Book Title: Updesh Mala Part 02
Author(s): Dharmdas Gani, Siddharshi Gani, Pravin K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022178/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNabhagavaMta mahAvIradevanA svaziSTa pa.pU. zrI dharmadAsagaNi mahArAjA viracita zrI siddharSigaNi kRta heyopAdeyA TIkA samalaMkRta upadezamAlA zabdazaH vivecana bhAga-2 vivecaka: paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA zabdazaH vivecana bhAga-2 * mULa graMthakAra tathA TIkAkAra zramaNabhagavaMta mahAvIradevanA svaziSya 5.pU. zrI dharmadAsagaNi mahArAjA viracita zrI siddharSigaNi kRta heyopAdeyA TIkA samalaMkRta *divyakRpA * vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka 5. pU. AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA teozrInA ziSyaratna SadarzanavettA, prAvacanikapratibhAdhAraka 5. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA * AzIrvAdadAtA vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka 5. pU. AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSya vartamAna zrutamarmajJAtA vidvAna 5. pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA * vivecanakAra * paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA * saMkalana-saMzodhanakArikA zAsanasamrATa pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya nemisUrIzvarajI mahArAjAnA samudAyanA sAdhvIjI cAritrazrIjI ma. sA.nA praziSyA sAdhvI RjumatizrIjI ma. sA. * prakAzaka gItArtha gaMgA, 'zrutadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 zabdazaH vivecana vivecanakAra ke paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA vIra saM. 2541 - vi. saM. 2071 ja AvRtiH prathama ja takalaH 1000 mUlya : rU. 130-00 - zrutabhakitamAM Arthika sahayoga - vi.saM. 2070 1.va. 12 ravivAra, tA. 25-5-2014nA bhAvanagara nivAsI jasminabena gIrIzakumAranI suputrI ku. nirAgInI bhavya anumodanIya dIkSA kAMdivalI (I.) zaMkhezvara pArzvanAtha jinAlayanA prAMgaNamAM | thaI tenI yAdamAM sakriyAbhirUci pa.pU.A.zrI bhaktisUrIzvarajI mahArAjAnA paTTadhara tapAgacchAdhipati pa.pU.A.zrI premasUrIzvarajI mahArAjAnA AzAvartinI tapasvIranA pa.pU. sA. zrI surejazrIjI ma.sA.nA ziSyA viduSI pa.pU. sA. zrI bodhiratnAzrIjI ma.sA., pa.pU. sA. zrI daSThiratnAzrIjI ma.sA., pa.pU. sA. zrI ArjavaratnAzrIjI ma.sA. tathA nUtana sA. zrI nigraMtharatnAzrIjI ma.sA.nI sabheraNAthI zaMkhezvara pArzvanAtha jinAlayanI ArAdhaka bahenonI jJAnakhAtAnI upajamAMthI A pustakano saMpUrNa lAbha levAmAM Avela che. - lI. azokagrAma Tempala jaina TrasTa, kAMdivalI (I.) * mukhya prAptirathAna : hatArtha /177 mRtadevatA bhavana, 5, jena marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Email: gitarthganga@yahoo.co.in, gitarthganga@gmail.com Visit us online : gitarthganga.wordpress.com eka mudraka : sarvodaya ophaseTa 13, gajAnaMda esTeTa, idagAha polIsa cokI pAse, prema daravAjA, amadAvAda-10. phonaH 22174pa19 sarva haka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prAptisthAna - ja amadAvAda : gItArtha gaMgA "mRtadevatA bhavana', 5, jena marcanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007. : (079) 26604911, 32457410 Email : gitarthganga@yahoo.co.in gitarthganga@gmail.com vaDodarA : zrI saurInAbhAI dinezacaMdra zAha darzana', I-69, lIsApArka sosAyaTI, vibhAga-2, rAmezvara sarkala, subhAnapurA, hAITenzana roDa, vaDodarA-390023. 1 (0275) 2391699 (mo.) 9825212997 Email : saurin 108@yahoo.in muMbai : zrI lalitabhAI dharamazI 101-102, sarvodaya hAIsa, jene maMdira roDa, sarvodayanagara, muluMDa (vesTa), muMbaI-400080. (022) 25380014, 25689030 (mo) 9322231117 Email : jpdharamshi60@gmail.com zrI himAMzubhAI ena. zeTha e-2/41, azoka samrATa, trIje mALe, daphatarI roDa, gauzALA lena, bInA javelarsanI upara, malADa (I.) muMbaI-400097. : (022) 32438434 (mo) 9322274851 Email : divyaratna_108@yahoo.co.in surataH uM. praphulabhAI je. zeTha DI-1, arpaNa epArTamenTa, bAbunivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395001. 1 (0261) 3228723 (mo.) 9016188990 * jAmanagara : zrI udayabhAI zAha clo. mahAvIra agarabattI vakarsa, c7, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jAmanagara-361001. : (0288) 2778513 (mo.) 972793990 Email : karan.u.shah@hotmail.com + BANGALORE: Shri Vimalchandji Clo. J. Nemkumar & Co. Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-560053. 1 (080) (O) 2875262 (R) 22259925 (Mo) 9448359925 Email : vimalkgadiya@gmail.com rAjakoTaH zrI kamalezabhAI dAmANI "jinAlA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. (0281) 2233120 (mo.) 9427168713 Email : shree_veer@hotmail.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya sujJa vAcako ! praNAma aMdhakAramAM TaoNrca vagara athaDAtI vyakti dayApAtra che, to tenAthI paNa TaoNrca kaI rIte vAparavI te na jANanAra vyakti vadhu dayApAtra che. kAraNa? te vyakti pAse sAdhana hovA chatAM paNa tenI jarUrI jANakArInA abhAve teno upayoga nahIM karI zake. tevI ja rIte. aMdhakArabharyA saMsAramAM jinazAsananI prApti vagara bhaTakto jIva coksa dayApAtra che, paraMtu jinazAsananI prApti bAda paNa jo jIva tenAM rahasyajJAna vagarano ja rahyo, to te vadhAre dayApAtra che; kema ke duHkhamaya ane pApamaya saMsAramAMthI chUTavA mAtra jinazAsana prApti paryApta nathI, paraMtu tenI prApti bAda zAsananAM UMDANabhaya rahasyonA jJAna dvArA zAsana pratye atUTa bahumAna ane sAdhanAmArgano daDha saMkalpa jarUrI che. anyathA bhAgye dIdhela jinazAsanano lAbha te vyakti pUrNatayA uThAvI nahIM zake. amane gaurava che ke, jinazAsananAM A ja rahasyone gItArthagaMgA saMsthA dvArA 108 mukhya ane avAMtara 10,000 viSayonA mAdhyame ujAgara karAvavA ame bhAgyazALI thayA chIe. ahIM dareka viSaya saMbaMdhI bhinna-bhinna zAstromAM verAyelAM rahasyamaya zAstravacanonuM ekatrIkaraNa thAya che. tyArabAda temAM dekhAtA virodhAbhAsonA nirAkaraNa sAthe paraspara saMdarbha jaDavA dvArA temAM chupAyelAM rahasyono AviSkAra karavAmAM Ave che. jo ke, A rahasyo asAmAnya zaktizALI sivAyanA lokone sIdhAM pacatAM nathI; kema ke te durgama jinazAsananA nicoDarUpa hovAthI ati durgama che. tethI amArI saMsthAnA mArgadarzaka pa.pU.A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.e prastuta rahasyone vyAkhyAno svarUpe sugama zailImAM, zAstrIya ane Adhunika dareka pariprekSyamAM pIrasyAM che ane pIrasaze. jemAMthI eka dharmatIrtha viSayaka pravacanono adhaza pragaTa thayela che. alabatta, A zailInI sugamatAjanya laMbANane kAraNe amuka viSaya sudhI vivecananI maryAdA baMdhAI jAya che, mATe zrIsaMghane pUrNa lAbha maLe te hetuthI tyArabAdanA viSayo saMbaMdhI akhUTa rahasyagarbhita zAstravacanono paraspara anusaMdhAna sAthe saMgraha pragaTa karavAmAM Avaze, jene AjanI bhASA Encyclopedia (vizvakoSa) kahe che. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - temAM te te viSaya saMbaMdhI dUrano saMbaMdha dharAvatAM zAstravacano paNa te viSayaka rahasyajJAnamAM upayogI hovAne kAraNe saMgRhIta thaze ane A saMgraharUpa bIja dvArA bhaviSyamAM samagra zrI saMghane zAsananAM rahasyajJAnanI prAptimAM taiyAra sAmagrI pUrI paDaze. vikAneva vinAnAti vida%nazcimam' e ukti anusAra vidvAno dvArA thatuM A viThThalmogya ane azrutapUrva kArya ghaNA puruSArtha uparAMta puSkaLa sAmragI ane samaya paNa mAMge che. bIjI bAju, zrI saMgha taraphathI sva. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI ma. sA., pa.pU. A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.nAM pravacano ane paMDitavarya zrI pravINabhAI motA kRta zAstranAM vivecano zAsananAM rahasyo sudhI pahoMcavAnI kaDI varUpa hovAthI prasiddha karavAnI mAMgaNIo paNa vAraMvAra Ave che. jo ke, A pravRtti saMsthAnA mULa lakSyathI saheja phaMTAya che, chatAM vacagALAnA samayamAM, mULa kAryane jarA paNa aTakAvyA vagara prastuta kAryane saMlagna pravRtti tarIke svIkArIe chIe. tenA anvaye prastuta pustaka prakAzita karatAM AnaMda anubhavAya che. uparokta dareka kAryone zrIsaMgha khobe-khobe saharSa vadhAvaze, anumodaze ane sahAyaka thaze tevI abhilASA saha.. zutadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapura roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. gItArtha gaMgAnuM TrasTIgaNa ane zrutabhakto Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2s gItArtha gaMgAnAM prakAzano pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA (moTA paMDita ma. sA.)nA pravacananAM pustako 1. Azrava ane anubaMdha 2. pudgala vosirAvavAnI kriyA 3. cAritrAcAra pa. pU. A. bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA (paMDita ma. sA.) kuta, saMpAdita ane pravacananAM pustako 1. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo 2. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo (hindI AvRtti) 3. yogadaSTisamuccaya 4. karmavAda kaNikA 5. karmavAda kaNikA (hindI AvRtti) 6. sadgati tamArA hAthamAM ! 7. sadgati Apake hAtha meM! (hindI AvRtti) 8. darzanAcAra 9. zAsana sthApanA 10. zAsana sthApanA (hindI AvRtti) 11. anekAMtavAda 12. prasnottarI 13. praznottarI (hindI AvRtti) 14. cittavRtti 15. cittavRtti (hindI AvRtti) 16. cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe 17. manovijaya ane Atmazuddhi 18. bhAgavatI pravajyA paricaya 19. bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. bhAvadharma bhAga-2 (pravRtti, vighnajaya, siddhi, viniyoga) 21. lokottara dAnadharma " anukaMpA" 22. kudaratI AphatamAM jainanuM kartavya 23. dharmarakSA pravacana zreNI bhAga-1 24. jainazAsana svataMtra dharma ke saMpradAya ? 25. jinazAsana svataMtra dharma yA saMpradAya ? (hindI AvRtti) 26. Is Jaina Order Independent Religion or Denomination ? (aMgrejI AvRtti) 27. Status of religion in modern Nation State theory (aMgrejI AvRtti) 28. gRhajinAlaya mahAmaMgalakArI 29. zrI upadhAna mArgopadezikA saMpAdaka :- pa. pU. paMnyAsa zrI arihaMtasAgarajI mahArAja sAhaba 1. pAkSika aticAra gItArtha gaMgA dvArA prakAzita anya pustakonI yAdI 1. zrI sametazikharajInI saMvedanA 2. zrI navapada ArAdhanA vidhi 3. svataMtra bhAratamAM dharma parataMtra !!!!! 4. svataMtra bhArata meM dharma parataMtra !!!!! (hindI AvRtti) 5. Right to Freedom of Religion !!!!! 6. 'rakSAdharma' abhiyAna 'Rakshadharma' Abhiyaan che. 8. sevo pAsa saMkhesaro 9. sevo pAsa saMkhesaro (hindI AvRtti) saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItArtha gaMgA dvArA prakAzita vivecananA graMtho vivecanakAra :- paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA 1. yogaviMzikA zabdazaH vivecana 2. adhyAtmaupaniSat prakaraNa zabdazaH vivecana 3. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 4. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 5. adhyAtmamata parIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 6. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha 7. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha 8. ArAdhaka-virAdhaka caturbhAgI zabdazaH vivecana 9. samyaktva SasthAna caupaI zabdazaH vivecana 10. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 11. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 12. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 13. phUpadaSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecana 14. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sUtra 1-2) 15. sUtranA pariNAmadarzaka yatnaleza bhAga-1 16. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) 17. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 18. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 19. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-3 20. dAnadvAciMzikA-1 zabdazaH vivecana 21. mitrAAtrizikA-21 zabdazaH vivecana 22. yogazataka zabdazaH vivecana 23. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 24. yogabhedadvAciMzikA-18 zabdazaH vivecana 25. yogavivekalAtrizikA-19 zabdazaH vivecana 26. sAdhusAmayyadvAciMzikA-6 zabdazaH vivecana Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27. bhikSudrAsiMzikA-27 zabdazaH vivecana 28. dIkSAdvAciMzikA-28 zabdazaH vivecanA 29. yogadaSTinI sajhAya zabdazaH vivecana 30. kevalibhuktivyavasthApanadvAciMzikA-30 zabdazaH vivecana 31. pAtaMjalayogalakSaNavicAradvAciMzikA-11 zabdazaH vivecana 32. jJAnasAra zabdazaH vivecana 33. saMthArA porisI sUtrano bhAvAnuvAda ane hiMsASTaka zabdazaH vivecana 34. jinamahattvaddhAtrizikA-4 zabdazaH vivecanA 35. samyagdaSTidvAciMzikA-15 zabdazaH vivecana 36. yogalakSaNadvAciMzikA-10 zabdazaH vivecana 37. muktiaSaprAdhAnyadvAciMzikA-13 zabdazaH vivecana 38. apunabaMdhakadvAciMzikA-14 zabdazaH vivecana 39. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-1 40. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-2 41. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-3 42. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-2 43. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-3 44. ratilakSaNasamuccaya prakaraNa zabdazaH vivecana 45. devapuruSakAradvAciMzikA-17 zabdazaH vivecana 46. tArAditrayadvAciMzikA-22 zabdazaH vivecana 47. kutarkagrahanivRtihAliMzikA-23 zabdazaH vivecana 48. saddaSTidvAciMzikA-24 zabdazaH vivecana 49. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 50. mArgavAnnizakA-2 zabdazaH vivecana pa1. dezanAdvAciMzikA-2 zabdazaH vivecana para. jinabhaktidvArzizikA-5 zabdazaH vivecana pa3. cogAvatAradvAciMzikA-20 zabdazaH vivecana 54. yogamAhAbhyatAsiMzikA-26 zabdazaH vivecana papa. sarjanastutidvAliMzikA-32 zabdazaH vivecana 56. pUrvasevAdvAciMzikA-12 zabdazaH vivecana 57. IzAnugrahavicAradvAviMzikA-16 zabdazaH vivecana Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58. klezaNAnopAradvAbiMzikA-25 zabadazaH vivecanA 59. vinayadvAciMzikA-29 zabdazaH vivecana 60. zrI sImaMdharasvAmIne vinaMtIrUpa 125 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana 61. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-4 12. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 63. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-4 64. gurutatvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-1 65. gurutattvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-2 66. muktidvAciMzikA-31 zabdazaH vivecana 17. yogasAra prakaraNa zabdazaH vivecana 68. zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-1 19. zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabadazaH vivecana bhAga-2 70. tatvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 71. SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 72. pratikramaNa garbhita svAdhyAya zabdazaH vivecana 73. kathAtkAtrizikA-9 zabadazaH vivecana 74. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-4 75. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-5 76. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 77. navatatva prakaraNa zazaH vivecana 78. 150 gAthAnuM hUMDInuM stavana zabdazaH vivecana 79. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-5 80. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 81. SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 82. amRtavelanI moTI sakjhAya ane nizcaya-vyavahAra garbhita zrI zAMtijina stavana tathA zrI sImaMdharasvAmI stavana zabdazaH vivecana 83. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-7 84. AnaMdaghana covIzI zabdazaH vivecanA 85. paknIsUtra (pAkisUtra) zazaH vivecana 86. dharmaparIkSA prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 87. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-1 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-2 89. upadezarahasya zazaH vivecana bhAga-3 90. pAtaMjalayogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 91. pAtaMjala yogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 92. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 93. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 94. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 5. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-1 96. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-2 97. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-3 98. dravyaguNaparyAyano rAsa zabdazaH vivecana bhAga-1 9. vAdadvAciMzikA-8 zabdazaH vivecana 100. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-1 101. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-2 102. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-3 103. sakalAha-stotra ane ajitazAMti stavana zabdazaH vivecana 104. pagAmasijA zabdazaH vivecana 105. sakhyatvanA saDasaTha bola svAdhyAya zabdazaH vivecana 106. dharmavyavarathAdvAciMzikA-7 zabdazaH vivecana 107. devasiA rAIe pratikramaNa sUtra zabdazaH vivecana 108. saMmatitarka prakaraNa zloka sparzI TIkA prAyaH zazaH vivecana bhAga-1 109. saMmatitarka prakaraNa zlosparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-2 110. vairAgyakalpalatA prathama stabaka zabdazaH vivecana 111. zAMtasudhArasa zabdazaH vivecana 112. bArabhAvanA zabdazaH vivecana 113. bhASArahasya prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 114. bhASArahasya prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 115. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-4 116. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-5 117. vItarAga stotra prAyaH zabdazaH vivecana 118. dravyaguNaparyAyano rAsa zabdazaH vivecana bhAga-2 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119. dravyaguNaparyAyanA rAsanA chUTA bola rAsanA AdhAre vivecana 120. tasvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 121. tatvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-3 122. tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-4 123. dharmaparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 1ra4. lalitavistarA zabdazaH vivecana bhAga-1 125. lalitavistarA zabdazaH vivecana bhAga-2 126. lalitavistarA zabdazaH vivecana bhAga-3 127. 18 pApasthAnaka svAdhyAya, amRtavelanI nAnI sajhAya, "sAco jaina' pada ane "vIronI prabhubhakti' pada zabdazaH vivecana 128. sammatitarka prakaraNa glosparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-3 129. upamitibhavaprapaMcA kathA (prathama prastAva) zabdazaH vivecana bhAga-1 130. upamitibhavaprapaMcA kathA (dvitIya prastAva) zabdazaH vivecana bhAga-2 131. upamitibhavaprapaMcA kathA (tRtIya prastAva) zabdazaH vivecana bhAga-3 132. upadezapada zabdazaH vivecana bhAga-1 133. upadezamAlA zabdazaH vivecana bhAga-1 134. upadezamAlA zazaH vivecana bhAga-2 gItArtha gaMgA jJAnabhaMDAra AdhArita saMzodhanAtmaka prakAzano 1. Agama prakAzanasUrI (hindI) saMkalanakAra : nIravabhAI bI. DagalI ff nA = gItArtha gaMgA aMtargata gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita graMtho " #f 1. dharmatIrtha bhAga-1 2. dharmatIrtha bhAga-2 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthAno krama 230 thI 242 243 thI 245 247 247 248 249-250 251-252 253 254 thI 257 258 259 270 261-272 273 274 275 277 277 278 209 270-201 272 - anukramaNikA viSaya zrAvakadharmanI vidhi. zrAvakanA guNo. tapa-niyama-zIlathI yukta suzrAvakone mokSasukha ane vaimAnika-devaloka saMbaMdhI sukho durlabha nathI. prabuddha thayela ziSya zithila thaI gayelA gurune paNa ucita rIte bodha pamADe, tenA upara zelaka ane paMthakanI kathA. karmavaicitryane vaza AgamajJa jIva paNa zithilatAne prApta kare che te viSayaka zreNikarAjAnA putra naMdiSaNamuninI kathA. karmanuM sAmarthya. kliSTakarma ane akliSTakarmanA vilasita viSayaka puMDarIka ane kaMDarIkanI kA. sAdhupaNA saMbaMdhI saMklezo karyA pachI je (pazcAttApapUrvaka) sAdhupaNAmAM udyama kare te zuddhine pAme. zithilatAno tyAga duSkara che tenA upara zaziprabha ane suraprabhanI kathA. jyAM sudhI AyuSya thoDuM paNa bAkI che tyAM sudhI Atmahita karI levuM joIe. sAdhupaNuM svIkAryA bAda je pramAdI thAya che te niMdya che ane kadAca deva thAya to paNa garhaNIya evA kudevatvane pAme. jinavacananA akaraNamAM zAnIone lAgato moTo doSa. "jevI gati tevI mati". durgatine hetubhUta ceSTAo. sAdhuo jJAnarUpI aMkuzathI rAgarUpI gajendrano nirodha kare. samyAnathI rAgano nigraha thAya tethI samyajJAnadAtA pUjanIya. vinayamAM zreNikarAjAnuM kathAnaka. zrutanA niSnavanamAM nApitanuM kathAnaka. mahAupakArI hovAthI guruonI pUjyatA. samyaktva dAyakono ghaNA bhavomAM paNa pratyupakAra azakya. samyaktvano mahimA. ratnatrayInI pradhAnatA. pAnA naM. 1-15 15-19 19-20 20-23 23-25 25-29 29-32 32-33 33-39 39-40 40-41 41-42 42-45 47-47 47-48 48-50 50-52 52-53 53-54 54-55 55-58 58-59 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2] anukramaNikA gAthAno krama viSaya pAnA naM. 289 273 | mokSa kheMcI lAvanArA darzanaguNamAM apramAdI thaIne rahevuM, pramAdathI darzanaguNanI malinatA. 274-276 pramAdanA tyAgano upadeza. 277-278 | apramAdanuM mahattva, svarganA guNonuM varNana. 279-280 | narakagatinA duHkhonuM varNana. 281 tiryaMcagatinA duHkhonuM varNana. 282-284 manuSyagatinA duHkhonuM varNana. 285-287 devagatinA duHkhonuM varNana. 288 dAsa tulya saMsArIpaNuM ane svAmI tulya muktatA. bhavanirveda prApta karavAno upadeza. 290 | Asannasiddhika bhavyajIvanuM lakSaNa. 291 sad anuSThAnamAM udyama karavo. 22-23 samyakta prApta thaye chate apramAdI banavAno upadeza. 294-25 yatanA karavAno upadeza. 297 IryAsamitinuM svarUpa. 297. bhASAsamitinuM svarUpa. 298 eSaNAsamitinuM svarUpa. 299 AdAnabhaMDamattanikSepaNAsamitinuM svarUpa. 300 pAriSThApanikAsamitinuM svarUpa. 301 kaSAyonI duSTatAnuM varNana. 302-303 krodhanA paryAyavAcI. 304-305 mAnanA paryAyavAcI. 301-307 mAyAnA paryAyavAcI. 308-309 lobhanA paryAyavAcI. 310 kaSAyono jaya karyo chate zAna Adi guNonI prApti. krodhakaSAyane AzIviSa sarpanI upamA. 312 mAnakaSAyane gajendranI upamA. 313 mAyAkaSAyane gahana viSavelaDInI upamA. 314 lobhakaSAyane mahAsAgaranI upamA. 315 karmono adhikAra. 59-61 91-94 u4-77 ka7-18 68-79 79-73 73-79 77-78 78-79 79-80 80-82 82-85 85-88 88-90 90-91 91-94 94-95 95-96 97-98 98-100 100-100 10ra-104 104-106 100-107 107-108 108-109 109-110 110-111 111-112 311 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2/ anukamaNikA gAthAno krama viSaya pAnA naM. 317 | hAsya nokaSAyanuM svarUpa. 317, rati nokaSAyanuM svarUpa. 318 | arati nokaSAyanuM svarUpa. 319 | zoka nokaSAyanuM svarUpa. 320 bhaya nokaSAyanuM svarUpa. 321 jugupsA nokaSAyanuM svarUpa. 322 ati balavAna karmasaMghAtanuM svarUpa. 323 | gauravanuM svarUpa. 324 raddhigauravanuM svarUpa. 325 rasagauravanuM svarUpa. 329 sAtagauravanuM svarUpa. 327 indriyavazavartI jIvone prApta thatAM doSo. 328 | indriyajayano upadeza. 329 iMdriyanA saMyamano upadeza. 330 ATha madonuM svarUpa. 331-332 madanA tyAgano upadeza. 333 atizayayukta evA paNa muni jo jAtimada Adi kare to te metAryadraSi harikezabalamuninI jema jAti AdinI hAnine prApta kare. 334-337 nava brahmacaryaguptio arthAt brahAcaryanI nava vADonuM svarUpa. 338-339 svAdhyAyanA guNo. 340 svAdhyAya rahita jIvone prApta thatA doSo. 341-342 | vinayanA guNo, vinaya zabdanI vyutpatti. 343 tapanA guNo. 344-345 zaktidvAra, apramAdano upadeza. 347 kAraNa prApta thaye chate cikitsA kartavya. 347 saMvignavihArIonI sarva prayatnathI vaiyAvacca Adi karavI joIe. 348 kAraNa prApta thaye chate cAritrathI hIna evA paNa zuddhaprarUpakanuM ucitakartavya karavuM joIe. 349 | liMgAvazeSa arthAt sAdhvAcAra rahita mAtra liMgadhArIonuM svarUpa. 350 | sarvaavasagnakuguruonuM svarUpa, dezaavasAkuguru pravacanane ubhAvana karatAM hovAthI glAdhya. 112-114 114-115 115-117 117-118 118-120 120-121 121-122 122-124 124-125 125-127 126-127 127-131 131-132 133-140 140-142 142-144 144-145 145-149 149-15ra 152-153 157-157 157-158 158-193 163-17pa 175-197 16-17 197-168 168-170 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2/ anumaNikA gAthAno dama viSaya pAnA naM. 170-171 171-173 351 satapasvIonI je hIlanA kare che tenuM samyakta sAra vagaranuM. 3para susAdhuoe daDha samyaktavALA pArthasthA AdinuM athavA gRhasthanuM ucita karavuM joIe. 353 pArthastha AdinI vyutpatti, suvihitoe sarva prayatnathI pArzvastha Adino saMga varjana karavo joIe. 354-381 | pArthastha AdinuM svarUpa ane lakSaNo. 382 | pArthastha AdinA sthAno 173-175 175-209 209-211 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke TrI gaI namaH | se hI zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH / zramaNabhagavaMta mahAvIradevanA svaziSya pa.pU. zrI dharmadAsagaNi mahArAjA viracita zrI siddharSigaNi kRta heyopAdeyA TIkA samalaMkRta upadezamAlA zabdazaH vivecana bhAga-2 avataraNikA :tadiyatA granthena sAdhudharmavidhiH pratyapAdi, idAnIM shraavkdhrmvidhimaacsstteavataratikArya - tevI ATalA saMghavI atyAra sudhI varNana karyuM eTalA graMthavI, sAdhudharmano vidhi kahevAyo susAdhue kaI rIte AtmAne bhAvana karavo joIe. jethI bhAvasAdhupaNuM pragaTa thAya ane pragaTa thayeluM susthira thAya tenI vidhi batAvAyo. have zrAvakadharmano vidhi kahe che - gAthA - vaMdai ubhao kAlaM pi, ceiyAiM thayathuIparamo / jiNavarapaDimAgharadhUvapuSphagaMdhaccaNujjutto / / 230 / / gAthArtha - stava-stutimAM tatpara jinavaranA pratimAgharamAM dhUpa-puSpa-gaMdha vaDe arcanAmAM ughukta evo zrAvaka ubhayakAla paNa cetyone vaMdana kare che. ll30|| Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-270-2A TIkA : suzrAvako vandate ubhayakAlamapi prAtaH sandhyA apizabdAnmadhyAhne ca, caityAni arhadimbalakSaNAni, stavA bhaktAmarAdyAH, stutayo yAH kAyotsargaparyanteSu dIyante, tat paramastatpradhAnaH san tathA jinavarANAM pratimAgRha jinavarapratimAgRhaM tasmin dhUpapuSpagandhairarcanaM jinavarapratimAgRhadhUpapuSpagandhArcanaM tasmin udyuktaH kRtodyama iti / / 230 / / TIkArya : sutrAvo .... toya ti | zrAvaka ubhayakAla paNa=savAra ane sAMja banne kALamAM paNa, vaMdana kare che ane Apa zabdathI madhyAhnamAM paNa vaMdana kare che, kone vaMdana kare che ? ethI kahe che - caityone=arihaMtanAM biMbarUpa caityone vaMdana kare che. Avo bhaktAmara Adi, stutio je kAyotsarganA paryanta apAya che, te pradhAna chato zrAvaka ane jinavaronA pratimAgRha=jinavarapratimAgRha, temAM dhUpa-puSpa-gaMdha vaDe arcana=jinavarapratimAgRhadhUpa puSpa, gaMdha, arcata temAM ughuktaka karAyelA udhamavALo zrAvaka ubhayakAla paNa caityone vaMdana kare che, ema avatha che. ra30mAM bhAvArtha : zrAvaka vItarAga thavAnA atyaMta arthI hoya che, tethI savAra-bapora-sAMja traNe kALa uttama dravyothI bhagavAnanI bhakti kare che, stuti kare che ane traNa kALa pUjA karIne vItarAganA guNonuM smaraNa karIne vitarAga thavAne anukULa baLa saMcaya thAya tevo yatna kare che. vastutaH vItarAga thavAno upAya traNa guptipUrvaka zaktinA prakarSathI karAyelo yatna che, paraMtu zrAvakamAM te prakAranA rAgAdi bhAvo hovAthI traNa guptinA pAlananI utkaTa icchA hovA chatAM traNa guptine sevavA samartha nathI, tethI potAnI zaktino prakarSa karavA mATe traNa kALa jinavaranI pUjA kare che. jethI traNa guptinA prakarSavALA bhagavAna pratyenI bhaktinI vRddhithI potAnAmAM paNa susAdhunI jema traNa guptine anukULa zakti pragaTa thAya. 