________________
દેશનાદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૧ ઉપદેશકો શ્રાવકની દાનધર્મની પ્રવૃત્તિમાં અંતરાયભૂત બને છે, અને જે ઉપદેશકો વિપરીત ઉપદેશ આપીને શ્રાવકના દાનધર્મમાં અંતરાય બાંધે છે, તે ઉપદેશકો પોતાને યોગમાર્ગની પ્રાપ્તિમાં વિગ્ન કરે તેવા કર્મો બાંધે છે. તેથી આત્મકલ્યાણ અર્થે દાનાંતરાયનું ભીરુપણું મુખ્ય ગુણ છે, અને તે ગુણ દેશનાના વિવેકથી નિર્વાહ્ય છે, તેથી હવે દેશનાનું વિવેચન કરે છે.
અહીં વિશેષ એ છે કે શ્રાવકના જીવનમાં દાન-શીલ-તપ અને ભાવ એ ચાર પ્રકારનો ધર્મ હોય છે, તો પણ શ્રાવકને દાનધર્મ મુખ્ય હોય છે, અને શીલાદિ ધર્મો અલ્પ અંશમાં હોવાથી ગૌણ હોય છે; અને સાધુને શીલાદિ ધર્મો મુખ્ય હોય છે, અને સાધુઓ શ્રાવકોને તેમની ભૂમિકાનુસાર દાનધર્મનો ઉપદેશ આપે છે, તે રૂપે સાધુને દાનધર્મ ગૌણરૂપે હોય છે. તેથી ઉપદેશકોએ દાનશીલ-તપ અને ભાવરૂપ જે શ્રાવકોનો ધર્મ છે, તેની વૃદ્ધિ થાય તે રીતે ઉપદેશ આપવો જોઈએ; જે દેશનાના વિવેકથી નિર્વાહ્ય છે. તેથી દાનધર્મના કથન પછી દેશનાદ્વત્રિશિકા બતાવે છે. શ્લોક :
यथास्थानं गुणोत्पत्तेः सुवैद्येनेव भेषजम् ।
बालाद्यपेक्षया देया देशना क्लेशनाशिनी ।।१।। અન્વયાર્થઃ
સુવેદનેવ મેષના—સુવૈદ્ય વડે ઔષધની જેમ યથાસ્થાને ગુણોત્તર = યથાસ્થાન ગુણ ઉત્પત્તિ હોવાથી વાતાદ્યપેક્ષા=બાલાદિની અપેક્ષાએ રજોશનાશિની ફ્લેશ નાશ કરનારી રેશના=દેશના સૈયા-આપવી જોઈએ=સાધુએ દેશના આપવી જોઈએ. ||૧| શ્લોકાર્ચ -
સુવૈદ્ય વડે ઔષધની જેમ યથાસ્થાન ગુણ ઉત્પત્તિ હોવાથી બાલાદિની અપેક્ષાએ ક્લેશનાશ કરનારી દેશના સાધુએ આપવી જોઈએ. II૧iા. * ‘વાનાપેક્ષા’ - અહીં ‘વથી મધ્યમ અને પંડિતનું ગ્રહણ કરવું.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
