________________
૩૯s:
કાવ્યસમીક્ષા પશુ, પક્ષી, વૃક્ષ, હતા, દિપક, વાદળ, રાહુ, મણિ, કાચ. અને અન્ય દેવે તેમની કાવ્યસુષમાને આલેક્તિ કરવાના તઓ બન્યા છે. વધારે ઝીણવટથી આ ઉપમાઓનું નિરીક્ષણ કરીએ તે તેમાં ક્યા કયા સ્ત્રોતથી આ ઉપમાઓ રત્રકારે પ્રાપ્ત કરી છે? તેનું વિભાજન આ રીતે કરી શકાય?
૧આકાશીય તર–સ્તત્રકાર મહર્ષિએ સૌથી વધારે ઉપમાને આ તાવથી લીધેલાં છે, જેમાં સૂર્ય અને ચંદ્ર પ્રમુખ છે. પ્રાયઃ ૧૩-૧૪૪ પદ્યમાં સૂર્યચંદ્રની ઉપમાઓ છે. ચંદ્ર તેમની દ્રષ્ટિમાં અગ્રાહ્ય છે-૩, કાંત છે૪–૩૧ અતિનિર્મળ–ત છે–૧૧–૩૦ કલંકયુક્ત અને પાકેલાં પાન જે છે-૧૩, પૂર્ણચંદ્ર અને તેની કલાએ શુન્ન છે-૧૪, તે રાત્રિમાં ઉદય પામે છે તથા બાહ્યપ્રકાશી, ક્ષય, શહેવડે ગ્રસિત, મેઘવડે આચ્છાદનીય અને અલ્પપ્રકાશી છે૧૮-૧૯ સૂર્યને તેઓ રાત્રિના અંધકારને નાશક––જર સહસ્ત્રકિરણ અને કમલેને વિકાસક- સાંજે અસ્તગામી, રાહુને ગ્રાસ, મધ્યકમાત્રપ્રકાશી, મેઘવડે આછાઘ-૧૭, પૂર્વ દિશામાં જન્મ લેનારે-૨૨, અમલ, તેજસ્વી અને અંધારાથી બહુ દૂર-ર૩, પધરપાશ્વર્તી–૨૮, કનકાવદાત અને ઉન્નતશંગપર સ્થિત-૨૯માને છે. ગ્રહગણેનું સ્મરણ કરતાં તેઓ તેમને અલ્પપ્રકાશી માને છે.
દેવગણુસ્વર્ચ્યુત-શ્રીમાનતુંગસૂરિ દેવને અમર, સુકુટધારી, બુદ્ધિપટુ-૧-૨-૩ રૂપમાં વ્યક્ત કરે છે.
* અહીં આ અકે તેત્રનાં પાનું સૂચન કરનારા છે.