23nA avataraNikA : tatha avataraNiyArtha: ane zrAvaka bIjuM zuM kare che ? te batAve che - gAthA - suviNicchiyaegamaI, dhammammi aNaNNadevao ya puNo / na ya kusamaesu rajjai, puvvAvaravAhayatthesu / / 231 / / Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 gAthA-231 gAthArtha : dharmamAM suvinizcita ekamativALo, ananya devatAvALo, vaLI prazamAdithI yukta evo zrAvaka pUrva apara vyAhata arthavALA evA kusamayamAM=paranA siddhAMtamAM, rAga karato nathI. ra31II TIkA - suvinizcitA nizcalA ekA advitIyA matirbuddhiryasya sa tathA kva ? dharme'hiMsAdike, na vidyate'nyA bhagavadvyatiriktA devatA yasya so'nanyadevataH, caH samuccaye, punaHzabdAt prazamAdiyuktazca, na ca naiva kusamayeSu parasiddhAnteSu rajyate pUrvAparavyAhatArtheSu aghaTamAneSvanena rAgAgocaratAM lakSayati rakSA TIkArya : sunizvitA .... nakSatti | suvinizcita=nizcala evI, eka advitIya, mati=buddhi che jene te tevo che=suvinizcita ekamativALo che, zemAM suvinizcita ekamativALo che ? ethI kahe che - ahiMsA Adi lakSaNavALA dharmamAM ane bhagavAnathI vyatirikta anya devatA vidyamAna nathI jene te ananya devatAvALo che, 5 zabda samuccayamAM che ane punaH zabdathI prazamAdi yukta che ane pUrva-apara vyAhata arthAvALA kusamayomAM parasiddhAMtomAM, rAga karato nathI ja, AnA dvArA rAganI agocaratAne batAve che. 231 bhAvArtha vaLI zrAvaka ahiMsAdi pAMca mahAvratorUpa dharmamAM suvinizcita ekamativALA hoya che arthAt temane spaSTa bodha hoya che ke ahiMsAdi pAMca mahAvratone pALIne anaMtA jIvo A bhavasamudrathI pArane pAmelA che, tethI mAre paNa te ahiMsAdi pAMca mahAvrato sevavAnI zaktino saMcaya thAya te rIte bhagavAnanI bhakti Adi karavAM joIe, jethI bhavasamudranA pArane pAmuM ane jeone tevI suvinizcita ekamati nathI, teo samyagdaSTi ja nathI to bhAvazrAvaka kaI rIte saMbhave ? vaLI jene vItarAga sivAya anya koI devatA nathI te zrAvaka che; kema ke mithyAtvanA apagamathI vivekI zrAvakane spaSTa zraddhA che ke vItarAga thavAthI saMsArano kSaya thAya che ane pAMca mahAvrato vItarAga thavAno upAya che, tethI vivekI zrAvaka vitarAganI upAsanA karIne vItarAga bhAvanAthI AtmAne sadA vAsita kare che, jethI rAgAdi kSINa kSINatara thAya, tenAthI zAMta thayeluM citta traNa guptinA pAlanamAM samartha bane che. tenA baLathI pAMca mahAvrato sevI zake che, tenA phaLarUpe saMsArano kSaya thAya che. tethI vitarAga sivAya anya devane devarUpe svIkArato nathI. vaLI vivekI zrAvaka saMsArathI bhaya pAmelo che, tethI svazakti anusAra prazama-saMvega-nirveda Adi guNomAM yatna karIne AtmAne prazamAdi bhAvothI samRddha kare che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-231-232 vaLI vivekI zrAvaka pUrva-apara aghaTamAna arthavALA para siddhAMtomAM kyAreya rAga karato nathI, paraMtu pUrva-apara ekavAkyatAthI susaMbaddha evAM jinavacanomAM ja rAga kare che. AthI ja svamati anusAra yathAtathA joDAyelAM jinavacanone grahaNa karIne vivekI zrAvaka temAM rAga karato nathI, paraMtu yuktikSama padArthone yuktithI jANavA yatna kare che ane AgamagrAhya padArthone jinavacananA baLathI zraddhA kare che ane zakti anusAra bhagavAnanA vacananA tAtparyane jANavA mATe sadA udyamazIla rahe che. II231|| gA 4 davaNaM kuliMgINaM, tasathAvarabhUyamaddaNaM vivihaM / dhammAo na cAlijjai, devehiM saiMdaehiM pi / / 232 / / gAthArthaH- kuliMgIonA vividha prakAranA trasa-sthAvara jIvonA mardanane joIne Indro sahita paNa devo vaDe dharmathI calAyamAna karI zakAtA nathI, te zrAvako che. II3II TIkA dRSTvA kuliGginAM zAkyasAGkhyAdInAM trasasthAvarabhUtamardanaM pacanapAcanAdau vividhaM nAnArUpaM, dharmAt sarvajJoktAdazeSajantusUkSmarakSaNAbhidhAyakAna cAlyate na bhraMzyate devaiH sendrairapi kiM punrmnunairiti / / 22 / / TIkArya : ..... dRSTvA punarnanu'riti / / zAkya Adi kuliMgIonA pacana-pAcanAdimAM vividha prakAranA trasasthAvara jIvonA mardanane joIne indra sahita paNa devo vaDe jeo dharmathI=sarvajJathI kahevAyelA saghaLA prANIonA sUkSma rakSaNane kahenArA dharmathI, calAyamAna karAtA nathI, zuM vaLI manuSyo vaDe ? e prakArano bhAva che. II232 / / bhAvArtha: zrAvako bhagavAnanA vacananA paramArthane jANanArA che, temane trasa ane sthAvara jIvo viSayaka sUkSma bodha che ane sarva jIvo pratye zamabhAvanA pariNAmane kare tevo SaTkAyanA pAlanano pariNAma ja dharma che, anya nahi, evI sthira buddhi che, ethI anyadarzananA ke svadarzananA paNa pArzvasthAdi dvArA vividha prakAre trasa-sthAvara jIvonuM mardana thatuM hoya tene vivekI zrAvako kyAreya dharmarUpe svIkAratA nathI, paraMtu koI jIvane pIDA na thAya, koIno prANa nAza na thAya, koI jIvanA kaSAyanA udrekamAM pote nimitta thAya, tevA prakAranA SaTkAyanA pAlanamAM temane sthira dharmabuddhi che, AthI pAMca mahAvrato temane dharmarUpa dekhAya che ane tevAM mahAvratonuM jeo samyak pAlana kare che, temAM temane pUrNa dharma dekhAya che. tethI Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-232-233 te dharmabuddhithI temane devatA paNa calAyamAna karI zake tema nathI, AthI ja tApasIne leza aprIti thatI hatI, tenA parivAra mATe bhagavAne comAsAmAM vihAra karyo; kema ke koI jIvane thoDo paNa kaSAyano udraka thAya te rUpa adharmane bhagavAna AcaratA na hatA. ra3rA gAthA - vaMdai paDipucchai, pajjuvAsei sAhuNo sayayameva / paDhai suNei guNei ya, jaNassa dhamma parikahei / / 233 / / gAthArtha : sAdhuone vaMdana kare che, pratipRcchanA kare che, satata ja parthapAsanA kare che, sUtro bhaNe che, tenA arthane sAMbhaLe che, guNana kare che sUtrArthanuM parAvartana kare che ane lokone dharma kahe che. IN233II TIkA - vandate manovAkkAyaiH, pratipRcchati kvacit sandehe, paryupAste samIpataravartitayA, kAn ? sAdhUna, satatameva nirantaramityarthaH / paThati sUtraM, zRNoti tadarthaM, guNayati parAvarttayati cazabdAd vimRzati ca, janasya dharma parikathayati svayambuddho'nyAn bodhayati / / 233 / / TIkArya : rajo .... vori I mana-vacana-kAyAthI vaMdana kare che, kyAreka saMdeha thaye chate pratipRcchA kare che, samIpavartIpaNAthI parthapAsanA kare che, kone vaMdanAdi kare che ? ethI kahe che - sAdhuone satata ja=haMmezAM ja, vaMdanAdi kare che, satra bhaNe che, tenA arthane sAMbhaLe che ane parAvartana kare che, 5 zabdathI vimarza kare che ane svayaM bodha pAmelo anya lokone dharmanuM kathana kare che=bodha karAve che. 233 bhAvArtha : vivekI zrAvaka saMsAranA vAstavika svarUpane jonArA che. saMsAranA paribhramaNathI bhaya pAmelA che, tethI jema saMsAranA nistAranA upAyabhUta tIrthakaronI bhakti kare che, tema saMsAranA vistAra mATe jinavacanAnusAra mahAparAkrama karanArA susAdhuonI sadA paryApAsanA kare che. bhaktinA atizayathI manavacana-kAyA dvArA susAdhuone vaMdana kare che arthAt temanA apramAdathI karAyelA saMyamanA yatnanuM smaraNa karIne te bhAvo pratye bahumAnano atizaya thAya te rIte vaMdana kare che, tattvanA viSayamAM kaMI saMdeha thayo hoya to susAdhune pUchIne teno nirNaya kare che ane susAdhu pAsethI sUtrane grahaNa kare che, te sUtronA Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-233-24 pAramArthika arthane sAMbhaLe che, sAMbhaLyA pachI te arthane sthira karavA mATe parAvartana kare che ane yukti ane anubhava anusAra te sUtra ane arthano vimarza kare che. jethI bhagavAnanA vacanano bodha sthira sthiratara thAya ane potAne spaSTa yathArtha bodha hoya to anya yogya jIvone bodha karAve che. A prakAre vivekI zrAvakanI ucita AcaraNA hoya che. I233 gAthA - daDhasIlavvayaniyamo, posahaAvassaesu akkhalio / mahumajjamaMsapaMcavihabahuvihaphalesu paDikkaMto / / 234 / / gAthArtha : zrAvaka daDha zIla-vrata-niyamavALA pauSadha-AvazyakomAM asmalita madha-madha-mAMsa pAMca prakAranAM ane ghaNA prakAranAM phalomAM pratikrAMta hoya che. Il234TI. TIkA - zIlaM viziSTaM cetaHpraNidhAnaM, vratAnyaNuvratAni, niyamA guNavratAni, dRDhA niSpakampAH zIlavrataniyamA yasya sa tathA, pauSadha AhArabrahmacaryAdiH, AvazyakAni sAmAyikapratikramaNAdIni nityakRtyAni teSvaskhalito niraticArastathA madhumadyamAMsapaJcavidhabahuvidhaphaleSu etadviSaye pratikrAnto nivRttaH, paJcavidhaphalAni vaTapippalodumbarakodumbarIplakSANAM gRhyante, bahuvidhaphalAni tu vRntAkAdIni madhvAdInAM ca niyamebhyaH pRthaggrahaNaM bahudoSatAsUcanArthamiti // 234 / / TIkArya : zI ... jUnAIjiri zIla=viziSTa evuM citanuM praNidhAnatatvane anukULa guNanI vRddhinuM kAraNa bane evuM viziSTa citanuM ekAgrapaNuM zIla che, vrato aNuvrato che, niyamo guNavrato che, daDha=tiprakaMpa zIla-vrata-niyamo che jene te tevA che=daDha zIla vrata niyamavALA che, pauSadha AhAra brahAcarya Adi che, Avazyako sAmAyika pratikramaNa Adi nitya kRtyo che, temAM=pauSadha Adi kRtyomAM, asmalita=zrAvaka niraticAra hoya che ane madha-madha-mAMsa pAMca prakAranAM ghaNA prakAranAM phaLomAM AnA viSayamAM pratikrAnta-nivRta thayelo hoya che, pAMca prakAranAM phaLo-vaDa-pIpaLo, ubara, kAdaMbarI, plekSanuM grahaNa karAya che, ghaNA prakAranAM phaLo vaLI vRttAka Adi=rIMgaNAM Adi grahaNa karAya che, madha AdinuM niyamothI pRtha grahaNa bahudoSatAnA sUcana mATe che. ra34nA bhAvArtha : vivekI zrAvaka sarvaviratinA atyaMta arthI hoya che, tethI zakti anusAra cittanA viziSTa praNidhAnavALA hoya che arthAt mahAvratonA pAlananI zakti kaI rIte saMcita thAya tevA viziSTa praNidhAnavALA hoya Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-234-235 che. vaLI zakti anusAra aNuvrato ane guNavrato rUpa niyamomAM udyamazIla hoya che arthAt mahAvratonuM kAraNa bane te prakAre daDha pravRtti karIne aNuvrato ane guNavratonuM pAlana kare che ane AhAra-brahmacarya Adi cAra prakAranA pauSadhamAMthI yathAzakti pauSadha, sAmAyika-pratikramaNa Adi nitya kRtyomAM niraticAra yatna kare che. AthI ja parvatithie pauSadha karIne vizeSa prakAre mahAvratanI zaktino saMcaya kare che, pratidina sAmAyika karIne sAdhunI jema sukha-du:kha, jIvana-mRtyu, zatru-mitra pratye atizaya atizayatara zamabhAvavALuM citta thAya tevo yatna kare che. tad citta, tadna mana, tad lezyApUrvaka lokottara bhAva AvazyakarUpa pratikramaNAdi kriyA kare che. tethI saMsArano uccheda thAya tevA mahAbaLano saMcaya thAya che. vaLI madhamadya-mAMsa, vaDa, pIpaLo Adi pAMca prakAranAM abhakSya phaLo ane bahubIja Adi phaLothI nivRtta thayelA hoya che. tethI dRDha zIlAdi pALIne ane aNuvratone pALIne haMmezAM mahAvratonI zaktino saMcaya kare che ane sadA siddha avasthAnuM smaraNa kare che ane siddha avasthAnA upAyarUpa ja sarvajJakathita sarva zrAvakadharma che, evI buddhipUrvaka dharma seve che. II234 : nAhammakammajIvI, paccakkhANe abhikkhamujjutto / savvaM parimANakaDaM, avarajjhai taM pi saMkaMto / / 235 / / gAthArtha H adharmakarmajIvI nathI, paccakkhANamAM vAraMvAra udhukta che, sarvanA parimANane kare che, aparAdha thAya che, tene paNa saMkrAnta kare che=prAyazcitta Adi zuddhine kare che. II235II IkAH adharmakarmaNA pApAnuSThAnenAGgAradAhAdinA jIvituM zIlamasyeti adharmakarmajIvI na tathAbhUtaH, pratyAkhyAne grahItavye'bhIkSNamanavaratamudyuktaH sotsAhaH, sarvaM dhanadhAnyAdi kRtapramANaM karotIti gamyate, kRtazabdasya paranipAtaH prAkRtatvAt yadi caivamapi varttamAno'parAdhyati, aparAdhamApnoti kathaJcit pramAdAt, tatastamapi saGkrAntaH prAyazcittAdinA laGghayitvAzubhayogaM prApto bhavatItyarthaH / yadvA 'ee chacca samANe 'ti prAkRtalakSaNAdAstAM tAvad bRhatpApasthAnamapi rAdhyate pacyate yadodanAdi kuTumbAdyarthaM tadapi zaGkamAnastadIryApathAdapi bibhyad ityarthaH / / 235 / / TIkArtha : ..... adharmakarmaNA , phatyarthaH / / adharmakarmathI=aMgAradAhAdi pApa anuSThAnathI, jIvavA mATe svabhAva che Ano te adharmakarmajIvI tevA prakArano nathI, tevA prakArano zrAvaka nathI. pratyAkhyAnamAM=grahaNa karavA yogya pratyAkhyAnamAM, abhIkSNa=anavarata ughukta che=utsAhavALo che, sarva dhana-dhAnyAdi Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-235-i. kRtapramANavALuM kare che ane prAkRtapaNuM hovAthI ra zabdano paranipAta che=gAthAmAM "rimA'nI pUrvamAM mUkavAne badale pAchaLa mukAyelo che ane jo A pramANe vartato koIka rIte pramAdathI aparAdhane prApta kare che, to tene paNa saMkrAta kare che-prAyazcitta AdithI ullaMghana karIne zubhayogane prApta thAya che athavA A cha vibhaklio=kartA Adi cha kArako samAna che, e prakAre prAkRtanuM lakSaNa hovAthI bRhat pApasthAna dUra raho, paraMtu raMdhAya che=je odanAdi kuTuMbAdi mATe pacAvAya che, tene paNa zaMkA karato teTalA pathathI paNa zrAvaka bhaya pAmato hoya che. gara35A bhAvArtha : zrAvaka sAdhupaNAnA atyaMta arthI hoya che, tethI sarvaviratinI zaktino saMcaya na thAya tyAM sudhI gRhasthajIvana jIve che, tethI dhanaarjanAdi kare che, topaNa karmadAnAdi adharma karmane sevatA nathI, paraMtu satata dayALu citta varte te prakAre dhanaarjanAdi kare che. vaLI pote zakti anusAra vratone grahaNa karyA hovA chatAM jema jema adhika adhika vrata grahaNa karavAnI zakti prApta thAya, tema tema potAne grahaNa karavA yogya pratyAkhyAna grahaNa karavAmAM satata utsAhavALA hoya che; kema ke dezaviratinA baLathI sarvaviratinI zaktino saMcaya to ja thaI zake jo svIkArAyelAM vratomAM atizayatA karavA mATe zakti anusAra satata apramAda varte. vaLI sarva dhana-dhAnyAdi parigrahanuM parimANa kareluM hoya che; kema ke sAdhunI jema saMpUrNa nigraMtha bhAvanI prAptinI icchA che, tethI nigraMthabhAvane anukULa kaMIka baLa saMcaya thAya tenA mATe zakti anusAra parigrahano saMkoca kare che. vaLI gAthAnA cothA pAdano artha be prakAre kare che - Avo zrAvaka paNa koIka nimittathI dezaviratinAM ucita kRtyomAM pramAdavaza skUlanA pAme to te alanAne saMkrAMta kare che= prAyazcittAdi karIne zubhayogane prApta thAya che, paraMtu thayelA aparAdhanI upekSA karatA nathI athavA bIjI rIte artha kare che - navA zabda api arthamAM che. rabbara zabda raMdhAvAya che=pakAvAya che, zuM pakAvAya che ? ethI kahe che - je kuTuMbAdi mATe bhojana raMdhAya che, temAM paNa AraMbhanI zaMkA karato teTalA AraMbhathI paNa bhaya pAme che arthAt atyaMta dayALu citta hovAthI satata vicAre che ke A AraMbhano paNa tyAga karIne huM kyAre saMpUrNa nirAraMbha jIvanane prApta karIza. AvA prakArano vivekasaMpanna zrAvaka zramaNano upAsaka kahevAya che=bhAvasAdhupaNuM prApta karavAne anukULa baLasaMcaya karanAra vivekI zrAvaka kahevAya che. ra3paDA gAthA - nikkhamaNanANanivvANajammabhUmIo vaMdai jiNANaM / na ya vasai sAhujaNavirahiyaMmi dese bahuguNe vi / / 236 / / gAthArtha - jinonI niSkramaNa, nANa, nirvANa, janmanI bhUmione vaMdana kare che ane sAdhu lokothI rahita bahuguNavALA paNa dezamAM vasato nathI. ra36ll Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA 236-237 TIkA niSkramaNajJAnanirvANajanmanAM bhUmayo ko'rthaH yAsu tAni sampedire tA vandate jinAnAM bhagavatAM sambandhinIH, na ca=naiva vasati sAdhujanavirahite deze bahuguNe'pi surAjasujanasya samRddhyAdyapekSayA prabhUtaguNe'pi, dharmakSatikAritvAditi / / 236 / / TIkArtha H niSkramaNa / .... AritvAiita / / bhagavAnanA saMbaMdhavALA niSkramaNa-jJAna-nirvANa-janmanI bhUmio jemAM teo saMpanna thAya te bhUmine vaMdana kare che. sAdhujana rahita bahuguNavALA paNa dezamAM=sAruM rAjya hoya, pANIthI sahita hoya ane dhAnyanI samRddhi hoya te apekSAe ghaNA guNavALA paNa dezamAM, vasato nathI; kema ke dharmakSatikArIpaNuM che. 236 / / bhAvArtha: vivekI zrAvaka sAdhudharmanA atyaMta arthI hoya che; kema ke mokSano prabaLa upAya sAdhudharma che, tethI sAdhudharmanI zaktinA saMcaya mATe je bhUmimAM tIrthaMkaroe saMyama grahaNa karyuM che, te bhUmine joIne bhagavAnanA gRhavAsanA niSkramaNanuM smaraNa karIne jANe sAkSAt saMyamanI zaktino saMcaya ka2tA na hoya tevA ullAsathI vaMde che. vaLI zrAvake saMyama grahaNa karIne paNa kevaLajJAna prApta karavuM che, tevo dRDha pariNAma varte che, tethI tIrthaMkaronI jJAnanI utpattinI bhUmine vaMdana kare che ane vicAre che ke A pavitra bhUmimAM bhagavAne kevaLajJAna prApta karyuM che, mATe A bhUmi paNa atyaMta pUjya che. e pramANe bhAvana karIne kevaLajJAna pratye potAno rAga atyaMta pravardhamAna thAya te prakAre vivekI zrAvaka sadA yatna kare che. vaLI vivekI zrAvakane manuSyajanmanuM aMtima phaLa nirvANa ja dekhAya che ane tIrthaMkaroe nirvANa je bhUmimAM prApta karyuM che, te bhUmine joIne te te bhUminuM smaraNa karIne te bhUmine sadA vaMdana kare che ane vaMdana karIne bhagavAnanI jema sAkSAt tevI avasthAnI prApti mATe utkaMThA atizaya kare che. vaLI saMsAramAM koIka kSetra aneka guNothI yukta hoya jenA kAraNe bAhya sarva prakAranI samRddhinI prApti jyAM sulabha hoya topaNa susAdhunA AgamanathI rahita te deza hoya to zrAvaka tyAM vasatA nathI; kema ke sarvaviratinA atyaMta arthI evA zrAvakone sAdhudarzanathI rahita kSetra ujjaDa kSetratulya bhAse che. tethI phalita thAya ke zrAvakanuM citta haMmezAM saMyama, kevaLajJAna ane siddha avasthAmAM prabaLa rAgavALuM hoya che ane tenA upAyabhUta sarva ucita pravRtti kare che ane je tevA nathI, te paramArthathI zrAvaka nathI. II236 // gAthA: paratitthiyANa paNamaNaubbhAvaNathuNaNabhattirAgaM ca / sakkAraM sammANaM, dANaM viNayaM ca vajjeI / / 237 / / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-ra37-38 gAthArtha : paratIrthikone praNamana, ubhAvana, stavana, bhaktirAga, satkAra, sanmAna, dAna ane vinayano tyAga kare che. ra3LA. TIkA : paratIthikAnAM zAkyAdInAM praNamanaM zirasA, udbhAvanaM parasamakSaM guNavarNanaM, stavanaM tadeva teSAM purato, bhaktirAgazcetaso'nubandhaH pazcAd dvandvaikavadbhAvaH, caH samuccaye, satkAraM vastrAdibhiH sanmAnamanuvrajanAdibhiH, dAnamazanAdInAM, vinayaM ca pAdakSAlanAdikaM varjayatIti / / 237 // TIkArya : paratafthAnA .... sarnayatIti paratIthika evA zAkya Adine praNamana mastakathI tamane, uddabhAvana=bIjA samakSa guNanuM varNana, stavana te ja teonI AgaLa=guNanuM varNana ja paratIrthikonI AgaLa stavana che, bhaktirAga=cittano anubaMdha, tyArapachI=badhAno artha karyA pachI dvaja ekavabhAva che=ja samAsa che, zabda samuccayamAM che, vastrAdi satkAra, pAchaLa javuM vagerethI sanmAna, AhArAdinuM dAna, pAdaprakSAlanAdi vinayanuM varjana kare che. ra37nA bhAvArtha : vivekI zrAvaka susAdhu pratye ja bhaktivALA hoya che, anya tIrthiko ghaNA guNothI yukta hoya topaNa mithyAtvAdi doSonuM sahavartIpaNuM hovAthI temane praNAma karatA nathI. vaLI bIjAnI sAme paratIrthikamAM vartatA guNonuM varNana karatA nathI; kema ke te guNonA varNanathI koInA cittamAM bhrama thAya to tenA darzanAdi kare to tenA anarthamAM nimitta banavAno prasaMga Ave. phakta paratIrthike paNa jo jinavacanAnusAra koI prarUpaNA karI hoya tene AzrayIne mahAtmA vaDe A pramANe kahevAyuM che, ema kahevAmAM Ave tyAre te zuddha prarUpaNAnA aMzathI temanuM upavRMhaNa che, paraMtu sAmAnyathI paratIrthikonA guNonuM varNana karIne temanI prazaMsA kare nahi ane paratIrthikonI sanmukha temanuM stavana kare nahi; kema ke tema karavAthI temanI potAnA darzananI pravRttimAM niSpakaMpatA Ave che arthAt A zrAvako paNa amArA dharmane sArarUpe jANe che, tevI buddhi sthira thAya. vaLI paratIrthiko pratye bhaktirAga dhAraNa kare nahi; kema ke teo viparyAsa buddhivALA che, tethI tattvane atajvarUpe jANanArA che. AthI satkAra, sanmAna, AhArAdinuM dAna ane vinayano paNa tyAga kare che. ra3NA gAthA - paDhamaM jaINa dAUNa, appaNA paNamiUNa pArei / asaIe suvihiyANaM, bhuMjai ya kayadisAloo / / 238 / / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-238-239 gAthArtha - prathama yatione ApIne svayaM praNAma karIne pAre che=AhAra vApare che ane suvihito nahi hote chate karAyuM che dizAnuM avalokana jenA vaDe evo te vApare che. para38. TIkA - prathamaM pUrvaM yatibhyaH sAdhubhyo datvA'zanAdikaM pazcAdAtmanA praNamya tAn pArayati bhuGkte 'asaIe' tti abhAve suvihitAnAM sAdhUnAM bhuGkte cazabdAt paridadhAti ca vastrAdikamakRtasaMvibhAgaM kRtadizAlokaH san yadyatrA'vasare sAdhavaH syuranugRhIto'smIti cintayannityarthaH / / 238 / / TIkArtha: pUrva -- vijayasitya: prathama=pUrvamAM, yatio-sAdhuone, azanAdi ApIne pAchaLathI teone AtmAthI praNAma karIne=svayaM praNAma karIne, vApare che ane suvihita sAdhuonA abhAvamAM karAyuM che. dizAnuM avalokana jemanA vaDe evA vApare che=AhArAdi grahaNa kare che, ja zabdathI=gAthAmAM rahela ja zabdathI nathI karAyo saMvibhAga jeno evAM vastrAdi sAdhuone thAya che, jo A avasaramAM sAdhuo hoya to huM anugRhIta thAuM e prakAre ciMtavana karato vApare che. 238 bhAvArtha zrAvakane saMyama pratye atyaMta Adara hoya che ane saMyamInuM jIvana ja saphaLa che, tevI sthirabuddhi hoya che, tethI potAnA mATe azanAdi taiyAra karyA pachI prathama sAdhune ApIne pachI bhaktithI teone praNAma kare che, tyArapachI pote AhAra vApare che; kema ke potAnA AhArathI sAdhuo saMyamanI vRddhi karaze, te prakArano uttama bhAva hovAthI zrAvaka paNa potAnA saMyamane anukULa bhAvone puSTa puSTatara kare che. vaLI koIka nimitte te kSetramAM suvihita sAdhu na hoya to dizA avalokanAdi kare che ane vicAre che ke jo atyAre sAdhuo hoya to temanI bhakti karIne kRtArtha thAuM, tyArapachI bhojana kare che, te rIte potAnA upabhoga mATe grahaNa karAyelAM vastrAdi sAdhune vahorAvIne upabhoga kare che ane sAdhunA abhAvamAM dAna karyA vagara upabhoga kare che. ra38 gAthA : sAhUNa kappaNijjaM, jaM navi dinnaM kahiMci kiMci tahiM / dhIrA jahuttakArI, susAvagA taM na bhuMjaMti / / 239 / / gAthArtha : koIka samaye kalpanIya je kaMIka sAdhuone apAyuM nathI, tene yathoktakArI ghIra suzrAvako vAparatA nathI. ra39ll Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-239- TIkA - sAdhUnAM kalpanIyaM yogyaM yadazanAdikaM nApi naiva dattaM kasmiMzcidezakAlAdau kiJcit svalpamapi tasmin vividharUpe dhIrAH sattvavantaH yathoktakAriNo vihitAnuSThAnaparAH suzrAvakAstadazanAdi na bhuJjate nAznantIti / / 239 / / TIkArya : sAdhUnAM .... nAranantari | sAdhuone kalpIya yogya, evuM je azanAdi koIka deza-kAlAdimAM kaMIka= svalpa paNa, apAyuM nathI ja, temAM vividharUpavALA evA te azanAdimAM, yavoktakArI vihita anuSThAnamAM tatpara, dhIra=sattvavALA suzrAvaka, te azatAdine vAparatA nathI. para39. bhAvArtha : je kSetramAM sAdhu vidyamAna hoya, sAdhu vahoravA mATe padhAryA hoya ane sAdhu mATe nirdoSa hoya tevA azanAdi je deza-kAlamAM koI sAdhu thoDuM paNa vahore nahi to je suzrAvakone sAdhu pratye atyaMta bhakti che, ethI susAdhune dAna karIne te vastu mATe vAparavI evo daDha adhyavasAya che ane saMyamanI pravRtti karavAmAM dhIra puruSa che tevA zrAvako je AhArAdi sAdhu grahaNa kare nahi ene vApare nahi, A prakAranA vidyamAna paNa AhAranA tyAgamAM sAdhu pratye bahumAna bhAva atyaMta vRddhi pAme che. jethI saMyamanI prApti sulabha thAya che. 239ll avataraNikA :vizvaavataraNikArya : vaLI zrAvaka anya zuM kare che ? e batAve che - gAthA : vasahIsayaNA''saNabhattapANa bhesajjavatthapattAI / jai vi na pajjattadhaNo, thovA vi hu thovayaM dei / / 240 / / gAthArtha : jo ke zrAvaka paryApta dhanavALo nathI, topaNa sAdhune thoDAmAMthI paNa thoDuM vasati, zayana, Asana, bhakta, pAna, auSadha, vastra, pAtra Adi Ape che. rijhaoll TIkA : vasatirupAzrayaH zayanaM kASThamayasaMstArakAdi, AsanaM pIThakAdi, bhaktamodanAdi, pAnaM drAkSAdInAM, Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 / gAthA-240-241 13 bheSajaM tathAvidhacUrNAdi, vastraM kSaumaM, pAtramalAbvAdi, AdizabdAt kambalAdigrahaH, etat kiM ? yadyapi na paryAptadhano na sampUrNadraviNaH zrAvakastathApi stokAdapi madhyAt stokam alpaM dadAti asaMvibhAgitaM na bhuGkta iti yAvat / / 240 / / hakArya : tirupAzraya: ..... vAva | vasati-upAzraya, zayana=kASThamaya saMstAraka AdikapATa Adi, Asana pIThAdi, bhojana=bhAta Adi, pAnadrAkSa AdinuM pAnaka, bhaSaja=sevA prakAranAM cUrNa Adi, vaDhazIma, pAtratuMbaDuM Adi. Adi zabdathI kaMbala AdinuM grahaNa che. Ane zuM kare ? ethI kahe che - jo ke paryApta dhanavALo nathI-Avaka saMpUrNa dhanavALo nathI, topaNa thoDAmAMthI paNa thoDuM vasati Adi Ape che, asaMvibhAgita vAparato nathI. ra40 bhAvArtha : susAdhuo haMmezAM kRta-kAritAdi doSothI rahita nirdoSa vasati Adi prApta karIne apramAda bhAvathI cAritranA pariNAmanI vRddhi karatA hoya che. sarva bhAvo pratye temanuM asaMgabhAvavALuM nirmaLa citta hovAne kAraNe potAnAmAM te uttamabhAvanI vRddhi thAya tethI zrAvaka tenA aMgabhUta vasati Adi susAdhune Ape che. aparyApta dhanavALA paNa zrAvako dhananuM ucita phala susAdhunI bhakti che, tevI buddhivALA hovAthI te zrAvako zakti anusAra vasati Adi ApIne potAnuM jIvana saphaLa kare che; kema ke susAdhunA saMyamanI vRddhimAM potAnI samRddhinuM sAphalya jonArA che. vaLI, jeo paryApta dhanavALA hoya teo to zaktinA prakarSathI sAdhunA saMyamanI vRddhinI ciMtA karanArA che, tethI teone vasati Adi sarva yathA ucita Ape che. prastutamAM aparyApta dhanavALA kahevAthI nidhanazrAvakanuM grahaNa nathI, paraMtu vipula dhanavALA na hoya temanuM grahaNa che. sarvathA dhanarahita to potAnI AjIvikA pramANa ja bhogone prApta karatA hoya tevA paNa bhaktivALA zrAvako potAnI pAse je kAMI hoya temAMthI susAdhunI bhakti karIne potAnuM jIvana saphaLa mAne che. II4nA gAthA - saMvaccharacAummAsiesu, aTThAhiyAsu ya tihIsu / savvAyareNa laggai, jiNavarapUyAtavaguNesu / / 241 / / gAthArtha : saMvatsarI, cAturmAsika, aSTAhnikA ane tithimAM jinavaranI pUjA tapa ane guNomAM sarva AdarathI yatna kare che. ra41i Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 upadezamAlA bAga-2gAthA-281-22 TIkA : saMvatsaracAturmAsikeSvaSTAhnikAsu caitrAdiyAtrAsu cazabdo vyavahitasambandhaH tithiSu caturdazIprabhRtiSu kiM ? sarvAdareNa laganti, kva ? jinavarapUjAtapoguNeSu bhagavadarcane caturthAdikaraNe jJAnAdiSu tyartha. 24 TIkArya : saMvatsara . tya | saMvatsarI, comAsI ane aNahnikAmAM-caitra Adi yAtrAmAM-catraAsonI aThAImAM, "gha' zabda vyavahita saMbaMdhavALo che, tithiomAM=caudaza vagere tithiomAM, zuM? ethI kahe che - zrAvaka sarva AdarathI bhagavAnanI pUjA, tapa ane guNomAM=bhagavAnanuM arcanaupavAsa AdinuM karaNa ane jJAnAdimAM yatna kare che. ra41 bhAvArtha - vivekI zrAvaka jema susAdhunI atyaMta bhakti kare che, ema tIrthakaronI bhakti karIne sarvaviratinI zaktisaMcayanA atyaMta artha hoya che. tethI saMvatsarImAM=paryuSaNAnI aThAImAM, traNa cAturmAsika aThAIomAM-caitra-Aso ane kArataka mahinAnI aThAIomAM, caudaza Adi parvatithiomAM atyaMta AdarapUrvaka bhagavAnanI pUjA kare che, zakti anusAra upavAsAdi tapa kare che ane jJAnAdimAM vizeSa prakAre yatna kare che. jo ke vivekI zrAvaka pratidina bhagavad bhakti Adi ke jJAna-adhyayanAdi ucita kRtyo kare che, topaNa saMsAranA vyavasAyane kAraNe zeSa divasomAM vizeSa yatna karI zakatA nathI, tethI tithiomAM atizaya yatna kare che. jyAre susAdhune koI tithi hotI nathI, paraMtu haMmezAM sarva zaktithI saMyamanI vRddhi thAya evAM ja kRtyo kare che ane suzrAvaka paNa sAdhutulya thavAnA arthI che. chatAM hajI vikAro zAMta thayA nathI, ethI ja gRhasthajIvanamAM rahIne vikAronA zamana mATe yatna kare che ane pratidina zakti anusAra bhagavad bhakti Adi kare che, topaNa tithiomAM ke aThAIomAM vizeSa prakAre dharmaparAyaNa jIvana pasAra kare che. 24 gAthA : sAhUNa ceiyANa ya, paDiNIyaM taha avaNNavAiM ca / jiNapavayaNassa ahiyaM, savvatthAmeNa vArei // 242 / / gAthArtha - - sAdhuonA ane cetyonA pratyenIkane ane avarNavAdIne sAdhuonA ane cetyonA avarNavAdIne ane jinavacananA ahitane=bhUtane, sarva yatnathI vAraNa kare che. ri4rA Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-242-243 Gu TIkA - sAdhUnAM caityAnAM ca pratyanIkaM kSudropadravakAriNaM tathA'varNavAdinaM ca vaibhASyakaraNazIla, kiM bahunA ? jinapravacanasyA'hitaM zatrubhUtaM 'savvatthAmeNa ti samastaprANena prANavyayenA'pi vArayati tadunnatikaraNasya mahodayahetutvAditi // 242 / / TIkArya : sAdhUnAM .. hetutvAiita | sAdhuonA ane caityonA pratyenIkane zuddha upadrava karanArane ane avarNavAdIneedbhANa karavAnA svabhAvavALAne, vadhAre zuM kahevuM? jinapravacananA ahitane=zatrubhUtane, sarva prayatnathI=samasta prANathI prANanA vyayathI paNa, vAraNa kare che; kema ke tenA unnatikaraNanuM mahothahetupaNuM che.ra4rA bhAvArtha - susAdhu koIne pIDA na thAya te prakAre sarva ucita pravRtti karanArA che. tevA sAdhuo pratye paNa jeone "A jaina sAdhu che', e prakAranI buddhithI dveSa vartato hoya ane tenA kAraNe teone upadrava karatA hoya athavA avarNavAda karatA hoya to vivekI zrAvake sarva yatnathI tenuM vAraNa karavuM joIe, e prakArano ucita zrAvakadharma che, paraMtu sAdhuveSamAM jemanI pravRtti anyane pIDAkArI hoya ane tenA kAraNe jeo sAdhune upadrava karatA hoya te viSayaka zrAvake nipuNatAthI ucita pravRttino vicAra karavo joIe; kema ke ajJAnane vaza anya jIvono vyAghAta thAya tevI sAdhunI pravRtti hoya tyAre mAtra sAdhuno pakSapAta karIne tenA upadravakArI gRhasthanuM nivAraNa kare to temane dharma pratye dveSa thavAno saMbhava rahe. vaLI vivekI zrAvako caityonI pravRtti te rIte ja kare che, jethI koIne pIDAkArI na thAya. Ama chatAM jeone caitya pratye svAbhAvika praSa che, tenA kAraNe upadrava kare che, tevA pratyenIkone zrAvake sarva prayatnathI vAraNa karavA joIe ane caitya saMbaMdhI avarNavAda bolatA hoya tenuM paNa vAraNa karavuM joIe ane sAdhuveSamAM, zrAvakaveSamAM ke anya liMgamAM koI jinapravacananuM ahita thAya, tevuM vartana karatA hoya, jenAthI bhagavAnanuM zAsana A prakAre anucita pravRtti batAvanAra che, tevA lokone bhrama thAya tenuM vAraNa sarva prayatnathI karavuM joIe. te prakAranA ucita prayatnathI bhagavAnanA zAsananI unnati thAya che, je mahAkalyANanuM kAraNa che. jema sAvaghAcArya zAstramaryAdAthI rahita jinAlaya nirmANa karanArAone kahyuM ke "jo ke A jinAlaya che, topaNa sAvadya che," te kathana dvArA jinapravacananA ahitabhUta kRtyanuM vAraNa karIne jema pravacananI unnati karI te rIte vivekI zrAvake duSamakALamAM je koI anucita pravRtti thatI hoya tenuM nivAraNa karavuM joIe. ll24zA avataraNikA - adhunA zrAvakaguNAneva vizeSataH kIrtayannAha Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-3 avataraNikArya - have zrAvakanA guNone ja vizeSathI kIrtana karatAM kahe che - gAthA - virayA pANivahAo, virayA niccaM ca aliyavayaNAo / virayA corikkAo, virayA paradAragamaNAo / / 243 / / gAthArtha : zrAvako pANIvadhathI virata che, alika vacanathI nitya virata che, cauryathI virata che, paraghasagamanathI virata che. ra43 TIkA : zrAvakA hyevambhUtA bhavanti, viratAH prANivadhAt jIvamAraNAt, sthUlAditi prakramAt sarvatra yojyaM, viratA nityaM ca sadaivA'lIkavacanAdanRtabhASaNAd, 'virayA corikkAo'tti coryAt viratAH paradAragamanAt parayoSinmaithunAditi // 243 / / TIkArya : zrAvA ... madhunAhiti | zrAvako AvA prakAranA hoya che, prANIvadhathI jIvane mAravAthI, sthUlathI virata che e prakAre prakramathI sarvatra pAMceya vratomAM, yojavuM ane nitya=haMmezAM ja, alIka vacanathI=avRta bhASaNathI, virata che. cIryathI virata che, parastrI sAthe maithunathI virata che. ra43mA bhAvArtha : vivekI zrAvako mahAvratanA atyaMta arthI hoya che. tethI mahAvratanI zaktinA saMcaya mATe skUla prANAtipAtAdithI virata hoya che. tethI trasa jIvonI hiMsAthI virata hovA chatAM sthAvarAdi viSayaka paNa ucita jayaNA karanArA hoya che. AthI gamanAdi pravRttimAM paNa zakya hoya tyAM pUMjI-pramArjIne ucita pravRtti karanArA hoya che. vaLI sthUla mRSAvAdathI virata hoya che. tethI rAgAdine vaza saMsAranI pravRttimAM je bole che, teno parihAra karavA mATe asamartha hovA chatAM koIne pIDAkArI thAya, tevAM mRSAvacano bolatA nathI, pArakA dhanane kyAreya grahaNa karatA nathI ane parastrI sAthe maithunasevana karatA nathI. ahIM virata zabda pharI pharI vAparIne viratinuM atyaMta mahattva batAvela che. tethI vivekI zrAvako saMpUrNa niravadya jIvananI prAptinuM kAraNa bane te prakAre vivekapUrvaka dezaviratinuM pAlana kare che. tenuM sUcana thAya che. 243aaaa Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-244 gAthA - virayA pariggahAo, aparimiyAo aNaMtataNhAo / bahudosasaMkulAo, narayagaIgamaNapaMthAo // 244 / / gAthArtha - aparimita anaMta tRSNAvALA bahu doSathI saMkula narakagatino paMtha evA parigrahathI virata che. ra44ll TIkA : viratAH parigrahAd dvipadAdeH kimbhUtAdaparimitAt parimANarahitAdakRtaparimANasyAgRhNato'pi tRSNAto'sau syAdatastadvyacchedArthamAha-anantA tRSNA mUrchA yasmin sa tathA, tasmAd bahudoSasaGkulAd rAjacauryAdhupadravanimittatayA zarIramanastApahetorata eva narakagato yad gamanaM tatpathAt tanmArgAditi / bahuzo viratagrahaNaM tadviratecitryakhyApanArtham / / 244 / / TIkArya : virata . zrApanArtham zrAvako dvipadAdi parigrahathI virata hoya che. kevA prakAranA dvipadAdi? ethI kahe che - aparimita pariNAma rahita evA parigrahathI virata hoya che. arthAta parimANavALA nahi grahaNa karatAne paNa, tRSNAthI A parigraha thAya. AthI tenA vyavaccheda mATe kahe che - anaMta tRNA=mUccha che jemAM te tevo che anaMta tRSNAvALo che. tevA parigrahathI virata hoya che. bahudoSa saMkularAja-cora Adi upadravanA nimitapaNuM hovAthI zarIra ane mananA tApano hetu evA parigrahathI zrAvaka virata hoya che. AthI ja=bahudoSasaMkula che AthI ja, narakagatimAM je gamata teno mArga hovAthI