________________
દેશનાહાત્રિશિકા/શ્લોક-૧ ‘તા’િ - અહીં ‘રિથી બાલ અને વૃદ્ધનું ગ્રહણ કરવું. જ વાતાવ’ – અહીં ‘વિરથી તરુણ અને વૃદ્ધનું ગ્રહણ કરવું.
ધર્મવેશન’ - અહીં ‘પ'થી એ કહેવું છે કે ભાવરોગના નાશનું કારણ ન બને એવી અધર્મ દેશના તો ગુણને માટે નથી, પરંતુ શ્રોતાના ભાવરોગના નાશનું કારણ બને એવી મધ્યમાદિ શ્રોતાને યોગ્ય ધર્મદેશના પણ બાલાદિને ગુણ માટે નથી.
મધ્યમવ’ – અહીં ‘થિી બાલ અને પંડિતનું ગ્રહણ કરવું. ભાવાર્થ - ઉપદેશકને બાલ, મધ્યમ અને પંડિત શ્રોતાની અપેક્ષાએ ઉપદેશ આપવાની વિધિ -
જેમ
સુવૈદ્ય રોગને અનુરૂપ ઉચિત ઔષધ આપે ત્યારે રોગી બાલ છે, તરુણ છે કે વૃદ્ધ છે તેનો પણ ખ્યાલ રાખીને તે પ્રમાણે ઔષધ આપે છે; કેમ કે બાલાદિની અપેક્ષા રાખ્યા વગર રોગનું ઉચિત ઔષધ પણ હિતકારી બનતું નથી.
તેમ
સાધુએ બાલાદિની અપેક્ષા રાખીને ધર્મદેશના આપવી જોઈએ; કેમ કે બાલાદિની અપેક્ષાએ અપાયેલી દેશના જ ગુણને કરનારી થાય છે, માત્ર ધર્મદેશના આપવાથી ધર્મની નિષ્પત્તિ થતી નથી.
અહીં ક્લેશના નાશને કરનારી દેશના આપવી જોઈએ,” એમ કહ્યું, અને તેનો અર્થ ટીકામાં કર્યો કે “ભાવધાતુના સામ્યથી દોષને નાશ કરનારી દેશના આપવી જોઈએ.” તેથી એ પ્રાપ્ત થાય કે જેમ ઔષધ સપ્તધાતુમય દેહની વિષમતાને દૂર કરીને દેહના આરોગ્યને પ્રગટ કરે છે, તેમ ઉચિત દેશના આત્માના રત્નત્રયીના પરિણામરૂપ ભાવધાતુમાં થયેલી વિષમતાને દૂર કરીને ભાવઆરોગ્યને પ્રાપ્ત કરાવે છે. જીવનું વિપરીત જ્ઞાન, વિપરીત રૂચિ અને વિપરીત પ્રવૃત્તિ તે રત્નત્રયીરૂપ ભાવધાતુની વિષમતા છે, અને સદેશનાથી યોગ્ય શ્રોતામાં જેટલા અંશમાં સમ્યગુજ્ઞાન, સમ્યગુરુચિ અને સભ્યપ્રવૃત્તિ પ્રગટે તેટલા અંશમાં ભાવધાતુની વિષમતા દૂર થાય છે, અને ભાવઆરોગ્ય પ્રગટ થાય છે. IIII
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
