________________
૩૦.
દેશનાદ્વાત્રિશિકાશ્લોક-૧૦-૧૧ नुस्यूतस्य पदवाक्यमहावाक्यैदम्पर्यार्थमूर्तिकस्य, तस्योपदेशपदप्रसिद्धत्वादिति ध्येयम्, यद्वा तत्र स्वतन्त्रसंज्ञाव्यवच्छेद एवेष्यते इति न दोषः ।।११।। ટીકાર્ચ -
સત્યમિત્યંત્ર.... કૃતિ રોષ | શ્લોક-૧૧ના પ્રારંભમાં ‘ઉત્પન્ન' શબ્દ છે, એમાં પ્રાપ્ત પંચમ્યાનો અવય છેપૂર્વના શ્લોક-૧૦માં પંચમી અંતવાળા પ્રમાણનયબિંતાત્ સર્વાનુ વાવયાત્' નો અવય છે.
વ્યવહિત એવા ઉત્તર શ્લોકમાં “જ્ઞાન' શબ્દ છે, એ અહીં–‘ઉત્પન્ન' શબ્દ પછી, અનુસરણ કરાય છે=ઉત્તરના શ્લોક-૧૨ પછીના વ્યવધાનવાળા
શ્લોક-૧૩માં રહેલ “જ્ઞાન” શબ્દ ‘ઉત્પન્ન' શબ્દ પછી અનુસરણ કરાય છે. એ પ્રમાણે આગળ પણ=શ્લોક-૧૨માં પણ 'જ્ઞાન' શબ્દનો અવય કરવો= “મદાવાવયર્થનં જ્ઞાન' એ પ્રમાણે અવય કરવો.
આનાથી એ પ્રાપ્ત થાય તે પ્રમાણનયવર્જિત સર્વાનુગ વાક્યથી ઉત્પન્ન થયેલું જ્ઞાન શ્રત છે. વળી તે શ્રુતજ્ઞાન કેવું છે ? તે સ્પષ્ટ કરે છે –
અને અવિષ્ટ છે=જે પ્રમાણે કોષ્ઠગત બીજ અવિષ્ટ છે. વળી પરસ્પર વિભિન્ન ઉક્ત એવા જે પદાર્થો ભિન્ન-ભિન્ન માન્યતાથી કહેવાયેલા જે પદાર્થો, તેના વિષયવાળું નથી; કેમ કે તેનું સંદેહરૂપપણું છે.
પૂર્વમાં શ્રુતજ્ઞાનના સ્વરૂપનું વર્ણન કર્યું. તે વિષયમાં કેટલાક કહે છે કે પદાર્થ, વાક્યાર્થ, મહાવાક્યર્થ અને ઔદંપર્યાર્થરૂપ ચાર પ્રકારનો બોધ છે, તેમાં પદાર્થ માત્રનો જે બોધ છે, તે શ્રુતજ્ઞાન નથી. તેનું તાત્પર્ય શું છે? તે સ્પષ્ટ કરવા અર્થે કહે છે –
વળી જેઓ વડે વાચ્યાર્થમાત્ર વિષયનો પદાર્થ, વાક્યાર્થ, મહાવાક્યાર્થ અને એદંપર્યાર્થરૂપ જે બોધ છે, તેમાંથી પદાર્થમાત્ર બોધરૂપતા વાચ્યાર્થીમાત્રના વિષયવો, અહીં શ્રુતજ્ઞાનમાં, વ્યવચ્છેદ કહેવાય છે, તેઓ વડે વિશકલિતનો જ પદાર્થ, વાક્યાર્થ, મહાવાક્યર્થ અને એદંપર્યાર્થ સાથે અસંલગ્ન એવા પદાર્થમાત્રનો જ, આ વ્યવચ્છેદ, સ્વીકારવો જોઈએ, પરંતુ પદાર્થ-વાક્યમહાવાક્ય-એદંપર્યાર્થમૂર્તિક એવા દીર્ઘ-એક-ઉપયોગ અનુસ્મૃત વાચ્યાર્થનો વ્યવચ્છેદ નહીં-પદ-વાક્ય-મહાવાક્ય-એદંપર્યાર્થમૂર્તિક જે દીર્ઘ એક ઉપયોગ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
