________________
દેશનાહાવિંશિકા/શ્લોક-૨-૩
અનાભોગથી પણ પોતાના દ્વારા કોઈને માર્ગભેદ કરવામાં આવે અર્થાત્ ભગવાનના માર્ગથી અન્ય માર્ગમાં લઈ જવામાં આવે, તો તે પ્રવૃત્તિ પ્રબળ= બળવાન, અપાયનો=અનર્થનો હેતુ છે અર્થાત્ સંયમજીવનમાં કોઈ પ્રમાદ થાય, તેનાથી જે અનર્થ થાય, તેના કરતાં ઘણો અધિક અનર્થ વિપરીત દેશનાથી થાય છે. તેથી સાધુએ અનાભોગથી પણ વિપરીત દેશના અપાય નહીં તેવો યત્ન કરવો જોઈએ. શા અવતરણિકા -
नन्वेवं “न भवति धर्मः, श्रोतुः सर्वस्यैकान्ततो हितश्रवणात् ब्रुवतोऽनुग्रहबुद्ध्या वक्तुस्त्वेकान्ततो भवति" इति वाचकवचनं व्याहन्येत, अतः खलु अनुग्रहधिया आगमार्थोपदेशमात्रमेवेष्टसाधनतया प्रतीयते, श्रोतुर्भावस्तु दुर्ग्रह इत्याशङ्कायाમાહ – અવતરણિકાર્ય :
આ રીતે-પૂર્વમાં કહ્યું એ રીતે પૂર્વમાં કહ્યું કે બાલાદિની અપેક્ષા રાખ્યા વગર દેશના આપવામાં આવે તો ઉપદેશકને કુશીલતાની પ્રાપ્તિ થાય એ રીતે, “સર્વ શ્રોતાને હિતશ્રવણથી એકાંતે ધર્મ થતો નથી, અનુગ્રહબુદ્ધિથી બોલનાર વક્તાને એકાંતે ધર્મ થાય છે.” (તત્વાર્થકારિકા-૨૯) એ પ્રકારનું વાચકવચન-ઉમાસ્વાતિજી મહારાજાનું વચન, હણાય છે અર્થાત્ વચનનો અપલાપ થાય છે. આથી પૂર્વમાં કહ્યું કે આ રીતે વાચકવચન હણાય છે આથી, ખરેખર ! અનુગ્રહબુદ્ધિથી આગમાર્થનો ઉપદેશમાત્ર જ ઈષ્ટસાધનપણારૂપે પ્રતીત થાય છે વક્તાને નિર્જરાના સાધનપણારૂપે પ્રતીત થાય છે; પરંતુ શ્રોતાનો ભાવ દુર્રહ છે=આ શ્રોતાને કઈ દેશના આપવી ઉચિત છે, અને આ શ્રોતાને કઈ દેશના આપવી ઉચિત નથી, તેનો નિર્ણય કરવો દુષ્કર છે, એ પ્રકારની આશંકામાં કહે છે – શ્લોક :
अनुग्रहधिया वक्तुमित्वं नियमेन यत् । भणितं तत्तु देशादिपुरुषादिविदं प्रति ।।३।।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
