________________
દેશનાદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૧૦-૧૧
૩૧ છે તેની સાથે સંલગ્ન એવા પદાર્થના બોધનો વ્યવચ્છેદ શ્રતમાં સ્વીકારવો જોઈએ નહીં; કેમ કે તેનું વાક્ય-મહાવાક્ય-એદંપર્થમૂર્તિક દીર્ઘ-એકઉપયોગ સાથે સંલગ્ન એવા પદાર્થના બોધનું, ઉપદેશપદમાં પ્રસિદ્ધપણું છે શ્રુતરૂપે ઉપદેશપદમાં કથન છે, એ પ્રમાણે જાણવું અથવા ત્યાં વાચ્યાર્થમાત્રના વિષયમાં=પદાર્થાદિ ચાર પ્રકારના બોધ અંતર્ગત પદાર્થના બોધમાં, સ્વતંત્રની સ્વસિદ્ધાંતની, સંજ્ઞાનો વ્યવચ્છેદ જ ઇચ્છાય છે સ્વતંત્રની શ્રત, ચિંતા અને ભાવનારૂપ જે સંજ્ઞા છે, તેમાં મૃતસંજ્ઞાનો વ્યવચ્છેદ જ ઈચ્છાય છે, એથી દોષ નથી. ૧૧ાા ભાવાર્થ :પંડિત-એક-ગમ્ય એવા શાસ્ત્રનું સ્વરૂપ અને શ્રુતજ્ઞાનનું સ્વરૂપ –
પૂર્વશ્લોકમાં કહ્યું કે શાસ્ત્રતત્ત્વના પરમાર્થને બુધપુરુષ જાણી શકે છે. તેથી હવે બુધપુરુષ શાસ્ત્રતત્ત્વના પરમાર્થને કઈ રીતે જાણી શકે છે? તે સ્પષ્ટ કરે
બુધપુરુષ શાસ્ત્રતત્ત્વને પ્રથમ શ્રુતરૂપે જાણે છે, અને ત્યારપછી બુધપુરુષને શ્રુતના બળથી ચિન્તાજ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય છે, અને શ્રુત અને ચિત્તાના ઉત્તરમાં ભાવનાજ્ઞાન પ્રગટે છે, અને તે ભાવનાજ્ઞાનથી સુગ્રહ તાત્પર્યવાળું શાસ્ત્રતત્ત્વ છે. એથી બુધપુરુષ સ્વશક્તિ અનુસાર શાસ્ત્રતત્ત્વમાં યત્ન કરે, અને જ્યારે ભાવનાજ્ઞાનથી સંપન્ન બને, ત્યારે શાસ્ત્રતત્ત્વના પરમાર્થને પ્રાપ્ત કરે છે.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે શ્રુત, ચિત્તા અને ભાવનાજ્ઞાન શું છે? તેથી ક્રમસર તે ત્રણે જ્ઞાનોનું સ્વરૂપ બતાવે છે –
શ્રુતજ્ઞાન એ પ્રમાણ-નયના બોધથી રહિત છે; કેમ કે પ્રમાણ-નયનો બોધ ચિન્તાજ્ઞાનમાં હોય છે. વળી શ્રુતજ્ઞાન જેમ પ્રમાણનયથી રહિત એવાં વાક્યોથી થાય છે, તેમ સર્વાનુગ એવા વાક્યથી થાય છે=સર્વ શાસ્ત્રો સાથે અવિરોધરૂપે નિર્મીત અર્થવાળાં વાક્યોથી થાય છે. જેમ સર્વ દર્શનશાસ્ત્રો અહિંસાદિને ધર્મ કહે છે, હિંસાદિને ધર્મ કહેતાં નથી. વળી સર્વ દર્શનકારો મોક્ષ અર્થે ધર્મનો ઉપદેશ આપે છે, અને મોક્ષનો ઉપાય સર્વસંગરહિત અવસ્થા છે, તેમ બતાવે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