tenAthI virata che. aneka vakhata viratinuM grahaNa te viratinuM vicitra kahevA mATe che arthAt pharI pharI virata pada viratinA aneka vicitra bhedone jaNAvavA mATe che. ra44 bhAvArtha : vaLI suzrAvako aparimita parigrahathI virata hoya che, kema ke saMpUrNa nirAraMbha jIvananA atyaMta arthI hovAthI tenI zaktinA saMcaya mATe zakti anusAra atizaya AraMbha-samAraMbhanA kAraNabhUta evA apiramita parigrahanI sImA kare che arthAtuM maryAdita parigrahathI adhika sarva parigrahano tyAga karuM chuM, e prakAranI pratijJA karIne aparimita parigrahathI virAma pAme che. vaLI te aparimita parigraha anaMta tRSNAno hetu che= prApta thayelA parigraha karatAM uttarottara vRddhi pAmatI te tRSNA atyaMta amaryAdita hoya che. tenI maryAdA karavA mATe adhika parigrahathI virati kare che. vaLI parigraha aneka prakAranA upadravonuM kAraNa che; kema ke adhika dhanavALAne rAjA taraphathI ke corIno upadrava thavAno saMbhava rahe che, tenA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-244-45 kAraNe zArIrika-mAnasika pIDA thAya che. vaLI A parigraha narakagatino hetu che; kema ke mammaNa zeThanI jema aparimita parigraha dhAraNa karanArA narakamAM jAya che ane tevA parigrahathI vivekI zrAvako parigrahanI sImA karIne virAma pAme che ane tenA baLathI saMpUrNa niSparigraha bhAvanA ullasita thAya tevo yatna kare che. 244 avatAraNikA : evaM ca tairvartamAnairyat kRtaM bhavati tdaahavataraNikArya - ane A rIte=vivekI zrAvako gAthA-243-244mAM batAvyuM e pramANe prANAtipAtAdithI virata thAya che e rIte, vartatA evA teo vaDe je karAyeluM thAya che, tene kahe che - gAthA - mukkA dujjaNamittI, gahiyA guruvayaNasAhupaDivattI / mukko paraparivAo, gahio jiNadesio dhammo // 245 / / gAthArtha : durjananI maitrI tyAga karAI, garavacanAthI suMdara pratipatti karAI=pratijJA karAI, paraparivAda tyAga karAyo, bhagavAna vaDe kahevAyelo dharma grahaNa karAyelo thAya che. ra45ll TIkA - muktA durjanamaitrI tyaktA kujanasaMsargirbhavati gRhItA svIkRtA guruvacanasAdhupratipattistIrthakaragaNadharAdivacasA zobhanapratijJetyarthaH / tathA muktaH paraparivAdo'lIkanivRttatvAt parAvarNavAdasya ca tadrUpatvAt gRhIto jinadezito dharmaH suvratatvAditi / / 245 / / TIkArya : muel - sutAtyAiita | durjananI maitrI tyAga karAI=kujanano saMsarga tyAga karAyelo thAya che. guruvacanathI suMdara pratipati grahaNa karAI=tIrthaMkara-gaNadharAdinA vacanathI zobhana pratijJA svIkAra karAI ane paraparivAda tyAga karAyo; kema ke mRSAvAdathI nivRtapaNuM che ane parivarNavAdanuM tarUpapaNuM che=mRSAvAdarUpapaNuM che. jinathI batAvAyelo dharma grahaNa karAyo; kema ke suvatapaNuM che. ra4pA bhAvArtha - zrAvako nirmaLa samyaktane dhAraNa karanArA che. tethI saMsAramAM cAra gatinA paribhramaNanI sthiti yathAvat jonArA che. teone mukta avasthA sAra dekhAya che, tenI prAptinuM kAraNa sarvatra asaMga citta che, tevI Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 gAthA-245-246 19 sthira buddhi che ane sarva dravyAdi bhAvo pratye saMzleSa rahita thaIne asaMgabhAvamAM janArA munionA cittane jonArA che ane temanI jema ja asaMga cittanI prAptinA atyaMta arthI che, topaNa anAdino mohano pariNAma tyAga karavo duSkara che. tethI tenA tyAganA abhyAsa rUpe pAMca aNuvrato svIkArIne pAMca mahAvratonI zaktino saMcaya kare che. durjananI maitrI haMmezAM tyAga kare che arthAtu vicAre che ke jeo viSayomAM gADha rativALA che, temanA saMsargathI viSayo pratyenI je thoDI paNa Asakti che, te vRddhi pAmaze. tenAthI vinAzanI paraMparA thaze, tethI tevA jIvothI haMmezAM dUra rahe che. vaLI tIrthaMkarogaNadharo AdinA vacanathI bhAvita thaIne sarvaviratinI zaktino saMcaya thAya tevI zobhana pratijJA kare che. jethI te pratijJAnA baLathI dezathI saMvRta thaIne sarvathI saMvRta thavAne anukULa baLa saMcaya kare che. vaLI para parivArano tyAga kare che arthAt bIjAnI te te prakRti joIne tenA viSayaka koIkane kahIne AnaMda levAno svabhAva te paraparivAda che ane tevI prakRtino vivekI zrAvaka tyAga kare che; kema ke vivekI zrAvako sthUla mRSAvAdathI nivRtta pariNAmavALA hoya che ane paranI te te prakAranI prakRti bIjAne kahevAno pariNAma te mRSAvAda che. tethI pUrvamAM tevo svabhAva hovAthI paraparivAda karIne je prakRti nirmANa thayela tenA anarthakArI svarUpanuM bhAvana karIne teno tyAga kare che ane bhagavAne kahelo dharma jinatulya thavAne anukULa ucita vyApArarUpa che, tevo ja dharma vivekI zrAvakane sArarUpe jaNAya che. ethI bhagavAne kahelA dharmanA svarUpanuM vAraMvAra bhAvana karIne potAnAmAM pragaTa thayelA dharmane nirmaLa-nirmaLatara kare che ane jeo A rIte durjananI maitrI AdinA tyAgamAM yatna karatA nathI, paraMparivAdano tyAga karatA nathI, teo kadAca zrAvakadharma pALatA hoya topaNa te bAhya AcAro guNasthAnakanI niSpatti ke vRddhimAM samartha banatA nathI, mATe zrAvakadharmane svIkAryA pachI durjananI maitrIno satata tyAga karavo joIe. para parivArano tyAga karavo joIe ane AtmAne sadA jinaupadezathI bhAvita karavo joIe. 24pA avataraNikA : tAdRzAM phlmaahavataraNikArya :tevA prakAranA zrAvakone prApta thatA phaLane batAve che - gAthA - tavaniyamasIlakaliyA, susAvagA je havaMti iha suguNA / tesiM na dullahAI, nivvANavimANasokkhAiM / / 246 / / gAthArtha : pravacanamAM je tapa-niyama-zIlathI yukta guNavALA zrAvako che, temane nirvANa ane devalokanAM sukho durlabha nathI. ra4kA. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-246-27 TIkA - taponiyamazIlakalitA etadupetAH suzrAvakA ye bhavanti iha pravacane suguNAH, svarUpajJApanamidaM teSAM na durlabhAni nirvANavimAnasaukhyAni tadupAyapravRttatvAditi // 246 / / TIkArya : tAniyana ..... pravRttittAhiti che. ahIM pravacanamAM, tapa-niyama-zIlathI yukta AnAthI upeta arthAt yukta je saguNa suzrAvako che temane livaNa ane vimAnanAM sukho durlabha nathI; kema ke tenA upAyamAM pravRtapaNuM che, suguNa e vizeSaNa svarUpane jaNAvanAra che. ra4chA bhAvArtha : je zrAvako vAraMvAra saMsAranA vAstavika svarUpanuM bhAvana kare che ane saMsAranA paribhramaNanuM kAraNa asaMyama che, tevI sthira buddhivALA che, tethI zakti anusAra asaMyamanA pariNAmanA nivartana mATe tapaniyama ane zIlamAM yatna kare che, evA zrAvako bhagavAnanA vacanathI bhAvita thanArA hovAthI suMdara guNavALA che; kema ke pratidina sAdhudharmanuM bhAvana karIne bhAvasAdhu tulya traNa guptinuM baLa saMcaya thAya te rIte sadA yatna karanArA che, tevA zrAvakone zakti saMcaya na thAya to bhAvathI sarvaviratinI prApti na thAya ane potAnAmAM baLasaMcaya thayo nathI, tevo bodha hovAthI saMyama grahaNa na kare, topaNa temane devalokanAM ane nirvANanAM sukho durlabha nathI; kema ke jemanuM citta haMmezAM bhAvasAdhunA svarUpathI raMjita che, tevA jIvo te uttama cittanA baLathI avazya vimAnavAsI devo thaze ane tevA uttama cittathI yukta devabhavane pAmIne paNa nirvANanI zaktino saMcaya karaze. tethI parimita kALamAM saMsArano kSaya karIne avazya mokSasukhane prApta karaze. I4zA avataraNikA - tathA pAyapravRttAnAM na kiJcidasAdhyamasti, yato gururapi ziSyeNa tathAbhUtena bodhyata ityAha cavataralikAI - te A pramANe=suzrAvaka upAyamAM pravRta hovAthI nirvANa ane devalokanAM sukha durlabha nathI ema pUrvamAM kahyuM te tathAthI batAve che - upAyamAM pravRtta jIvone kAMI asAdhya nathI, je kAraNathI tevA prakAranA ziSya vaDe=upAyamAM pravRta evA ziSya vaDe, guru paNa bodha pamADAya che. ene kahe che - bhAvArtha : pUrvagAthAmAM kahyuM ke tapAdithI yukta evA zrAvakone devaloka ane mokSanAM sukha durlabha nathI. tene spaSTa karavA mATe kahe che - Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-247 upAyamAM pravRtta thayelAne kaMI asAdhya nathI ane vivekI zrAvako upAyamAM pravRtta che, ethI temane devalokanAM ane mokSanAM sukho durlabha nathI. A kathanane dRSTAMtathI batAve che. jema pramAdI thayelA gurune bodha pamADavAnA upAyamAM pravRtta thayelA ziSya vaDe nipuNa prajJAthI gurune paNa bodha karAvAya che, tema upAyamAM pravRtta zrAvaka devaloka ane nirvANanA sukhane prApta kare che. gAthA : sIejja kayAi gurU, taM pi susIsA suniuNamahurehiM / magge ThavaMti puNaravi, jaha selagapaMthago nAyaM / / 247 / / gAthArtha: kyAreka guru paNa sIdAya, tene suziSyo sunipuNa-madhura ceSTAo vaDe pharI paNa mArgamAM sthApana re che. re pramANe zetas-paMtha STAMta cha. I // 247 / / TIkA: sIdecchithilaH syAt kadAcid gururapi karmapAratantryAt, taM guruM suziSyAH zobhanavineyAH sunipuNamadhuraiH sUkSmaiH sukhadaizca ceSTitairvacanaiveti gamyate, mArge jJAnAdirUpe sthApayanti punarapi prAgavasthAyAmiva yathA zailakaH panthakena sthApita etajjJAtaM dRSTAntaM iti / atra kathAnakam zailapurAtzailakanAmA nRpatiH paJcazataparikaro maNDUkAbhidhAnaM sutaM rAjye'vasthApya niSkAntaH, kAlena jAto gItArthaH, sthitaH sUripade, anyadA jAto'sya vyAdhiH, akAri sutena cikitsA, pazcAtpraguNIbhUto'pi rasAdilAmpaTyAt zItalavihAritAM jagAma / panthakamekaM vihAya tyaktaH zeSaziSyaiH / anyadA cAturmAsikaM kSamayatA gADhanidrAprasuptaH saGghaTTitastena sUrizcaraNayoH / tataH so'kANDanidrAvyapagamAdutpannakrodhastaM pratyAha-ka eSa durAtmA mAM prerayati ? ziSyo'bravItbhagavan / panthakasAdhurahaM cAturmAsikaM kSamayAmi lagnaH, na punarevaM kariSye, kSamadhvamekamaparAdhaM mama mandabhAgyasya, mithyAduSkRtamiti vadan patitaH punaH tatpAdayoH tato'ho'sya prazamo gurubhaktiH kRtajJatA ! mama tu pramAdAtireko nirvivekatvaM ceti jAtasaMvegotkarSaH sUrirAha-mahAtmanicchAmi vaiyAvRttyaM, uddhRto'haM bhavagartapAtAditi / tataH prabhRtyudyatavihAreNa bahukAlaM vihRtya pazcAcchatruJjayagirau paJcazataparivAraH siddhaH zailakAcArya iti / / 247 / / TArtha:sIdecchithilaH ..... zailakAcArya iti / / zyA gupae manA pArataMtryacI Altruzathila thAya, Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 upadezamAlA bhAga-2 gAthA-ra47 te gurune suziSyo=zobhana ziSyo, sunipuNa madhura ceSTAothI=sUkSma ane sukha denArI ceSTAthI athavA vacanothI, pharI paNa pUrva avasthAnI jema mArgamAM sthApana kare che=jJAnAdi rUpa mArgamAM sthApana kare che, je pramANe zailakAcArya paMthaka vaDe sthApita karAyA e dAMta che. emAM kathAnaka - zailakapurathI pAMcasothI parivarelA zailaka nAmanA rAjAe kaMDaka nAmanA putrane rAjya upara sthApana karIne dIkSA lIdhI. kALa vaDe gItArtha thayA, sUripadamAM sthApana karAyA. ekavAra A roga thayo. putra vaDe cikitsA karAvAI. pachIthI svastha thayelA paNa rasAdinA laMpaTapaNAthI zItala vihAritAne pAmyA. eka paMthakane choDIne bAkInA ziSyo vaDe tyAga karAyA, ekavAra tenA vaDe=paMthaka vaDe, gADha nidrAmAM sUtelA sUri cAturmAsika khAmaNo vaDe caraNamAM sparza karAyA, tethI akALe nidrA dUra thavAthI utpanna thayelA krodhavALA te zailakasUri tenA prati kahe che - koNa A durAtmA mane jagADe che ? ziSya bolyo - bhagavan! huM paMthaka sAdhu cAturmAsika pratikramaNamAM lAgelo banAvuM chuM. pharI A pramANe karIza nahi, madabhAgya evA mArA eka aparAdhane kSamA karo. micchA mi dukkaDa, e pramANe bolato pharI pagamAM paDyo. tethI aho ! Ano prazama, gurubhakti, kRtajJatA, vaLI, mAro pramAdano atireka ane nirvivekIpaNuM, e pramANe thayelA saMveganA utkarSavALA sUrie kahyuM - he mahAtman ! vaiyAvRnyane huM icchato nathI, tArA vaDe saMsAranA khADAmAM paDavAthI huM uddhAra karAyo. tyArathI mAMDIne udyata vihAra vaDe ghaNo kALa vihAra karIne pachIthI zatruMjayagiri upara pAMcasothI parivarelA zailakAcArya siddha thayA. ra47ll bhAvArtha : jeo nipuNa prajJApUrvaka upAyamAM pravarte che, teo avazya sAdhyane prApta kare che. jema saMsArathI bhaya pAmelA zrAvako saMsArano uccheda thAya, te prakAre nipuNa prajJApUrvaka zrAvakadharmamAM pravarte che, tethI tenA phaLarUpe temane devalokanAM ane mokSanAM sukho durlabha nathI, tema kyAreka guru paNa karmanA pAtaMtryathI saMyamamAM zithila thAya to zobhana ziSya mAtra gurunA te prakAranA zaithilyane joIne te guru pratye anAdaravALA thatA nathI. jema saMgamAcAryanA ziSyane A guru navakalpI vihAra karatA nathI, paraMtu pratiniyata sthAne rahelA che, te prakArano bhrama thayo, tenA kAraNe nirvicArakanI jema te guru pratye anAdara karIne pote anya sthAne Utare che. tethI tuccha prakRtivALA yogya paNa jIvo mArgAnusArI buddhithI vastusthitino vicAra karatA nathI ane kadAca guru e prakAranA pramAdamAM hoya to teonA hita mATe mAre zuM karavuM joIe ? te nipuNatAthI vicAratA nathI. teo ArAdhaka hovA chatAM saMgamAcAryanA ziSyanI jema gurunI avahelanA karIne anarthaphaLane prApta kare che, paraMtu jeo guNavAna guru pAsethI zobhana mArgane pAmyA che ane zobhana mArgane prApta karyA pachI pramAdane vaza guru kyAreka zithila thAya, topaNa te suziSya te gurunI nirbharlsanAdi karatA nathI, paraMtu vicAre che ke guNasaMpanna evA gurue mane A sanmArga batAvyo che. tethI guru sarvathA nirguNa nathI ane temane mArgamAM lAvavAno ucita upAya teo nipuNaprajJAthI vicAre che, jenAthI sukhane denAra sUkSma ceSTAo dvArA ke vacano dvArA te gurune mArgamAM sthApana kare che arthAt pUrvanA jevI avasthAvALA gurune kare che, jema zailakasUri pramAdamAM paDyA tyAre paMthakamunie nipuNatApUrvaka Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA27-248 gurune mArgamAM sthApana karyA. phakta guru kadAca asAdhya rogavALA jaNAya to jamAlInA ziSyoe jema guruno tyAga karyo, tema te kuguruno tyAga karIne anya guruno svIkAra kare che. jema jamAlI pUrvamAM zobhana guru hatA, pAchaLathI teono Agraha anivartinIya che, tevuM jaNAvAthI zobhana ziSyoe temano tyAga karIne vira bhagavAnano Azraya karyo, te rIte buddhimAna puruSa sarvatra ucita upAyamAM pravRtti karIne iSTa sAdhyane prApta kare che. tema suzrAvako paNa svabhUmikAnusAra ucita upAyamAM pravRtti karIne iSTa evA devalokanA ane mokSanA sukhane prApta kare che. 24mA avataraNikA : nanu kathamAgamajJo'pi sa zithilatAmagamad ? ucyate karmavaicitryAt tadvijAnatAmapi jantUnAM mahate'narthAya yata aahavataraNikArya : kevI rIte AgamavA jANanArA paNa te zailakasUri, zithilatAne pAmyA ? uttara apAya che - karmanA citrathI=pramAda ApAdaka karmanA vicitrathI, tene jANatA paNa jIvone karmanA vacitrane jANatA paNa jIvone, moTA artha mATe thAya cheHkarmanuM vicitra moTA anartha mATe thAya che. jethI kahe che - bhAvArtha - nanuthI zaMkA kare che - AgamanA jANanArA zailakasUri kema zithila thayA ? teno uttara Ape che - karmanA vaicitrathI zithila thayA. jo ke temanuM zithilatA ApAdaka karma upAyathI nivartana pAme tevuM sopakrama hatuM. tethI paMthaka muninA ucita upAyathI te karma nivartana pAmyuM. vaLI keTalAka karmonA anarthone jANe che, tethI karmonA anarthothI AtmAnuM rakSaNa karavA satata prayatna kare che, topaNa baLavAna karmo te prakAranA vaicitryavALA hoya to samyagU upAyathI paNa nivartana pAmatA nathI, tethI jIvane anartha mATe thAya che, naMdiSaNa muni karmanA vaicitryane yathArtha jANanArA hatA, tenA nivartananA upAyamAM satata yatna karatA hatA, chatAM prayatnathI asAdhya evAM te karmo moTA anartha mATe thAya che. te batAvavA mATe kahe che - gAthA - dasa dasa divase divase, dhamme bohei ahava ahiayare / rU narilekhAsittI, tada vi ja re sanamavivarI pAra48AA gAthArtha : divase divase dasa dasa jIvone athavA adhikatara jIvone bodha kare che, A naMdiSeNa muninI zakti che, topaNa temane saMyamanI vipatti che. ra48. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-248 TIkA - daza daza divase divase dharme bodhayati, athavA adhikatarAn ityevaMbhUtA naMdiSeNazaktiH tathApi ca se tasya saMyamavipattizcAritrAbhAva ityakSarArthaH / adhunA kathAnakam - zreNikasuto nandiSeNazcaraNapratibandhake karmaNi satyapi vAryamANaH prAvrAjIt / jAto gItArthaH / abhyastakriyAkANDo'nyadA ekAkivihArayogyaM pratikarma kurvan bhikSATane kathaJcid gaNikAgRhaM prAvizat, proktazca tena dharmalAbhaH, vezyA sahAsamAha - drammalAbhena prayojanamasmAkaM, na dharmalAbheneti / tatastathAvidhabhavitavyatayA labdhiyuktatvAnnIvrAttRNamapAkRSya pAtitA'nena hiraNyavRSTiH, akSaya nidhirayamiti matvA nirgacchan sa vidhRto 'bhATIM datvA kva yAsi' iti vadantyA tayA / tataH karmavaicitryAdavazyambhAvitayA bhAvasya cacAla cittamasyeti / sa ca kila gRhItAbhigrahastatra tiSThan dine dine dazAdhikAn vA dharme pratibodhya bhagavate ziSyatayA dadau / pazcAt kSINe karmaNi jAtapazcAttApo dharme tasthAviti // / 248 / / TIkArya H daza daza divase tasthAviti|| divase divase daza dazane dharmamAM=cAritra dharmamAM, bodha pamADe che athavA adhikatarone bodha pamADe che. AvA prakAranI naMdiSaNanI zakti che, topaNa temane saMyamanI vipatti che=cAritrano abhAva che, e pramANe akSarArtha che. have kathAnaka cAritranAM pratibaMdhaka karma hote chate paNa vAraNa karAtA zreNikaputra naMdiSaNe dIkSA lIdhI. gItArtha thayA, abhyasta karAyelA kriyAkAMDavALA ekavAra ekAkI vihArane yogya pratikarmane karatA bhikSA mATe bhramaNamAM koIka rIte gaNikAnA gharamAM pravezyA. enA vaDe dharmalAbha karAyo. vezyAe hAsya sahita kahyuM - amAre paisAnA lAbhathI prayojana che, dharmalAbhathI nahi. tethI tevA prakAranI bhavitavyatAthI labdhiyuktapaNAthI chatamAMthI taNakhalAne kheMcIne AnA vaDe hiraNyanI vRSTi paDAI. A akSayanidhi che, e pramANe mAnIne bhADuM daIne tuM kyAM jaIza ? e pramANe bolatI teNI vaDe jato rokAyo. tethI karmanA vicitrapaNAthI ane bhAvanuM avazya thanArapaNuM hovAthI AnuM citta calAyamAna thayuM ane grahaNa karAyelA abhigrahavALo te tyAM raheto pratyeka divase deza athavA dazathI adhikane dharmamAM pratibodha karIne bhagavAnane ziSyapaNAthI ApavA lAgyo. pachIthI karma kSINa thaye chate thayelA pazcAttApavALo dharmamAM sthira thayo. 5248 // ..... bhAvArtha: keTalAka jIvonA saMyamamAM zithilatA ApAdaka karmo kaMIka baLavAna hoya che. tethI tattvanA jANanArA paNa te jIvo pramAdI bane che. jema zailakasUri tattvanA jANanAra hovA chatAM saMyamamAM zithila thayA ane Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-248-249 saMyamamAM zithilatA ApAdaka karma abalavAna hatAM, tyAre te mahAtmA svaparAkramathI karmanI zaktine haNatA hatA. AthI pUrvamAM paNa zailakasUri vidyamAna cAritra mohanIya karmane svaparAkramathI haNatA hatA. jyAre pramAda ApAdaka karma baLavAna thayuM, tyAre nimittane pAmIne zithila thayA, chatAM temanuM karma ucita upAyathI nivartana pAme tevuM hatuM. phakta te karmane dUra karavAne abhimukha sadvarya ullasita thatuM na hatuM ane paMthaka munie nipuNa upAya karIne zailakasUrine bodha karAvyo. jethI e mahAtmA svaparAkramathI karmane nAza karavA pharI tatpara thayA. vaLI keTalAka jIvo nipuNa prajJAvALA hoya che, karmane haNavA mATe sadA udyamazIla hoya che. svayaM pramAdane abhimukha nathI, topaNa te prakAranAM balavAna karmo temane balAtkAre cAritranA pathamAMthI dUra kare che. jema naMdiSeNa muni pratidina dasa dasa jIvone mahAsaMvegapUrvaka dharmanI dezanA ApIne sthira karatA hatA athavA koIka divase dasathI paNa adhika jIvone cAritramAM sthira karatA hatA. A rIte jenAmAM bIjAnA saMdaryane ullasita karavAnI vipula zakti hatI, tevA naMdiSeNa muninAM paNa cAritra mohanIya karma evAM dRDha hatAM ke potAne cAritrano balavAna pakSapAta hovA chatAM cAritrano pariNAma ullasita karI zakatA na hatA; kema ke te prakAranAM vicitra karmo bIjAne vairAgyasparzI dezanAthI kSayopazama karAvI zake, paraMtu potAnA cAritra mohanIya karmano kSayopazamabhAva na karI zake. vaLI jamAlIne pUrvamAM mahAsaMvega hato, topaNa viparyAsa ApAdaka balavAna karmo udayamAM AvyAM tyAre upadezanI aneka sAmagrI maLavA chatAM mArgane abhimukha pariNAma thayo nahi. If248aaaa avataraNikA : tadidaM karmasAmarthyamata evaahavataraNitArtha : te A karmanuM sAmartha che. AthI ja kahe che=naMdiSeNa muni tatvanA jANanArA hatA, chatAM cAritranA pariNAmavALA thayA nahi, te A karmanuM sAmarthya che. AthI gAthAmAM kahe che - gAthA : kalusIkao ya kiTTIkao ya, khaurIkao maliNio ya / kammehiM esa jIvo, nAUNa vi mujjhaI jeNa / / 249 / / gAthArtha - kamoM vaDe kaluSita karAyelo ane kiTTI karAyelo, khapurI karAyelo atyaMta tenA bhAvane pAmelo, ane malina karAyelo A jIva jANIne paNa je kAraNathI moha pAme che. ll249ll TIkA : kaluSIkRto jalamiva pArthivareNubhiranena baddhAvasthAM lakSayati / cazabdAH sarve'pi samuccayArthAH Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-249 kiTTIkRto anyonyAnuvedhadvAreNa rasalolIbhUtasuvarNacUrNavad anena nidhattAvasthAmA-caSTe, khapurIkRtaH . gADhaM tadbhAvamApano gundAdirUpatA(tA) gatatadanyadravyavad, amunA nikAcitAvasthAM sUcayati / malinito bahirjAtamalaH zuSkareNuguNDitazarIravat, anena spRSTadazAM darzayati, asyAzca pazcAdupAdAna-., miyamupazAntakSINamohasayoginAM kevalApi bhavatIti jJApanArtham / kaiH ? ka evaMvidha ityAhakarmabhirjJAnAvaraNAdibhireSa svasaMvedanasiddho jIvaH kathametallakSyate ityAha-jJAtvA'pi tattvaM muhyati mohaM yAti yena kAraNeneti / / 249 // TIkArya : nuSIto .... #Aroneti | kaluSita karAyelo=pArthiva reNu vaDe jalanI jema kaluSita karAyelo. AnA dvArA baddha avasthAne jaNAve che=baddha avasthAvALAM karmone jaNAve che. sarva paNa 4 zabdo samuccaya arthavALA che, kiTTI karAyela anyonya anuvedha dvArA rasalolIbhUta suvarNanA cUrNanI jema kiTTIkRta, AnA dvArA nidhana avasthAne kahe cheHkarmanI vidhata avasthAne kahe che, khapurI kRta=gADha tenA bhAvane pAmelo che ane anya dravyanI jema gundAdirUpatAne pAmelo, AnA dvArA nikAcita avasthAnuM sUcana kare che. malinita=bahAra thayelA malavALo, sUkI rajathI sparzAyelA zarIranI jema, AnA dvArA spaSTa dazAne batAve che ane AnI pAchaLa upAdAna=spaSTa karmanuM chelle grahaNa, A=spaSTa karya, upazAMta moha-kSINamoha-yogI kevalI paNa thAya che, e jaNAvavA mATe che, konA vaDe koNa AvA prakArano che ? ethI kahe che - jJAnAvaraNIya Adi karmo vaDe A=svasaMvedanathI siddha evo jIva, AvA prakArano che, kevI rIte A jaNAya che ? ethI kahe che - jANavA chatAM paNa tatvane jANavA chatAM paNa, je kAraNathI moha pAme che. ra49 bhAvArtha : jIva jJAnAvaraNIya Adi karmothI kaluSita karAyelo che arthAt baddha avasthAne pAmelAM jJAnAvaraNIya Adi karmo hovAne kAraNe kaMIka ajJAna ane rAgAdi bhAvothI kaluSita karAyelo che. vaLI keTalAMka karmo kiTTIkRta che, te nidhana avasthAne pAmelA ghAtikarmanuM kArya che, vaLI jema koIka phaLa koIka dravya sAthe atyaMta saMzleSa pAmeluM hoya, tema AtmAnI sAthe ghAtakarmo gADha bhAvane pAmelA hoya te khapurI kRta kahevAya che. AnA dvArA nikAcita avasthA batAvAI che. vaLI keTalAMka karmo malinita hoya che zuSka reNuthI sparzelA zarIravALA puruSa jevAM hoya che. jema 11-12-13mA guNasthAnake vartatA jIvone yogakRta karmabaMdha thAya che, te AtmAne sparzIne bIjI kSaNamAM nAza pAme che, tethI te karmothI temano AtmA mAtra malina karAyo che. AnAthI e phalita thAya ke je jIvonAM karmo baddha avasthAvALAM che, temanAM jJAnAvaraNIya Adi karmo te AtmAne kaluSita kare che. chatAM nipuNa prajJAvALA mahAtmAo svaparAkramathI tenuM umUlana kare che. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-249 27 jema zailakasUri jyAre sanmArgamAM pravartatA hatA, tyAre temanuM cAritra mohanIya karma ane jJAnAvaraNIya karma kaluSita kare tevuM hatuM, topaNa te mahAtmA svaparAkramathI tene dUra karavA yatna karatA hatA arthAt zAstrAnusArI bodhanA baLathI tene kSaNa karatA hatA ane keTalAka jIvone evAM ja baddha avasthAvALAM karmo vipAkamAM hoya topaNa vivekayukta bodhasAmagrInI prApti na thaI hoya tyAre te karmanA udayane kAraNe moha pAme che ane keTalAka jIvo tattvane jANavA chatAM alpa sattvavALA hoya to tevAM baddha avasthAvALAM karmothI moha pAme che. vaLI keTalAMka karmo kiTTIkRta hoya che=anyonya anuvedha dvArA lolIbhUta thayelA padArtho jevAM hoya che, tenAthI karmonI nidhatta avasthA kahe che, nidhatta avasthA pAmelAM karmo jIvanA sAmAnya prayatnathI nivartana pAmatAM nathI. AthI ja zailakasUrine jinavacanano pAramArthika bodha hato. mokSanA atyaMta arthI hatA, tethI pUrvamAM AtmA sAthe baddha avasthAvALAM kaluSita karanArAM rAgAdi karmone svaparAkramathI dUra karatA hatA, topaNa nimittane pAmIne jyAre pramAdavALA thayA tyAre baddha avasthA karatAM kaMIka ghanIbhUta avasthAvALAM karmo vipAkamAM AvyAM haze, te nidhatta karma hovAnI saMbhAvanA che, tenA baLathI temanuM kaSAyanA nAzane anukULa sadvarya alanA pAmyuM ane paMthakamuninA nipuNa yatnane pAmIne temanuM sadvarya ullAsa pAmyuM tyAre te karma kSINa thayuM athavA nidhatta paNa karma pahelAM vizeSa prakAranA ullasita thayelI viryane kAraNe upahRta thayuM. tethI AtmAne malina karanArAM evAM te karmone zodhana karavA mATe zailakasUri samartha banyA. AthI ja koI jIva samyakta pAme tyAre saMsArane nirguNa jANe che, sarvaviratinI utkaTa icchA thAya che ane tenAM sarvavirati AvAraka karma nikAcita paNa nathI, chatAM te samyagdaSTinA teTalA nirmaLa bodhathI sarvaviratino pariNAma thato nathI, paraMtu koI upadezaka nipuNatApUrvaka sarvaviratinuM pAramArthika svarUpa batAve ane tenI prAptinA ucita upAyo batAve te sarvane daDha praNidhAnapUrvaka jo sAMbhaLe to te zravaNakriyAthI tenuM sadvarya ullasita thAya che. jethI nidhatta avasthAne pAmelAM paNa sarvavirati AvAraka karma kSayopazamabhAvane pAme che ane te samyagdaSTi jIvane jyAM sudhI te prakAranI upadezanI sAmagrI prApta thatI nathI, tyAM sudhI potAnA bodhane anurUpa kaSAyanA ucchedamAM yatna hovA chatAM ane sarvaviratinI utkaTa icchA hovA chatAM sarvaviratine anukULa sadvarya ullasita thatuM nathI. vaLI upadezathI sarvaviratino pariNAma thaI zake tevA jIvane sarvaviratinAM bAdhaka nikAcita karmo paNa nathI. AthI jaNAya che ke tenAM nidhatta karmo hovAthI upadezanI sAmagrI vagara sarvaviratinA pariNAmane pragaTa thavAmAM bAdhaka bane che, tethI jeo tIvra saMvegane utpanna kare tevI dezanAdi sAMbhaLe, jenAthI sadvarya ullasita thAya to nidhatta karmavALA jIvone paNa sarvaviratino pariNAma paNa thaI zake che. vaLI khapurIkRta karmo je gADha bhAvathI Atmapradezo sAthe ekIbhUta che, tene nikAcita avasthAvALAM kahevAya che. A karmo kSapakazreNimAM ullasita thatA mahAvIryathI nAza pAme tevAM che, te sivAya teno nAza saMbhavato nathI. AthI ja koI avirata samyagdaSTi sarvaviratino atyaMta arthI hoya, bhagavAnanA vacananA pAramArthika rahasyane jANanAra hovAthI zakti anusAra kaSAyanA ucchedamAM yatna karato hoya Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-9-250 tene upadezanI sAmagrI maLe ke zAstrano vizada bodha hoya, anekane sanmArga batAvIne cAritranuM vIrya ullasita karAvI zakatA hoya, topaNa naMdiSaNa muninI jema nikAcita avasthAne prApta thayela te karma kSayopazamabhAvane pAmatuM nathI, tethI tevA jIvo pratye tIvra saMvegapUrvakano upadeza paNa niSphaLa bane che. Ama chatAM koI upadezaka tevA paNa nikAcita karmavALA jIvane tattvano bodha karAvavA upadeza ApatA hoya ane upadezakALamAM ja kSapakazreNInuM saddIrya ullasita thAya to te nikAcita karmonA baLa karatAM paNa aMtaraMga adhika vIryavALA thavAthI nikAcita karmano paNa nAza karIne kevaLajJAna prApta karI zake che. vaLI keTalAMka karmo mAtra AtmA upara sparza karIne kSaNamAM nAza pAme che, tene malinita athavA spaSTa karmo kahevAya che, tevA karmo upazAMta vItarAga, kSINa vItarAga ke sayogI kevalIne hoya che, te lAgelAM karmo paNa teTalA aMzamAM AtmAne malina kare che ane avItarAgane baddha, nidhatta ke nikAcita avasthAvALAM karmo baMdhAya che ane tevAM karmonA udayane kAraNe keTalAka jIvo jANavA chatAM moha pAme che. AthI ja samyagdaSTi jIvo paNa kaSAyonI viSamatA jANe che, chatAM baddha avasthAne pAmelAM karmo paNa jo te pramAdI hoya to moha utpanna kare che. AthI karmanA nAzanA arthIe kaSAya ApAdaka ane yogaApAdaka karmonA vAstavika svarUpanuM nipuNatAthI bhAvana karIne tenA nAza mATe udyama karavo joIe. rilA avataraNikA - evaM cavataraNikArya : ane A rIte=gAthA-249mAM batAvyuM e rIte, jANIne paNa karmane vaza moha pAme che. te batAve che - gAthA - kammehi vajjasArovamehi jaunaMdaNo vi paDibuddho / subaha pi visUraMto, na tarai appakkhamaM kAuM / / 250 / / gAthArtha - vasAranI upamAvALAM kamoM vaDe ghaNuM paNa manathI kheda pAmatA pratibodha pAmelA yadunaMdana=kRSNa mahArAja, paNa svahitane karavA mATe samartha thayA nahi. rAjA TIkA : karmabhirvajrasAropamainibiDanikAcitairyadunandano viSNuH, apizabdAdanye ca, pratibuddho jJAnI subahvapi 'visUraMto' tti manasA'pi khidyamAno 'na taraitti na zazAka AtmakSamaM svahitaM kartumiti ra60nA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2gayA 250, rapa1rapara la TIkArya : nirvaka .... abhiti | vajasAranI upamAvALAM karmo vaDe=atyaMta nikAcita kamoM vaDe, yadunaMdana=viSNu. pratibaddha jJAnI, atyaMta manathI paNa kheda pAmatA Atmahitane svahitane, karavA mATe samartha thayA nahi ane pi zabdathI bIjA paNa svahita karavA samartha thatA nathI, teno samuccaya che. upavA bhAvArtha : kRSNa mahArAjAe pUrvabhavamAM nidAna karIne vAsudevapaNuM prApta karyuM. tethI atyaMta nikAcita karmo baMdhAyelAM tenA kAraNe kRSNanA bhavamAM nemanAtha bhagavAnathI bodha pAmelA hovA chatAM, manathI saMyama pratyeno daDha rAga hovA chatAM saMyama grahaNa karI zakatA nathI, teno atyaMta kheda varte che. AthI susAdhunuM susAdhupaNuM joIne atyaMta harSita thAya che ane aDhAra hajAra sAdhune vaMdana karatA te mahAtmAonA saMyama pratye pravardhamAna rAgavALA che, jJAnI che, topaNa Atmahita karavAmAM samartha thatA nathI. A rIte jJAnIne paNa baLavAna karma moha pamADe che. ApaNA avataraNikA : etadeva kliSTAkliSTakarma vilasitaM dRssttaantenaahavataraNitArtha : Ave ja=kliSTa karmo jJAnIne paNa moha pamADe che. ene ja, kliSTa akliSTa karmanA vilasitane, daSTAMtathI kahe che - rAjA - vAsasahassaM pi jaI, kAUNaM saMjamaM suviulaM pi / aMte kiliTThabhAvo, na visujjhai kaMDarIo vva / / 251 / / appeNa vi kAleNaM, kei jahAgahiyasIlasAmanA / sAhaMti niyayakajjaM, puMDarIyamahArisi vva jahA / / 252 / / gAthArtha : hajAra varasa paNa suvipula paNa saMyamane karIne aMtamAM kilaSTa bhAvavALA kaMDarIkanI jema sAdhu zuddha thatA nathI. thoDA paNa kALa vaDe keTalAka mahAsattvavALA je pramANe yathAgRhIta zIlazrAmasyathI puMDarIka maharSinI jema nijakAryane sAdhe