________________
ભકતામહ
પ્રથમ મનતંગસૂરિજીએ શ્રી વિરાચાર્યને* ગચ્છને ભાર સોપી રવર્ગગમન કરેલું છે, ત્યારે આ માનતુંગસૂરિજીએ છેવટે ગુણનિધાન એવા ગુણાકર નામના શિષ્યને ગચ્છને ભાર સેપી અણસર્ણ કરીને સ્વર્ગગમન કરેલું છે.
સત્તરમી સદીમાં રચાયેલી એક દિગાર પટ્ટાવલીમાં માનતુંગસૂરિના નામે નીચેની પાંચ કૃતિઓ ચડી છેઃ (૧) ચિંતામણિકલ્પ, (૨) મણિકલ્પ, (૩) ચારિત્રસાર, (૪) ઉપસર્ગહરસ્તોત્ર અને (૫) ભક્તામર સ્તોત્ર. પરંતુ ચિતામણિકપ માનતુંગ શિવ ધર્મપે બનાવ્યાને ઉલ્લેખ નીચે પ્રમાણે પ્રાપ્ત થાય છે?
श्रीमानतुङ्गशिष्येण धर्मघोपेण सूरिणा। रचितोऽनघकल्पोऽयं चिन्तामणिजगत्प्रभोः॥
વળી આ માનતંગ કયા? તે નિર્ણય થઈ શકતા નથી. મણિકલ્પ કે જેનું બીજું નામ રત્નપરીક્ષા છે, તે આજ માનતુંગસૂરિએ રચેલ હેત તે ઉપરના ઉલ્લેખમાં જરૂર તેને નિર્દેશ કરા હતા, એટલે તે અન્ય માનતુંગસૂરિની કૃતિ સંભવે છે.
ચારિત્રસાર કે જેને સામાન્ય રીતે ભાવનાસારસંગ્રહ , ૪ આ વીરાચાર્યે વિ. સં. ૩૦૦ માં નાગપુરમાં શ્રી નમિનાથની પ્રતિષ્ઠા કરાવેલી છે. તે પરથી તેમના ગુરુ શ્રી ભાનતુંગરિનો સમય વિક્રમની ત્રીજી સદી સંભવે છે. અન્ય પ્રમાણે પણ એ વાતને પુષ્ટ કરે છે.
