________________
૧૧
દેશનાદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૪ ટીકા :
कोऽयमिति-अत एव च-विपर्यये दोषादेव च, कोऽयं पुरुष इत्यादिवचनानन्द्यावश्यकादौ, पर्षदादीनां विवेका=विवेचनात् च, मन्दस्य देशादिपुरुषादिज्ञानाभाववतो वक्तुः, निग्रहः अपसिद्धान्तलक्षणः, व्यक्तः प्रकट एव । अयं भावः- उक्ताचारसूत्रं साधोधर्मव्याख्याने निरीहतामात्रद्योतकमेव, राजादेरभिप्रायाननुसरणे प्रकटदोषोपदर्शनपूर्वमनुपदमेव तत्र पुरुषादिदेशादिपरिज्ञानवत्त्वेन देशनाधिकारित्वाभिव्यञ्जनात् । तदुक्तं – “अवि य हणे अणाइयमाणे एत्थं पि जाण सेयं ति णस्थि केयं पुरिसे कंच णए त्ति" (आचाराङ्ग सूत्र-१०२, पत्र १४५/ १४६) । किञ्चैवं पुरुषादिपरिज्ञानानावश्यकत्वे पर्षदादिगुणदोषोपवर्णनं तत्र तत्र व्यर्थं स्यादिति ।।४।। ટીકાર્ચ -
ગત વ ર .... થાવિતિ | અને આથી જ વિપર્યયમાં દોષ છે આથી જ=બાલાદિનો વિચાર કર્યા વગર ધર્મદેશના આપવાથી કર્મબંધની પ્રાપ્તિ છે આથી જ, નંદિ-આવશ્યકાદિ સૂત્રમાં ‘આ પુરુષ કોણ છે ?' ઇત્યાદિ વચન હોવાને કારણે=ઉપદેશકના ઉપદેશને આશ્રયીને તંદી-આવશ્યકાદિમાં “આ પુરુષ કોણ છે?' ઇત્યાદિ વિચારણા આવશ્યક છે, તેને બતાવનારું વચન હોવાને કારણે, અને પર્ષદાદિનો વિવેક હોવાને કારણે=પર્ષદાદિનું વિવેચન હોવાને કારણે અર્થાત્ નંદી-આવશ્યકાદિમાં શ્રોતાની પર્વદા કેવા કેવા પ્રકારની હોય છે, તેનું વિવેચન હોવાને કારણે, મંદનો દેશાદિ-પુરુષાદિના જ્ઞાનના અભાવવાળા એવા વક્તાનો, અપસિદ્ધાંતરૂપ નિગ્રહ વ્યક્ત જ છેeતેનો ઉપદેશ અપસિદ્ધાંત છે, એ પ્રકારનો નિગ્રહ નંદી આદિના વચનથી પ્રગટ જ છે.
પૂર્વમાં નંદિ-આવશ્યકાદિના વચનથી સ્પષ્ટ કર્યું કે દેશાદિ અને પુરુષાદિને નહીં જાણનાર એવા વક્તાને ઉપદેશની પ્રવૃત્તિથી કર્મબંધની પ્રાપ્તિ થાય છે. તેથી પ્રશ્ન થાય કે આચારાંગમાં તો પુરુષાદિના ભેદને કરવાનો નિષેધ કર્યો છે, તો તે કથન કઈ અપેક્ષાએ સંગત થાય? તેથી તેને સ્પષ્ટ કરવા માટે “ માવ:'થી ગ્રંથકારશ્રી કહે છે –
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