che. ra51-raparA Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-2pa1-rapara TIs: varSasahasramapi yatiH kRtvA saMyama suvipulamapi ante-maraNakAle kliSTabhAvo'zuddhapariNAmo na vizuSyati kaNDarIkavadityalpenA'pi kAlena kecin mahAsattvA yathAgRhItazIlazrAmaNyAdyathA'gIkRtavratapAlanA'vAptazramaNabhAvAddhetoH sAdhayanti-niSpAdayanti nijakakAryamAtmIyaprayojanaM puNDarIkamaharSivadyathA atra kathAnakam puNDarIkakaNDarIko pauNDarikiNyAM puri rAjAnau bhrAtarAvabhUtAm / anyadA kazcitsUrirAyayau / taddharmadezanayA pratibuddhaH puNDarIkaH pravivrajiSurlokAnAhUya sahodaramuvAca-bhavantaM rAjye'bhiSicya pravrajAmIti / so'bravIt, tatkiM mayA narake yAtavyam ? alaM me rAjyena, ahamapipravrajAmi / prabhurAha-kRtyamidaM bhavAdRzAM, kintu duHzakyamiti / tenoktaM na kiJcid duSkaraM samarthAnAM, tato vAryamANo'pi sa niSkrAntaH, anAyakaM rAjyamitItaro vArito lokaiH / pazcAd bahukAlaM pravrajyAM vidhAyAnyadA dussahatayA pariSahopasargANAM vicitratvAtkarmapariNataH, anAdibhavAbhyastatayA viSayalolatayA, jAtabhagnavratapariNAmaH kaNDarIko'cintayadadhitiSThAmi tatprAkpratipannaM rAjyamityAkUtenAgacchatsvapuraM, sthito bahirudyAne, niveditastatyAlena rAjJe, kimekAkI ? iti vimarzAtkaticidAptapuruSaparikaraH samAgato rAjA / dRSTo'valambitataruzAkhApAtro dUrvAvitAnoparivartI sa tena / tato lakSitatadabhiprAyo rAjAmAtyAdInuvAca-mayA vAryamANenAnenAgrAhi vratam, adhunA'yaM rAjyaM gRhNAtu, vayaM punaretaditi vadatA ca dadire tasmai rAjyacihnAni, jagRhe talliGgam / jagAma gurvabhimukham, itaro'pi rAjyaviSTaramadhyAsya tadina eva bhUyo bhakSayitvotpannavisUciko rAraTyamAno bhraSTapratijJo'draSTavyo'yamiti lokairnindanAdullasitatIvraraudradhyAno mRtvA gataH saptamanarakapRthivIm / puNDarIkaH punargatvA gurvantikaM karomi niSkalaGka saMyamamityAvirbhUtatIvrazubhapariNAmo'nucitAnupAnatkA'vanigamanena galaccaraNarudhiraH samudIrNakSutpipAsAparISahastathApyavicalitasattvastadina eva mRtvA gataH sarvArthasiddhimiti // 251-252 // ToDArtha : varSasahasramapi ..... sarvArthasiddhimiti / / 42 varSa 5 suvipula para saMyama zane yati invi= maraNakAlamAM, kliSTa bhAvavALA=azuddha pariNAmavALA, kaMDarIkanI jema vizuddha thatA nathI. keTalAka mahAsatvavALA jIvo alpa paNa kALathI yathAgRhIta zIlazrAmagRthI=je pramANe aMgIkAra karAyeluM vrata che tenA pAlana vaDe prApta thayelA zramaNabhAvarUpa hetuthI, puMDarIka maharSinI jema je pramANe potAnuM kArya sAdhe che=AtmIya prayojana niSpanna kare che. ahIM kathAnaka che - Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 upadezamAlA bhAga-2 / gAthA-251-2para paMDarIkiNI nagarImAM puMDarIka ane kaMDarIka rAjA evA be bhAIo thayA, ekavAra koIka sUri AvyA. temanI dharmadezanAthI pratibodha pAmelA dIkSA levAnI icchAvALA puMDarIke lokone bolAvIne bhAIne kahyuM - tane rAjya upara abhiSeka karIne huM dIkSA lauM chuM. te bolyo - to zuM mArA vaDe narakamAM javAya ? mAre rAjya vaDe saryuM. huM paNa dIkSA lauM chuM, prabhue arthAta puMDarIke kahyuM - tArA jevAne A kRtya che, paraMtu duHzakya che, tenA vaDe kahevAyuM - samarthone kaMI duSkara nathI, tethI vAraNa karAto paNa nIkaLyo, rAjya nAyaka vagaranuM thaze, e pramANe bIjo arthAta puMDarIka loko vaDe vAraNa karAyo. pAchaLathI ghaNo kALa pravajyAre karIne ekavAra pariSaha ane upasarganA dusahapaNAthI, karmanI pariNatinuM vicitrapaNuM hovAthI, anAdithI bhavanuM abhyastapaNuM hovAthI, viSayonI AsaktithI thayelA bhagna vratanA pariNAmavALA kaMDarIke vicAryuM - te pahelAM svIkArAyelA rAjya upara huM adhiSThita thAuM ane e pramANe abhiprAyathI potAnA nagare Avyo, bahAra udyAnamAM rahyo. te udyAnanA pAlaka vaDe rAjAne nivedana karAyo. zA mATe ekAkI ? e pramANe vikalpa thavAthI keTalAka Apta parivAravALo rAjA Avyo. tenA vaDe=rAjA vaDe, avalaMbana karAyelA vRkSa-zAkhA-patravALo durvA nAmanA ghAsanA samUha upara rahelo te jovAyo. tethI jaNAyelA tenA abhiprAyavALA rAjAe amAtya vagerene kahyuM - mArA vaDe vAraNa karAtA evA AnA vaDe vratane grahaNa karAyuM. have rAjyane grahaNa kare. ame vaLI Ane=Atane, grahaNa karIe ane e pramANe bolatA tenA vaDe tene rAjyacihno apAyAM. tenuM liMga saMyamanuM liMga, grahaNa karAyuM. gurune abhimukha gayo. ethI bIjo paNa kaMDarIka, rAjasiMhAsana para besIne te divase ja ghaNuM khAIne utpanna thayela vicikAvALo cIso pADato bhraSTa pratijJAvALo A jovAlAyaka nathI, e pramANe loko vaDe niMdAvAthI pragaTa thayelA tIva raudradhyAnavALo marIne sAtamI narake gayo. puMDarIka vaLI guru pAse jaIne niSkalaMka saMyamane karuM, e pramANe pragaTa thayelA tava zubha pariNAmavALo anucita annapAnakavALo pRthvI upara cAlavAthI nIkaLatuM che pagamAMthI lohI jene evo udIraNA pAmelA kutpipAsA pariSahavALo, topaNa nahi calAyamAna thayelA sattvavALo te divase ja marIne sarvArthasiddhamAM gayo. rapa1-2parA bhAvArtha : keTalAka jIvone kliSTa karmo vidyamAna hoya che ane koIka nimittane pAmIne jIva tenA udaya nIce ja mAnasa vyApAravALo thAya che. jenAthI te AtmAnuM rakSaNa karavA mATe vicAramAtra paNa karato nathI, jema kaMDarIka munie hajAra varSa sudhI suvizALa saMyamanuM pAlana karyuM, tyAM sudhI kliSTa karmano vipAka na hato ane koIka rIte kliSTa karmano vipAka zarU thayo, tethI maraNakALamAM kliSTa karmanA vazathI naraka gatine prApta karI. vaLI jema kaMDarIka munine kliSTa karma vipAkamAM AvyuM, tema naMdiSaNa munine paNa saMyama grahaNa karyA pachI kliSTa karma vipAkamAM AvyuM, topaNa te mahAtmA saMyamathI thatA pAtathI potAnuM rakSaNa karI zakyA nahi. chatAM Atmahitano vicAra karIne temaNe atyaMta saMvegapUrvaka dazane pratibodha karIne pachI bhojana karavuM, tevI pratijJA karI. tenAthI temanuM kliSTa karma te prakAre vipAkamAM na AvyuM, je prakAre kaMDarIka munine vipAkamAM AvyuM. mAtra keTaloka kALa asaMyamamAM rahIne jevuM kliSTa karma nAza Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-rapa1rapara, 253 pAmyuM ke tarata potAnI vivekapUrvakanI upadezanI pravRttinA baLathI svayaM pratibodha pAmIne saMyamanA pariNAmavALA thayA. tethI jemanuM kliSTa karma vipAkamAM Ave tene asaMyamano pariNAma thAya, pramAdI thAya ke samyaktathI bhraSTa thAya to kaMDarIkanI jema durgatine paNa pAme che. ethI kliSTa karma vilasita jIvanI viDaMbanAnuM bhAvana karavAthI paNa jIva tevAM kliSTa karmothI potAnuM rakSaNa karI zake che. vaLI keTalAka mahAtmAo alpakALanA yathAgRhIta zIlanA pAlana dvArA potAnuM kArya sAdhe che, jema puMDarIka mahARSi gRhavAsamAM rahyA ane eka divasanuM saMyama pALIne sarvArthasiddhamAM gayA. tethI vivekIe zaktisaMcaya karIne yathAgRhIta zIlanuM pAlana thAya te prakAre dRDha yatna karavo joIe. jethI dIrdhakALanA saMyamanA sevanathI to saMsArano kSaya thAya, paraMtu tathAvidha saMvegane kAraNe alpakALanA saMyamanA sevanathI paNa iSTanI siddhi thAya. A rIte atikliSTa karmonuM vilasita bhAvana karavAthI paNa sadvarya saMcita thAya che, jethI mahAtmA apramAdapUrvaka svabhUmikAnuM anuSThAna sevIne Atmahita sAdhI zake che, sarvaviratinI zaktino saMcaya na thayo hoya to zakti anusAra aticAra rahita dezaviratinuM pAlana kare che, teo paNa aNizuddha pAlana pratyenA baddharAganA baLathI saMsArano kSaya karI zake che. Arapa1-2paNA avataraNikA : nanu yaH kliSTatAM gato mriyate tasyedamAdiSTam, yastu tasyAH zuddhiM vidadhyAt tasya kA vArtetyucyate cArvetadapi kintu duSkaraM yata aahavataraNikArya : navuthI zaMkA kare che - je kliSTatAne pAmIne mare che, tenuM A AdiSTa che=pUrvamAM batAvyuM e phaLa kahevAyuM che. vaLI je tenI zuddhi kare=kilaSTatAnI zuddhi kare, tenI kaI vAta che? ethI uttara apAya che - A paNa suMdara che, paraMtu duSkara che. je kAraNathI kahe che - bhAvArtha pUrvamAM kaMDarIkanA dRSTAMtathI kahyuM ke koI mahAtmA dIrgha saMyama pALIne maraNa samaye kliSTa bane to kaMDarIkanI jema sAtamI narake paNa jAya che. tene AzrayIne A kathana che, paraMtu je mahAtmA saMyama grahaNa karyA pachI kliSTatAne pAme, chatAM pAchaLathI tenI zuddhi kare to tene kliSTatAjanya zuM phaLa maLe ? tene kahe che - pAchaLathI pazcAttApAdithI zuddhi kare to koI anartha phaLa maLe nahi, mATe suMdara che, paraMtu te rIte zuddhi karavI duSkara che te batAve che - Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-rapa3-254 gAthA - kAUNa saMkiliTuM, sAmannaM dullahaM visohipayaM / sujjhejjA egayaro, karei jai ujjamaM pacchA / / 253 / / gAthArtha : zrAmasthane saMliSTa karIne vizodhipatha durlabha che, pAchaLathI jo udhama kare to, koIka zuddha thAya. IIrapaII TIkA : kRtvA saGkliSTaM zrAmaNyaM zramaNabhAvaM pUrva pazcAt durlabhaM vizuddhipadaM nirmalatAsthAnaM tathApi zuddhyedekataraH kazcit karmavivarAt karoti yadyudhamaM pazcAnnAnyatheti / / 253 / / TIkArya : yuvA ...pathArAveti | saMkilaSTa prAmANya karIne pUrvamAM zramaNabhAvane karIne, pAchaLathI vizuddha pada=nirmaLatAnuM sthAna, durlabha che, to paNa koIka sAdhu karmamAM vivara thavAthI zuddha thAya che, jo pAchaLathI udhama kare zaktinA prakarSathI saMyamanA ucita AcAromAM udyama kare to, anyathA nahi. rapa3mA bhAvArtha jemaNe pUrvamAM zramaNabhAvanI viruddha bhAvo pragaTa thAya tevAM saMkliSTa karmo bAMdhyAM che ane koIka nimittane pAmIne pramAdavALA thayA pachI tatkAla jAgRta thAya nahi to saMkliSTa bhAvapUrvaka sevAyelo zramaNabhAva prAyaH saMkliSTa bhAvavALI prakRtine atyaMta daDha kare che. AthI jeo sAdhupaNAmAM kAMdapiMkI Adi bhAvanAo karIne saMyamanI sarva pravRtti tvarAthI karavA mATe prayatnazIla thAya che, temane te prakRti atyaMta dRDha thAya che, tenA kAraNe te sthAnane vizuddha karavuM tenA mATe durlabha bane che. kyAreka tevo upadeza sAMbhaLe tevuM adhyayana karatAM kaMIka upayoga jAya to potAno saMkliSTabhAva potAne kSaNabhara saMkliSTa rUpe jaNAya che, topaNa te bhAva dIrghakALa sevAyelo hovAthI tenI zuddhi duSkara bane che. Ama chatAM koIka jIva te prakAranA karmavivarane kAraNe dRDha saMkalpavALA thAya to pAchaLathI samyagu udyama karIne zuddha thAya che. anyathAdaDha udyamavALA na thAya to zuddha thatA nathI ane saMkliSTa bhAvathI sAdhupaNuM pALIne manuSyabhava niSphaLa kare che. eTaluM ja nahi, paNa ghaNA bhava sudhI sanmArganI prApti durlabha kare che. ApaNA avataraNikA : duSkaratAmAha Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2/gAthA-pa4 avataraNikArya : duSkaratAne kahe che=saMkSiNa bhAva karyA pachI kSaNabhara potAno saMkliSTa bhAva jaNAya topaNa pharI udhamapUrvaka vizuddha padamAM javuM duSkara bane che. ene kahe che - gAthA - ujjhejja aMtare cciya, khaMDiyasabalAdau vva hojja khaNaM / osano suhalehaDa, na tarijja va paccha ujjamiuM / / 254 / / gAthArtha : vacamAM tyAga kare saMyama grahaNa karyA pachI amuka kALanA pAlana pachI tyAga kare athavA kSaNa zIgha khaMDita ane zabakatAdivALo thAya, avasajja sukhazAtAmAM laMpaTa pAchaLathI udhama karavA mATe samartha thato nathI. ripajhA TIkA - ujjhet tyajet gRhItamapyantara eva apAntarAla eva saMyamamiti gamyate khaNDanAzabalatAdayo vA bhaveyuH kSaNaM saMyamasyaiva pramAdAt, tatra khaNDanA ekAdimUlaguNavirAdhanA, zabalatA laghubahvaticAratA, AdizabdAt sarvAbhAvo vA, tathA'vasatraH san 'suhalehaDo' tti vaiSayikasAtalampaTaH, 'na tarijja va' ti na zaknuyAd vA pazcAdudyantumudyamaM kartumiti / / 254 / / TIkArya : kon ... kari | grahaNa karAyeluM paNa saMyama vacamAM ja apAMtarAlamAM ja, tyAga kare athavA saMyamanA ja pramAdadhI saNa=zIgha khaMDita ane zabakatAdivALo thAya, tyAM=khaMDita zabalatAdimAM khaMDanA eka vagere mUlaguNanuM virAdhana che, zabalatA alpa-bahu aticAratA che athavA Adi zabadathI sarvano abhAva thAya ane avasanna thayo chato vaiSayika zAtAmAM laMpaTa pAchaLathI udhama karavA mATe samartha thato nathI. parapajhA bhAvArtha : saMyama grahaNa karyA pachI koI jIva pramAdavaza thAya to tenI zuddhi jIva mATe ati duSkara bane che. tethI keTalAka jIvo saMyama grahaNa karyA pachI vacamAM ja saMyamano tyAga kare che. tenA kAraNe saMyamane abhimukha pariNAma raheto nathI ane keTalAka sAdhuveSamAM ja rahe che, topaNa eka vagere mUlaguNanI virAdhanArUpa khaMDita cAritravALA thAya che. keTalAka alpa pramAdavALA ghaNA aticAro sevIne zabala cAritravALA thAya che. vaLI ghaNA cAritranA veSamAM hovA chatAM saMpUrNa cAritranA abhAvavALA thAya che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa pradezamAlA bhAga-2/ gAthA-rapa-rapapa A rIte cAritrathI pAta pAmelA zAtAnA sukhamAM laMpaTa evA teo pAchaLathI paNa saMyamayogamAM udyama karavA samartha banatA nathI; kema ke A bhavano abhyAsa A bhavamAM dUra karavo duSkara che arthAt vartamAna bhavamAM je pramAda sevyo, tenA saMskAro te prakAre vyakti hoya che. jethI te pramAdanA saMskArothI prerAyA vagara pravRtti karavI sAmAnya jIvo mATe azakya hoya che. tethI saMyamamAM pramAda karyA pachI zAtA sukhanA arthI evA te jIvo pAchaLathI zuddhinA arthI bane topaNa zuddhi karavA samartha banatA nathI, mATe pramAda karyA pachI huM tenI zuddhi karIza, te prakArano bhAva AtmAne ThagavA tulya che. ethI vivekI puruSe satata apramAda karIne svIkArelA saMyamathI anyathA pravRtti karavI joIe nahi, jethI saMyamathI thayelo pAta vinAzanuM kAraNa bane nahi. II54 avataralikA : tathAdiavatAraNikArya : te A pramANe=saMyamamAM saMkSiNa pariNAma thayA pachI zuddhi karavI duSkara che, ema je pUrvamAM kahyuM te tathAthiI batAve che - gAthA - avi nAma cakkavaTTI, caejja savvaM pi cakkavaTTisuhaM / na ya osannavihArI, duhio osatrayaM cayai / / 255 / / gAthArtha - vaLI cakravartI sarva paNa cakravartInA sukhano tyAga karI zake che, dukhita thayelo paNa avasa vihArI avasaratAno tyAga karI zakato nathI. rapapaII TIkAH___ api nAmeti sambhAvanAyAM cakravartI bharatAdistyajet sarvamapi cakravartisukhaM vivekayuktatvAd, neti pratiSedhe cazabdo'pizabdArthaH, sa ca duHkhitazabdAt parato yojyaH, avasanavihArI duHkhito'pyavasannatAM na tyajati mahAmohopahatatvAditi / / 255 / / TIkArya : pa. tatvAti . gari nAma e saMbhAvanAmAM che, cakravartI bharata Adi sarva paNa cakravartInA sukhane tyAga kare che, kema ke vivekayuktapaNuM che, "' zabda pratiSedhamAM che, ja zabda ja zabdArthavALo che ane te=ja zabda, duHkhita zabdanI pachI joDavo, Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-255, 2pa-2pa7 tethI zuM prApta thAya te spaSTa kare che - avasara vihArI duHkhita paNa thayelo avasalatAno tyAga karato nathI; kema ke mahAmohathI upahatapaNuM che. rapapA bhAvArtha : pUrvamAM kahyuM ke vartamAnamAM jeo saMyamamAM pramAda kare che, teone pAchaLathI zuddhi durlabha che, te durlabhatA dRSTAMtathI spaSTa kare che - vivekayukta cakravartI cakravartInA sukhano tyAga kare che; kema ke vivekanA baLathI teone jaNAya che ke bhogalaMpaTatApUrvaka cakravartIpaNAmAM mRtyu thaze to avazya durgati maLaze, ethI pUrvabhavamAM saMyamapAlananA baLathI bhoga eka nAzya cakravartInAM sukho bhogavavAnAM karmo baMdhAyelAM hovAthI cakravartInAM sukho bhogave che, topaNa cittamAM vartatA vivekanA baLathI teno tyAga kare che. vaLI jeo AtmakalyANa mATe saMyama grahaNa karyA pachI avasa vihArI thAya che, temane mahAmoha varte che. AthI potAnuM saMyamajIvana niSphaLa thaI rahyuM che, saMsAranI vRddhi thaI rahI che, vrato kalyANane badale akalyANanuM kAraNa che, tema jANavA chatAM avasannatAno tyAga karI zakatA nathI. rapapA avataraNikA:etdevaahtdevmihbhve saGkliSTasyApyastyupAyo bhavAntare punaH durgatau nAstIti / kathAnakam-kusumapure zazisUraprabhau rAjAnau sahodarAvabhUtAm, anyadAgate vijayaghoSasUrI taddharmadezanayA pratibuddhaH sUraprabhaH zazinamAha-kurvo dharmamiti / so'vAdIdvipralabdho'si tvam, alamanena dRSTaviSayasukhavighnahetunA adRSTaprArthanAkalpena jalpeneti itaro'bravInmaivaM vocaH, pratyakSamidam IzvaradaridrasubhagadurbhagasurUpakurUpanIrogasarogAdikaM dharmAdharmaphalam, tataH procyamAno'pi nAnopAyairyadA svAgrahaM na muJcati tadetaro nirvedAniSkAntaH, tapastaptvA gato brahmalokam, itarastu tRtIyanarakapRthivIm, dRSTo'vadhinA devena, snehAtirekAd gatastatra, smAritastasya pUrvavRttAntaH / sa tu jAtapazcAttApastaM pratyAha-zarIrArthamidamanuSTitaM mayA, tad gatvA tatkadarthaya yena me duHkhamokSo bhvtiavataraNikArya : A rIte=gAthA-rapa3mAM kahyuM ke saMkSiNa zramaNabhAvane karIne vizuddhi durlabha che te rIte, A bhavamAM saMkilaSTane paNa upAya che=saMkliSTa thayA pachI te saMklezanA zodhanano upAya che. vaLI bhavAMtaramAM durgati prApta thaye chate upAya nathI. temAM kathAnaka che - ahIM kathAnaka che - Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezAmAlA bhAga- 2 | gAthA-rapa-2pa7, 37 kusumapuramAM zaziprabha ane suraprabha be rAjAo be bhAIo hatA. ekavAra vijayaghoSasUri AvyuM chad temanI dharmadezanAthI prabodha pAmelA suraprabhae zazikabhane kahyuM - ApaNe dharma karIe, te bolyo - tuM ThagAyo che. jovAyelA viSayonA sukhamAM vinanuM kAraNa, nahi jovAyelAnI prArthanA jevA A kathana vaDe saryuM. itara suraprabha, bolyo, e pramANe na bola. Izvara=dhanavAna, anIzvara=daridra, subhaga-durbhaga, surUpa-kurUpa, nIroga-saroga vagere dharma ane adharmanuM phaLa A pratyakSa che. tethI judA judA upAyo vaDe samajAvAyelo paNa jyAre potAnA Agrahane choDato nathI, tyAre itare suraprabhae nirvedathI dIkSA lIdhI. tapa tapIne brahma devalokamAM gayo. bIjo vaLI zaziprabha, trIjI narakamAM gayo. deva vaDe avadhijJAnathI jovAyo, snehanA atirekathI tyAM gayo. teno pUrvabhavano vRttAMta smaraNa karAvAyo, thayelA pazcAttApavALo te tene kahe che - mArA vaDe zarIrane mATe A AcaraNa karAyuM. tethI jaIne tene=mArA zarIrane, tuM karthanA kara, jethI mAro duHkhathI mokSa thAya. gAthA : narayattho sasirAyA, bahuM bhaNai dehalAlaNAsuhio / paDio mi bhae bhAuya !, to me jAeha taM dehaM / / 256 / / gAthArtha : narakamAM paDelo zazi rAjA ghaNuM kahe che - dehanI lAlanAthI sukhita thayelo huM bhayamAM paDyo chuM. tethI he bhAI ! mArA saMbaMdhI te dehane tuM pIDA kara. ||ra5A. TIkA - narakasthaH zazirAjA bahvanekAkAraM bhaNati-yaduta dehalAlanAsukhitaH san patito'smi bhaye marakodbhave he bhrAtastato me mama sambandhinaM yAtaya pIDaya taM dehamiti // 256 / / TIkArya : naraH .. jekasi | narakamAM rahelo zazirAjA bahu-aneka prakAre, kahe che, zuM kahe che te kutathI batAve che - dehanA lAlanathI sukhita thayo chato bhayamAM=narakathI uddabhavelA bhayamAM, huM paDyo chuM, tethI he bhAI! mArA saMbaMdhI te dehane tuM pIDA kara. pArapaDA avataraNikA - punarAha-ayamapi tavA'jJAnapralApo ytHavataraNikArya : suraprabha kahe che - A paNa tAro ajJAnapralApa che pUrvabhavamAM to manuSyabhavane pAmIne viSayanI lAlasAthI niSphaLa karyo, e to tAruM ajJAna che, paraMtu A paNa tAro ajJAnapralApa che. je kAraNathI - zuM te gAthAmAM kahe che - Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 upadezamAlA bhAga-2T gAthArapALa gAthA - ko teNa jIvarahieNa saMpayaM, jAieNa hojja guNo ? / jai si purA jAyaMto, to narae neva nivaDato / / 257 / / gAthArtha : hAlamAM kadarthanA karAyelA jIvarAhita tenA vaDe zarIra vaDe, kayo guNa thaze ? jo pUrvamAM te (zarIrane) pIDA karI hota, to narakamAM paData ja nahi. ripanA TIkA : kastena jIvarahitena sAmprataM yAtitena kadarthitena bhavati guNaH ? na kazcidityarthaH / 'jai si tti' yadi punaH purA tadaiva yAtayestapazcaraNakaraNaistato narake naiva nipatestvamiti / / 257 / / TIkArya : stana -- vipate tvii vartamAnamAM jIvarahita yAtita evA tenA vaDe kadarthanA karAyelA pUrvabhavanA zarIra vaDe, kayo guNa thAya ? arthAta koI guNa na thAya. jo vaLI pahelAM pUrvanA manuSyabhavamAM, tene jannate zarIrane ja, tapa ane cAritra karavA vaDe pIDA karI hota, to narakamAM na ja paDyo hota. rapa7nA bhAvArtha : zazi rAjA ane suraprabha rAjA banne pUrvabhavamAM bhAIo hatA, suraprabha rAjA bodha pAmIne saMyama grahaNa kare che ane devalokamAM jAya che. zazi rAjA viSayomAM laMpaTa thaIne trIjI narakamAM jAya che. bhAI pratyenA snehathI suraprabha deva narakamAM zazi rAjAnA jIva pAse jAya che, tyAre narakamAM rahelA zazi rAjAno jIva bhAIne kahe che - pUrvabhavamAM meM zarIranA lAlanamAM sukha mAnyuM, tethI narakamAM paDyo chuM, mATe mArA pUrvabhavanA te zarIrane tuM jaIne pIDA kara. zazi rAjAnA jIvano A prakArano mUDhatAmAMthI UThelo pariNAma hato; kema ke pUrvabhavamAM mithyAtvane daDha kareluM, tethI narakanI prApti thaI. tethI phalita thAya che ke saMkliSTa thayelA jIvane A bhavamAM pazcAttApa thAya to tapa dvArA dehanA pIDanathI vizuddhi thAya, paraMtu narakAdi durgatimAM jAya to pUrvanA dehanA pIDanathI zuddhi thAya nahIM, chatAM mUDhatAne vaza, te vicAre ke mArA pUrvabhavanA dehane pIDA ApavAthI mAruM karma jaze te zakya nathI. AthI ja potAnA bhAIne suraprabha deva kahe che ke A tAro ajJAna pralApa che; kema ke jIvarahita evA pUrvabhavanA dehane pIDA karavAthI koI guNa nahi thAya, jo teM pUrvabhavamAM tapa ane cAritra dvArA dehane pIDA ApI hota to narakamAM paData nahi. te rIte jeo vartamAnamAM saMkliSTa bhAvavALuM zramaNapaNuM pALIne pAchaLathI paNa udyama karatA nathI, Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-250-2pa7, 258 teo bhavAMtaramAM naraka-tiryaMcAdi durgatine prApta karaze, tenA zodhanano koI upAya raheze nahi; kema ke te bhavamAM mArgAnusArI bodha thavo duSkara hoya che ane mUDhamatine kAraNe zazi rAjAnI jema koI kahe ke mArA pUrvabhavanA dehane pIDA karo, tenAthI koI zubha adhyavasAya thAya nahi, je karmane nAza karI zake, paraMtu pUrvabhavamAM pramAdavaza saMkliSTa bhAvo karyA pachI koIka rIte vivekathI te bhavamAM jAge to teo potAnuM rakSaNa karI zake che, anyathA baMdhAyeluM kliSTa karma jIvane durgatinI paraMparAmAM nAkhIne vinAza ja prApta karAve che. jema sAvadyAcAryae sAdhujIvanamAM saMyama pALyA pachI utsutra bhASaNano saMkliSTa pariNAma karyo to anaMtakALa sudhI pharI mArganI prApti durlabha thaI. jo te ja bhavamAM pAchaLathI pazcAttApa karIne zAstramaryAdAnusAra zuddhi karI hota to te anaMtakALanI kadarthanA prApta thAta nahi. rapa-2paNA avataraNikA - tdidmvetyavataraNitArtha - te Ane jANIne zazi rAjA ane suraprabha rAjAnA daSTAMtathI saMkliSTa zuddhino upAya A bhavamAM che, anya bhavamAM nathI te Ane jANIne, zuM karavuM joIe ? te batAve che - gAthA - jAvA''u sAvasesaM, jAva ya thevo vi asthi vavasAo / tAva karejja'ppahiyaM, mA sasirAyA va soihisi / / 258 / / gAthArtha : jyAM sudhI AyuSya bAkI che ane jyAM sudhI thoDo paNa vyavasAya che-cittano utsAha che, tyAM sudhI Atmahitane kara, to pAchaLathI zazi rAjAnI jema zoka karIza nahi. II58 TIkAH yAvadAyurjIvitaM sAvazeSa kiJcidAste yAvacca stoko'pyasti vyavasAyazcittotsAhastAvat kuru samAcara AtmahitamanuSThAnamiti, ziSyazcodyate mA zazirAjavat zociSyasi zokaM kariSyasi pazcAviti ra18AA TIkArca - vAvavA paDyAviti che jyAM sudhI AyuSyaHjIvita, kaMIka bAkI che ane jyAM sudhI thoDo paNa vyavasAya che=cittano utsAha che=mAre mArA AtmAnuM hita karavuM che e prakAranI nirmaLa buddhi che, AtmahitavALuM anuSThAna kara, e pramANe ziSyane preraNA karAya che, zazi rAjAnI jema pAchaLathI zoka karIza nahi. ripa8 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-258-259 bhAvArtha : gAthA-253mAM kahyuM ke saMkliSTa zramaNabhAvane pALIne pAchaLathI zuddhi karavI duSkara che, to paNa koIka jIva jAge che to zuddhi kare che ane jeo vartamAna bhavamAM sAvadhAna thatA nathI, teo zazi rAjAnI jema narakamAM paDIne duHkhita thAya che. A vastune yathArtha jANIne vivekI jIve zuM karavuM joIe ? jethI zazi rAjAnI jema pAchaLathI zoka karavAno prasaMga prApta thAya nahi. te batAvatA kahe che - jyAM sudhI AyuSya kaMIka che ane jyAM sudhI mAre mArA AtmAnuM hita karavuM che, tevo utsAha varte che, tyAM sudhI pramAdane choDIne pramAdavaza karelAM anucita kRtyo dvArA karAyelA sarva saMkliSTa pariNAmonuM samyagu samAlocana karIne tenA nivAraNanA upAyabhUta Atmahitane anukULa anuSThAnamAM yatna karavo joIe, jethI prApta thayelo durlabha manuSyabhava niSphaLa thAya nahi. II58aaaa avataraNikA : tathAdiavataraNikArya - te A pramANe=prApta thayelA manuSyabhavamAM saMkSiNa cita karyA pachI jeo zuddhi mATe yatna karatA nathI, teo pAchaLathI kudevatva pAmIne zoka kare che. te tathAthI batAve che - gAthA : ghettUNa vi sAmannaM, saMjamajoesu hoi jo siDhilo / paDai jaI vayaNijje, soyai ya gao kudevattaM / / 259 / / gAthArtha - zramaNapaNuM grahaNa karIne paNa je saMyamayogomAM zithila thAya che, te sAdhu vacanIyamAM paDe cheH siMdha thAya che ane kudevatvane pAmelo zoka kare che. ripa9ll TIkA : na kevalamakRtadharmA zocati, kiM tarhi gRhItvA'pi zrAmaNyaM sAdhubhAvaM saMyamayogeSu bhavati yaH zithilaH pramAdI, sa kimityAha-patati yatirvacanIye ihaiva ninyo bhavati, zocati ca gataH prAptaH kudevatvaM kilbiSikAditvaM, hA ! kiM mayA mandabhAgyenedRzamanuSThitamiti / / 259 / / TIkArya : na vanam ... anujhiti kevala ati dharmavALA zoka karatA nathI, to zuM ? tethI kahe che - zramaNapaNuM=sAdhupaNAne, grahaNa karIne paNa je saMyamayogomAM zithila=pramAdI, thAya che, Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-2pa9-260. te zuM? ethI kahe che - te yati vacanIyamAM paDe che A bhavamAM ja liMda thAya che ane kudevatvane= kilbiSikAritvane, pAmelo zoka kare che - hA ! maMdabhAgya evA mArA vaDe AvA prakAranuM kema AcaraNa karAyuM ? e pramANe zoka kare che. parapalA bhAvArtha : keTalAka jIvo A bhavamAM dharma karatA ja nathI. teo koIka rIte kharAba gatimAM jAya tyAre potAnA te kRtyanuM smaraNa thAya tevuM koIka nimitta maLe to pAchaLathI pazcAttApavALA thAya che ane koI nimitta na maLe to mUDhabhAvathI te te bhavonI viDaMbanAne prApta kare che. vaLI keTalAka sAdhupaNuM grahaNa karIne paNa saMyamayogamAM zithila thAya che. tethI mAtra yathAtathA bAhya kriyA karIne mAnavabhavane niSphaLa kare che, teo A bhavamAM paNa ziSTa loko mATe niMdya che; kema ke ziSTa loko temano manuSyabhava niSphaLa mAne che ke jeo svazaktinuM samAlocana karIne svabhUmikA anusAra ucita anuSThAno sevIne AtmAne guNasaMpattithI samRddha kare che. jenA baLathI temano prApta thayelo manuSyabhava sugatinI paraMparA dvArA kalyANanuM kAraNa bane che, te sivAya je jIvo sAdhupaNuM grahaNa karIne paNa je te pravRtti karIne manuSyabhava niSphaLa kare che, temano A bhava paNa vivekI mATe niMdya bane che. vaLI pramAdavaza jeo sAdhupaNuM niSphaLa kare che, teo kudevatvane pAme che. te devabhavamAM koIka rIte pUrvanA pramAdanuM smaraNa thAya to temane zoka thAya che ke maMdabhAgya evA mArA vaDe kema AvuM anuSThAna karAyuM ? jema maMgu AcArya zrutamAM nipuNa hatA, topaNa zAtAdinA arthI hovAthI pramAdavaza saMyamajIvana niSphaLa karIne tuccha vyaMtara jAtinA devA thayA ane potAnA pramAdanuM smaraNa thavAthI temane pazcAttApa thAya che ane pramAdane kAraNe viziSTa devabhavane badale asAra tuccha devabhava maLyo, teno zoka temane sadA rahe che, mATe pAchaLathI zoka karavAno prasaMga Ave tenA pUrve vivekIe svabhUmikA anusAra saMklezano parihAra thAya, uttama bhAvonuM AdhAna thAya, te prakAre ucita anuSThAna sevIne manuSyabhava saphaLa karavo joIe ane pramAdavaza koI saMkleza sevAyela hoya to tenI zuddhinI vicAraNA karavI joIe, jethI janmAMtaramAM anarthanI prApti na thAya. vartamAnamAM paNa keTalAka nihnavo thayA pachI te ja bhavamAM nitsava bhAvano tyAga karIne saMyamamAM sthira thayA to ahitanI paraMparAthI temanuM rakSaNa thayuM. siMhaguphAvAsI muni nimittane pAmIne saMklezavALA thayA, topaNa pAchaLathI samyagu AlocanA dvArA zuddhi karIne potAnuM saMyamajIvana saphaLa karyuM. IRpalA avataraNikA : anyccavataraNikArya : ane bIju=mArganI prApti karyA pachI pramAdavaza saMkleza karanArA ane saMkleza karyA pachI zuddhinI upekSA karanArA jIvo zuM viDaMbanA pAme che ? te kahe che - Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-260-rakA gAthA - soccA te jiyaloe, jiNavayaNaM je narA na yANaMti / soccANa vi te soccA, je nAUNaM na vi karaMti // 260 / / gAthArtha : jIvalokamAM je manuSyo jinavacanane jANatA nathI, teo zocanIya che=dayApAtra che, jeo jANIne paNa karatA nathI=samyam Atmahita karatA nathI, teo zoccanA paNa zocca =atyaMta dayApAtra che. ra6oll TIkA : zocyAH zocanIyAste jIvaloke jagati jinavacanaM ye narAH jIvA na jAnanti vivekazUnyatvAt, zocyAnAmapi madhye te zocyA ye jJAtvA bhagavadvacaH nApi naiva kurvanti / / 260 / / TIkArca - zodhyAH survatti ! je manuSyo=jIvo, jinavacanane jANatA nathI. teo jIvalokamAM=jagatamAM, zocya che zocanIya che-dayApAtra che, kema ke vivekazUnyapaNuM che. jeo bhagavAnanA vacanane jANIne karatA nathI ja, teo zocanIya jIvomAM paNa zocya che=atyaMta dayApAtra che. ra6mA bhAvArtha : jagatamAM keTalAka jIvone jinavacananA paramArthano bodha thAya, e prakAre sAMbhaLavAnI sAmagrI paNa maLI nathI, teno manuSyabhava niSphaLaprAyaH che, keTalAkane jinavacana sAMbhaLavAnI icchA che, topaNa sanmArganA darzaka sugurunI prAptinI durlabhatAne kAraNe yathAtathA bodha karAvanAra upadezakonA upadezathI pravRtti karIne teo prAyaH manuSyabhava niSphaLa kare che. tethI teo paNa zocanIya che; kema ke vivekazUnya hovAthI samyapha parIkSaka thaIne sadgurune ke sAstranA paramArthane jANavA yatna karatA nathI. vaLI keTalAka jIvone jinavacananI samyaka prApti thaI che, atyaMta nirguNa evA saMsAramAMthI jinavacana kaI rIte nistAranuM eka kAraNa che, tevo bodha thayo che, topaNa pramAdane vaza Atmahita sAdhavA prayatna karatA nathI athavA saMyama grahaNa karyA pachI saMyamanI ucita pravRtti karatA nathI athavA keTaloka kALa saMyamanI ucita pravRtti karyA pachI koIka rIte pramAdane vaza thAya che ane pramAdavaza thayA pachI tattvane sanmukha thatA nathI, tevA jIvo kaMDarIkanI jema manuSyabhava niSphaLa karIne durgatimAM jAya che, teo zocyA jIvothI paNa adhika zocya che; kema ke tattva pAmyA pachI paNa manuSyabhavane niSphaLa kare che. ra9nA avataraNikA :kathaM te kRpAspadamityAha Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-261 avataraNikArya - kevI rIte teo=bhagavAnanA vacanane jANIne paNa hita karatA nathI, teo kRpAspada che ? ene kahe che - gAthA - dAveUNa dhaNanihiM, tesiM uppADiyANi acchINi / nAUNa vi jiNavayaNaM, je iha vihalaMti dhammaghaNaM / / 261 / / gAthArtha : jeo ahIM=manuSyabhavamAM, jinavacanane jANIne paNa manuSyabhavane