Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi Gujarati

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 31

પ્રદેશ છે. “રિ વહુ, મારિ વહુ, કુqઠ્ઠી વઘુસ્કે મનાવુ વઘુ વહુહે, રોજ વહુ, રવિણવદુ અતિ વૃષ્ટિ, અનાવૃષ્ટિ, મૂષક, વલભ, શુક તેમજ અત્યાસન રાજાએ આમ ૬ ઈતિઓ હોય છે. આ ૬ ઈતિઓના ઉપદ્રની જેમાં બહુલતા છે એ
આ ભરત પ્રદેશ છે. એરવત પ્રદેશમાં પણ એવું જ થાય છે. મારિ-કેલેરા વગેરે જયાં વિશેષ રૂપમાં થાય છે એ આ પ્રદેશ છે. કર્ષક–ખેડૂત ના માટે અનિચ્છિત વર્ષે જયાં થતી રહે છે એ આ પ્રદેશ છે. અનાવૃષ્ટિ-વર્ષાના અભાવને જયાં પ્રાયઃ સદૂભાવ છે એ આ પ્રદેશ છે. અધિપતિ કરનારા રાજાઓની જયાં બહલતા છે એ આ પ્રદેશ છે. વાત, પિત્ત, કફની વિષમતાથી જયાં રોગ વધારે પડતા ફાટી નીકળે છે એવો આ પ્રદેશ છે. શારીરિક, અને માનસિક અસમાધીની બહલતા જયાં છે એ આ પ્રદેશ છે. “મિ क्खण २ संखोहबहुले, पाईपडीणायए उदोणदाहिणवित्थिपणे उत्तरओ पलिअंक संठाण સંદિરઅને નિરંતર-વારંવાર જ્યાં પ્રજાજનેના ચિત્તને કષ્ટ આપનારા દંડની-શિક્ષાની કઠોરતાએ જયાં વિદ્યમાન છે. એ આ પ્રદેશ છે. આ ભરતક્ષેત્ર પૂર્વથી પશ્ચિમ સુધી લાંબુ છે. અને “sોગવાણિથિo” ઉત્તરથી દક્ષિણ સુધી પહોલું છે. “ઉત્તર” આ ભરત ક્ષેત્ર ઉત્તર દિશામાં “પસ્ટિકંadavig” પલંગનું જેવું સંસ્થાન (આકાર) હોય છે એવા આકારવાલું છે “રાદળો ધનુપિટ્ટ ટિપ' દક્ષિણ દિશામાં ધનુષ પૃષ્ઠનું જેવું સંસ્થાન હોય છે તેવા સંસ્થાનવાલું થઈ ગયું છે. આ “વિધા ઢવાવમુદ્દે પુ” ભરતક્ષેત્ર ત્રણ રીતે લવણું સમુદ્રને સ્પશી રહ્યું છે. પૂર્વ કોટિથી પૂર્વ લવણ સમુદ્રને ધનપૃષ્ઠથી દક્ષિણ લવણ સમુદ્રને અને અપરકેટિથી પશ્ચિમ લવણ સમુદ્રને આ સ્પશી રહ્યું છે આમ આ ત્રણે બાજુએથી લવણ સમુદ્રને પશી રહ્યું છે. “In faધૂરું મહાષ્ટિ છે अड्ढेण य पवएण छब्भागपविभत्ते जंबुझीबदोव णउय सय भागे पंच छब्बोसे जोयणसए જદર ઘagaણે માપ નોધારા વિદ્યા ” આ ભરતક્ષેત્ર ગંગા અને સિંધુ એ અને મહાનદીઓથી અને વિજયાર્ધ પર્વતથી વિભક્ત થઈને છ ખંડથી યુકત થઈ ગયેલા છે. આનો વિસ્તાર પર૬ ૬/૧૯ જન પ્રમાણ છે. એટલે કે જંબુદ્વીપ કે જેને વિષ્ક 1 લાખ યોજન જેટલું છે તેના ૧૯૦ કકડા કરવા થી ભરત ક્ષેત્ર ને વિસ્તાર ૧૯૦ મા કકડા જેટલે થાય છે. અને તે ૧૯૦ મે કકડો પ૨૬ ૬/૧૯ જેટલો થાય છે. જંબુદ્વીપ લંબાઈ
ઈમાં ૧ લાખ યજન પ્રમાણ છે. ૧ લાખમાં ૧૯૦ ને ભાગાકાર કરવાથી ૫૨૬ આવે છે અને શેષ ૬૦ વધે છે. હવે ૬૦ ને ૧૦ ભાજિત કરીએ તે ૬ આવે છે. ભાજક રાશિ જે ૧૯૦ છે તેને પણ ૧૦ ભાજિત કરીએ તે ૧૯ આવે છે. આ પ્રમાણે કરવાથી “ઉત્તવીરે ગોચના છે પણ વાસરૂમા કોઇ” આ સૂત્રકાર નું કથન સ્પષ્ટ થઈ જાય છે.
શંકા-જબૂદ્વીપના ૧૯૦ મા ભાગ રૂપ આ ભરતક્ષેત્ર છે. આમાં યુકિત શી છે ? સાંભળે આ સંબંધમાં યુતિ આ પ્રમાણે છે કે ભરતક્ષેત્રને ૧ ભાગ છે, તેની અપેક્ષા દ્વિગુણિત વિસ્તારવાળે હોવાથી હિમવત્ પર્વતના બે ભાગ છે. આ કમથી પૂર્વની અપેક્ષા બમણા
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્રા
૧૯