________________
૨૯
દેશનાદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૧૦-૧૧ ટીકા :
श्रुतेति-श्रुतचिन्ताभ्यामुत्तरोत्पन्ना या भावना तया भाव्यं-सुग्रहतात्पर्यकम्, अद: शास्त्रतत्त्वमस्ति, तत्र श्रुतं सर्वानुगात् सर्वशास्त्राविरोधिनिर्णीतार्थात्, वाक्यात् प्रमाणनयवर्जितात्-प्रमाणनयाधिगमरहितात्, पदार्थमात्रावग्रहोत्तरस्य वाक्यार्थस्य कथम्भावाकाङ्क्षागर्भत्वेनेहारूपत्वात्, प्रमाणनयाधिगमयोश्च
નૈવવેજ્ઞાપાયરૂપી ના ટીકાર્ય :
શ્રવિત્તામ્યાનું .. પત્થાત્ II શ્રુત અને ચિત્તા દ્વારા ઉત્તરમાં ઉત્પન્ન થયેલી જે ભાવના, તેનાથી ભાવ્ય સંગ્રહ તાત્પર્યવાળું, આ=શાસ્ત્રતત્વ છે. ત્યાં શ્રુત, ચિત્તા અને ભાવનાજ્ઞાનમાં, શ્રુત પ્રમાણનયજિત એવા= પ્રમાણનયના અધિગમરહિત એવા, સર્વને અનુસરનારા=સર્વ શાસ્ત્ર સાથે અવિરોધી નિર્મીત અર્થવાળા, વાક્યથી ઉત્પન્ન થયેલું જ્ઞાન શ્રત છે, એમ ઉત્તરના શ્લોક-૧૧ના ઉત્પન્ન' શબ્દ સાથે સંબંધ છે.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે પ્રમાણનયથી વર્જિત અને સર્વાનુગ એવા વાક્યથી ઉત્પન્ન થયેલા જ્ઞાનને શ્રુતજ્ઞાન કેમ કહ્યું? તેથી કહે છે –
પદાર્થમાત્રના અવગ્રહના ઉત્તરના વાક્યાર્થનું, કથંભાવઆકાંક્ષાગર્ભપણું હોવાને કારણે ઈહારૂપપણું હોવાથી, અને પ્રમાણમયના અધિગમનું કૃસ્ત અને એક દેશનું અપાયરૂપપણું હોવાથી, તે બેના વર્જન અર્થે કૃસ્ત અને એક દેશના અપાયરૂપ વાક્યના, અને કથંભાવઆકાંક્ષાગર્ભસ્વરૂપ ઈહારૂપ વાક્યના વર્જન અર્થે, પ્રમાણસયવજિત સર્વાનુગ વાક્યથી ઉત્પન્ન થયેલું જ્ઞાન મુતજ્ઞાન છે, એમ કહેલ છે. ૧૦ ટીકા :
उत्पन्नमिति-उत्पन्नमित्यत्र प्राक्तनपञ्चम्यन्तस्यान्वयः, ज्ञानमिति व्यवहितोत्तरश्लोकस्थमत्रानुषज्यते, एवमग्रेऽपि, अविनष्टं च यथा कोष्ठगतं बीजम्, परस्परविभिन्नोक्ता ये पदार्थास्तद्विषयं तु न, तस्य सन्देहरूपत्वात्, यैस्तु वाच्यार्थमात्रविषयस्यात्र व्यवच्छेद उच्यते तैर्विशकलितस्यैवायमेष्टव्यः, न तु दीर्धेकोपयोगा
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