niSphaLa kare che, teonAM cAo dhananidhi batAvIne kADhI naMkhAyAM. pArakA TIkAH darzayitvA dhananidhi ratnAdibhRtabhAjanaM teSAM varAkANAmutpATitAnyutto-litAnyakSINi locanAni, jJAtvA'pi jinavacanaM ye iha loke viphalayanti tadasevanAddharma eva sugatisukhahetutvAd dhanaM dhrmdhniimati zAradA TIkArya : kavitA .. tharSaniira pa dhanavidhine-ratnAdithI bharAyelA bhAjapane, batAvIne varAka evA teonAM cakSao kheMcIne bahAra kADhI naMkhAyAM, jeo jinavacatane jANIne ahIM=lokamAM, tenA asevanathI dharmarUpI dhanane viphaLa kare che sugatinA sukhanuM hetupaNuM hovAthI dharma ja dhana che, tene viphaLa kare che. ra61i bhAvArtha : jeone mithyAtva mohanIya maMda thayuM che ke mithyAtvano apagama thayo che, tenAthI teone saMsAranA vAstavika svarUpano bodha thayo che, tethI saMsAranA paribhramaNanI kadarthanAnA nivAraNa mATe saMyama grahaNa kare che. Ama chatAM koIka nimittane pAmIne pramAdavaza thAya che, tethI saMyamanA bAhya AcAronA pAlana mAtrathI saMtoSavALA thAya che, paraMtu te AcAronA pAlana dvArA aMtaraMga guNasaMcayamAM koI yatna karatA nathI, temano te manuSyabhava ane temanuM te saMyamajIvana atyaMta niSphaLa che. tethI tevA jIvo ziSTa puruSone atyaMta dayApAtra jaNAya che. jema koI vyaMtara koIkane ratna bhareluM bhAjana batAvIne pachI tenAM cakSu kADhI nAkhe, tyAre te jIva dhananidhine nahi jonArA karatAM adhika dayApAtra bane che; kema ke locana rahita thavAthI tenuM jIvana atyaMta niSphaLaprAyaH thAya che. tema koI jIvane te prakAranAM karmoe kSayopazamabhAvanI prApti dvArA ratnathI bharelA bhAjana jevA jinavacananA paramArthano bodha karAvyo, chatAM koIka Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-261-262 nimittane pAmIne pramAdI banIne sugatino hetu evA dharmadhananI prAptimAM yatna karatA nathI, teo potAnA manuSyabhavane te rIte niSphaLa kare che. jethI ghaNA bhava sudhI mArganI prApti durlabha thAya. tethI te jIvanA karmae kSayopazamabhAvanA baLathI dhanidhi batAvIne tenA vivekacakSuno nAza karyo, tethI te jIva adhika dayApAtra bane che. I // 26 // 44 avataraNikA - sa ca na teSAM doSaH, kiM tarhi ? karmaNastathAhi avataraNikArtha H ane te=dhananidhine batAvIne tenAM locano kheMcI nAkhyAM te temano doSa nathI, paraMtu karmano doSa che. te A pramANe gAthA - ThANaM uccuccayaraM, majjhaM hINaM va hINataragaM vA / jeNa jahiM gaMtavvaM, ceTThA vi se tArisI hoi / / 262 / / gAthArtha : ucca-uccatara, madhyama, hIna athavA hInatara sthAna, jenA vaDe jyAM javA yogya che, tenI ceSTA paNa tevI thAya che. II262 / / asi : sthAnaM dhAma, uccaM devagatilakSaNaM, uccataraM mokSAkhyaM, madhyaM manuSyagatyAtmakaM, hInaM vA tiryaggatirUpaM, hInatarakaM vA narakagatilakSaNaM, vAzabdau tadgatAnekabhedasUcanArthI, yena jIvena yasmin deze kAle vA gantavyaM yat sthAnaM, ceSTApyAcaraNarUpA se tasya tAdRzI tadanurUpA bhavatIti / / 262 / / TIkArtha H sthAnaM mavatIti|| sthAna=dhAma, ucca=devagatirUpa ucca, uccatara=mokSa nAmanuM uccatara, madhya=manuSyagati svarUpa madhya, hIna=tiryaMca gatirUpa hIna athavA naraka gatirUpa hInatara, banne vA zabda temAM rahelA aneka bhedonA sUcana arthavALA che, je jIva vaDe je dezamAM athavA je kALamAM javA yogya je sthAna che, te jIvanI ceSTA paNa=AcaraNArUpa ceSTA paNa, tene anurUpa thAya che. / / 26 / / ..... bhAvArtha: jIvanA prayatna ane karma bannethI sarva kRtya thAya che, tethI saMsArI jIvo paNa je kRtya kare che, te Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 gAthA-22 45 temanA karma ane temanI rucithI kare che ane mokSanA arthI jIvo paNa je kRtyo kare che, te kSayopazamabhAvanuM karma ane potAnI rucithI kare che, topaNa buddhi karmAnusAriNI hoya che, tethI jeone pramAda ApAdaka kliSTa karma che, teo pramAdathI saMyamajIvana niSphaLa kare che ane jemane kSayopazamabhAvanI nirmaLa mati che, teo nirmaLatA AdhAyaka tevA prakAranAM karmothI prerAIne te rIte ucita pravRtti kare che. tethI jeo A bhavamAM cAritra ke dezavirati pALIne devabhavamAM janAra che, teone te prakAranAM kSayopazamabhAvanAM karmo pravartaka bane che. tethI te prakAranI zrAvakadharmanI ucita pravRtti karIne ke sAdhudharmanI ucita pravRtti karIne devagatirUpa ucca sthAnane prApta kare che. vaLI jemanAM karmo atyaMta nirmaLatara kSayopazamabhAvavALAM varte che, teo te karmathI prerAIne viziSTa prakAranA saMyamamAM udyama karIne mokSa nAmanA uccatara sthAnane prApta kare che, tethI mokSaprAptimAM paNa te jIvonAM te prakAranAM kSayopazamabhAvavALAM karma temane tevI ceSTA karavAnI buddhi Ape che. vaLI je jIvonAM te prakAranAM karyo che ke jethI madhyamabhAvane pAmIne manuSyabhavane prApta kare che, tethI manuSyabhavanI prAptinuM kAraNa bane tevA karmathI prerAIne temanI te prakAranI pravRtti thAya che. vaLI jeo saMyamAdi grahaNa karIne koIka rIte tiryaMcagatimAM javAnA hoya temanAM karmo te rIte kRtya karavAnI preraNA Ape che. jema kuragaDu muni pUrvabhavamAM sAdhu hatA, chatAM nimittane pAmIne gusso karIne dRSTiviSa sarpa thayA, vaLI koInAM te prakAranAM karmo che ke jethI karmane vaza thaIne saMkleza kare che, tenA kAraNe narakagatine pAme che. jema mammaNa zeThane dhana pratye gADha mUrchA thAya che, tethI narakagatine anukULa karma bAMdhe che. tethI jIvano te doSa nathI, paraMtu karmano ja doSa che. A rIte karmamAM taratamatAnA aneka bhedo che, tethI te te prakAranAM karmothI prerAIne jIva te te prakAranA bhinna bhinna bhavomAM bhame che, vaLI je jIvane je sthAnamAM javAnuM che, tene anurUpa tenI AcaraNA thAya che, tethI karmathI prerAIne te te prakAranI AcaraNA karIne jIva te te sthAnamAM jAya che. AthI e phalita thAya ke sarvatra karma ane jIva ubhayano vyApAra che, topaNa saMsAranA sarva prakAranA paribhramaNamAM karmathI prerAyelo jIva te te prakAranA bhAvo karIne te te gatimAM jAya che, tema jeo mokSamAM jAya che, teo paNa te prakAranAM kSayopazamabhAvanAM karmothI prerAIne te te prakAranAM anuSThAno kare che. phakta upadezaka Adi sAmagrI te te jIvane te te prakAre preraNA kare che. tenAthI prerAyelA jIvano te te prakArano karmano kSayopazama thAya che. tethI ucita pravRtti karIne mokSane prApta kare che ane saMsAranA kSetramAM paNa te te bAhya nimittone pAmIne te te karma vipAkamAM Ave che ane te te karmanA vipAkathI prerAyelo jIva te te prakAre kliSTabhAva karIne durgatimAM jAya che. tethI paramArthathI vicArIe to jIva siddhanA jevo nirdoSa che, mATe teno koI doSa nathI. jIvanI sarva avasthAo karmajanya che, cauda guNasthAnako paNa jIvanI karmajanya avasthA che, siddha avasthA ja jIvanI pAramArthika avasthA che, mATe saMsAramAM je kAMI bhAvo thAya che, te karmane kAraNe thAya che, tema bhAvana karIne karmanI viDaMbanAthI mukta thavA mATe ucita yatna karavo joIe. e prakAre prastuta gAthAno upadeza che. parikazA Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 upadezamAlA bhAga-2 gAthA-263 avataraNikA : tAmeva ceSTAM durgatihetubhUtAM taavdaahavataraNikArya : durgatinA hetubhUta te ja eNane prathama batAve che - gAthA : jassa gurummi paribhavo, sAhUsu aNAyaro khamA tucchA / dhamme ya aNahilAso, ahilAso duggaIe u // 263 / / gAthArtha - jene gurumAM paribhava che, sAdhumAM anAdara che, kSamA tuccha che, dharmamAM anabhilASa che, tene durgatimAM abhilASa che. ll263 TIkA : yasya jaDamatergurau guruviSaye paribhavo yo guruM paribhavatItyarthaH, sAdhuSvanAdaro yaH sAdhUnAdriyate, kSamA kSAntistucchA svalpA nAsti vA, dharme ca zrutacAritrAtmake'nabhilASo'nicchA, yattadonityAbhisambanthAt tasyAbhilASaH paramArthato durgatAveva, turavadhAraNe, tacceSTayA durgatimicchatIti yAvat / / 263 / / TIkArya : thI .... thAvat / jaDa mativALA evA jene gurunA viSayamAM paribhava che=je guruno paribhava kare che, sAdhumAM anAdara che=je sAdhuone Adara karato nathI, samA=sAti, tuccha che=valpa che athavA nathI ane dharmamAM zrata-cAritrarUpa dharmamAM, abhilASa nathI=anicchA che. ane to nitya abhisaMbaMdha hovAthI pUrvamAM vastra kahyuM tethI teno abhilASa paramArthathI durgatimAM ja che, tu zabda avadhAraNamAM che=te ceSTAthI durgatine Icche che ema samajavuM. ra63 bhAvArtha : je jIvo je prakAranI gatimAM javAnA hoya tene anurUpa teone pariNAma thAya che, ema pUrvamAM kahyuM. have je jIvone durgatimAM ja javAno pariNAma che, teo kevI pravRtti kare che ? te batAve che - je jaDamati jIvo guNavAna guruno paribhava kare che, te jIvo durgatimAM jAya che, jema rohagupta muni guruno paribhava karIne vinAza pAmyA. vaLI keTalAka jaDamati jIvo sAdhuono anAdara karIne durgatimAM jAya che, jema koIka mahAtmAe saMyama grahaNa kareluM hovA chatAM gacchamAM sAdhuonI sAraNA-vAraNAthI trAsa pAmelA, tethI te sAdhune anya sAdhuo pratye anAdara thayo tethI marIne narakamAM gayA ane anaMta Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAzamAlA bhAga- 2 gAthA-23-24 47 saMsAra prApta karyo. ethI jeone te prakAranuM karma nimittane pAmIne vipAkamAM Ave che, tyAre teo durgatimAM janArA thAya che, tethI teono abhilASa paNa te prakArano thAya che. vaLI, keTalAka jIvone kSamA alpa hoya che athavA hotI nathI, tethI nimittane pAmIne krodha kare che, tevA jIvo krodhane vaza durgatimAM jAya che. jema upamitimAM batAvyuM ke naMdivardhanane kSamA sarvathA na hatI, tethI nimittane pAmIne gusso karI karIne chaThI narake gayo. vaLI keTalAka jIvone zruta-cAritrarUpa dharmamAM abhilASa hoto nathI, paraMtu bhogavilAsamAM abhilASa rahe che, tethI zruta-cAritrathI viruddha saMsArI bhAvomAM pariNAma karIne durgatimAM jAya che. ethI je prakAranAM jenAM karmo nimittane pAmIne je je prakAranA kliSTa bhAvo karAve che, te prakAranI durgatine te jIva te ceSTAthI icche che, ema nakkI thAya che. ll26mA avataraNikA : vytirekmaahavataraNikArya : jemanAM durgatinA hetubhUta kama nathI, teo kevI ceNa kare che ? te rUpa vyatirekane kahe che - gAthA : sArIramANasANaM, dukkhasahassavasaNANa paribhIyA / nANaMkuseNa muNiNo, rAgagaiMdaM niraMbhaMti / / 264 / / gAthArtha - zArIrika-mAnasika hajAro pIDAothI bhaya pAmelA munio jJAnarUpI aMkuzathI rAgarUpI hArIne rodha kare che. ra64 TIkA : zArIramAnasebhyo dehacittabhavebhyo duHkhasahasravyasanebhyo vividhapIDApadbhyaH, paJcamyarthe SaSThI, paribhItAstrastAH kiM jJAnamevAGkuzastena munayaH sAdhavo rAgagajendramucchRGkhalaM santaM nirundhanti Akramya vazavatinaM kurvanti, tasya bhavahetutvAt tasya ca duHkhAtmakatvAdatastadbhIravastanidAnamevAditastroTayantIti bhAvanA / / 264 / / TIkArya : zArIramAnAmyo .... mAvanA zarIra ane mana saMbaMdhI deha ane citathI thanArA, hajAro dukhavyasanothI=vividha pIDA-ApattiothI, bhaya pAmelA mulio=sAdhuo jJAnarUpI aMkuza tenAthI uzRMkhala chatA rAgagajendra virodha kare che Akhya arthAta aMkuza vaDe vazavartI kare che; kema ke Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 / gAthA-274-5 tenuM rAganuM, bhavahetupaNuM che ane tenuM=bhavanuM, dukhAtmakapaNuM che. AthI tenA bhIruo-dukhathI bhaya pAmelA, tenA kAraNane ja AdithI durgatinI prAptinI pUrve ja, toDe che. gAthAmAM sArI mAtA SaSThI vibhakti che e paMcamInA arthamAM che. ll264 bhAvArtha - unmAde caDelo hAthI sarvatra vinAza kare che, tema AtmAmAM rAganI pariNatinA saMskAro, rAganI pariNati ApAdaka karmo ane bAhya rAga ubodhaka nimitto jIvane unmAda pedA karAvIne sarva akArya karAve che ane jeone nirmaLa mati pragaTa thayelI che, tevA munio jagatanA vAstavika svarUpane jonArA che, tethI teo vicAre che ke rAgAdinI pariNatithI vartamAnamAM zArIrika ane mAnasika duHkho thAya che. vaLI rAgathI baMdhAyelAM kliSTa karmo naraka-tiryaMcagatinAM duHkhonI paraMparAne pragaTa kare tevAM che, tethI vartamAnamAM rAgajanya duHkho ane bhAvimAM thanArI rAgajanya duHkhonI paraMparA tenAthI munio bhaya pAmelA hoya che. tethI munio nimittane pAmIne AtmAmAM udbhava pAmatA uzRMkhala evA rAgarUpI gajane jJAnarUpI aMkuzathI nirodha kare che arthAt sarvajJanA vacanAnusAra tattvanuM te rIte bhAvana kare che, jethI teonI nirmaLa mati sadA vItarAgatAne abhimukha pravarte, tethI nimittone pAmIne paNa rAgano udbhava na thAya ane je te prakAre jJAnathI AtmAne bhAvita karI zakatA nathI, teo durgatithI bhaya pAmelA hoya, topaNa balavAna nimittane pAmIne unmAdane pAmelA rAgarUpI gajathI vinAza pAme che. jema kulavAlaka muni ekAMtamAM rahIne tapathI AtmAne bhAvita karatA hatA, chatAM vezyAnA te prakAranA prayatnane vaza thaIne jyAre kAmanA unmAdavALA banyA, tyAre vezyAnA vacanathI prerAIne ceDA rAjAnA nagaranA nAzanA upAyarUpe jinezvaranA supanuM utthApana karIne anaMta saMsAra prApta karyo. tethI jeo nipuNa prajJApUrvaka jJAnaaMkuzathI rAgano virodha kare che, teo ja rAganA upadravathI surakSita bane che, nahi to vinAza pAme che. IFrajA avataralikA : rAganigrahazca samyagjJAnAd bhavatyata eva tahAtuH puujytaamaahavataraNikArya : ane rAgano nigraha samyajJAnathI thAya che, AthI tenA dAtAnI pUjyatAne kahe che samyajJAnanA dAtAnI pUjAtAne kahe che - gAthA - soggaimaggapaIvaM, nANaM ditassa hujja kimadeyaM ? / jaha taM puliMdaeNaM, dinaM sivagassa niyagacchiM // 265 / / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-25 49 gAthArtha : sugatinA mArganA pradIpa evA jJAna ApanArAne zuM adeya hoya ? arthAt kaMI na ApavA yogya na hoya, je pramANe bhIla vaDe zivane te potAnI cakSa apAI. ra6paI. TIkA : sugatimArgapradIpaM nirvANapathaprakAzakaM jJAnaM dadate bhavet kimadeyaM na kiJcijjIvitamapi tasmai dIyata ityarthaH / dRSTAntamAha-yathA tatpulindakena dattaM ziva eva zivakastasmai nijameva nijakaM tacca tadakSi ca taditi // atra kathAnakamkazciddhArmiko girikandare vyantarAdhiSThitAM zivapratimAmapUpujat / pratidinaM pArzvataH kSiptAM pUjAm avalokyA'sAvatha rarakSa yAvad, gRhItavAmakarakodaNDaH puSpavyagradakSiNakara udakabhRtagaNDUSaH pulindakaH samAgatya caraNena pUjAM prerya mukhavidhRtajalagaNDUSaNa snapayitvA paripUjya zivaM praNanAma / sa tu hRSTastena sAdhu bahu jajalpa, gate tasmin pulinde dhArmikaH zivamupAlebhe, yadutAnenA'zucinA'dhamena sAdhu jalpasi, na mayA / zivo'vocat prAtarvizeSaM drakSyasi / dvitIye'hanyutkhAtalalATalocanaM zivaM dRSTvA bahu raTitvA sthito dhArmikaH, pulindakaH punarAgatya mayi salocane kathaM svAmI nirlocana ityutpATya svanayanaM tatra dadau, zivo dhArmikaM pratyAha-evamahaM prasIdAmi, na bAhyapUjAmAtreNeti, evaM jJAnaprade'pyAntaro bahumAnaH kArya iti etAvatAMzena dRSTAntaH iti / / 265 / / TIkArya : suti ... ahAntaH prati | sagatinA mArgamAM pradIpa evA=nivaNapathanuM prakAzaka evA jJAnane je Ape (tene) zuM adeya thAya? arthAta kaMI adeya na thAya, jIvita paNa tene apAya, daSTAMtane kahe che - je pramANe puliMdaka vaDe te apAyuM, ziva ja zivaka che tene=zivane, nijaka teete akSi, ali apAyuM=zivane potAnAM cakSa apAyAM. AmAM kathAnaka - koIka dhArmika jIva girinI guphAmAM vyaMtarathI adhiSThita thayelI pratimAne pUjato hato. haMmezAM paDakhethI pheMkAyelI pUjAne joIne jeTalAmAM AadhArmika, rakSaNa karato hato=pUjA pheMkAI javAnA kAraNane zodhato hato, teTalAmAM grahaNa karAyelA DAbA hAthamAM dhanuSyavALo puSyamAM vyagra jamaNA hAthavALA pANIthI bharelA kogaLAvALo pulidaka bhIla, AvIne paga vaDe pUjAne pheMkIne mukhamAM dhAraNa karAyelA pANInA kogaLA vaDe kavarAvIne, pUjana karIne zivane namyo. te=ziva, ghaNA harSita thayA, tenI sAthe ghaNI vAta karI, te gaye chate dhArmika zivane Thapako Apyo. je A apavitra adhama sAthe tuM bole che, mArI sAthe nathI bolato, ziva bolyA, savAre vizeSa Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 upadezamAlA bhAga-2/gAthA-chaparacha tuM jaIza, bIjA divase ukhADelA lalATanA locanavALA zivane joIne dhArmika bahu raDIne rahyo. bhIle vaLI AvIne locana sahita huM hote chate svAmI locana vagaranA kema? ethI potAnA nayanane ukhADIne tyAM AvyuM. zive dhArmika pratye kahyuM - A rIte huM prasanna thAuM chuM, bAhya pUjA mAtrathI nahi, A pramANe zAna ApanArA gurumAM paNa AMtara bahumAna karavuM joIe, eTalA aMzathI daSTAMta che. //ra0pa bhAvArtha : rAgano nigraha samyajJAnathI thaI zake che ane samyajJAnanI prApti ati durlabha che ane tevuM samyajJAna nirvANapathanuM prakAzaka che ane je mahAtmAo zrotAnI prajJAne anusAra saMsAranA vAstavika svarUpano bodha karAvIne kaI rIte Atmahita sAdhavuM joIe ? jethI saMsAranA paribhramaNathI AtmAnuM rakSaNa thAya ane mokSaprApti sudhI avicchinna paraMparA dvArA aMte pUrNa sukharUpa mokSa prApta thAya, tevA uttama jJAnane Ape che, te mahAtmAne zuM adeya thAya ? arthAt jIvita paNa ApavuM joIe arthAt A manuSyano deha tuccha ane asAra che. vaLI te mahAtmAe je ApyuM che, tenAthI jIvane sukhanI paraMparA prApta thavAnI che, tethI teno upakAra vALavAno koI upAya nathI. jIvita paNa deya che, temAM daSTAMtane kahe che - jema te bhIle zivane potAnI cakSu paNa ApI arthAt devatAthI adhiSThita zivanI pratimAnI pUjA karanAra bhIle zivane cakSurahita joIne bhaktithI potAnI cakSu kADhIne Ape che, tema samyajJAna ApanAra guNasaMpanna gurune kaMI adeya nathI. 2pa avataralikA - anyacca avataraNikArya :ane bIjuM jJAna ApanArano vinaya Avazyaka che, te sacavathI batAve che - gAthA - sIhAsaNe nisannaM, sovAgaM seNio naravariMdo / vijjaM maggai payao, iya sAhujaNassa suyaviNao / / 266 / / gAthArtha - zreNika rAjA siMhAsana upara beThelA caMDALanI pAse vinayapUrvaka vidhA mAge che, e rIte sAdhujanano cutavinaya karavo joIe. pArakA TIkA :siMhAsane niSaNNam upaviSTaM zvapAkaM caNDAlaM zreNiko naravarendro vidyAM 'maggai' tti prArthayate Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-266 prayataH savinayam, ityevaM sAdhujanasya yatilokasya zrutavinayaH, sAdhubhiH zrutaM gRhNadbhistathA vinayaH kArya iti bhAvaH / kathAnakamadhunA - zreNikarAjapatnyAzcellaNAyAH samutpanne ekastambhaprAsAdadohade 'bhayArAdhitadevena nirmite tasmin sarvartukArAme tanivAsinaiva vidyAsiddhamAtaGgena sadohadanijabhAryoditena vidyAbalAccoriteSu tadAmreSu bRhatkumArIkathAnakavyAjenAbhayakumAreNopalabdhe tasmiMstaskare rAjA tamuvAcavidyAM dehi me, nAstyanyathA bhavato mokSaH, pratipannamanena, tataH siMhaviSTaropaviSTa eva rAjA tAM papATha / bahuzo'bhyasyamAnApi sA na tasthau / cukrodha sa tasmai, abhayenoktaM- rAjannAyaM nyAya:, ayaM hi bhavatAM gururvartate, tatastaM siMhAsane'vasthApya svayaM bhUminiviSTo vihitakaramukulastAmekavArayA naprAti / / 66 / / 51 TIkArtha H siMhAsane prAdeti|| siMhAsana upara besADelA zvapAkane=caMDALane, zreNika rAjA vidyAne vinayapUrvaka vidyA mAge che=prArthanA kare che, e rIte sAdhujanano zrutavinaya karavo joIe=zrutane grahaNa karanArA sAdhuoe te prakAre vinaya karavo joIe. have kathAnaka - -- zreNika rAjAnI patnI cellaNAne eka thAMbhalAvALA mahelano dohalo utpanna thaye chate abhayakumArathI ArAdhanA karAyelA deva vaDe sarva RtunA phaLa denArA bagIcAvALo te=ekadaMDiyo mahela, nirmANa karAye chate dohalAvALI potAnI bhAryAthI prerAyelA tyAM rahenArA ja vidyAsiddha caMDALa vaDe vidyAnA baLathI tenI kerIo corAye chate bRhatsumArInI kathAnA nimittathI abhayakumAra vaDe te cora prApta karAye chate rAjAe tene kahyuM - ane tuM vidyA Apa, nahi to tAro chuTakAro nathI. AnA vaDe svIkArAyuM, tyArapachI siMhAsana upara beThelA ja rAjA tene bhaNavA lAgyA. ghaNIvAra abhyAsa karAtI paNa te na AvaDI, terAjA, tenI upara kopAyamAna thayA, tethI abhayakumAra vaDe kahevAyuM rAjan ! A nyAya nathI, A tamAro guru che. tethI tene siMhAsana upara besADIne, svayaM jamIna upara rahelA, karanI karAyelI aMjalIvALA tene ekavArathI grahaNa karo. ra66 bhAvArtha H zreNika rAjA caMDALa pAsethI vidyA grahaNa karavA mATe caMDALane siMhAsana para besADIne vinayapUrvaka prArthanA kare che. tethI ucita vinayapUrvaka grahaNa karAyelI vidyA samyag pariNamana pAme che. mAtra zravaNa ke grahaNathI pariNamana pAmatI nathI. tema koI mahAtmA bhagavAnanA vacananAM sUkSma rahasyo yathAvad prakAzita karatA hoya tyAre tenA zravaNa mAtrathI ke dRDha praNidhAnapUrvaka sAMbhaLavAnI pravRtti mAtrathI tenA tAtparyano bodha thato nathI, paraMtu mAtra zAbdika bodha thAya che. vastutaH jene sarvajJanAM te vacano pratye atyaMta Adara che, tevA susAdhuo sarvajJanA vacanane kahenArA mahAtmA pratye aMtaraMga bhaktino pariNAma dhAraNa kare to ja te samyagnAna pratye te prakArano bahumAnabhAva thAya ane jeo te prakAre atyaMta vinayapUrvaka Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para GpaTezamA nAga-2| gAthA-299-29 grahaNa karatA nathI, teone zAbdabodha thAya topaNa zruta pratye te prakAranI bhakti nahi hovAthI nirjarAnuM kAraNa bane te prakAre zruta pariNamana pAmatuM nathI, mATe susAdhuoe zruta grahaNa karatI vakhate te prakArano ucita vinaya karavo joIe. rajA savatara : evamapi sthite yo durbuddhirguruM nihnavIta tadoSamabhidhitsurAhaavatArtha : Ama hovA chatAM paNa=jJAnaprada guruno ucita vinaya karavo joIe jethI jJAna samya pariNamana pAme ema hote chate paNa, je dubuddhi guruno apalApa kare che tenA doSane kahevAnI (29vAle - gAthA: vijjAe kAsavasaMtiyAe, dagasUyaro siriM patto / paDio musaM vayaMto, suyaniNhavaNA iya apacchA / / 267 / / gAthArtha : kAzyapa satya vidhAthI udakajUkara=tridaMDI lakSmIne pAmyo, mRSAne bolato paDyo, A rIte zratanihnavaNA apavya che. ll17nA TIkA:___ atra kathAnakaM-kazcitrApito vidyAbalAdviyati vartamAnayA kSarabhANDikayA Aste sma / tatastAM vinayAdvidyAmAdAya kazcidbhAgavato'nyatra gatvA AkAzagatena tridaNDena pratArayAmAsa lokAn / anyena pRSTo bhagavan ! kimetattapaso phalamuta vidyAyAH ? so'vAdId-vidyAyAH, kuto'vApteti pRSTaH san Aha-himavagirinivAsimuneH / tataH svagurunihnavAtkhATkRtya tridaNDaM papAta, tat hIlitazcAsau janaiH / adhunAkSarArthaH - vidyayA kAzyapasatkayA hetubhUtayA udakazUkaro nityasnAyitvAt tridaNDI zriyaM pUjAlakSmI prAptaH, patito mRSAlIkaM vadan, gurvapalApe'pi zrutaM nilutaM bhavatIti matvA Aha-zrutanihnavanamityevamapathyaM gAthAyAM strIliGganirdezaH prAkRtatvAditi / / 267 / / hArtha:atra ..... prAkRtatvAditi / / AmAM sthAna - Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-217-218 koIka hajAma vidyAnA baLathI AkAzamAM vartatI phurabhAMDikA vaDe raheto hato, tethI te vidyAne vinayapUrvaka grahaNa karIne koIka parivrAjaka bIjA sthAne jaIne AkAzamAM rahelA tridaMDa vaDe lokone ThagavA lAgyo. anya vaDe= gharatha rAjA vaDe, puchAyo - bhagavan! zuM A tapanuM phaLa che ke vidyAnuM?te bolyo - vidyAnuM, kyAMthI meLavAI? e pramANe puchAyo chato kahe che - himavad giri upara rahenArA muni pAsethI, tethI potAnA gurune oLavavAthI dhaDAka karatuM tridaMDa paDyuM. tethI A=parivrAjaka, loko vaDe hIlanA karAyo. have akSarArtha - kAzyapa saMbaMdhI=hetubhUta evI, vidyAthI udakajU kara=haMmezAM snAna karavApaNuM hovAthI tridaMDI, pUjAlakSmIne pAmyo. mRSAne bolato paDyo, gurunA apalApamAM paNa zrutano apalApa karAyelo thAya che, e prakAre mAnIne kahe che - A rIte=guruno apalApa karIne zrutano apalApa karavo e rIte, vyuta niphlavana apathya che, gAthAmAM mRtaniztavanA e pramANe strIliMganirdeza prAkRtapaNAne kAraNe che. 26zA bhAvArtha : hajAma pAsethI vidyAne grahaNa karIne udakajUkara khyAtine pAmyo ane asatya bolIne vidyAgurune oLavavAthI te tridaMDa AkAzamAMthI paDyo. e rIte kRtanihnava paNa apathya che. Azaya e che ke koIka tridaMDIe hajAma pAsethI potAnA daMDane AkAzamAM rAkhavAnI vidyA prApta karI, paraMtu te vidyA hajAma pAsethI prApta karI che, tema kahevAmAM tene lajjA AvI, tethI kailAsamAM rahenArA koI muni pAsethI prApta thaI, tema pAratha rAjAne kahyuM. tethI vidyAgurunA apalApathI te vidyA niSphaLa banI. te rIte jeo guNavAna guru pAsethI vidyA pAmyA pachI tenAthI mane prApta thaI che, tema kahevAmAM nAnapa lAge tyAre tevA sAmAnya guru pAsethI mane A zruta prApta thayuM che, tema na kahe, paraMtu anya koI viziSTa RSi pAsethI mane A prApta thayuM che, ema kahI mULa guruno apalApa kare to zrutanI AzAtanA thavAthI te kRtanuM vAstavika phaLa tene prApta thAya nahi, paraMtu zrutanI AzAtanAjanya pApabaMdha thAya ane vartamAnamAM paNa tenAthI janya pApaprakRti udayamAM Ave to anarthonI prApti thAya. IILA avataraNikA :kimityevaM guruH pUjyate ityucyate mahopakAritvAt / tthaahiavataraNikArya : kayA kAraNathI A prakAre=gAthA-265thI atyAra sudhI batAvyuM e prakAre, guru pujAya che? ethI kahevAya che - mahAupakArIpaNuM hovAthI, te A pramANe - gAthA : sayalammi vi jiyaloe, teNa ihaM ghosio amAghAo / ikkaM pi jo duhattaM, sattaM bohei jiNavayaNe / / 268 / / Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa4 upadezamAlA bhAga-2 gAthA-268-29 gAthArtha : sakala paNa jIvalokamAM tenA vaDe te mahAtmA vaDe, amAri ghoSita karAyo, je eka paNa duHkhArta jIvane jinavacanano bodha pamADe che. ll18l TIkA : sakale'pi samaste'pi jIvaloke tena mahAtmanA iha ghoSito vAkpaTahena amAghAto amArirityarthaH / ekamapi kiM punarbahUn, yo duHkhArtaM sattvaM jIvaM bodhayati jinavacane bhagavadvacoviSaye iti, sa hi buddhaH san sarvavirato mokSaMgato vA yAvajjIvaM sakalakAlaM vA sarvajantUn rakSatIti bhAvanA / / 268 / / TIkArya : saneDapi... mAvanA | sakala paNa=samasta paNa, jIvalokamAM te mahAtmA vaDe ahIM=saMsAramAM, amAghAta amAri, ghoSita karAyo-vANI paDahathI ghoSita karAyo, ekane paNa zuM vaLI ghaNAne je duHkhAte jIvane jinavacanano=bhagavAnanA vacana viSayaka bodha pamADe che, te jIva bodha pAmyo chato sarva virata thayelo athavA mokSamAM gayelo jIve tyAM sudhI athavA sakala kAla sarva prANIonuM rakSaNa kare che. 268 bhAvArtha : je mahAtmA bhagavAnanA vacananA sUkSma rahasyane jANanArA hoya te mahAtmA yogya jIvanI yogyatAno nirNaya karIne tenI yogyatA anusAra tene bodha karAve. jethI te jIvane jinavacananA paramArthanI prApti thAya, tenA kAraNe te jIvane sarvajJanuM vacana vartamAnamAM klezano nAza karIne kaI rIte sukhanuM kAraNa che ane paralokamAM sudevarUpa sugatimAM sthApana karIne kaI rIte sukhanuM kAraNa che ane aMte sarva upadrava rahita mokSaprAptinuM kAraNa che, teno pAramArthika bodha thAya to jIvamAtra sukhanA arthI hovAthI te prakAranA bodhane kAraNe te jIvane sarvathA sukhanA upAyabhUta jinavacana pratye atyaMta ruci thAya che. te rIte bodha karAvanAra koI mahAtmA eka paNa jIvane jinavacanano pAramArthika bodha karAve to te mahAtmAe cauda rAjalokamAM amAripaDahanuM vAdana karyuM che, kema ke jyAre te jIva te yathArtha bodhane kAraNe sarvaviratine pAmaze, tyAre mAvajIva che kAyanuM rakSaNa karaze ane mokSamAM jaze tyAre sarvakAla sarva jIvonuM rakSaNa karaze. tethI sarva kAla mATe tenA taraphathI amAri pravartana thaze. 268II avataraNikA - vizvaavataraNitArtha - vaLI anya zuM ? te kahe che - Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padezamAlA bhAga-2 | gAthA-219-270 k gAthA : sammattadAyagANaM, duppaDiyAraM bhavesu bahuesu / savvaguNameliyAhi vi, uvayArasahassakoDIhiM / / 269 / / gAthArtha : ghaNA bhavomAM sarvaguNamilita paNa upakAranA hajAro karoDo vaDe sakhyatva ApanAra guruno badalo vALavo azakya che. ll19ll TIkA : samyaktvadAyakAnAM viziSTadezanayA samyagbhAvasampAdakAnAM duSpratikAraM pratikartumazakyaM bhaveSu bahuSu vartamAnAbhiH sarvaguNamIlitAbhirapi dviguNAdibhiryAvadanantaguNAbhirapItyarthaH / upakArasahasrakoTibhirna kathaJcit teSAM pratyupakartuM pAryata ityAkUtam / / 269 / / TIkArya - sagara .... cAlUtam samyakta denArA gurunotraviziSTa dezanAthI sabhya bhAvane prApta karAvanArA guruno, ghaNA bhavomAM sarvaguNamilita evA dviguNAdithI mAMDIne anaMtaguNa evA, upakAranA hajAra karoDo vaDe koI rIte teono pratyupakAra karavAnuM zakya nathI. 269 bhAvArtha pUrvagAthAmAM kahyuM ke koI mahAtmA eka jIvane paNa jinavacanano bodha karAve, teNe sakalalokamAM amAri pravartana karAvyuM che, enI tulya ja te upakAramAM anya zuM che ? te spaSTa karatAM kahe che - - koI mahAtmAe je jIvane viziSTa dezanA dvArA samyaktanI prApti karAvI che arthAt jinavacanane sparze tevo bodha karAvyo che, tevA upakArI guru pratye te jIva ghaNA bhavo sudhI ghaNA prakAranA hajAro kroDo upakAra kare to paNa teno badalo vALI zakAto nathI; kema ke unmArgamAM rahelA jIvane sanmArganI prApti atiduSkara hatI, tevA jIvane te mahAtmAe mArgano bodha karAvyo che. te prakArano upakAra te jIva koI rIte te mahAtmA pratye karI zake nahi. kadAca bAhya vaiyAvacca Adi kRtya kare, potAno kRtajJatA guNa abhivyakta kare, ghaNA bhavo sudhI aneka prakAranAM kRtyo kare to paNa potAne je mArganI prApti thaI, tenA kAraNe saMsAranA upadravothI je rakSaNa thayuM, tevuM rakSaNa te mahAtmAnuM te jIva karI zake nahi, mATe evA guruno upakAra duSpatikAra che. rakSA avataraNikA - kathametad ? bRhadguNatvAttasya tathAhi Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pas. upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-270 avataraNikArya : A kevI rIte che ?