________________
નામકરણ તથા પ્રમાણ
ભક્તામર સ્તોત્રમાં અશોકવૃક્ષ, આસન, ચામર તથા છત્રનું વર્ણન કર્યું છે અને બાકીના પ્રતિહાર્યોનું વર્ણન કરેલું નથી, તેથી રસમાં ક્ષતિ આવતી નથી. કવિઓ સર્વદા ક્રમને જ અનુસરે એવું હોતું નથી. તેમના મનમાં જે ભવ્ય અને ઉદાત્ત કલ્પનાઓ ઉઠતી જાય છે, તેને તેઓ વાણીમાં ઉતારતા જાય છે અને તેમાં જ તેની શભા હોય છે.
જે કમની વાત કરીએ તે આ ચાર પદ્યોમાં પણ તેને મૂળ કેમ નથી, કારણ કે તેને મૂળ કેમ તે નિમ્ન શ્લેમાં સૂચવાયા મુજબને છે अशोकवृक्षः मुरपुष्पवृष्टिर्दिव्यध्वनिश्वामरमासनं च । 'भामण्डलं दुन्दुभिस्तपत्रं, सत्प्रातिहार्याणि जिनेश्वराणाम् ॥
(૧) અશોકવૃક્ષ, (૨) સુરપુષ્પવૃષ્ટિ, (૩) દિવ્યધ્વનિ, () ચામર, (૫) આસન, (૬) ભામંડલ, (૭) દંદુભિ અને (૮) છત્ર એ જિનેશ્વરદેવનાં સુંદર પ્રાતિહાર્યો છે
આ ક્રમ પ્રમાણે તે પ્રથમ ચામરનું અને પછી આસનનું વર્ણન કરવું જોઈતું હતું, પણ અમે ઉપર કહ્યું તેમ એ કવિકલ્પના પર નિર્ભર છે.
શ્રી ગુણાકરસૂરિએ ભક્તામર સ્તોત્રના ૩૧ મા પદ્યની ટીકા કરતાં એવી સ્પષ્ટતા કરી છે કે જ્યાં અશોકવૃક્ષ હેય ત્યાં બાકીનાં બીજાં પ્રાતિહાર્યો પણ હોય છે જ, તેથી બાકીના ચાર પ્રાતિહાર્યોનું અહીં વર્ણન ન હોવા છતાં પિતાની મેળે સમજી લેવું.
