________________
દેશનાદ્વાત્રિંશિકા/બ્લોક-૯, ૧૦-૧૧
૨૭
કરે છે. માટે તેમની શાસ્ત્રવચનાનુસાર થતી પ્રવૃત્તિ પણ અવિવેકવાળી છે.
મધ્યમ બુદ્ધિવાળા જીવો પણ શાસ્ત્રવચનને અવલંબીને આત્મહિતાર્થે પ્રવૃત્તિ કરે છે, અને શાસ્ત્રવચનોને અવલંબીને સૂક્ષ્મદોષના પરિહારની યતના પણ કરે છે; આમ છતાં માર્ગાનુસારી બુદ્ધિ નહીં હોવાથી ગુરુલાઘવનું પર્યાલોચન કરી શકતા નથી, તેથી તેઓની શાસ્ત્રને અવલંબીને થતી પ્રવૃત્તિ પણ અવિવેકમૂલક છે.
શાસ્ત્રતત્ત્વ ૫૨માર્થથી કેવું છે ? તે પ્રસ્તુત શ્લોકમાં બતાવેલ છે, અને તેવું શાસ્ત્રતત્ત્વ બુધપુરુષ સમજી શકે છે. તેથી શાસ્ત્રવચનથી બુધપુરુષની જે પ્રવૃત્તિ થાય છે, તે માર્ગાનુસારી હોવાથી ઉત્કૃષ્ટ આચારરૂપ હોય છે.
અહીં વિશેષ એ છે કે શાસ્ત્રવચન મોક્ષ અર્થે પ્રવૃત્તિ કરવાનું કહે છે, અને મોક્ષને માટે ક્યારેક ઔત્સર્ગિક આચારો ઉપયોગી છે, તો ક્યારેક અપવાદિક આચારો પણ ઉપયોગી છે, અને બુધપુરુષ પોતાની શક્તિનું સમાલોચન કરીને શાસ્ત્રવચનાનુસાર ઉત્સર્ગ-અપવાદનું યથાસ્થાને યોજન ક૨ી શકે છે; જ્યારે મધ્યમ બુદ્ધિવાળા જીવો કે બાલજીવો શાસ્ત્રવચનોને ઉચિત રીતે જોડી શકતા નથી.
વળી તે શાસ્ત્રતત્ત્વ પ્રત્યક્ષથી અને અનુમાનથી દેખાતા પદાર્થો સાથે વિરોધવાળું નથી, અને અન્ય શાસ્ત્રની સાથે પણ વિરોધવાળું નથી, અને તે શાસ્ત્રતત્ત્વ પણ પ્રત્યક્ષથી, અનુમાનથી કે આગમાંતરથી અવિરુદ્ધપણે બુધપુરુષ ઉચિત રીતે જોડી શકે છે; પરંતુ જેઓ તેવા બુધ નથી, તેઓ તે શાસ્ત્રવચનને તે રીતે જોડી શકતા નથી.
વળી, સંવેગની વૃદ્ધિ દ્વારા અસંગભાવની પ્રાપ્તિ કરાવવી, તે શાસ્ત્રતત્ત્વનું એદંપર્ય છે; અને આવું ઐદંપર્યની વિશુદ્ધિવાળું શાસ્ત્રતત્ત્વ માર્ગાનુસારી બુદ્ધિ હોવાને કારણે બુધપુરુષો યથાર્થ જાણી શકે છે, પરંતુ બાલ અને મધ્યમ જાણી શકતા નથી. તેથી તે ઐદંપર્યને જાણવા માટે પંડિત પુરુષો સર્વ યત્નથી શાસ્ત્રતત્ત્વની પરીક્ષા કરે છે. ||cl|
અવતરણિકા :
શ્લોક-૯માં કહ્યું કે શાસ્ત્રતત્ત્વ બુધપુરુષથી જ્ઞેય છે. ત્યાં પ્રશ્ન થાય કે બુધપુરુષ શાસ્ત્રતત્ત્વને કઈ રીતે જાણી શકે ? તેથી કહે છે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
-
www.jainelibrary.org
