________________
39
દેશનાદ્વાત્રિંશિકા|શ્લોક-૧૨
શ્લોકાર્થ ઃ
મહાવાક્યાર્થથી ઉત્પન્ન થયેલું, પાણીમાં તેલના બિંદુની જેમ પ્રસર્પણ પામતું, સૂક્ષ્મ યુક્તિ દ્વારા સ્યાદ્વાદસંગત એવું જ્ઞાન ચિન્તામય જ્ઞાન છે. [૧૨]I
* ‘સ્વાદવિસાતમ્’ પદ પછી શ્લોક-૧૩ના ‘જ્ઞાનં’ પદનો અન્વય કરવો. ટીકા ઃ
महेति महावाक्यार्थेन वस्त्वाकाङ्क्षारूपेण, जनितं सूक्ष्मया - सूक्ष्मबुद्धिगम्यया युक्त्या, स्याद्वादेन = सप्तभङ्ग्यात्मकेन, सङ्गतं ज्ञानम्, अम्भसि तैलबिन्दुरिव, વિસર્વિ=પ્રવર્ધમાન, चिन्तामयं સ્વાત્ ।।
ટીકાર્ય :
महावाक्यार्थेन સ્થાત્ ।। વસ્તુની આકાંક્ષારૂપ મહાવાક્યાર્થથી ઉત્પન્ન થયેલ, સૂક્ષ્મ એવી=સૂક્ષ્મ બુદ્ધિગમ્ય એવી, યુક્તિ દ્વારા સપ્તભંગ્યાત્મક સ્યાચનથી સંગત, જ્ઞાન, પાણીમાં તેલના બિંદુની જેમ પ્રસરણ પામતું= પ્રવર્ધમાન ચિન્તામય છે. ।૧૨।
ભાવાર્થ:ચિન્તાજ્ઞાનનું સ્વરૂપ :
શાસ્ત્રવચનથી બોધ કરતી વખતે પ્રથમ પદાર્થનો બોધ થાય છે, પછી વાક્યાર્થનો બોધ થાય છે અને પછી મહાવાક્યાર્થનો બોધ થાય છે; અને મહાવાક્યાર્થ વસ્તુની આકાંક્ષારૂપ છે અર્થાત્ પદાર્થનું પારમાર્થિક સ્વરૂપ શું છે ? તેને બતાવવાની આકાંક્ષાવાળું મહાવાક્યાર્થ છે, અને મહાવાક્યાર્થથી ઉત્પન્ન થયેલું ચિત્તામય જ્ઞાન છે. વળી આ ચિન્તામય જ્ઞાન સૂક્ષ્મ યુક્તિથી સંગત સપ્તભંગ્યાત્મક સ્યાદ્વાદની દૃષ્ટિથી યુક્ત છે. વળી એક પદાર્થવિષયક ચિન્તાજ્ઞાન પ્રગટ્યા પછી અન્ય અન્ય પદાર્થવિષયક ચિન્તાજ્ઞાન પ્રગટે છે. તેથી પાણીમાં પડેલું તેલનું બિંદુ જેમ પ્રવર્ધમાન હોય છે, તેમ ચિન્તામય જ્ઞાન પ્રવર્ધમાન છે.
અહીં વિશેષ એ છે કે શ્રુતજ્ઞાન પણ નિર્ણયરૂપ છે અને ચિન્તાજ્ઞાન પણ નિર્ણયરૂપ છે. આમ છતાં શ્રુતજ્ઞાનમાં પ્રમાણથી કે નયથી નિર્ણય નથી અને
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
