________________
૧૫
દેશનાદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-પ શ્લોકાર્ચ -
અજ્ઞાત છે વાણીનો વિવેક જેમને એવા પંડિતપણાના અભિમાનવાળા સાધુની વાણીમાં જે વિષ વર્તે છે, તે વિષ સર્પના મુખમાં નથી. IfપI ટીકા :
अज्ञातेति-अज्ञातो वाग्विवेकः शुद्धाशुद्धयोग्यायोग्यविषयत्वादिरूपो यैस्तेषां, पण्डितत्वाभिमानिनां, वाचि=भाषायां, विषं यन्मिथ्यात्वरूपं वर्तते तदाशीविषस्य= व्यालस्य मुखे न, अनेकजन्मदुःखदं ह्येकमन्यच्चैकजन्मदुःखदमेवेति ।।५।। ટીકાર્ય :
શુદ્ધાશુદ્ધ, યોગ્યાયોગ્ય વિષયવાદિરૂપ વાણીનો વિવેક=આ દેશનાનો વિષય શુદ્ધ છે કે અશુદ્ધ છે, અને દેશનાના વિષયભૂત શ્રોતા યોગ્ય છે કે અયોગ્ય છે, એ રૂપ વાણીનો વિવેક, નથી જણાયો જેઓ વડે, તેવા પંડિતપણાના અભિમાનવાળા સાધુની વાણીમાંeભાષામાં, જે મિથ્યાત્વરૂપ વિષ વર્તે છે, તે સર્પના મુખમાં નથી; કેમ કે એક=સાધુની વાણીમાં રહેલું વિષ, અનેક જન્મના દુઃખને આપનારું છે, અને અચ=સર્પના મુખમાં રહેલું વિષ, એક જન્મના દુઃખને જ આપનારું છે. પા. ભાવાર્થ :વાણીના વિવેક વગરના ઉપદેશથી શ્રોતાને અનર્થની પ્રાપ્તિ -
યોગ્ય શ્રોતાને યોગમાર્ગની પ્રાપ્તિ કરાવવા અર્થે શ્રોતાની ભૂમિકાને અનુરૂપ કઈ દેશના શુદ્ધ છે ? અને કઈ દેશના અશુદ્ધ છે? અર્થાત્ પ્રાથમિક ભૂમિકાની, દેશવિરતિની કે સર્વવિરતિની કઈ દેશના “આ શ્રોતાને હિતકારી છે, માટે શુદ્ધ છે?” અને તેનાથી વિપરીત પ્રકારની કઈ દેશના “આ શ્રોતાને હિતકારી નથી, માટે અશુદ્ધ છે?” તેનું ઉપદેશકને જ્ઞાન આવશ્યક છે. વળી જે શ્રોતા જે દેશનાને યોગ્ય હોય તે શ્રોતાને તે દેશના આપવી જોઈએ. તેથી તે યોગ્યતાનો નિર્ણય કરવા અર્થે આ શ્રોતા બાલ છે, મધ્યમ છે કે પ્રાજ્ઞ છે, તેનો પણ વિચાર ઉપદેશકને આવશ્યક છે; કેમ કે બાલાદિનો નિર્ણય કરીને ઉચિત દેશના આપવામાં આવે તો તેઓનું હિત થાય છે, અને વિપરીત દેશનાથી અહિત થાય છે. તેથી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
