________________
૧૪
દેશનાદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૪-૫ આ રીતે આચારાંગસૂત્રના વચનથી પણ દેશાદિ અને પુરુષાદિને જાણનાર વક્તાને જ અનુગ્રહબુદ્ધિથી ધર્મ થાય છે, એમ ફલિત થાય છે. વળી તેની પુષ્ટિ કરવા માટે કહે છે કે જો ઉપદેશકને માત્ર અનુગ્રહબુદ્ધિથી ધર્મોપદેશ આપવામાં નિર્જરા થતી હોય તો પુરુષાદિના પરિજ્ઞાનની અનાવશ્યકતા છે, તેમ ફલિત થાય, અને તેમ સ્વીકારીએ તો તે તે શાસ્ત્રોમાં પર્ષદાદિના ગુણદોષનું વર્ણન છે તે વ્યર્થ સિદ્ધ થાય; અને આગમમાં પર્ષદાદિના ગુણદોષનું વર્ણન છે, માટે પણ ઉપદેશકે પર્ષદાને જાણીને તેની યોગ્યતાનુસાર ઉપદેશ આપવો જોઈએ, અન્યથા કર્મબંધની પ્રાપ્તિ થાય. ૪ અવતરણિકા :
પ્રથમ શ્લોકમાં બતાવ્યું કે સાધુએ બાલાદિની અપેક્ષાએ ક્લેશનો નાશ કરનારી દેશના આપવી જોઈએ. ત્યારપછી શ્લોક-૨માં કહ્યું કે બાલાદિની અપેક્ષા રાખ્યા વિના દેશના આપે તો સાધુની તે દેશનાની પ્રવૃતિ કુશીલતારૂપ સિદ્ધ થાય. ત્યાં શંકા થઈ કે વાચકવચન પ્રમાણે અનુગ્રહબુદ્ધિથી ઉપદેશ આપનારને એકાંતે નિર્જરા થાય છે, તેથી બાલાદિની અપેક્ષા રાખીને દેશના આપવી જોઈએ, તેવો અર્થ સંગત થતો નથી. તેનું સ્પષ્ટીકરણ
શ્લોક-૩-૪માં કરીને સ્થાપન કર્યું કે દેશાદિ અને પુરુષાદિ જાણકાર પુરુષને આશ્રયીને અનુગ્રહબુદ્ધિથી અપાતી દેશનાથી એકાંતે નિર્જરા થાય છે. હવે જેઓ પુરુષાદિને જાણનારા નથી અને દેશના આપે છે, તેઓ કેવો અનર્થ ઉત્પન્ન કરે છે? તે બતાવે છે – બ્લોક –
अज्ञातवाग्विवेकानां पण्डितत्वाभिमानिनाम् ।
विषं यद्वर्तते वाचि मुखे नाशीविषस्य तत् ।।५।। અન્વયાર્થ
અજ્ઞાતવાવિવેના—અજ્ઞાત છે વાણીનો વિવેક જેમને એવા પતિત્વમિમનના—પંડિતપણાના અભિમાનવાળા સાધુની વારિકવાણીમાં ત્રુજે વિષે વર્તતે વિષ વર્તે છે ત–તે વિષ કાશીવિષચ=સર્પના મુ9 ન=મુખમાં નથી. પા.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