=samyakta ApanArA guruno badalo koI rIte vALI zakAto nathI, te kevI rIte che ? ethI kahe che - tenuM-mArgadAyaka guNanuM bRhad guNapaNuM =anya sarva guNo karatAM adhika guNapaNuM che - te A pramANe, gAthA : sammattammi u laddhe, ThaiyAiM naraya tiriyadArAiM / divvANi mANusANi ya mokkhasuhAI sahINAI // 270 / / gAthArtha - vaLI sakhyatva prApta thaye chate naraka-tiryaMcanAM dvAro baMdha karAyAM, devalokanAM, manuSyanAM ane mokSanAM sukho svAdhIna karAyAM. II270ll TIkAH samyaktve tattvArthazraddhAnalakSaNe, tuzabdAdabaddhAyuSkeNa labdhe sati sthagitAni pihitAni narakatiryagdvArANyupalakSaNatvAt tadgatiduHkhAni bhavanti, tadanenAsyAnarthavighAtitvamuktam, adhunArthasampAdakatvamAha-divyAni svargajAni mAnuSANi ca martyaprabhavAni sukhAnIti zeSaH / cazabdasya vyavadhAnasambandhAnmokSasukhAni ca svAdhInAni AtmAyattAnIti / / 270 / / TIkArya : sItte .... gAbhAvettA nIti | tatvArthanI zraddhArUpa sakhyatva prApta thaye chate, tu zabdathI abaddha AyuSkavALA puruSathI sakhyatva prApta karAve chate naraka-tiryaMcanAM dvAro DhAMkI devAyAM, upalakSaNapaNuM hovAthI te gatinAM duHkho baMdha karAyelAM thAya che. tethI AnA dvArA AnuM sakhyatvanuM, anarthavighAtIpaNuM kahevAyuM. have arthanA=prayojananA, saMpAdakapaNAne kahe che - divya sukho-devalokanAM sukho, manuSyanAM sukho ane mokSanAM sukho svAdhIna potAne AdhIna, karAyA, zabdano vyavadhAnathI saMbaMdha che. tethI movara luhAruM pachI yojanA che. 270I bhAvArtha koI mahAtmA yogya jIvane bhagavAnanA vacananA pAramArthika tattvano bodha thAya, tevo upakAra kare te upakAra duSpatikAra kema che ? te spaSTa karavA mATe kahe che - je jIvane samyaktanI prApti thaI, te jIva pUrvamAM AyuSya bAMdhyuM na hoya to prApta thayelA samyaktanA baLathI naraka ane tiryaMcanuM AyuSya bAMdhe nahi, tethI jo te jIva prApta thayelA samyaktane dRDha yatnapUrvaka sthira kare to durgatinA sarva anarthothI sadA mATe rakSita thAya che ane mokSanI prApti na thAya tyAM sudhI Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa7 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-270-271 devalokanAM ane manuSyanAM sukho prApta kare che, aMte mokSasukhane prApta kare che, tethI sarva anarthonA nivAraNapUrvaka ekAMte sukhanI paraMparAnuM kAraNa evuM samyakta je mahAtmAthI prApta thayuM te evo upakAra che, jevA anya koI upakAra nathI. tethI anya anya prakAranA kroDo upakAra samyakta ApanArA mahAtmAnA koI kare topaNa samyaktanA dAnathI thayelo upakAra duSpatikAra ja che. II7nA avataralikA : yathA ca mokSasukhAni tadvataH svAyattAni tthaa''havataraNikArya : ane je pramANe tadvAnane samyaktavALAne, mokSasukho svAdhIna che, te pramANe kahe che - gAthA : kusamayasuINa mahaNaM, sammattaM jassa suTTiyaM hiyae / tassa jagujjoyakaraM, nANaM caraNaM ca bhavamahaNaM // 271 / / gAthArtha: kuzAstranI kRtionuM mathana karanAra samyakta jenA haiyAmAM sthita che, tene jagatane udhota karanAra jJAna ane bhavanuM mathana karanAra cAstri thAya che. ra71 TIkA - kusamayazrutInAM kutsitAgamAkarNanAnAM mathanaM viloDakaM tadvimaIkSamamiti yAvat, samyaktvaM yasya susthitaM hRdaye tasya jagaduddyotakaraM jJAnaM kevalAlokarUpaM caraNaM ca sarvasaMvararUpaM bhavamathanaM saMsArakSayakAri bhavatyevetyadhyAhAraH / tadanenAkSepamokSasAdhakayoHjJAnacaraNayordarzane sati tadbhave'nyatra vA'vazyambhAvAt tat prdhaanmiti nakSayati pAra7A TIkArya : gujarakRtInAM kSatti | kusamayanI kRtinuM kutsita AgamanA zravaNanuM, mathava=viloDaka tenA vimardanamAM samartha evuM, samyakta jenA hadayamAM sthita che, tene jagatane ughAta karanAra kevalAloka rUpa jJAna ane bhavanuM mathana karanAra caraNa=saMsAranA kSayane karanAra sarva saMvararUpa cAritra thAya che ja, tethI AnA dvArA=samyakta prApta thayA pachI jJAna-cAritra thAya che jenA dvArA, darzana hIte chata=samyagdarzana thaye chate, te bhavamAM ke anya bhavamAM akSepa mokSasAdhaka evA jJAna-cAritranuM avasthaMbhAvapaNuM hovAthI te pradhAna che=samyagdarzana ratnatrayamAM pradhAna che. e pramANe jaNAya che. 27nA Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa8 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-271-272 bhAvArtha : je jIvonA cittamAM jinavacana yukti ane anubhavathI yathArtha sthita thayeluM che, te jIvamAM samyakta susthita che ane tevuM samyakta kutsita AgamanA zravaNanuM mathana karanAra che; kema ke jene jinavacananA paramArthano bodha che, tene sarvajJanuM vacana kaI rIte jinatulya thavAnuM eka kAraNa che teno paramArtha dekhAya che, tethI anya darzananA yathAtathA pralApo ke svadarzanamAM vartatA syAdvAdane avalaMbIne karAtA yathAtathA pralApo buddhimAM sparzatA ja nathI, paraMtu nirmaLa gatine kAraNe te viparIta prarUpaNA tene asAra ja jaNAya che ane je jIvane vItarAganuM vacana kaI rIte jIvane vItarAgatA pratye pravartAvIne mokSanuM kAraNa che, teno paramArtha dekhAya che, te jIvane avazya alpakALamAM bhavanA nAzanuM kAraNa evuM yoganirodha rUpa cAritra ane kevaLajJAna thAya che, phakta vIryano prakarSa thAya to A bhavamAM ja kevaLajJAna thAya. jema nAgaketune bhagavAnanI pUjA karatAM karatAM vIryano prakarSa thayo to kevaLajJAnanI prApti thaI. vaLI kevaLajJAnanAM bAdhaka pracUra karyo hoya, topaNa te mahAtmA avazya parimita bhavomAM ja yoganirodha ane kevaLajJAnane prApta karaze, mATe sarva prakAranA kalyANanI paraMparAnuM kAraNa samyagdarzana ja che. mATe nirmaLa matipUrvaka jinavacananA tAtparyane jANavA mATe, jANIne bhAvana karavA mATe ane bhAvana karIne sthira karavA yatna karavo joIe, jethI prApta thayelA samyaktane kAraNe mokSanAM sukho svAdhIna bane. ll271aaaa avataraNikA : mokSasAdhane tu tritayamapi vyApriyata ityaahavataraNikArya :vaLI mokSane sAdhavAmAM tritaya paNa jJAna-darzana-cAritra traNe paNa, vyApAravALA thAya che, ene gAthA - suparicchiyasammatto nANeNAloiyatthasambhAvo / nivvaNacaraNAutto icchiyamatthaM pasAhei // 272 / / gAthArtha : suparicchita sakhyatvavALo, jJAna vaDe jovAyelA padArthanA sabhAvavALo, nirvaNa cAritrathI yukta puruSa Icchita arthane sAdhe che. ll27zA TIkA - zobhanaM paricchitaM cho chedane (pA.dhA. 1141) iti dhAtoH paricchedo yasmin tat tathA suparicchitaM samyaktvaM yasyeti samAsaH, dRDhasamyagdarzanaH san jJAnenAlokitArthasadbhAvaH prakAzitajIvAditattvo Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa9 upadezamAlA bhAga- 2 | gAthA-2792-273 nivraNacaraNA''yukto niraticAracAritropetaH, kim ? iSTamarthaM mokSaM prasAdhayatIti tadidamavetya mokSAkSepiNi darzane'pramAdinA bhAvyam, pramAdAt tanmAlinyopapatteH / / 272 / / TIkArya : zokha .... 35. . zobhana paricchita "cho' chedanamAM (pA.dhA. 1141) e prakAre dhAtuthI pariccheda che jemAM te tevuM cheHsuparicchitivALuM che, suparicchita sakhyatva che jene e prakAre samAsa che-daDha samyagdarzanavALo chato jJAna vaDe joDAyelA arthanA sabhAvavALo=prakAzita thayelA jIvAdi tatvavALo, vraNa vagaranA cAritrathI yukta=niraticAra cAritrathI yukta, zuM? ethI kahe che - iSTa artharUpa mokSane sAdhe che, tethI Ane jANIne ISTa artharUpa mokSane sAdhe che ene jANIne, mokSano AkSepa karanAra evA darzanamAM apramAdI thavuM joIe; kema ke pramAdathI tenA=samyagdarzananA mAlityanI upapatti che. ra72 bhAvArtha - je mahAtmAe zAstravacana, yukti ane anubhava anusAra saMsAra, mokSa ane mokSanA upAyarUpa tattva suparicchita karyuM che yathArtha jANyuM che, evo samyaktavALo jIva bhagavAnanA vacananA rahasyane sUkSmasUkSmatara jANavA satata yatna kare che ane samyajJAnanA baLathI te mahAtmA jIvAdi arthonA sabhAvavALo bane che ane tevo yathArtha bodha thayA pachI zakti anusAra cAritramAM yatna kare ane aticAra rahita cAritranuM pAlana kare to iSTa artharUpa mokSanI prApti thAya che. tethI samyam rIte sevAyeluM ratnatraya mokSa arthanuM prasAdhaka che. AthI samyagdarzana mokSano AkSepa karanAra che; kema ke jenA haiyAmAM samyagdarzana sthira thAya che, te mahAtmA zakti anusAra cAritramAM yatna karavA avazya utsAhita thAya che; kema ke jJAna-cAritranI vRddhi tene vartamAnamAM sukharUpe jaNAya che. AgAmI kALamAM pUrNa sukhanA upAyarUpa jaNAya che, tethI sukhano arthI jIva nirmaLa samyaktanA baLathI sukhanA upAyanA rahasyane jANato thAya to avazya ratnatrayanI prApti karIne sukhanI paraMparAne prApta kare che, ethI samyagdarzana mokSaprAptimAM prabaLa kAraNa che, mATe jIve samyagdarzanamAM apramAdathI yatna karavo joIe arthAt saMsAranuM vAstavika svarUpa, mokSanuM vAstavika svarUpa ane teno upAya sudeva, suguru ane sudharmanuM sevana che, e prakAre nipuNaprajJAthI avalokana karIne tenAthI AtmAne bhAvita karavo joIe, jethI samyagdarzanamAM malinatA na thAya. jeo samyagdarzana pAmyA pachI paNa te prakAre apramAda karatA nathI, temanA samyagdarzanamAM mAlinyanI prApti thAya che, tethI pAta thavAnI paNa saMbhAvanA rahe che, mATe sukhanA arthIe sarva prakAranI sukhanI paraMparAnuM kAraNa evA samyagdarzanane vajanI bhIMta jevA daDha kSayopazamabhAvavALuM karavA yatna karavo joIe. 27zA avataraNikA - rAha ya Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-273 avataraNikArtha : ane kahe che=pramAdathI samyaktvamAM mAlityanI upapatti che. ene dRSTAMtathI kahe che gAthA: jaha mUlatANae paMDurammi duvvannarAgavannehiM / bIbhatsA paDasohA iya sammattaM pamAehiM / / 273 / / gAthArtha H je pramANe mULa tAMtaNA che sapheda jemAM evA vastramAM duSTa varNanA raMgavALA tAMtaNAothI vastranI zobhA bIbhatsa thAya che, e rIte pramAda vaDe samyaktva bIbhatsa thAya che. II273II TIkA H yathA mUlatAnake prathamasUtraracanArUpe pANDure dhavale satyapi duSTo varNazchAyA yasya sa cAsau rAgazca tadvarNeH pazcAttAnakairiti gamyate, kiM ? bIbhatsA virUpA paTazobhA bhavatItyevaM samyaktvaM pramAdaiH kaSAyAdibhirmUle zuddhamapi labdhaM pazcAnmalinatAM yAtIti / / 273 / / TIkArtha H yathA yAtIti !! je pramANe prathama sUtra racanArUpa tAMtaNA pAMDura hote chate paNa=sapheda hote chate paNa, duSTa varNa=chAyA che jene evo A rAga duSTavarNa chAyArAga tenA vargothI=pAchaLanA tAMtaNAothI, bIbhatsarUpavALI paTanI zobhA thAya che-virUpa paTa thAya che, e pramANe pramAda vaDe=kaSAyAdi vaDe, mULamAM zuddha paNa prApta thayeluM samyaktva pAchaLathI malinatAne pAme che. II273 / / bhAvArtha: koIka puruSa suMdara paTa karavA mATe prathama sapheda tAMtaNAothI paTa nirmANa kare, tyAra pachI duSTa chAyAvALA rAgathI tene malina kare to malina thayelA te taMtuo vaDe paTanI zobhA bIbhatsa thAya che arthAt atyaMta sapheda vastra paNa pAchaLathI malina sAmagrIthI malinatAne pAme che, tema koI jIvane vivekapUrvaka bodha karAvanAra mahAtmAno yoga thayo hoya to zAstravacana, yukti ane anubhava anusAra saMsAranI vyavasthA, mokSanuM sukha ane tenA upAyarUpa dharmanuM pAramArthika svarUpa teno bodha te mahAtmA karAve, tenAthI te jIvane nirmaLa samyaktva prApta thAya che. jema te paTa suMdara tAMtaNAothI banAvAya to suMdara dekhAya che, chatAM pAchaLathI malinatA ApAdaka sAmagrIthI malina thAya che, tema te jIva pramAdane vaza kaSAyanA vyApAravALo rahe to prApta thayeluM samyaktva paNa malinatAne pAme che. jema vI2 bhagavAne nayasAranA bhavamAM samyaktva prApta karyuM, marIcinA bhavamAM saMyama grahaNa karyuM, tyArapachI saMyamapAlananI asamarthatA jaNAvAthI tridaMDIno veza dhAraNa karyo, chatAM jinavacanamAM tIvra pakSapAta hato, to samyaktva Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-273, 274-275-276. malina thayuM nahi, paraMtu ziSyanA lobhathI utsutra bhASaNa karyuM, tyAre pramAdathI samyaktano nAza thayo. to vaLI keTalAka jIvo te prakArano pramAda na kare, topaNa prApta thayelA samyaktanA zodhana arthe vizeSa vizeSatara tattvanuM bhAvana na kare to dhIre dhIre nirmaLa paNa samyakta malinabhAvane pAme che. ll17 avataraNikA - kiJca-tatra pramAdino gADhamaprekSApUrvakAritA, tasya niyamato vaimAnikAyuSkabanthahetutvaM lakSayataH svalpena bahuhAraNAt / ytHavataraNikArya : vaLI temAM samyaktamAM, pramAdInI gADha apekSApUrvakAritA che; kema ke tenuM sakhyatvanuM, niyamathI vaimAnika AyuSyanA baMdhanuM hetupaNuM jANatA evA tene svalpa vaDe bahuno nAza che, je kAraNathI kahe che - bhAvArtha: vaLI jeo bhagavAnanA zAsananA paramArthane jANe che, temane spaSTa bodha che ke samyagdaSTi jIva niyamathI vaimAnika devanuM AyuSya bAMdhe che, Ama chatAM tuccha bAhya padArthomAM moha karIne jeo samyaktane ujvala rAkhavAmAM pramAda kare che, teo atyaMta avicAraka che; kema ke tuccha evA vartamAnanA kSaNika sukhane vaza thaIne vaimAnika devalokanA mahAsukhane hArI jAya che. AthI ja vartamAnamAM asAra evA manuSyabhavanA bhogomAM gADha Asakti karIne dIrghakALanA devalokanAM uttama sukhono vinAza kare che, te batAvavA mATe traNa gAthAthI kahe che - gAthA - naraesu suravaresu ya, jo baMdhai sAgarovamaM ikkaM / paliovamANa baMdhai, koDisahassANi divaseNaM // 274 / / gAthArtha : narakanA viSayamAM ane devalokanA viSayamAM je eka sAgaropamanuM AyuSya bAMdhe che, te eka divasa vaDe hajAra kroDa palyopamanA dalikone bAMdhe che. ll274TI TIkA - narakeSu suravareSu ca surapradhAneSu devalokeSvityarthaH yo badhnAti sAgaropamamAgamapratItamekaM sa palyopamAnAM badhnAti koTisahasrANi divasena dazapalyopamakoTAkoTirUpatvA tasyeti / / 274 / / TIkArya : naray... tati | narakanA viSayamAM ke devalokanA viSayamAM surapradhAna devalokanA viSayamAM, Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-274-275-276 je AgamapratIta eka sAgaropama AyuSyane bAMdhe che, tezte jIva, eka divasa vaDe hajAra koDa palyopamanA dalikone bAMdhe che; kema ke tenuM sAgaropamanuM, daza koDAkoDI palyopamarUpapaNuM che. ra74 avataraNikA : tathA avataraNikArya :ane anya paNa baMdhanI maryAdA batAve che - gAthA - paliovamasaMkhijjaM, bhAgaM jo baMdhaI suragaNesu / divase divase baMdhai, sa vAsakoDI asaMkhejjA / / 275 / / gAthArtha : suragaNomAM je palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganuM AyuSya bAMdhe che, te dareka divase asaMkhyAtA kroDa varSanA dalikone bAMdhe che. ra7paIL TIkA : palyopamasaGkhyeyabhAgamanusvAro'lAkSaNikaH, yo badhnAti surANAM gaNA yeSu teSu nAkeSvityarthaH / divase divase pratidinaM badhnAti sa varSakoTIrasaGkhyeyAstadrUpatvAt tasyeti / / 275 / / TIkArya : palyopama ... tatti je suronA gaNomAMdevalokomAM palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgane bAMdhe che, divase divase dareka divase, te asaMkhyAtA kroDa varSanA dalitone bAMdhe che; kema ke tenuM=palyopamanA asaMkhyAtA bhAgavuM, tarUpapaNuM cheasaMkhyAtA koDavarSarUpapaNuM che. ll275 gAthA : esa kamo naraesu vi, buheNa nAUNa nAma eyaM pi / dhammammi kaha pamAo, nimesamittaM pi kAyavyo ! // 276 / / gAthArtha : A krama=gAthA-27pamAM devagati viSayaka batAvyo e krama, narakamAM paNa che. Ane paNa jANIne budha puruSe dharmamAM nimeSamAtra paNa pramAda kema karAya? arthAt karavo joIe nahi. l276aaaa Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-274-275-276 TIkA - eSo'nantaroktaH kramo narakeSvapi, yaduta palyopamasaGkhyeyabhAgaM badhnan varSakoTIH pratidinamasaGkhyeyA badhnAti, yadarthametat prarUpitaM tadAha-budhena viduSA jJAtvA, nAmeti prasiddhametadapyanantaroditaM dharma durgatinivArake kathaM pramAdo nimeSamAtramapi stokamapi kSaNaM karttavyo naivaitat buddhyata ityabhiprAyaH ra7dA TIkArya : SoDanattarottara: .... tyAH | A=anaMtara gAthA-27pamAM kahevAyelo, krama narakamAM paNa che, te vaDutathI batAve che - palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgane bAMdhato jIva dareka divase asaMkhyAtA kroDa varSa bAMdhe che, jene mATe=je sakhyatvamAM apramAda karavA mATe, A=naraka ane devagatinA baMdhanuM svarUpa prarUpita karAyuM, tene te dharmamAM apramAdane, kahe che - budha puruSe Ane paNa jANI=anaMtara uditane jANIne, durgatinA nivAraka evA dharmamAM nimeSamAtra paNa pramAda=thoDo paNa pramAda, kema karAya ? arthAta pramAda na ja karavo joIe e pramANe jaNAya che, e prakArano abhiprAya che. 276l. bhAvArtha : je jIvo dharmamAM pramAda kare che, teo kliSTa bhAvathI narakanuM AyuSya bAMdhe che ane je jIvo dharmamAM apramAda kare che, teo uttama devabhavanuM AyuSya bAMdhe che. tethI dharmamAM pramAda anarthanuM kAraNa che ane dharmamAM apramAda devagatinuM kAraNa che ane jIvo narakagati ke devagatinuM AyuSya jIvanamAM eka vakhata bAMdhe che. jeo utkaTa zubha pariNAmathI devagatinuM AyuSya bAMdhe che, teo sarvArthasiddhanuM 33 sAgaropamanuM AyuSya bAMdhe che ane jeo utkaTa saMklezathI narakanuM AyuSya bAMdhe che, teo sAtamI narakanuM 33 sAgaropamanuM AyuSya bAMdhe che. vaLI jeo madhyama pariNAmathI eka sAgaropamanuM devanuM AyuSya bAMdhe che, teo madhyama pariNAmathI eka sAgaropama devabhavane anukULa baLa saMcaya karavAno yatna kare to eka divasamAM hajAra kroDa palyopamanA dalikone bAMdhe che ane te so varSanA AyuSyane sAme rAkhIne vicArIe to e sAgaropama pramANa thAya. tethI eka divasa dharmamAM apramAda karavAthI hajAra kroDa palyopama pramANa sukha prApta thAya ane AkhuM jIvana apramAda kare to eka sAgaropamanA devalokanA uttama sukhone pAme che. vaLI jeo madhyama saMkliSTa pariNAmathI narakanuM eka sAgaropamanuM AyuSya bAMdhe che, teo eka divasamAM hajAra kroDa palyopamanA narakagatine anukULa daliko bAMdhe che ane AkhuM jIvana te prakArano pramAda karIne eka sAgaropamanuM narakanuM AyuSya bAMdhe che. vaLI koIka jIvo maMda pariNAmathI devalokanuM ke narakanuM AyuSya bAMdhe che, tyAre palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganuM AyuSya bAMdhe che, teo dareka divase asaMkhyAtA kroDa varSa jeTaluM pApa saMcaya kare che. tethI AkhI jiMdagImAM te prakArano prasAda karIne palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganuM AyuSya bAMdhIne narakamAM jAya che. vaLI jeo jaghanya pariNAmathI devabhavano Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA 274-275 276, 277278 palyopamano asaMkhyAtamo bhAga bAMdhe che, teo dareka divase asaMkhyAtA kroDa varSanuM devalokane anukULa karma bAMdhe che. tethI dharmanA jaghanya pariNAmavALAne paNa eka divasanA apramAdathI kroDo varSanuM devalokanuM sukha prApta thAya che. tethI sukhanA arthI evA budha puruSe uttama evA vaimAnika sukhanA kA2NIbhUta samyaktvamAM leza paNa pramAda ka2vo joIe nahi. paraMtu tuccha ane asAra evA saMsAra sukho pratye upekSA karIne uttama evA devalokanA sukhanA kAraNIbhUta dharmamAM apramAda karavo joIe ane te uttama devalokanuM sukha ja dharmamAM apramAdane kAraNe uttarottara vRddhi pAmIne mokSasukhanuM kAraNa banaze; kema ke vivekapUrvakanA karAyelA dharmathI maLela devalokanuM sukha paNa jIvane vivekayukta uttama pariNAmathI saMvalita ja maLe che. tethI devabhavamAM paNa adhika adhika dharmasevananI zaktino saMcaya karIne te mahAtmA pUrva pUrva karatAM adhika adhika sukhavALA manuSyabhava ane devabhavane pAmIne aMte pUrNa sukhavALA mokSane prApta ka2ze ane tevI sarva sukhanI paraMparAnuM mULa bIja samyaktva che, tethI pramAdavaza thaIne samyaktvane leza paNa malina karavuM joIe nahi, e prakArano prastuta traNa gAthAno sAra che. II274thI 276aaaa avataraNikA : tathAhi - dharme'pramAdinAmasati tathAvidhasAmagrIvaikalyAdapavarge, niyamAt svargo'ta eva tadguNAn varNayati - avataraNikArtha : te A pramANe=budha puruSe dharmamAM apramAda karavo joIe ema pUrvagAthAmAM kahyuM te A pramANe - dharmamAM apramAdIone tathAvidha sAmagrInA vaikalyathI mokSa nahi hote chate niyamathI svarga che. AthI tenA guNonuM varNana kare che=svarganA guNonuM varNana kare che - bhAvArtha : gAthA-272mAM kahyuM ke suparicchita samyaktva jJAna ane cAritrarUpa iSTa arthane prApta karAve che, tevo darzana guNa mokSano AkSepaka che, mATe temAM apramAda karavo joIe ane jeo darzana guNamAM pramAdavALA che, teo vaimAnika AyuSyanA prabaLa kAraNIbhUta evA samyagdarzanamAM pramAda karIne ghaNA suMdara devalokanAM sukhone gumAve che, te atyAra sudhI batAvyuM. have jeo ratnatrayarUpa dharmamAM apramAdI che, chatAM tevI sAmagrInA abhAvane kAraNe mokSane prApta karI zake tema nathI, te jIvone dharmanA sevanathI nakkI svarganI prApti thAya che. AthI svarganA guNonuM varNana kare che, te guNone sAMbhaLIne tenA upAyabhUta dharmane sevavAno dRDha utsAha thAya che. gAthA = divvAlaMkAravibhUsaNAI, rayaNujjalANi ya gharAI / rUvaM bhogasamudao, suralogasamo kao ihayaM / / 277 / / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 gAthA-277-278 gAthArtha - divya alaMkAro, vibhUSaNo, ratnathI ujjavaLa gRho, rUpa=zarIranuM sauMdarya, devaloka jevo bhogano samudAya ahIM manuSyalokamAM, kyAMthI hoya? arthAt hoya nahi. ra77I. TIkA - tatra hi divyAlaGkAravibhUSaNAni alaGkArAH siMhAsanachatrAdayaH vibhUSaNAni mukuTAdIni, divyAni pradhAnAni bhavanti, tathA ratnojjvalAni ca gRhANi, rUpaM zarIrasaundarya, bhogasamudayo nirupamazabdAdisamRddhiH, suralokasamo nAkatulyaH kuto'smin matA ? naivetyarthaH / / 277 / / TIkArya - tatra di..... natya che tyAM=devalokamAM, divya alaMkAro-vibhUSaNo che. alaMkAro-siMhAsanachatra Adi, vibhUSaNo mukuTa Adi, divya=pradhAna che ane ratnathI ujajavala gRho hoya che, rU5= zarIranuM sauMdarya che, bhogano samudAya=upamAna ApI zakAya tevA zabdAdinI samRddhi che. devaloka samAna A manuSyalokamAM A sarva kyAMthI hoya? athata na hoya. ra77yA. avatAraNikA - vizva avatazikArya : vaLI - gAthA - devANa devaloe, jaM sokkhaM taM naro subhaNio vi / na bhaNai vAsasaeNa vi, jassavi jIhAsayaM hojjA / / 278 / / gAthArtha : devalokamAM devone je sukha che tene te sukhane, jene paNa so jIbha hoya tevo vacanAkuzaLa manuSya paNa so varSa vaDe paNa kahI zakato nathI. ra78. TIkA - devAnAM devaloke yat saukhyaM tannaraH subhaNito'pi vacanakuzalo'pi na bhaNati varSazatenA'pi yasyApi jihvAzataM bhavedaparimitatvAt tasyeti / / 278 / / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sg upadezamAlA bhAga-2TgAthA-277-278, 279-280 TIkArya : sevAnAM .... tati devone devalokamAM je sukha che, tene subhaNita paNa=vacanakuzaLa paNa, manuSya jene paNa so jIbha hoya te so varSathI paNa kahI zakato nathI; kema ke tenuM-devalokanA sukhanuM, aparimitapaNuM che. ra78 bhAvArtha jeo dharmamAM apramAda kare che, teone dharmanA mAhAbhyathI kaSAyonI alpatA kRta mahAna sukha tatkAla thAya che. tethI jo tevI sAmagrIno prakarSa hoya to dharmamAM apramAdajanya sukhanA baLathI uttara-uttaranA sukhamAM yatna karIne pUrNa sukhamaya mokSane prApta kare che. paraMtu jeone tevI sAmagrI prApta thaI nathI ke jethI ratnatrayarUpa dharmane te rIte prakarSathI sevIne A janmamAM mokSane prApta karI zake, teone uttaranA bhavamAM niyamathI devagati prApta thAya che ane te sukha paNa kevuM anupama che, teno bodha karAve che. jethI dharmamAM apramAda karavAne anukULa utsAha thAya. devalokamAM devone je divya alaMkAro ane divya AbhUSaNo che, zreSTha ratnanAM gRho che, vaLI zarIranuM abhuta sauMdarya che, pAMceya indriyonA uttama bhogo che, tevA bhogo manuSyalokamAM koIne saMbhavI zake nahi; kema ke manuSyalokanAM sukho karatAM hajAra guNA indriyonAM AlhAdarUpa zreSTha sukho devalokamAM che, tethI sukhanA arthI jIve vicAravuM joIe ke je devalokanA sukhanuM varNana zabdothI thaI zake tevuM nathI, tevuM zreSTha sukha samyag rIte apramAdathI levAyelA dharmanuM phaLa che ane te uttarottara vRddhi pAmatuM pUrNa sukharUpa mokSanuM kAraNa thaze, mATe vivekI jIve dharmamAM apramAda karavo joIe. jo ke devalokanA sukhanI sAkSAt icchA karavI te gara anuSThAna che, topaNa mokSanA sukhane icchanArA paNa jIvo jyAM sudhI mokSa prApta na thAya tyAM sudhI zreSTha evAM devalokanAM sukho prApta kare te icchanIya che. tethI koIne abhilASa thAya ke huM te rIte dharmane sevuM, jethI sarva upadrava rahita mukta avasthA prApta thAya ane mukta avasthAnI prApti na thAya tyAM sudhI sarva prakAranI samRddhithI yukta devabhavamAM vasIne sukhapUrvaka kALa nirgamana karuM, e prakArano abhilASa nidAnarUpa nathI. AthI ja dharma svarga-apavarga phalavALo che, ema batAvavAthI tevA phalanI icchAthI suvihita puruSo dharmamAM yatna kare che. ra77-278AAM avataraNikA - narake vytirekmaahavataraNikArya : narakamAM vyatirekane=dharmamAM karAyelA pramAdavA phaLarUpe devalokanAM sukhothI viparIta je narakamAM dukho che tene, kahe che - Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-279-280 gAthA - naraesu jAiM aikakkhaDAiM dukkhAiM paramatikkhAiM / vo vadI tAruM ?, navaMto vAso4i upa pAra71n gAthArtha : narakamAM atikarkaza parama tINa je duHkho che, tene kroDo varSa paNa jIvato kayo puruSa varNana karI zake? arthAt na karI zake. ll279II TIkA - narakeSu yAnyatikarkazAni duHkhAni zarIrApekSayA paruSANi, tathA parama-tIkSNAni cittApekSayA tIvrANi ko varNayiSyati tAni jIvan varSakoTImapyasaGkhyeyatvAt teSAM, vAcazca kramavartitvAt / / 279 / / TIkArya : nag ... ramavartitva / narakamAM je atikarkaza dukho che=zarIranI apekSAthI kaThora dukho che ane parama tIkSaNa dukho che=citanI apekSAe tIvra duHkho che, tene te dukhone, kroDa varSa paNa jIvato puruSa evo koNa varNana karI zake? athata karI zake nahi; kema ke teonuM duHkhonuM asaMkhyayapaNuM che ane vANInuM jamavartIpaNuM che. ra79I. avataraNikA - tAnyeva lezato drshytiavataraNikArya :tene ja=narakanAM duHkhone lezathI batAve che - gAthA : kakkhaDadAhaM sAmaliasivaNaveyaraNipaharaNasaehiM / jA jAyaNAu pAvaMti nArayA taM ahammaphalaM / / 280 / / gAthArtha : karkazadAha, zAbhalI vRkSanuM asivana, vaitaraNI nadI ane seMkaDo hathiyAro vaDe je cAtanAone nArakIo prApta kare che, te adharmanuM phaLa che. ll280ll Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 gAthA-279-280, 281 TIkA - karkazadAhaM tIvrAgninA, zAlmalyasivanavaitaraNIpraharaNazatairhetubhUtairyA yAtanAH pIDAH prApnuvanti narakeSu bhavA nArakAstat kimityAha-adharmaphalaM pApakAryam / / 280 / / / TIkArya : zAAM ... pApA ne karkazadAhane tIvra agni vaDe vedanAne, zAlmalI evuM talavAranuM vana, vaitaraNI nadI ane paraspara hetubhUta seMkaDo prahAro vaDe je yAtanAone=pIDAone, narakamAM thanArA tAraka jIvo prApta kare che, te zuM? ethI kahe che - adharmanuM phaLa che-pApanuM kArya che. 28 bhAvArtha : jeo dharmane pAmyA pachI paNa pramAdane vaza samyaktano nAza kare che ane viSayomAM gADha ratine kare che, teone zabdonA varNanathI atIta evI narakanAM duHkhonI kAramI yAtanAo prApta thAya che, temAM keTalAMka duHkho zarIranI apekSAe atikarkaza hoya che, to keTalAMka duHkho cittanI apekSAe parama tIrNa hoya che. tethI tevAM duHkhonuM varNana sAMbhaLIne paNa jIve tevAM duHkhonI prAptinA bIjabhUta pramAdano parihAra karIne dharmamAM apramAda karavo joIe, anyathA pramAdane vaza kaMIka bAhya dharma karelo hoya topaNa pratijJA anusAra dharmanuM sevana nahi hovAthI ane dharmanA sevananI vidhimAM anAdara vartato hovAthI te mahAtmAne kalpanAtIta evA narakanAM duHkho aneka vakhata prApta thAya che. AthI jeo sAdhupaNAmAM prasAdanA anarthono vicAra karatA nathI, teo saMyamajIvanamAM pramAdane vaza narakanI prAptine anukULa karmasaMcaya kare che, tenA phaLarUpe kalpanAtIta evI narakanI yAtanAo bhogave che. ll279-28nA avataraNikA - na cAnyatrApi saMsAre sukhmstiityaahavataraNitArtha : ane anyatra paNa sukha nathI=narakamAM to sukha nathI, paraMtu anya traNa gatimAM paNa sukha nathI. e pramANe kahe che - gAthA - tiriyA kasaMkusArAnivAyavahabaMdhamAraNasayAI / na vi ihaiM pAviMtA, parattha jai niyamitA huMtA / / 281 / / gAthArtha : cAbuka, aMkuza, ArAnA paDavAthI vadha, baMdha ane mAraNanAM seMkaDo duHkho A lokamAM=tiyaca lokamAM, pAmyA na hota, jo paralokamAM niyamita thayA hota=dharmathI niyaMtrita thayA hota.ra81|| Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-281-282 TIkA - tiryaJcaH kazA latA, aGkuzaH zRNiH, ArA prAjanakaparyantavartinI tA kazAzcAGkuzAzcArAzca tAsAM nipAtaH vadho lakuTAdibhiH, bandho rajjvAdibhirmAraNaM prANacyAvanaM kazAGkuzArAnipAtAzca vadhabandhamAraNAni ca, teSAM zatAni nApi naiveha loke'prApsyan paratrAnyajanmani yadi niyamitA dharmavanto'bhaviSyan, idamapi pApaphalamityAkUtam / / 281 / / TIkArya : tirthava .... tyA tam tiryaMco kazA=latA-cAbuka, aMkuza=zuNi, ArA=prAjanaka che parvatamAM je te ArA, kaza ane aMkuza ane ArA, tenA nipAto=teno mAra, vadha=lAkaDI AdithI vadha, baMdha doraDA AdithI bAMdhavuM, mAraNa=prANano nAza karavo, aMkuza-ArAno mAra ane vadhabaMdha-mAraNa tenAM seMkaDo duHkho A lokamAM prApta karata nahi, jo paratra avya janmamAM, niyamita thayA hota=dharmavALA thayA hota, A paNa=tiryaMcone prApta thatAM kazAdi du:kho paNa, pApaphaLa che, e prakArano abhiprAya che. 281 bhAvArtha :- tiryaMcabhavamAM jIvo bahulatAe pApaprakRtivALA hoya che, tethI teone manuSyo dvArA cAbuko, aMkuzo ane tINa ArAothI pIDA karAya che. lAkaDI AdithI vadha karAya che, doraDA AdithI baMdhAya che ane nakAmA dekhAya tyAre mArI naMkhAya che. A badhAM duHkho prApta thavAnuM kAraNa temaNe pUrvabhavamAM AtmAne dharmathI niyaMtrita karyo nathI, tethI saMsAramAM tiryaMca gatimAM paNa sukha nathI, koIka rIte puNyanA udayathI bAhya sukha maLe topaNa kaSAyajanya phleza sarvatra vyApaka hoya che, tethI pratyakSathI dekhAtAM duHkhonuM bhAvana karavAthI potAnuM citta saMsArathI zIdhra virakta thAya che ane jenuM citta saMsAranA paribhramaNathI virakta thAya te saMsAranA vicchedanA upAyabhUta AtmAnI asaMga pariNatino arthI bane che. tethI saMsAra pratye uga utpanna karavAmAM prabaLa kAraNa tiryaMca gatimAM vartatAM pratyakSathI dekhAtAM zArIrika duHkho graMthakArazrIe batAvyAM. tethI vicAre ke jo A tiryaMcoe pUrvabhavamAM kaSAyane paravaza thaIne pApo karyA na hota to tenA phaLarUpe AvA anartho prApta thayA na hota, tema bhAvana karavAthI vivekI puruSane potAnA AtmA upara saMyama rAkhavAne anukULa sadvaryano ullAsa thAya che. ra8zA avataraNikA :manuSyabhavamAM paNa sukha nathI, paraMtu aneka prakAranA klezo che. tene spaSTa kare che - gAthA - AjIvasaMkileso, sukkhaM tucchaM uvaddavA bahuyA / nIyajaNasiTThaNA vi ya, aNiTThavAso ya mANusse / / 282 / / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga- 2 | gAthA-280 gAthArtha : manuSyabhavamAM jIve tyAM sudhI saMkleza che, sukha tuccha che, upadravo ghaNA che, nIcajanano Akroza che ane aniSTa vAsa che. 28zA. TIkA : AjIvaM prANadhAraNaM yAvat saGklezAzcittavibAdheti samAsaH, saukhyaM vaiSayikaM, tadapi tucchaM niHsAram, upadravAzcauryAdijanyA bahavaH 'nIyajaNasiTThaNA vi ya'tti prAkRtalokAkrozanaM cetyarthaH / aniSTavAsazcAnabhiprete sthAne kutazciddhatorvasanaM ca mAnuSye manuSyabhave bhavati / / 282 / / TIkArya : gAnId . mavati | AjIvana=prANone dhAraNa kare tyAM sudhI, saMkleza cheHcitanI vibAdhA che, e prakAre samAsa che. vaiSayika sukha te paNa tuccha=niHsAra che, cora AdithI thatA upadravo ghaNA che, nIcajananuM Akrozana=prAkRta lokonuM Akrozana che, aniSTa vAsa che koIka hetuthI anabhipreta sthAnamAM vAsa karavo paDe che. 282aaaa bhAvArtha manuSyabhavamAM paNa jIvone sAmAnya rIte bahulatAe kevA prakAranAM duHkho prApta thAya che, te batAvatAM kahe che - manuSyabhavamAM AkhuM jIvana cittanI bAdhArUpa saMkleza varte che; kema ke saMsArI jIvone dhana meLavavAnI ciMtA, kuTuMbanI ciMtA, jIvanavyavasthAnI ciMtA vagere aneka cittanI bAdhAo varte che. vaLI puNyanA sahakArathI vaiSayika sukha maLe che, te tuccha hoya che. AthI asAra sukha bhogave che ane cittanI bAdhAthI vyAkuLa rahe che. devaloka jevAM sukho manuSyabhavamAM nathI, vaLI cora AdinA aneka upadravo thAya che, tyAre manuSyo aneka prakAranI vyAkuLatA anubhave che. vaLI tuccha loko bIjA manuSyone