________________
કાવ્યસમીક્ષા
You ઉપસંહાર
“સૂર્યદેવ પિતાનાં કિરણે વડે સમુદ્રનું જલ ખેંચી લે છે અને પછી તેને સુમધુર બનાવી વરસાવે છે, પણ તે આપણને નવું લાગે છે. તેમ જ કવિએ પણ સ્વાધ્યાય અને અભ્યાસ વડે પ્રાચીન કવિઓનાં સાહિત્યસમુદ્રનું અધ્યયન કરે છે અને તેને રસમાધુરી–ભાવમાધુરી વગેરે પિતાની પ્રતિભા વડે ઉત્તમ બનાવી કાવ્યમાં રજૂ કરે છે. તેમજ શ્રીમાનતુંગસૂરિજીએ પણું પિતાની આર્ષપ્રતિભાને ઉપગ કરી “ભકતામર સ્તોત્ર રૂપ અમૃત રેડ્યું છે. ઉપર્યુક્ત સરખામણીમાં પણ કાલિદાસનાં ततो गृहीतं नु मृगाङ्गनाभिस्ताभिहीत नु मृगाङ्गनाभ्यः (પાર્વતીએ પિતાનું સૌંદર્ય હરિઓ પાસેથી લીધું અથવા હરિણીઓએ પાર્વતી પાસેથી સૌંદર્ય લીધું એ કહી શકાતું નથી, તેમ સૂરિજી પાસેથી અન્યએ પ્રેરણા લીધી કે કવિરાજે તેમની પાસેથી પ્રેરણા લીધી એ કહી શકાતું નથી. પણ ભક્તામર સ્તોત્રની અમૃતકણિકાઓ લઈ પિતાના કાવ્યને પરવતી કવિઓ પણું ગૌરવાન્વિત કરવામાં પાછળ રહ્યા નથી. એટલે આ વિષયમાં વધારે ન કહેતાં એટલું કહેવું પડે છે કે સમસ્ત સંસ્કૃત વાય ઉપર આચાર્યશ્રીનું અગાધ વર્ચસ્વ હતું. અશ્વેદના પ્રથમમંડળમાં આવતી અગ્નિની સ્તુતિઓ પણ આ ઑત્રકારને પ્રેરક નીવડી હોય એમ લાગે છે. ત્યાં अग्निमीडे पुरोहित । यज्ञस्य देवमृत्विज । होतारं रत्नधातमम् । अग्निः पूर्वेभिषिभिरीडयो नूतनैस्त । से देवा एह वक्षति ॥ .
