Deshna Dvantrinshika

Author(s): Yashovijay Upadhyay, Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga

Page 48

૨૫
દેશનાદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૮-૯ અત્યંત રુચિ હોય છે, તેથી તેવા આચારો પાળવા અત્યંત યતના કરે છે. આમ છતાં ગીતાર્થના સાન્નિધ્યમાં રહેવાથી જે ઉચિત પ્રવૃત્તિ થાય છે તેમાં અપવાદથી દોષો સેવવાથી પ્રવચનના ઉપઘાતનો પરિહાર થાય છે, તે મધ્યમબુદ્ધિને રુચતું નથી; કેમ કે ઉત્સર્ગમાર્ગમાં અત્યંત રુચિ હોવાના કારણે લાભાલાભનો વિચાર કરીને ગીતાર્થો જે કરવાનું કહે છે તે તેમને ધર્મરૂપ ભાસતું નથી. તેથી મધ્યમ બુદ્ધિવાળા જીવોએ સ્વીકારેલું અનુષ્ઠાન પણ પરમાર્થથી વિવેકમૂલક નથી. ફક્ત બાલ જીવો જે માત્ર બાહ્ય આચારને ધર્મ માને છે, તેના કરતાં મધ્યમ બદ્ધિવાળા જીવો કંઈક વિવેકવાળા હોય છે; તેથી શાસ્ત્રમાં બતાવેલ યતનાપૂર્વક અનુષ્ઠાન સેવવાના પરિણામવાળા હોય છે; છતાં બુધપુરુષ જેવી ઉત્સર્ગઅપવાદમાં સમ્યગુ યત્ન કરાવે તેવી માર્ગાનુસારી મતિ નથી. II અવતરણિકા :
બાલ, મધ્યમ અને પંડિતનું સ્વરૂપ શ્લોક-૬માં બતાવ્યું. ત્યાર પછી બાલ જે બાહ્ય આચારોમાં રત રહે છે, તે અસઆરંભરૂપ છે, માટે તેની આચરણાઓ વિવેકમૂલક નથી, તેમ શ્લોક-૭માં બતાવ્યું. ત્યાર પછી મધ્યમ બુદ્ધિવાળા જીવો જે આચાર પાળે છે, તે સૂક્ષ્મદોષના અકરણના યત્નવાળા હોવા છતાં વિશિષ્ટ માર્ગાનુસારી પ્રજ્ઞા નહીં હોવાને કારણે ગુરુદોષને કરનારા હોવાથી તેના આચારો પણ ત્યાજય છે, એમ શ્લોક૮માં બતાવ્યું. હવે પંડિત પુરુષો જે સર્વયત્નથી શાસ્ત્રતત્વની પરીક્ષા કરે છે, તેમના આચાર ઉત્કૃષ્ટ આચાર છે. તે બતાવવા અર્થે કહે છે – શ્લોક :
शास्त्रतत्त्वं बुधज्ञेयमुत्सर्गादिसमन्वितम् ।
तद् दृष्टेष्टाविरुद्धार्थमैदम्पर्यविशुद्धिमत् ।।९।। અન્વયાર્થ:
સત્સrરિસમન્વિત–ઉત્સગદિથી સમન્વિત દૃષ્ટવિરુદ્ધાર્થzદષ્ટ-ઈષ્ટ અવિરુદ્ધ અર્થવાળું ૫વિશુદ્ધિ –ઔદંપર્યની વિશુદ્ધિવાળું એવું જે શાસ્ત્રવિં=શાસ્ત્રતત્વ છે, તે યુવયં પંડિત પુરુષથી જ્ઞય છે. IGu