Akroza karatA hoya che, te sarva sahana karavuM paDe che. vaLI saMyoga anusAra potAne anukULa na hoya tevA sthAnamAM paNa nivAsa karavo paDe che. A prakAre manuSyabhavamAM saMbhavita sarva upadravonuM yathArtha bhAvana karavAthI bhava pratye udvega thAya che, tethI bhava pratye udvegavALo jIva bhavanA uccheda mATe udyama kare che. joke pAramArthika klezo to aMtaraMga kaSAyajanya che, topaNa zIdhra buddhine sparze tevA klezo manuSyalokamAM sarvatra vyApaka hoya che. tenA kAraNe saMsArI jIvo haMmezAM vihvaLatA anubhavatA hoya che ene jovAthI jIva bhava pratye virakta thAya che ane manuSyanAM sukhothI virakta thayelo jIva dharmamAM ucita pravRtti karIne hita sAdhI zake che ane jeo manuSyabhavamAM spaSTa dekhAtA upadravonuM bhAvana karatA nathI, teo mUDha hovAthI prApta thayelA upadravothI potAnuM rakSaNa karavA yatna kare che ane tuccha vaiSayika sukhamAM mUDha thaIne manuSyabhava vyartha kare che. temane AtmAnA hitanI ciMtA thatI nathI, tevA jIvone tattva jovAnI dRSTi maLe te mATe Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga- 2 | gAthA-281-283 manuSyabhavamAM pratyakSa dekhAtI kadarthanAone batAvIne prastuta gAthAthI dharmamAM udyama karavAnI preraNA karela che. ra8zA gAthA - cAraganirohavahabaMdharogadhaNaharaNamaraNavasaNAI / maNasaMtAvo ajaso, viggovaNayA ya mANusse / / 283 / / gAthArtha : manuSyabhavamAM jelamAM nAkhavuM, vadha, baMdha, roga, dhananuM haraNa, maraNa vagere kaSTo, manano saMtApa, ayaza ane vigopanA che. l283aaaa TIkA - cArake nirodho guptau niyantraNaM, cArakanirodhazca vadhabandharoga-dhanaharaNamaraNavyasanAni ca pratItAnIti dvandvastAni, manaHsantApazcittakhedo'yazo'zlAghA, vigopanA ca nAnArUpA viDambanA mAnuSye samastIti / / 283 // TIkAryaH cAra.... samastIti cArakamAM virodha=guptimAM niyaMtraNa=jelamAM nAkhavuM cArakanirodha che. vadha karavo, bAMdhavo, roga thavo, dhananuM haraNa thavuM, maraNarUpa Apattio pratIta che=badhA jANe che, e prakAre dvanda samAsa che, te kaSTo, manano saMtApa=cittano kheda, athaza azlAghA, vigopanA= judA judA prakAranI viDaMbanA manuSyabhavamAM che. I283mA bhAvArtha - manuSyabhavamAM badhA jIvo puNya laIne janmatA nathI, tethI ghaNA prakAranA praznonI vacamAM teo aneka prakAranA upadravane prApta kare che. AthI koI akArya kare to jelamAM nAkhavAmAM Ave che. cAbakhAthI mAravAmAM Ave che, doraDAthI bAMdhavAmAM Ave che. vaLI zarIramAM aneka prakAranA rogo thAya che. vaLI puNyanA udayathI dhana meLavyuM hoya, paraMtu koI dhana haraNa kare to cittanI vyagratA thAya che. vaLI aneka prakAranI yAtanApUrvaka maraNanI prApti thAya che. vaLI te te saMyogomAM manuSyone manano saMtApa, lokamAM azlAghA, aneka prakAranI zArIrika-mAnasika viDaMbanAo prApta thAya che. A prakAre karmajanya manuSyabhavanuM vAstavika svarUpa vicAravAthI bhavabhramaNa pratye kheda thAya che ane prApta thayelA manuSyabhavamAM potAnuM hita sAdhavAno yatna thAya che ane je mUDhamativALA jIvo che, teone manuSyabhavamAM AvA prakAranA badhA anartho pratyakSa dekhAya che, topaNa bhava pratye udvega thato nathI, mAtra prApta thayelA upadravanuM nivAraNa karavAmAM manuSyabhavane niSphaLa kare che. [283aaaa Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2TgAthA 24 avataraNikA :ziSyaavataraNitArtha : vaLI manuSyabhavamAM anya paNa zuM duHkho che ? te spaSTa kare che - gAthA - ciMtAsaMtAvehi ya, dAridaruyAhiM duppauttAhiM / labhrUNa vi mANussaM, maraMti keI suniviNNA / / 284 / / gAthArtha : manuSyabhavane pAmIne paNa keTalAka duSpayukta evA=pUrvabhavamAM karAyelA duSTa karyajanita evA, dAridra rogAdithI ane ciMtA saMtApathI atyaMta devyane pAmelA ApaghAta kare che. Im28DhA TIkA : iha zArIramAnasaduHkhaprAcuryajJApanArthaM taddhetUnAmanekazo vacane'pi na paunaruktyam, atazcintAsantApaiH kuTumbAdibharaNacintayA santApaizcaurAdijanyaH cazabdo vyavahitasambandhaH, dAridryarugbhizca daurgatyena rogaizca kAsAdibhiH kimbhUtAbhiH duSprayuktAbhiH prAkkRtaduSTakarmajanitAbhirityarthaH / labdhvA'pi mAnuSyaM naratvaM mriyante prANAn muJcanti kecit sapApAH sunirviNNA gADhaM dainyopahatA iti / / 284 / / TIkArya : 4. renopatA ti ahIM=manuSyabhavamAM, zArIrika, mAnasika dukhanI pracuratAne jaNAvavA mATe tenA hetuone anekavAra kahevAmAM paNa punaruktapaNuM nathI, AthI ciMtA saMtApo vaDe kuTuMba AdinA bharaNanI ciMtAthI ane cora AdithI thatA saMtApothI, 4 zabda vyavahita saMbaMdhavALo che. daurgatyathI ane khAMsI Adi rogothI, kevA prakAranA dAridra rogo AdithI ? ethI kahe che - dugdhayukta evA=pUrvabhavamAM karAyelA duSTa karmajalita evA, dAridra rogothI manuSyabhavane pAmIne paNa keTalAka pApI jIvo atyaMta devyathI haNAyelA mare che-prANano tyAga kare che=ApaghAta karIne jIvanano nAza kare che. 284nA bhAvArtha :saMsAramAM manuSyabhava paNa aneka duHkhothI vyApta che, te atyaMta spaSTa karatAM kahe che - keTalAka jIvo bhUtakALamAM te prakAranAM duSTa karmo karIne AvyA che, tethI manuSyabhavamAM haMmezAM kuTuMbanI ciMtA ane cora AdithI cittano saMtApa varte che. vaLI te prakAranA pApanA udayathI dAridra, rogonA Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-284, 285-286-287 63 upadravo sadA varte che, jethI gADha dInatAne pAmelA teo ApaghAta karIne manuSyabhavane niSphaLa kare che. tethI manuSyabhavamAM paNa aneka prakAranI kadarthanAo pratyakSathI dekhAya che, tenuM samyag bhAvana karIne bhava pratye udvega thAya tevo yatna karavo joIe, paraMtu mUDhatAthI prApta thayelo manuSyabhava niSphaLa karavo joIe nahi. 284 // avataraNikA : devabhavamAM kayA prakAranA klezono saMbhava che ? te batAvIne bhavathI udvega thAya te prakArano upadeza Ape che gAthA = devA vi devaloe, divvAbharaNANuraMjiyasarIrA / jaM parivaDaMti tatto, taM dukkhaM dAruNaM tesiM / / 285 / / gAthArtha = devalokamAM divya AbharaNothI zaNagArAyelA zarIravALA devo paNa je kAraNathI paDe che, te kAraNathI teone dAruNa duHkha che. II285 / aa TIkA devA api devaloke divyairAbharaNairanuraJjitaM maNDitaM zarIraM yeSAM te tathA, te'pi yat pratipatantyazucau garbhAdikalamale nimajjanti tato devalokAt tadduHkhaM dAruNaM raudraM teSAM devAnAmiti, prAg aparimitasukhavarNanaM teSAmanena virudhyata iti cet, na abhiprAyAparijJAnAt, taddhyetadarthaM varNitaM kila vaiSayikasukhArthinA'pi sattvena dharma eva yatnaH kAryastasmin sati tasya prAsaGgikatvAt, na punastatparamArthataH sukhaM viparyAsAdduHkhe'pi sukhabuddhipravRttervipAkadAruNatvAcca / / 285 / / TIkArtha H devA api vAruLatvAnca / / devalokamAM devo paNa divya AbharaNathI zaNagArAyeluM che zarIra jemanuM te tevA che. teo paNa je kAraNathI garbhAdi kalamalarUpa azucimAM paDe che=nimajjana kare che. tethI devalokathI te dAruNa=raudra, du:kha te devone che. pUrvamAM teonA aparimita sukhanuM varNana karAyuM te AnI sAthe virodha pAme che, e prakAre pUrvapakSI kahe to kahe che ema na kahevuM; kema ke abhiprAyanuM aparijJAna che, =ije kAraNathI, te=devalokanuM divya sukha enA mATe varNana karAyuM che ke vaiSayika sukhanA arthI paNa jIve dharmamAM yatna karavo joIe; kema ke te hote chate=dharma pragaTa thaye chate, tenuM vaiSayika sukhanuM, prAsaMgikapaNuM che=dharmanA nimitte vaiSayika sukha prApta thAya che, paraMtu paramArthathI te sukha nathI; kema ke viparyAsa che, ***** - Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 upadezamAlA bhAga-2 gAthA-285-286-287. kema viparyA che ? tethI kahe che - dukhamAM paNa sukhanI buddhinI pravRtti hovAthI bAhya sukhomAM AsaktirUpa duHkhamAM sukhabuddhinI pravRtti hovAthI ane vipAkathI dAruNapaNuM hovAthI viparyAsa che. 28pA avataraNikA: tathA caahavataraNikArya : ane te pramANe kahe chedevone avata thayA pachI je gabhadimAM janmavuM paDe che, te atidAruNa che. te prakAre kahe che - gAthA - taM suravimANavibhavaM, ciMtiya cavaNaM ca devalogAo / aibaliyaM ciya jana vi, phuTTai sayasakkaraM hiyayaM / / 286 / / gAthArtha : te suravimAnanA vaibhavane ane devalokathI cyavanane ciMtavana karIne atyaMta niSphara ja hRdaya so TukaDAmAM phUTatuM nathI ja. ||ra86ll TIkA : tamiti prAgvarNitaM suravimAnavibhavaM cintayitvA-paryAlocya, cyavanaM ca-patanaM ca devalokAt kim, atibalinameva-gADhaM niSThurameva yatrApi naiva sphuTati zatazarkaraM hRdayam, astyeva tasya'sphoTe mahat ramiti pAradA TIkArya : tiira . rarapiita | te=pUrvamAM varNana karAyelA, suravimAnanA vaibhavane ane devalokathI avana=patanane, citavana karIne=paryAlocana karIne, zuM ethI kahe che - ati niSphara ja hadaya so TukaDAmAM phUTatuM nathI ja, je kAraNathI tenA=hadayanA, phUTavAmAM moTuM kAraNa vidyamAna che ja.li286AA gAthA : IsAvisAyamayakohamAyalobhehiM evamAIhiM / sevA vi samimUyA, tesi to sudaM nAma zAradA Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-285-286-287 gAthArtha H 75 IrSyA-viSAda-mada-krodha-mAyA-lobha e vagere vaDe devo paNa parAbhava pAmelA che, temane sukha kyAMthI hoya ? ||287nA TIkA - IrSyAviSAdamadakrodhamAyAlobhaiH pratItairevamAdibhirharSadainyazokapravRttibhizcittavikArairdevA api samabhibhUtA vazIkRtAsteSAM kutaH sukhaM nAma ?, na tatsambhAvanApIti hRdayam / / 287 / / TIkArthaH- pheryA.... lavam / / pratIta evA IrSyA-viSAda-madakrodha-mAyA-lobha e vagere vaDe=cittanA vikAra evA harSa-dainya-zoka vagere vaDe, devo paNa parAbhava pAmelA che=vaza karAyelA che, temane sukha kyAMthI hoya ? tenI saMbhAvanA paNa nathI=sukhanI saMbhAvanA paNa nathI, e pramANe tAtparya che. ||287mA bhAvArtha : devo devalokamAM uttama bhogasAmagrIthI yukta sukhI thaIne varte che, topaNa AyuSya pUrNa thAya tyAre azucivALA garbhAdi kAdavamAM paDe che, te duHkha teo mATe ati dAruNa che. A prakAre nipuNaprajJAthI bhAvana karavAne kAraNe je sukho duHkharUpa phaLamAM paryavasAna pAme te sukho paramArthathI asAra che, tema jANavA chatAM mUDha jIva devalokanA sukhamAM Asakta thaIne devabhava niSphaLa kare che, paraMtu saMsAranA vAstavika svarUpanuM bhAvana karatA nathI ke puNyanA udayathI maLeluM devalokanuM sukha paNa bhavanI samApti pachI garbharUpI kAdavamAM janma ApIne jIvane aneka prakAranI viDaMbanA karanAra che. vaLI A kathanane spaSTa kare che - devo devavimAnanA vaibhavane anubhavIne devalokathI pote cyavana pAmavAnA che, tevuM jANe che, topaNa teonuM haiyuM atyaMta niSThura che. jethI tenI vicAraNAthI haiyAnA TukaDA thatA nathI arthAt huM zuM karuM ke jethI A prakAranI kadarthanAnuM kAraNa bhava ja prApta na thAya, tevuM nipuNatApUrvaka vicAratA nathI. te temanI mUDhatA ja che. vaLI pUrvanI be gAthA-277-278mAM devalokanAM sukho kevAM suMdara che ? tema batAvIne sukhanA arthIe tevA sukhanA kAraNIbhUta samyagdarzanamAM dRDha yatna karavo joIe, tema batAvyuM ane prastuta gAthAmAM tevA sukhamAMthI paNa avIne garbhamAM janme che, mATe devalokanuM sukha paNa niHsAra che, tema batAvyuM. ene kA2Ne pUrvanA kathana anusAra vaiyika sukhanA arthIe paNa tenA upAyabhUta dharmamAM udyama karavo joIe, jethI dharmanA sevanathI tevuM pUrNa vaiyika sukha maLaze, tevo bodha thAya ane aMte mokSasukha maLaze, tevo vizvAsa thAya. vaLI devalokamAM rahelA paNa jIvomAMthI jeo dharmathI bhAvita mativALA nathI ane koIka rIte devalokamAM AvyA che, teo IrSyA-viSAda Adi bhAvothI haMmezA pIDAya che, tethI bAhya sukha pracUra hovA chatAM Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 GuTezabhAlA lAga-2/gAthA-285-281-287, 288 kaSAyo kRta aMta:tAparUpa duHkha varte che, mATe pAramArthika sukhanA arthIe devalokanI paNa kaSAyakRta viDaMbanAnuM bhAvana karIne siddha avasthAnA sukhanI icchA karavI joIe ane tevA sukhanI prAptinA upAyabhUta dharmamAM zakti anusAra pravRtti karavI joIe. jethI cittanA klezanA nAzajanya pAramArthika sukhanI prApti thAya. 285thI 28LA avataratis: ataH avataraNikArya :AthI=cAra gatiomAM kevA prakAranI viDaMbanA che ? tenuM varNana karyuM. AthI zuM ? e thAma he cha - gAthA: dhammaM pi nAma nAUNa, kIsa purisA sahaMti purisANaM / sAmitte sAhINe, ko nAma karijja dAsattaM ? / / 288 / / gAthArtha : dharmane paNa jANIne puruSo kayA kAraNathI puruSonI pratIkSA kare che? svAdhIna svAmitva hote chate koNa dAsatvane kare? 288 TIs: dharmamapi evaMvidhaduHkhapracurasaMsAracchedakaM sarvajJoktaM, nAmeti prasiddhaM, vivekinA jJAtvopalabhya 'kIsa'tti kimiti puruSAH sahante viSahante'nekArthatvAt pratIkSante puruSANAmanyeSAM bhavakSayaM kurvatAM, yaduta kurvantu tAvadete vayaM pazcAt taM kariSyAmo jJAtatattvAnAM vilambayituM na yuktamityarthaH / tathAhi-svAmitve svAdhIne ko vimRzyakArI nAmeti prasiddhamidaM kuryAd dAsatvaM na kazcid / dAsatulyaM hi saMsAritvaM karmaparatantratvAt prabhutvasamA muktatA svatantratvAt / sA ca hastatalaprAptA saddharmAnuSThAyinAmityAkUtam / athavA dharmamapi nAma jJAtvA kimiti puruSAH sahante kSamante puruSANAM sambandhyAjJAdAnAdikamiti gamyate dharmAnuSThAnAt prabhutvAvAptestatraiva varaM yatno vihitastathA coktamsamasaGkhyAvayavaH san, puruSaH puruSaM kimanyamabhyeti ? / puNyairadhikatarazcennanu so'pi karotu tAnyeva / / ata evAha-svAmitve svAdhIne ko nAma kuryAdAsatvaM sakarNaka iti // 288 / / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-288 TIkArya : A dharmamapi sarvAja kRti / / vivekIthI prasiddha evA dharmane paNa=AvA prakAranuM du:kha che pracura jemAM evA saMsArano cheda karanAra sarvajJathI kahevAyelA evA dharmane paNa, jANIne puruSo kayA kAraNathI puruSone sahana kare che=bhavakSayane karatA anya puruSonI pratIkSA kare che ? arthAt saha dhAtunuM anekArthapaNuM hovAthI pratIkSA kare che ? kevI pratIkSA kare che ? te yadyutathI kahe che loko dharma kare, ame tene pAchaLathI karazuM arthAt jaNAyelA tattvavALAne vilaMba karavAne mATe yukta nathI, te A pramANe - svAmipaNuM svAdhIna hote chate koNa vicAraka puruSa A=prasiddha evA dAsatvane, kare ? koI buddhimAna dAsatvane na kare, je kAraNathI, saMsArIpaNuM dAsapaNA jevuM che; kema ke karmane parataMtrapaNuM che, muktatA prabhutva jevI che; kema ke svataMtrapaNuM che ane te=prabhutA, saddharmane karanArAne hAthamAM prApta che. - - wy athavA dharmane paNa jANIne puruSo kayA kAraNathI puruSone sahana kare che ?=puruSonA saMbaMdhI AzAdAna Adine sahana kare che ? dharma anuSThAnathI prabhutvanI avApti hovAthI temAM ja=dharmamAM, karAyelo yatna zreSTha che ane te pramANe kahevAyuM che samAna saMkhyA che avayavanI jene evo chato puruSa=zarIranA avayavo badhAnA samAna che evo puruSa, anya puruSane kema Azraya kare che ?=svAmIrUpe Azraya kare che ? puNyathI adhikatara che ema jo kahe to, kharekhara te paNa tene ja karepuNyane ja kare. AthI ja kahe che=buddhimAna puruSa puNyazALIne joIne puNya karavA utsAhita thAya che. AthI ja kahe che svAmitva svAdhIna hote chate koNa buddhimAna puruSa dAsatvane kare ? / / 288 // bhAvArtha H pUrvamAM cAreya gatiomAM jIvo kaI rIte duHkhI thAya che, te batAvyuM. tene sAMbhaLIne saMsAranA duHkhathI udvigna thayelo puruSa tenA upadravathI rakSaNa karavA mATe dharma ja zaraNa che, tevuM jANe che; kema ke dharma karanArA jIvone pUrvamAM varNana karyuM tevI cAra gatinI viDaMbanA nathI ane pUrNa dharmane sevIne mokSanI prApti na thAya tyAM sudhI sudeva ane sumanuSyanA bhavane prApta kare che. temAM pUrvamAM varNana karyuM evI viDaMbanA prAyaH nathI, phakta janma-maraNanI kadarthanA che. Ama chatAM dharmane jANyA pachI paNa puruSo anya puruSone saMsArano kSaya karatA jovA chatAM te prakAre bhavakSaya ka2vA mATe kema tatpara thatA nathI ? arthAt vicAre che ke A mahAtmAo bhavano kSaya karavA mATe dharma karI rahyA che te suMdara che. ame pachI karazuM, ema kema vilaMba kare che ? arthAt vivekI puruSe te prakAre vilaMba karavo joIe nahi; kema ke dharma AtmA upara potAnuM svAmitva prApta karAve che. tethI je vyakti potAnA upara potAnuM svAmitva meLavI zake tema che, tevo puruSa dAsapaNuM kema svIkAre ? arthAt karmane parataMtra cAra gatimAM janmanI prAptirUpa Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-288-289 dAsapaNAne kema svIkAre ? vastutaH vivekI puruSe vicAravuM joIe ke samyagudharma sevIne huM mArA AtmA upara prabhutva meLavIza to cAra gatinA paribhramaNarUpa ane temAM thatI kadarzanArUpa anarthonI prAptithI mAruM rakSaNa thaze, tethI svAdhIna sukhane choDIne parAdhIna sukhamAM yatna karavo te vicArakane ucita nathI. 288 avataraNikA - nanu yo jJAtatattvo vilambaM na karoti sa kathaM lakSyata itytraahavataraNitArtha - nathI zaMkA kare che - je jaNAvelA tatvavALo vilaMba karato nathI=svAmitvanI prAptimAM vilaMba karato nathI. te kevI rIte jaNAya ? e prakAranI zaMkAmAM kahe che - gAthA - saMsAracArae cArae vva AvIliyassa baMdhehiM / uviggo jassa maNo, so kira Asannasiddhipaho // 289 // gAthArtha : kedakhAnAmAM baMdhano vaDe baddha puruSanI jema saMsArabhramaNamAM jenuM mana udvigna che, te kharekhara AsannasiddhiAthavALo che. ll289II TIkA : caraNaM cAraH sa eva cArakaH, saMsAre cArakaH saMsAracArako bhavabhramaNamityarthaH, tasmin cAraka iva bandhanAgAra ivApIDitasya nibaddhasya banyai rajjvAdijanitairanyatra karmamayairudvignaM trastaM yasya manazcittaM, 'yaduta kathamito niHsariSyAmi' sa jIvaH kiletyAptA bruvate Asannasiddhipatho'bhyarNamokSamArga rUti 282aa TIkArya : varakha vAra . mokSanA ti caraNaM=cAra-eka gatimAMthI bIjI gatimAM javA rUpa cAra che jemAM te ja cAraka. saMsAramAM cAraka saMsAracAraka che=bhavabhramaNa che, temAM=bhavabhramaNamAM, cArakamAM jema=baMdhanAgAramAM jema kedakhAnAmAM jema, pIDAyelA jIvatuM=doraDA AdithI utpanna thayelAM baMdhano vaDe baMdhAyelA jIvanuM, (mana udvigna che tema) anyatra=saMsArarUpI kedakhAnAmAM, karmamaya baMdhanothI pIDAyelA evA jenuM mana=cita, udvigna che-trasta che, kaI rIte trasta che te kutathI batAve che - kaI rIte huM ahIMthI nIkaLe ? te jIva kharekhara ! AsannasiddhipathavALo che=najIka che mokSamArga jene tevo che, viyana zabada A pramANe Apta puruSo kahe che, tene batAve che. ra89o. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-289-290 bhAvArtha : je mahAtmAo saMsAranuM vAstavika svarUpa jonArA che, teone potAno AtmA eka bhavathI bIjA bhavamAM paribhramaNa karato dekhAya che ane jema koI puruSane doraDAthI bAMdhIne kedakhAnAmAM nAkhelo hoya tema potAno AtmA karmamaya doraDAthI baMdhAyelo dekhAya che ane tenA kAraNe azaraNa evo pote eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jato pratyakSa dekhAya che ane tevuM svarUpa jaNAvAne kAraNe tenuM mana saMsArathI udvigna rahe che. tethI satata vicAre che ke huM kaI rIte saMsArathI pAra pAmuM ? A prakAranA paramArthane jANanAro jIva arthAt saMsAranA ucchedanA upAyane jANavAvALo arthAt jaNAyelA tattvavALo jIva saMsAranA ucchedanA upAyabhUta zuddha dharmanI niSpattimAM vilaMba karato nathI, ethI jaNAya che ke kharekhara A jIva najIkanA kALamAM saMsAranA baMdhanathI mukta thaze; kema ke saMsAranA vAstavika svarUpanA bodhane kAraNe saMsArathI tenuM citta udvigna che ane baMdhana rahita avasthAnI prAptimAM atyaMta icchAvALA che, tethI zArIrika-mAnasika zakti anusAra saMsAranA baMdhananA ucchedanA upAyarUpa zuddha dharmamAM yatna kare che, te yatna uttarottara prakarSavALo thaIne alpa bhavomAM saMsArano kSaya karAvaze. tethI nakkI thAya che ke saMsAranA vAstavika svarUpane jANanAro puruSa tenA ucchedamAM vilaMba kare nahi ane jeo dharma karavA kaMIka sanmukha thayA che, chatAM kaMIka mUDha mativALA che, kevaLa yatkiMcit dharmAnuSThAna karIne saMtoSa mAne che, paraMtu sarva udyamathI yatna karatA nathI, teo saMsAranA parAdhIna svarUpane yathArtha jANanArA nathI. AthI karmane paravaza rAgAdi bhAvone karIne potAnA AtmAne thatI viDaMbanAnI paNa upekSA kare che. evA jIvo Asannasiddhika nathI. ra8. avatAraNikA - tathA 2avataraNikArya :ane Asazasiddhika mahAtmAnuM svarUpa batAve che - gAthA : AsanakAlabhavasiddhiyassa, jIvassa lakkhaNaM iNamo / visayasuhesu na rajjai, savvatthAmesu ujjamai / / 290 / / gAthArtha : AsAkAlamAM bhavathI mukti che jene tevA jIvanuM A lakSaNa che, viSayasukhomAM te rAga pAmato nathI, sarva rasthAnomAM=mokSasAdhaka sarva upAyomAM, udhama kare che. ra(c)TI Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80. upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-20-21 TIkA :__ AsannaH kAlo yasyAH sA tathA AsannakAlA, bhavAt siddhirmuktiryasyA'sAvAsatrakAlabhavasiddhikastasya jIvasya lakSaNaM svarUpamidam / yaduta viSayasukheSu na rajyate na rAgaM yAti, 'savvatthAmesutti sarvasthAneSu mokSasAdhakeSu tapazcaraNAdiSUdyacchati udyamaM kurute / / 290 / / TIkArya : gara... kutte | AsannakAla che jene te tevI che=AsAkAlavALI che, bhavathI siddhi= mukti, jene te AsAbhavasiddhika che tevA jIvanuM lakSaNa=svarUpa A che, caluthI batAve che - viSayasukhomAM rAga pAmato nathI, sarva sthAnomAM tapa-cAritra Adi mokSasAdhaka sarva sthAnomAM, udyama kare che. I290 bhAvArtha : AsannasiddhiAthavALo jIva kayA prakAranI pravRtti kare che ? jethI Asannasiddhika kahevAya che. te spaSTa karatAM kahe che - Asannasiddhika jIvonuM citta saMsArathI udvigna hovAne kAraNe saMsAranI niSpattinA kAraNabhUta viSayasukhomAM rAga pAmatA nathI, paraMtu saMsAranA kSayanA kAraNabhUta tapa ane cAritra AdimAM udyama kare che arthAt saMsAranA bhAvothI cittano rodha karIne zakti anusAra bAhya-atyaMtara tapa dvArA AtmAne te rIte bhAvita kare che, jethI potAnuM citta anAdikALathI viSayone parAdhIna varte che te AtmAne svAdhIna evA svAmitva-paNAmAM sthira sthiratara thAya. AthI ja zAlibhadrae viSayonuM dAsapaNuM choDIne AtmAno svAmibhAva pragaTa karyo. tema Asannasiddhika jIva zaktinA prakarSathI AtmAno svAmibhAva pragaTa kare che. II9gI avataraNikA : nanu sAmprataM viziSTasaMhananarahitaiH kathamudyatate ? iti yo manyate taM prtyaahavataraNikArya : nanuthI zaMkA kare che - vartamAnamAM viziSTa saMghayaNa rahita evA jIvo vaDe kevI rIte udyama thAya ? e pramANe je mAne che, tenA pratye kahe che - gAthA - hojja va na va dehabalaM, dhiimaisatteNa jai na ujjamasi / acchihisi ciraM kAlaM, balaM ca kAlaM ca soyaMto / / 291 / / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparezabhAlA bhAga-2 | gAthA-291 gAthArtha : dehabaLa hoya athavA na hoya, vRti-mati ane satvathI jo tuM udhama karato nathI, to baLa ane kALano zoka karato cirakALa beTho rahIza. ll291| TIkA:__bhved vA na vA dehabalaM karmAyattatvAt tasya, dhRtirmanaHpraNidhAnaM, matirbuddhiH, sattvaM cetaso'vaSTambhaH, dhRtizca matizca sattvaM ceti dvandvaikavadbhAvastena yadi nodyacchasi tvamiti ziSyazcodyate, tadA AsiSyase sthAsyasi ciraM kAlaM balaM ca zArIraM, kAlaM ca duSpamAlakSaNaM zocana, na zokena kiJcit trANaM dainyavRddhiH kevalamiti / / 291 / / TIkArya : bhavet vA ... vaniita | dehabaLa hoya athavA na hoya; kema ke tenuM karmane AdhInapaNuM che, ghutiHmananuM praNidhAna, mati=buddhi Atmahitane anukULa buddhi, satva=cittano avakhaMbha=mAre mArA AtmAnuM hita sAdhavuM che, evo saMkalpa, dhRti-mati-satva e prakAre dvaekavadda bhAva che tenA vaDe dhRtimati-satva vaDe, jo tuM udhama karIza nahi, e prakAre ziSyane preraNA kare che, to cirakALa baLano zArIrika baLano, kALanotraduSamArUpa kALano zoka karato rahIza, zokathI kaMI rakSaNa thaze nahi, kevaLa dInatAnI vRddhi thaze. 291aaaa bhAvArtha : keTalAka yogya jIvo saMsAranuM svarUpa jANIne kalyANanA artha bane che, paraMtu vicAre che ke vartamAnakALamAM viziSTa saMghayaNa vagaranA evA ApaNAthI te prakArano yatna thaI zake nahi, jethI pUrvanA mahApuruSanI jema hita sAdhI zakIe. A prakAre bhAvana karIne ucita prayatnamAM anutsAhI thAya che ane jIvamAM vartato mohano pariNAma koI nabaLuM AlaMbana laIne jIvane mohane anukULa udyama karavA preraNA kare che. AthI potAnuM dehabaLa nabaLuM che, tema vicArIne dharmamAM nirutsAhI thAya che, paraMtu prAyaH jIvo dhana arjana AdimAM nirutsAhI thatA nathI ane tenI prApti vagara sukhI thavAno anya upAya nathI, tema vicArIne temAM udyamazIla thAya che. evA jIvoe sanmArgamAM kaI rIte udyama karavo joIe, te batAvatAM kahe che - dehabaLa karmane AdhIna che. tethI vartamAnakALamAM koIne adhika hoya, ochuM hoya ke na hoya, topaNa potAnI zakti anusAra moha nAza karavAno pariNAma potAne AdhIna che. mohanAzanA upAyone sUkSma buddhithI jANavAne anukULa yatna karAve tevI mati paNa potAne AdhIna che ane potAnI mati anusAra tattvane jANyA pachI daDha praNidhAnapUrvaka AtmAne tattvathI saMpanna karavA yatna karavo, e prakAranuM sattva paNa potAne AdhIna che. Ama chatAM dhRti, mati ane sattvanuM avalaMbana laIne jo pramAdI jIva yatna Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra pahezabhAlA bhAga-2 / gAthA - 281-282 na kare ane baLa-kALa viSama che, tema zoka karyA kare to manuSyabhava pUro thayA pachI dIrghakALa sudhI manuSyabhava pharI prApta nahi thavAthI dInatA sahita saMsAranA paribhramaNanI prApti thaze, mATe vivekI puruSe viSama baLa-kALamAM paNa dhRti, mati ane sattvanA baLathI ucita udyama karavo joIe. II291 avatarazi : yastu janmAntare punarbAMdhilAbhe sati susAmagryavAptau sadanuSThAnaM kariSyAmo nAdhunA zakyata iti cintayet taM zikSayitumAha avataraziartha : je vaLI janmAMtaramAM phrI bodhilAbha thaye chate susAmagrInI prAptimAM sadanuSThAna karazuM, hamaNAM zakya nathI. e pramANe ciMtana kare tene bodha karAvavA mATe kahe che gAthA : - laddhilliyaM ca bohiM, akariMto'NAgayaM ca patthito I anaM dAI bohiM, labbhisi kayareNa mulleNa ? / / 292 / / gAthArtha : bodhine prApta karIne nahi karato=saphaLa nahi karato ane anAgata anya bodhine prArthanA Darato jyA bhUtyathI tuM prApta rIza ? dAI zab6 asUyAmAM che. // 22 // TIDaza : 'laddhilliyaM ce 'ti labdhAM ca prAptAM ca vartamAnakAlikAM bodhiM jinadharmaprAptimakurvanniti pApakarmaparAdhInatayA sadanuSThAnena saphalAmakurvan, anAgatAM ca bhAvinIM prArthayan anyAM 'dAi'ti nipAto asUyAyAmanye tu vyAcakSate anyAmidAnIM bodhiM kiM lapsyase ? katareNa mUlyena ? | iyamatra bhAvanA - bodhilAbhe sati tapaH saMyamAnuSThAnaparasya pretya vAsanAvazAt tatpravRttireva bodhilAbho'bhidhIyate, tadanuSThAnarahitasya punarvAsanA'bhAvAt kathaM tatpravRttiriti bodhilAbhAnupapattiH / syAdetad-evaM satyasya bodhilAbhasyAsambhava evopanyasto vAsanAbhAvAt, na, anAdisaMsAre rAdhAvedhopamAnenAnAbhogata eva kathaJcit karmakSayatastadavApterlabdhe tu nitarAM yatno vidheyaH ityaidamparyamasyeti / / 292 / / TIDArtha :'ladvilliyaM ce' ityaidamparyamasyeti / / labdha thayelI = prApta thayelI, vartamAnaalIna jodhine = nivadharmanI Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-292 prAptine, nahi karato karmanA parAdhInapaNAthI sadanuSThAna dvArA saphaLatAne nahi karato, anAgata= bhaviSyakALanI, bIjI bodhinI prArthanA karato tAruM zabda sUvA arthamAM nipAta che, anya mate vAraMno artha tAna kahe che, tethI hamaNAM bIjI bodhine prArthanA karato tuM kayA mUlyathI prApta karaze? ahIM A bhAvanA che - bodhino lAbha thaye chate tapa-saMyamanA anuSThAnamAM tatpara jIvane paralokamAM vAsanAnA vazathI tenI pravRtti ja tapa-saMyamanI pravRtti ja, bodhilAbha kahevAya che. tenA anuSThAnathI rahita jIva=tapa-saMyama anuSThAnathI rahita jIvane vaLI vAsanAno abhAva hovAthI kevI rIte tenI pravRtti thAya? arthAt janmAMtaramAM tenI pravRtti thAya nahi, tethI bodhilAbhanI anupapati thAya. A thAya, zuM thAya te spaSTa kare che, A pramANe hote chate A bodhilAbhano asaMbhava ja che; kema ke upasthata vAsanAno abhAva che tapa-saMyama-anuSThAnaparane ja bodhilAbhanI vAsanA paDe che, tevI vAsanAno abhAva che. A prakAranI zaMkAno uttara Ape che - ema na kahevuM; kema ke anAdi saMsAramAM rAdhAvedhanA upamAnathI=rAdhAvedha sAdhanArane AvaData nahi hovA chatAM kyAreka anAbhogathI rAdhAvedha thAya che, tema anAbhogathI koIka rIte karmakSayathI tenI prApti che. vaLI prApti thAya chad=bodhi prApta thaye chate, atyaMta yatna karavo joIe, e prakAre AnuM prastuta gAthAnuM daMparya che. ra92AA bhAvArtha : saMsAramAM jeo gADha karmanA udayavALA che, teone dharmanI sanmukhabhAva thato nathI, paraMtu keTalAka jIvonAM kliSTa karmo alpa thayAM che, tethI upadezAdinA nimittane pAmIne kaMIka dharmane abhimukha manovRttivALA thayA che, ethI vicAre che ke huM bhagavAna pAse bodhilAbhanI prArthanA karIza to mane janmAMtaramAM bodhilAbha maLaze. jenAthI huM saMsArathI nistArane pAmIza, vastutaH bodhilAbha e tattva pratyeno tIvra rAga che ane jene tattva pratye tIvra rAga thayelo hoya te avirata samyagdaSTi hoya ke munibhAvane pAmela hoya topaNa zaktinA prakarSathI sUkSma tattvane jANIne tene AtmAmAM sthira karavA mATe yatna kare to tattvanA pakSapAtanA daDha saMskAra janmAMtaramAM sAthe Ave che. jenAthI pharI bodhi prApta thAya che, je pUrvanA bodhi karatA vizuddhatara haze ane A rIte vizuddha vizuddhatara bodhilAbhanI prApti dvArA saMsArano kSaya thaze. Ama chatAM keTalAka jIvone saMsAranA paribhramaNane joIne bodhilAbha pratye kaMIka ruci thAya che, chatAM viSayonuM AkarSaNa paNa pracura che, tethI vicAre che ke mane bodhilAbhanI ruci thaI che, tethI bhagavAna pAse bodhilAbhanI prArthanA karIne janmAMtaramAM uttama bodhine prApta karIza, jenAthI mArA bhavano kSaya thaze. vartamAnamAM to viSayonA AkarSaNane kAraNe viSayomAM pravRtti kare che ane bodhilAbhanI prArthanAthI saMtoSa mAne che, tevA jIvane graMthakArazrI kahe che - kaMIka bodhine abhimukha jo tAruM citta thayuM che, to bodhine pAmIne bodhinI vRddhine anukULa ucita anuSThAna sevavA dvArA jo tuM bodhine saphaLa karIza nahi to prArthanA mAtrathI bodhinA saMskAro paDatA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-22-263 nathI, paraMtu tattva pratyenA tIvra pakSapAtapUrvaka tattvanA sevanane anukULa zakti anusAra yatna karavAthI AtmAmAM tattvasevananA uttama saMskAro paDe che. jenA vazathI janmAMtaramAM pharI te anuSThAna sevavAne anukULa bhAvo thaze ane jo A bhavamAM evo koI prayatna tuM karIza nahi to bhoganA saMskAro dRDha thayelA hovAthI kayA uttama saMskAronA mUlyathI tuM bodhine prApta karIza ? arthAt prApta karI zakIza nahi. jo ke anAdi saMsAramAM bodhi prApta karanAra paNa jIve pUrvamAM kyAreya bodhi prApta karI nathI, topaNa anAbhogathI bodhilAbhanA bAdhaka karmono kSaya thAya che. jenAthI jIvane tattvane sanmukha pariNAma thAya che. jema rAdhAvedhamAM akuzala paNa jIva rAdhAvedha karavA mATe yatna karato hoya to kyAreka anAbhogathI tenuM tIra rAdhAno vedha karI zake, tema bodhilAbha viSayaka koI prakAranA Uha vagara paNa koI jIvane prAthamika kakSAno tattva sammukha pariNAma thAya che tethI koIne prazna thAya ke jemAM prathama bodhilAbha prApta thayo tema janmAMtaramAM paNa bodhilAbhanI prArthanAthI bodhilAbha thaze tene kahe che. jo jIva mUDha matine vaza mAtra bodhinI prArthanAthI saMtoSa mAne to janmAMtaramAM pharI te bodhinI prApti durlabha bane che ane tevA jIvone upadezakano ucita upadeza prApta thAya to tenAthI ullasita vIryavALA teo jinadharmanA rahasyane jANavA ane sevavA ucita yatna kare to uttara-uttaranA bhavamAM adhika adhika nirmaLa bodhine prApta kare che. je nizcayanayane abhimata apramattabhAvanA munibhAvarUpa bodhinI prApti dvArA saMsArakSayanuM kAraNa banaze, mATe je kaMI aMzathI bodhine abhimukha pariNAma thayo che, tene vartamAnanA yatnathI saphaLa karavo joIe. jethI uttara uttaranA bhavamAM nirmaLa bodhinI prApti dvArA saMsArano zIgha kSaya thAya. ll29zA avataraNikA : bahavazcaivambhUtA ye kimityaahavataraNikArya : ane ghaNA AvA prakAranA jIvo che, jeo zuM kare che ? ethI hita prApta thatuM nathI ? ene kahe che - gAthA : saMghayaNakAlabaladUsamAruyAlaMbaNAI cittUNaM / / savvaM ciya niyamadhuraM, nirujjamAo pamuccaMti // 293 // gAthArtha : saMghayaNa-kALa-baLa-duSamA roganAM AlaMbanone grahaNa karIne sarva ja niyamanI dhurAne jIvo nirudhamathI tyAga kare che. rakSA Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-293-24 TIkA :___ saMhananakAlabaladuSSamArugA''lambanAni gRhItvA, yaduta kimadya kriyate ? nAsti zArIrI zaktiriti saMhananAlambanaM, nAyaM kAlo durbhikSatvAnnAsti balaM mAnasaM dhRtirahitatvAt, tathA duSSamA varttate, kliSTA ceyamAkhyAtA bhagavatA prAgeva, tathA kiM kurmo rogAkrAntA vayam, evambhUtAnyAlambanAnyalIkAvaSTambhAnAdAya, kiM sarvAmeva kartuM zakyAmapi niyamadhurAM saMyamabhArodvahanalakSaNAM nirudyamAt zaithilyAt prakarSeNa muJcanti pramuJcantIti / / 293 / / TIkArya - saMdana .... manuSyantari saMghayaNa-kALa-baLa-duSamA roganAM AlaMbanone grahaNa karIne, kevI rIte AlaMbanone grahaNa karIne ? te kutathI batAve che - atyAre zuM karI zakAya ? zArIrika zakti nathI, e prakAre saMghayaNanuM AlaMbana grahaNa kare che. A kALa nathI; kema ke dubhikSapaNuM che, mananuM baLa nathI; kema ke dhRtirahitapaNuM che ane duSamA sthiti varte che. bhagavAna vaDe pahelAM ja A duSamA sthiti kliSTa kahevAI che ane ame zuM karIe ? ame rogathI gherAyelA chIe, AvA prakAranAM mithyA AlaMbanone grahaNa karIne zuM ? ethI kahe che - sarva ja karavA mATe zakya evI paNa, niyamanI dhurAne=saMyamabhAra vahana karavArUpa dhurAne, virudhamathI=zaithilyathI, prakarSathI tyAga kare che atyaMta tyAga kare che. ll1935 bhAvArtha : jIvamAM gADha mUccha varte che, tyAre to viSayone choDIne AtmakalyANa viSayaka leza paNa vicAra Avato nathI, mAtra bhogavilAsamAM ja jIvana saphaLa jaNAya che. vaLI keTalAka jIvone karmanI kaMIka laghutA thAya to upadezAdine pAmIne AtmakalyANanA artha thAya che, topaNa AtmakalyANano yatna kaSTaprada lAge che, bhogamArga sukhAkArI jaNAya che. tethI potAnA AtmAne ThagIne, saMghayaNa-kALa Adi nabaLAM AlaMbano laIne potAnAthI thaI zake evI paNa niyamanI dhurAne nirudyamathI tyAga kare che. e rIte potAnA AtmAnuM ahita kare che arthAt bhavanA ucchedane anukULa tapa ane saMyamamAM yatna karatA nathI. 