશ્લોક-૧૦-૨૦ શાસ્ત્રતત્ત્વનો બોધ પણ માત્ર શબ્દોના અર્થનો બોધ કરવાથી થતો નથી, પરંતુ શ્રુતજ્ઞાન, ચિત્તાજ્ઞાન અને ભાવનાજ્ઞાનના ક્રમથી થાય છે; અને તે ત્રણ પ્રકારના બોધમાં પણ શ્રુતજ્ઞાન અને ચિત્તાજ્ઞાનથી થયેલાં શાસ્ત્રવચનોનો બોધ ધર્મક્રિયામાં બળવાન પ્રમાણ નથી, પરંતુ ભાવનાજ્ઞાનથી પ્રાપ્ત થયેલો બોધ જ ધર્મક્રિયામાં બળવાન પ્રમાણ છે અર્થાત્ પરલોકની પ્રવૃત્તિમાં પ્રમાણભૂત છે.
આનાથી એ પ્રાપ્ત થાય કે કઈ પ્રવૃત્તિ ઉચિત છે અને કઈ પ્રવૃત્તિ અનુચિત છે, તેનો નિર્ણય ભાવનાજ્ઞાનથી થાય છે; અને નિર્ણાત થયેલી ઉચિત પ્રવૃત્તિ પણ કઈ રીતે સેવવામાં આવે તો લક્ષ્યની પ્રાપ્તિનું કારણ બને, અને કઈ રીતે સેવવામાં આવે તો લક્ષ્યની પ્રાપ્તિનું કારણ ન બને, તેનો નિર્ણય પણ ભાવનાજ્ઞાનથી થાય છે. તેથી જે યોગીને ભાવનાજ્ઞાનથી શાસ્ત્રતત્ત્વનો બોધ થયો છે, અને તેને અનુરૂપ ક્રિયા કરે છે, તેઓને તે ક્રિયાઓનું જે ફળ સર્વજ્ઞએ કહ્યું છે, તે ફળ પ્રાપ્ત થાય છે. ll૧લી. અવતરાણિકા :
શ્લોક-૧માં કહ્યું કે ઉપદેશકે બાલાદિની અપેક્ષાએ દેશના આપવી જોઈએ. ત્યારપછી શ્લોક-૬માં બાલ, મધ્યમ અને પંડિત પુરુષનું લક્ષણ બતાવ્યું, અને ત્યારપછી ધર્મની પ્રવૃત્તિ બાલજીવો કેવી કરે છે, તેનું સ્વરૂપ શ્લોક-૭માં બતાવ્યું, મધ્યમ જીવો ધર્મની પ્રવૃત્તિ કેવી કરે છે તેનું સ્વરૂપ શ્લોક-૮માં બતાવ્યું, અને પંડિત પુરુષોથી શાસ્ત્રતત્વ જોય છે, તેનું સ્વરૂપ શ્લોક-૯માં બતાવ્યું. ત્યારપછી શાસ્ત્રનો પરમાર્થ શ્રુત, ચિત્તા અને તેની ઉત્તરમાં ઉત્પન્ન થતી ભાવનાથી પ્રાપ્ત થાય છે, એમ બતાવીને, શ્રુતજ્ઞાન, ચિત્તાજ્ઞાન અને ભાવનાજ્ઞાનનું સ્વરૂપ બતાવ્યું. હવે ધર્મને અત્યંત અભિમુખ થયેલ એવા બાલને કેવા પ્રકારનો ધર્મનો ઉપદેશ આપવો જોઈએ, તે બતાવે છે – શ્લોક :
बाह्यक्रियाप्रधानैव देया बालस्य देशना । सेवनीयस्तदाचारो यथाऽसौ स्वास्थ्यमश्नुते ।।२०।।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