23 avataraNikA - buddhimatA punaretadAlocya yad vidheyaM tdaahavataraNikArya :pharI AnuM Alocana karIne buddhimAna puruSe je karavuM joIe tene kahe che - Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 upadezamAlA bhAga-2 | gAjara gAthA - kAlassa ya parihANI, saMjamajogAiM natthi khittAiM / jayaNAe vaTTiyavvaM, na hu jayaNA bhaMjae aMgaM / / 294 / / gAthArtha - kALanI parihAnI che, saMyamane yogya kSetronathI,yatanAthI vartavuM joIe, yatanA aMgano-saMyamarUpa zarIrano, nAza karatI nathI. para94 TIkA : kAlasya vartamAnarUpasya parihANihAsaH cazabdAt tadhAsena dravyakSetrabhAvAnAmapi, ata evAhasaMyamayogyAni na santyadhunA kSetrANi, ato yatanayA AgamoktaguNadoSAzrayaNaparihAralakSaNayA vartitavyaM yApanIyam / yato na hu-naiva, yatanA kriyamANA bhanakti vinAzayatyaGgaM prakramAt saMyamazArIri ra14. TIkArya : vAta.... saMvanArIrImati aa kALanI=vartamAnarUpa kALanI, parihAnI che, ja zabdathI tenA hAsathI dravya-kSetra-bhAvono paNa hAsa che, AthI ja kahe che - hamaNAM saMyamayogya kSetro nathI, AthI yatanAthI=AgamamAM kahevAyelA guNa-doSanA AzrayaNa-parihArarUpa thanAthI=AgamamAM kahevAyelA guNonuM AyaNa ane doSonA parihArathI vartavuM joIe. je kAraNathI karAtI yatanA aMgatotra prakramathI saMyamarUpa zarIrano, vinAza karatI nathI ja. 294 bhAvArtha : pUrvagAthAmAM kahyuM ke saMghayaNa-kALa AdinuM AlaMbana laIne ghaNA sAdhuo nirughama thavAthI niyamadhurAne mUke che. vastutaH buddhimAna puruSe zuM karavuM joIe ? te batAve che - vartamAna kALamAM saMyamane anukULa dravya-kSetra-kALa-bhAvanI prApti nathI arthAt sAdhu nirdoSa rIte AcAro pALI zake tevA saMyamanA upakaraNanI prApti durlabha che. vaLI saMyama sArI rIte pALI zake tevAM kSetronI prApti durlabha che. vaLI atizaya jJAnI je kALamAM vartatA hatA, tevo kALa nathI ane jevA dhRti-baLa Adi bhAvo pUrvanA mahAtmAomAM hatA, tevA vartamAnanA jIvomAM nathI. te sarvanuM samyagu Alocana karIne zAstramAM kahelI paddhatithI kaI pravRtti karavAthI adhika guNa thAya che ane doSanI hAni thAya che, teno nipuNa prajJAthI nirNaya karIne sAdhue vartavuM joIe. jethI saMyamarUpI zarIrano nAza thAya nahi; kema ke saMyama e aMtaraMga guptinA pariNAmarUpa che ane te gupti mATe yatna karavo hoya tyAre te te dravya-kSetrAdi anusAra pakAyanA pAlana viSayaka ucita yatanA karavAthI saMyamano pariNAma rakSaNa pAme Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-294-25 che. jema anukULa dravya-kSetra hoya tyAre paNa jeo pramAdavaza doSonuM AcaraNa kare che, tenA saMyamano nAza thAya che ane pratikULa saMyogamAM doSanuM AzrayaNa paNa adhika doSanA nivAraNa mATe karavAmAM Ave to aMtaraMga zuddha saMyamanA rAgano pariNAma vinAza pAmato nathI, tethI koI sAdhu yatanApUrvaka ucita yatnapUrvaka pravRtti kare to vartamAnamAM paNa saMyamano nAza thato nathI. II294 avataraNikA - sA ca kiM gocarA karttavyetyata aahavatarasikartha: ane te=thatanA kayA viSayavALI karavI joIe ? ethI kahe che - gAthA : samiIkasAyagAravaiMdiyamayabaMbhaceraguttIsu / sajjhAyaviNayatava sattio ya jayaNA suvihiyANaM / / 295 / / gAthArtha - samiti-kaSAya-gArava-Indriya-mada ane brahmacaryanI gutiomAM suvihitonI catanA svAdhyAyavinaya-tapa ane zaktithI pravarte che. IFralpaII. TIkA - samitaya IryAdyAH, kaSAyAH krodhAdayo, gauravANi RddhyAdIni, indriyANi sparzanaprabhRtIni, madA jAtyAdayo, brahmacaryaguptayo vasatyAdyAH, samitayazca kaSAyAzcetyAdi dvandvaH, tAsu tadviSaye, tathA svAdhyAyo vAcanAdiH vinayo'bhyutthAnAdiH tapo'nazanAdi, zaktizcittotsAho'trApi dvandvaH, tatastasmAt svAdhyAyavinayatapaHzaktitazca, etAzcAzritya yatanA karttavyAkarttavyakaraNokaraNarUpA suvihitAnAM sAdhUnAM pravartata iti dvAragAthAsamAsArthaH / / 295 / / TIkArya : samitI ....... samAsArtha / samitio Iyadi che, kaSAyo krodhAdi che, gArava -ddhi Adi che, Indriyo sparzata vagere che, mado jAti Adi mado che. brahmacaryanI guptio vasati Adi che, samitio ane kaSAyo ItyAdino dvanda samAsa che. teomAM-tenA viSayomAM samiti AdinA viSayomAM, suvihitonI yatanA che, ema atraya che ane svAdhyAya vAcanAdi che. vinaya abhyatyAnAdi che, tapa anazana vagere che, zakti cittano utsAha che=nirlepa cita thavA mATe je rIte utsAha rahe te jIvanI zakti che. AmAM paNa= svAdhyAya Adi padomAM paNa, dvanda samAsa che. tenAthI svAdhyAya, Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-25-296 vinaya, tapa, zakti teone AzrayIne suvihita sAdhuonI kartavya-akartavya, karaNa-akaraNarUpa yatanA pravarte che, e prakAre dvAra gAthAno samAsArtha che. pa295 bhAvArtha : pUrvagAthAmAM kahyuM ke kALanI parihAnane kAraNe sAdhue yatanA karavI joIe, tyAM te sthUlathI yatanA bAhya kRtya viSayaka guNadoSamAM vicAraNApUrvaka karAya che. paramArthathI to te te yatanAkALamAM paNa aMtaraMga pariNAma viSayaka yatanA karAya che ane te yatanA suvihita sAdhuo zaktine gopavyA vagara svAdhyAyavinaya-tapa ane karmanAzane anukULa cittanA utsAhapUrvaka kare che. zemAM yatna kare che ? arthAt svAdhyAya Adine AzrayIne zemAM yatna kare che ? ethI kahe che - samiti-kaSAya Adi gAthAnA pUrvArdhamAM batAvelA bhAvo viSayaka yatanA kare che. tethI e phalita thAya ke susAdhuo svAdhyAyAdimAM aMtaraMga rIte te rIte pravarte che, jethI samiti guptino pariNAma atizayita thAya, kaSAyo zAMta thAya, rasagArava, RddhigArava, zAtAgAravanA pariNAmo sparza nahi, indriyo saMvarabhAvavALI thAya, ATha prakAranA mado nimittane pAmIne udbhava pAme nahi. brahmacaryanI gupti daDha-daDhatara thAya. vaLI tene anukULa bAhya AcaraNA karatI vakhate guNa-doSanuM paryAlocana karIne ucita kRtya kare che, temanuM saMyamarUpI zarIra nAza pAmatuM nathI ane jeo vartamAnanA pratikULa dravyakSetranuM Alocana karIne bAhya kRtya viSayaka doSanA parivAra mATe yatanA kare che, nirdoSa vasati mATe zakya yatanA kare che, chatAM svAdhyAyAdimAM yatna karatA nathI athavA svAdhyAyAdimAM yatna kare che, chatAM samiti-guptinA pariNAmo atizaya thAya ke kaSAyo ochA thAya tevo yatna karatA nathI. temanI bAhya yatanA saMyamarUpI zarIranuM rakSaNa karavA samartha thatI nathI. paraMtu jeo prastuta gAthAmAM batAvI che, tevI yatanAnuM pratisaMdhAna karIne viSama dravya-kSetra-kALamAM ucita yatanA kare che, temanuM saMyamarUpI zarIra surakSita rahe che. zilpA avataraNikA : sAmpratamenAmeva pratipadaM vyAcaSTe, tatrAdyaM samitipadaM tAzca pnycaa'tstaavdaadyaamdhikRtyaahavataraNikArya : have AnA ja=pUrvagAthAmAM kahelA samiti AdinA ja, pratyeka padane kahe che - tyAM paheluM samiti pada ane te pAMca che. AthI pahelI samitine AzrayIne kahe che - gAthA - jugamittaMtaradiTThI, payaM payaM cakkhuNA visohito / avvakkhittAutto, iriyAsamio muNI hoi / / 296 / / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 / gAthA-296 gAthArthaH- hava IryAsamitivALA muni yugamAtrAMtara dRSTivALA pade pade cakSuthI vizodhana karatA avyAkSipta upayogavALA hoya che. II26 TIkA H yugamAtramantaramantarAlaM yasyAH sA tathA yugamAtrAntarA dRSTiryasyeti samAsaH / iha cAtidUrAtyAsannanirIkSaNe jantvadarzanAyogAtipravRttidoSAdyugamAtrakSetraniyamanaM, padaM padaM cakSuSA vizodhayan pArzvayoH pRSThatazcopayogaM dadannityarthaH, avyAkSiptaH zabdAdiSu rAgadveSAvagacchannAyukto dharmadhyAnopayuktaH san kiM ?, IraNamIryAgamanamityarthaH, tasyAM samyagitaH IryAsamitaH, ythoktgmnaanuchAthI munirmavatIti radda. TIkArtha H yugamAtra .munirmavatIti|| yugamAtra aMtara=aMtarAla che jene te tevI cheyugamAtrAntarA che, yugamAtrAntarA dRSTi che jene e prakArano samAsa che ane ahIM atidUra ane ati najIkanA nirIkSaNamAM jaMtunA adarzanano yoga hovAne kAraNe ane atipravRtti doSa hovAne kAraNe yugamAtra kSetranuM niyamana che=sAdhu gamanAdi kALamAM yugamAtra kSetrathI dUranuM joIne cAlatA hoya to dUranI sthUla vastu dekhAya, paraMtu gamananA kSetramAM rahelAM jaMtu na dekhAya. tethI jIvarakSA thaI zake nahi ane yugamAtra kSetra karatAM paNa ati najIkanI bhUminuM nirIkSaNa kare to nirIkSaNa karAyelI bhUmi karatAM adhika nahi jovAyelI bhUmimAM gamana karavArUpa atipravRtti doSa prApta thAya. AthI sAdhu dRDha praNidhAnapUrvaka yugamAtra kSetranuM nirIkSaNa kare tevuM niyamana che, yugamAtrAMtara dRSTivALA sAdhu pade pade cakSuthI vizodhana karatA=banne bAjuthI ane pAchaLathI upayogane ApatA=gamanakALamAM yugamAtra bhUmine cakSuthI jotA hoya te vakhate banne bAjuthI koI jIva te kSetramAM AvIne paDe athavA paga nIce mRtyu pAme tenA rakSaNa mATe mananA dRDha vyApArapUrvaka yugamAtra bhUmine jotA, avyAkSipta=indriyonA zabdAdi viSayomAM rAga-dveSane nahi pAmatA arthAt gamanakALamAM sUkSma paNa rAga-dveSane vaza indriyonA viSayone grahaNa karavAmAM avyApAravALA Ayukta=dharmadhyAnamAM upayukta=gamanakALamAM sarva jIvo pratye zamabhAvanI vRddhi thAya e prakAre upayogavALA, IraNa IrthA=gamana, temAM samyag itaH=rahelA, IryAsamita che=yathokta gamananuM anuSThAna karanArA muni hoya che. / / 296 // bhAvArtha: saMyamavRddhinA prayojanathI za2I2ne mATe koI kRtya karavuM Avazyaka jaNAya tyAre ja sAdhu gamananI pravRtti kare che ane te samaye saMkalpa-vikalpavALA manathI pravRtti nathI karatA, paraMtu SaTkAyanA pAlananA ..... Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GO upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-290-20 adhyavasAyapUrvaka gamana kare che, tyAre temano upayoga yugamAtra kSetrane jovAmAM pravarte che. banne bAjuthI jIva Ave che ke nahi te joIne tenuM paNa rakSaNa thAya te prakAre upayukta thaIne gamana kare che. vaLI cakSuthI bhUmimAM upayoga hoya tyAre paNa anAdi abhyAsane kAraNe aMtaraMga pariNati rAga-dveSanI vartatI hoya to vacce vacce te indriyonA viSayomAM upayoga jAya che. jethI IryAsamitimAM daDha upayoga raheto nathI, tenA nivAraNa mATe kaSAyanA saMvarapUrvaka gamana kare che. vaLI dharmadhyAnamAM upayukta chatAM gamana kare che arthAtu koI jIvane pIDA na kare tevA dayALu cittanI vRddhi thAya, te prakAre upayukta thaIne gamana kare che. A prakArano munino IryAsamitino pariNAma che. anyathA te te kRtyomAM sAmAnyathI yatanA hoya to paNa sAdhunA cittamAM vartato aMtaraMga sUkSma mohano saMcAra sAdhunI indriyone viSayomAM pravartAve che, evA sAdhuo yatanAparAyaNa nathI. 29phA avataraNikA: adhunA bhaassaasmitimurriikRtyaahavataraNitArtha :have bhASAsamitine AzrayIne kahe che - gAthA - kajje bhAsai bhAsaM, aNavajjamakAraNe na bhAsai ya / vigahavisuttiyaparivajjio ya jai bhAsaNAsamio // 297 / / gAthArtha : kArya hote chate anavadha bhASA bole che ane kAraNa nahi hote chate bolatA nathI ane vikathAvizrotasikAthI rahita yati bhASA samitivALA hoya che. ra97 TIkA - kArye jJAnAdiviSaye bhASate bhASAM, tatrApyanavadyAmapApAm, akAraNe punarniSprayojanaM na bhASate ca na jalpatyeva, ata evAha-vikathA strIkathAdiH, vizrotasikA duSTAntarjalparUpA, tAbhyAM pari samantAd varjito vikathAvizrotasikAparivarjitaH, cazabdAt SoDazavacanavidhijJazca yatiH sAdhuH bhASaNaM bhASaNA vAk tasyAM samito bhASaNAsamita iti / / 297 / / TIkArya : zArve.... khASaVImita tti | kArya hote chate=jJAnAdi viSayarUpa kArya hote chate, bhASAne bole che. tyAM paNa jJAnAdi viSayarUpa kArya hote chate paNa, anavadyA=apApA, bhASAne bole che. kAraNa Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-296-297 - nahi hote chate=niSprayojana vaLI, bolatA nathI ja=sAdhu bolatA nathI ja, AthI ja kahe che vikathA=strIkathA Adi, vizrotasikASTa aMtarjalparUpa bhASA, te bannethI parivajita=vikathA viznotasikAthI rahita muni hoya che, ca zabdathI soLa prakAranI vacana vidhine jANanAra yati=sAdhu, bhASaNaM=bhASaNA=vANI, temAM samita bhASA samitivALA che. ||297nA 1 bhAvArtha : sAdhu saMyamavRddhinA prayojana sivAya bole nahi ane bole to sAvagha nahi, paraMtu saMyamanuM poSaka hoya tevuM ja bole. AthI ja gItArtha sAdhue anya sAdhune koI kRtya karavAnuM kahevAnuM prayojana hoya, tyAre paNa ucita yatanAnI spaSTatA vagara mAtra te kRtya karavAnuM kahe to te kRtya jJAnAdi viSayaka hovA chatAM sAvadya bhASArUpa bane; kema ke te kRtya te sAdhu ayatanAthI kare tethI AraMbha-samAraMbha thAya, tene anukULa te gItArtha sAdhunuM sUcana hovAthI jJAnAdi prayojanathI bolAyelI te sAvadya bhASA che. AthI sAdhu utsargathI gRhasthane koI kArya karavAnuM kahe nahi; kema ke te vacanaprayoga gRhasthanA sAvagha pariNAmano pravartaka bane. tethI jJAnAdi prayojanathI paNa bhASAsamitivALA sAdhu anavadya bhASA bole che. vaLI saMyamavRddhinuM prayojana na hoya tevA kRtya viSayaka sAdhu kyAreya bole nahi. AthI vikathA ane visrotasikA rahita=mokSamArgathI viparIta cittamAM aMtarjalpa rUpe pravartatI pariNatithI rahita, sAdhu bole che te bhASAsamitivALA che. tethI sAdhunA cittamAM prayojana vagaranI je aMtarjalparUpa vicAraNA cAlatI hoya tenA nivAraNa mATenA prayatna vinA sAdhu prayojanathI bolatA hoya topaNa bhASAsamitivALA nathI, mATe aMtaraMga zubha pariNAmapUrvaka cittane vikathA-visrotasikA pariNatithI rahita nirmaLa karIne dharmadhyAnane anukULa citta pravarte te rIte yatna karavo joIe ane tevA susAdhu saMyamanA prayojanathI yatanApUrvaka bole bhASAsamiti che. TIkAmAM kahyuM ke soLa prakAranA vacananI vidhine jANanAra sAdhu bhASAsamitithI bole che, tethI sAdhue bhASA kevI bolavI joIe, kyAre bolavI joIe ? sva-paranA upakAranuM prayojana na hoya tyAre mauna rahIne AtmakalyANa sAdhavuM joIe vagere vizeSa svarUpa upAdhyAya yazovijaya mahArAjanA racelA bhASArahasya nAmanA graMthathI jANavuM. saMkSepathI e prApta thAya ke vacanaguptino bhaMga na thAya te rIte sAdhu atyaMta vivekapUrvaka vacana bole te bhASAsamiti che ane bolavAnA kALamAM kyAMya aMtaraMga rAgAdi bhAvo ullasita na thAya, paraMtu vItarAgatAne abhimukha saMvarabhAva atizaya atizaya thAya, te prakAranA upayogapUrvaka bhASA bolAtI hoya to vacana guptino bhaMga thAya nahi. anyathA satya vacana bolatI vakhate paNa kAyakaluSa jIva vacana guptivALo nahi hovAthI yathArtha vacana bolavA chatAM karma bAMdhe che. II297nA avataraNikA :sAmpratameSaNAsamitimurarIkRtyAha Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 upadezamalA bhAga-2Tgara avatarazikSArtha :have eSaNAsamitine AzrayIne kahe che - gAthA: bAyAlamesaNAo, bhoyaNadose ya paMca sohei / so esaNAe samio, AjIvo anahA hoi // 298 / / gAthArtha: beMtAlIsa eSaNAone AdhAkarma Adi beMtAlIsa doSone, ane pAMca bhojananA doSone je zodhana kare te eSaNAsamitivALA sAdhu che, nahi to AjIvI thAya che=liMga upajIvaka thAya cha. // 28 // TIkA: dvicatvAriMzadeSyate anviSyate piNDo yakAbhistA eSaNA AdhAkarmAdikA doSAH sAmAnyavyutpattyA gRhyante / tatrodgamadoSAH SoDaza te cAmI AhAkammuddesiyapUiyakamme ya mIsajAe ya / ThavaNA pAhuDiyAe, pAoyarakIyapAmicce / / 1 / / pariyaTTie abhihaDe, ubbhinne mAlohaDe ya acchijje / aNisiDhe jhoyarae solasame piMDoggame dosA / / 2 / / utpAdanAdoSA api SoDaza, te cAmIdhAI dUinimitte, AjIvavaNImage tigicchA ya / kohe mANe mAyA lobhe ya havaMti dasa ee / / 3 / / puT ipacchAsaMthava, vijjAmaMte ya cunnajoge ya / uppAyaNAya dosA, solasame mUlakamme ya / / 4 / / eSaNAdoSAH daza, te caitesaMkiyamakkhiyanikkhittapihiyasAhariyadAyagummIse / apariNayalittachaDDiya, esaNadoSA dasa havaMti / / 5 / / ete sarve'pi mIlitA dvicatvAriMzadeSaNA uktAH, makArastvAgamI, tathA bhojanadoSAMzca paJca zodhayatyakaraNena yo muniste te cAmI Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-298 saMjoyaNA pamANe iMgAle dhUmakAraNe ceva tti / sa sAdhureSaNAyAM samita ityucyate / AjIvI liGgopajIvako veSaviDambako'nyathA etadvaiparItye bhavati guNazUnyatvAditi / / 298 / / TIkArya : vistArita ... IcittAhiti | icchAya che.=anveSaNa karAya che, piMDa jenA vaDe te eSaNAo beMtAlIsa che=AdhAkamadi doSo sAmAnya vyutpattithI grahaNa karAya che, tyAM=beMtAlIsa doSomAM, uddagamadoSo soLa che ane te A che - AdhAkarma, zika, pUtikarma, mizrajAta, sthApanA, prAbhRtika, prAduSkaraNa, krIta, prAmitya, parivartita, abhyAhata, ubhinna, mAlApahata, Acchedya, atisRSTi ane soLamo adhyavapUraka doSa che. II1-rA utpAdavAdoSo paNa soLa che ane te A che - dhAtrI, dUtI, nimitta, AjIva, vakIpaka, cikitsA, krodha, mAna, mAyA, lobha A dasa che. pUrva saMstava, pazcAt saMstava, vidyA, maMtra, cUrNa, yoga ane soLamo mULa karma utpAdanAnA doSo che. 3-4 eSaNAnA doSo daza che ane te A che - zaMkita, prakSita, vikSipta, pihita, saMhata, dAyaka, unmizra, apariNata, lipta, chadita eSaNAnA doSo daza che. pA. A sarve paNa maLelI betAlIsa eSaNAo kahevAI, nakAra vaLI Agamika =gAthAmAM vAvAna pachI ja kAra che te Agamika che. ane pAMca bhojananA doSone je sAdhu akaraNathI zodhana kare che. te A che - saMyojanA, pramANa, aMgAradoSa, dhUmadoSa, kAraNa. tti uddharaNanI samApti arthe che. te sAdhu eSaNAmAM samita che. e pramANe kahevAya che. anyathA AnA viparItapaNAmAM, AjIvI=liMga upajIvaka-veSaviDaMbaka che; kema ke guNazUnyapaNuM che. ll298 bhAvArtha : jema gRhasthane karmAdAnanA tyAgapUrvaka nyAya sadAcArathI ucita AjIvikA che ane te rIte jIvanAra gRhastha dharmano adhikArI bane che, tema sAdhunA jIvanamAM beMtAlIsa doSothI rahita nirdoSa bhikSA sadAcArayukta AjIvikArUpa che ane mAMDalInA pAMca doSonA parihArathI te nirdoSa bhikSA paNa saMyamavRddhinuM kAraNa bane che. tethI je sAdhu bhikSAcaryAnA beMtAlIsa doSo ane bhojananA pAMca doSonA pAramArthika svarUpanA bodhapUrvaka saMyamavRddhi mATe bhikSA lAvavA yatna kare che, teo eSaNA samitivALA che. zarIranuM saMghayaNa ane kALadoSane kAraNe saMyamano nirvAha na thato hoya to AtmavaMcanA karyA vagara paMcaka hAnithI ucita yatanA kare che ane zuddha AcAra pALavAnA arthI che, teo eSaNA samitivALA che. jema koI vivekI zrAvakane karmAdAna vagara AjIvikA thaI zake tema na hoya to karmAdAnanA vAstavika svarUpane Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-298-219 jANIne zakya parihAra karavA yatna kare to zuddha AcArothI AjIvikA karavAnI tenI vRtti che, tethI kadAca azakya parihArarUpe karmAdAna seve topaNa zrAvakapaNuM nAza pAmatuM nathI. tema je sAdhu dezakAlane kAraNe piMDavizuddhinA je doSo che, tenA parivAra mATe zakya yatna karyA pachI saMyama pAlana mATe AhArAdinI ati AvazyakatA jaNAya ane zuddhinI prApti na hoya tyAre zakya ucita yatanApUrvaka doSono parihAra kare to te sAdhu eSaNA samitivALA che, anyathA liMga upajIvaka che arthAt sAdhuveSanI viDaMbanA karanAra che; kema ke bhagavAnanA vacanAnusAra zuddha jIvana jIvIne guNavRddhi karavAnA arthI nathI, mATe eSaNA samitivALA nathI. A rIte bhAvana karIne sAdhue eSaNA samitimAM apramAda karavo joIe.li298A avataraNikA : idaaniimaadaannikssepnnaasmitimaahavataraNikArya :have AdAna nikSepaNA samitine kahe che - gAthA - pubbiM cakkhuparikkhiyapamajjiyaM jo Thavei giNhai vA / AyANabhaMDanikkhevaNAe samio muNI hoi / / 299 / / gAthArtha : pahelAM cAthI parIkSA karIne pramArjana karIne je sAdhu mUke che athavA grahaNa kare che, te muni AdAnamaMDa nikSepaNA samitivALA che. ll299II TIkA - pUrva prathamaM 'cakkhu' tti cakSuSA parIkSyA'valokya pradezaM pramRjya rajoharaNena yaH sAdhuH sthApayati bhAjanAdikaM gRhNAti vA tathaiva, sa kim ? AdAnena saha nikSepaNA AdAnanikSepaNA bhANDasyopakaraNasyAdAnanikSepaNA bhANDAdAnanikSepaNA, gAthAyAM tu bhANDazabdasya madhyanipAtaH prAkRtazailyA, tasyAM samito munirbhavati / / 299 / / TIkArya : pUrva munirmavati / pUrvamAM pahelAM, cakSuthI pradezanuM avalokana karIne rajoharaNathI pramArjanA karIne je sAdhu bhAjanAdi sthApana kare che athavA te pramANe ja grahaNa kare che. te sAdhu zuM? ethI kahe che - AdAnathI sahita nikSepaNA AdAta nikSepaNA, bhAMDatIvraupakaraNanI, AdAna Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upazAmAlA bhAga-2/ gAthA-299-300 vikSepaNA bhAMDAdAna vikSepaNA, temAM samita muni thAya che. gAthAmAM vaLI bhAMDa zabdano madhyamAM nipAta prAkRta zailIthI che. 299 bhAvArtha - je sAdhu zamabhAvanA pariNAmavALA che, teo badhA jIvone potAnI tulya jonArA che. tethI koI jIvane leza paNa pIDA na thAya, te mATe apramAdathI yatna kare che. jema kAMTAvALI bhUmi hoya tyAre potAne kAMTA na lAge te mATe gRhastha upayogapUrvaka cAle che, tema jagatamAM sUkSma jIvo ghaNA che ane badhA jIvo potAnA AtmA tulya che, tethI te jIvone pIDA na thAya te mATe atyaMta dayALu sAdhu dharmanA upakaraNane saMyamanA prayojanathI grahaNa kare tyAre prathama cakSuthI samyam avalokana kare, tyArapachI tene grahaNa kare, jethI grahaNa karavAnA sthAne koI sUkSma jaMtu hoya to mRtyu pAme nahi. vaLI cakSuthI joyA pachI te vastu upara sUkSma jaMtu hoya ane cakSugocara na thAya to grahaNa karavAthI tenuM mRtyu ke pIDA thaI zake tenA parivAra mAre rajoharaNathI pramArjana kare che. tyArapachI grahaNa kare che ane grahaNa karAyelA te bhAjanAdi bhUmi upara mUkavAno prasaMga hoya tyAre cakSuthI bhUmine joIne tyArapachI pramArjana karIne te vastune mUke che ane jeo te prakAre upakaraNane grahaNa karavAnA ane mUkavAnA kALamAM cakSuparIkSaNa ane pramArjanA viSayaka ucita vyApAravALA che, teo ja AdAnabhaMDanikSepaNa samitivALA che. 29 avataraNikA : adhunA pnycmsmitimdhikRtyaahavataraNikArya :have pAMcamI samitine AvIne kahe che - gAyA - uccArapAsavaNakhelajallasiMghANae ya pANivihI / suviveie paese, nisiraMto hoi tassamio // 300 / / gAthArtha : uccAra, prazravaNa, khela, jala=dehano mala, siMghAnaka nAsikAno mela ane prANIonA bhedone suvivecita pradezamAM pariSThApana karato te samitivALo thAya che pariSThApanA samitivALo thAya che. 300II TIkAH uccAraH prISaM prasravaNaM mUtraM, khelaH zleSmA, jallo dehamalaH, siMhAnako nAzikAmalaH, uccArazca prazravaNaM cetyAdidvandvaH, tAn, cazabdAdatiriktA'zuddhabhaktapAnopakaraNAni ca prANividhIn Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 gAthA-yo jantubhedAnanekAkArAn kathaJcidupakaraNAdAvApatitAn suvivecite pradeze niHsRjana pariSThApayan bhavati tatsamitaH pariSThApanAsamita iti / iha ca suvivikte sthAne sthAvarajaGgamajanturahite pradeze iti vaktavye suvivecite yaduktaM tatsavivikte'pi svayamasuvivecite cakSuSA rajoharaNena ca pariSThApayanna tatsamita iti jJApanArtham / / 300 / / TIkArya : kyAra: ... sApanArtham | uccAra=purISa=viSTA, prazravaNa-mUtra, khela glekha, jalla-dehano mala, siMghAnaka=nAsikAmala, uccAra, prazravaNa ItyAdi dvanda samAsa che, tene suvicita pradezamAM paraThavatA sAdhu samita thAya che, ema anvaya che, zabdathI atirikta azuddha bhakta-pAna upakaraNanuM grahaNa che, prANividhine koIka rIte upakaraNAdimAM AvI paDelA aneka prakAranA jetunA bhedone suvicita pradezamAM tyAga karatA=paraThavatA sAdhu, te samitivALA=pariSThApavA samitivALA thAya che ane ahIM suvivikta sthAnamAM=sthAvara-jaMgama jaMtuthI rahita pradezamAM, e pramANe vaktavya horsa chata=suvicita pradezamAM e pramANe je kahevAyuM, te suvivikta paNa pradezamAM svayaM cAthI asuvicitamAM ane rajoharaNathI asuvicitamAM pariSThApana karatA sAdhu te samitivALA nathI, tema jaNAvavAne mATe che. 300 bhAvArtha : susAdhu sarva jIvo pratye Atmatulya buddhivALA hoya che. tethI potAnA zarIranA malAdinA tyAgamAM paNa koI jIvonI hiMsA na thAya tevI sarva ucita yatanA kare che. tethI je sAdhu zarIranA koIpaNa malAdine paraThavatAM pUrve te bhUmi jaMturahita che ke nahi tenuM samyagu parIkSaNa kare che. tyArapachI cakSuthI koI jIvajaMtu tyAM nathI tenuM avalokana kare che. tyArapachI rajoharaNathI samyagU pramArjana kare che, tyArapachI te malAdi paraThave che, te sivAya AhAramAM atirikta ke azuddha bhakta-pAna prApta thayAM hoya ke azuddha upakaraNa prApta thayAM hoya tene yatanAthI paraThave che. vaLI potAnA upakaraNamAM koI jIva pravezI gayo hoya tene paNa yatanAthI ucita sthAne paraThave che. jethI tenA nimitte koI anya jIvano vadha thAya nahi, A rIte je sAdhu aMtaraMga rIte dayALutA ane bahiraMga rIte yatanApUrvaka pAriSThApanikA kriyA kare che, te pAriSThApanikA samitivALA che. A pAMceya samitimAMthI koIpaNa samitinA pAlanakALamAM sAdhu avazya guptivALA hoya che. tethI pAMceya samitimAMthI je vakhate je samitinuM prayojana hoya te samitinA pAlana dvArA guptinI atizayatAne kAraNe saMvarabhAvanI vRddhi kare che, tenAthI zamabhAvanA pariNAmarUpa saMyamanA kaMDakonI vRddhi thAya che. IB0nA Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-301 avataraNikA : gataM samitidvAram adhunA kaSAyadvAraM vivarItukAmasteSAM tajjAtIyAnAM ca duSTatAbhidhAyikAM pratidvAragAthAmAha 37 avataraNikArtha : samitidvAra pUruM thayuM, have kAyadvArane kahevAnI icchAvALA graMthakArazrI tenI=kaSAyonI ane tenA jAtionI duSTatAne kahenArI pratidvAra gAthAne kahe che gAthA koho mANo mAyA, lobho hAso raI ya araI ya / sogo bhayaM durguchA, paccakkhakalI ime savve // 301 / / gAthArtha H krodha, mAna, mAyA, lobha, hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA A badhA dekhAto kajiyo che. II301|| TIkA H krodho mAno mAyA lobho hAso ratizcAratizca zoko bhayaM jugupsA, kiM ? pratyakSakalayaH kalahahetutvAdupalakSaNaM cedaM sarvAnarthahetutAyAH ime'nantaroktAH sarva iti / / 301 / / TIkArya - krodho sarva prakRti / / krodha, mAna, mAyA, lobha, hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA zuM che? ethI kahe che pratyakSa kali che; kema ke kalahatuM hetupaNuM che ane A=krodhAdi pratyakSa kali che e, sarva anarthahetutAnuM upalakSaNa che. A=anaMtaramAM kahevAyelA sarva pratyakSa kali che ema anvaya che. II301I bhAvArtha: AtmAmAM vartatA krodhAdi cAra kaSAyo ane hAsyAdi cha nokaSAyo pratyakSa kajiyA che. jema koInI sAthe kalaha thAya tyAre kalaha karanArA jIvo asvasthatAne anubhave che, tema kaSAya-nokaSAyano pariNAma AtmAnI svasthatAno bhaMjaka che. joke upayogamAM sarva jIvane kaSAya-nokaSAya sUkSma rIte bahulatAe pravartatA hoya che. phakta mahAtmAo kaSAya-nokaSAyathI viruddha kSamAdi bhAvomAM dRDha praNidhAnapUrvaka upayukta hoya tyAre ja te kaSAyo-nokaSAyo kaMIka tirodhAna avasthAmAM hoya che. tenAthI AtmAmAM te prakAranI asvasthatArUpa kalaha thato nathI, paraMtu kalaha karavAnA svabhAvavALA jIvone kalaha ka2vo prakRtirUpa hoya Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-301, 301-303 che. tethI kalaha karatI vakhate pote asvastha che, tema pratIta thatuM nathI, paNa prasaMge prasaMge sahajabhAvathI kalaha kare che, tethI jIvo bAhya nimittone pAmIne krodhAdi cAra kaSAyomAMthI koIka kaSAyanA upayogavALA hoya che ane te kaSAyane anurUpa hAsyAdi nokaSAyano upayoga pravarte che. vaLI A kaSAya-nokaSAyano upayoga anubhavakALamAM to AtmAnI kalaharUpa asvasthatA karanAra che, paraMtu saMsAramAM durgationI prApti, azAtAnI prApti, aneka upadravonI prAptinuM kAraNa paNa che, tethI jIva mATe ekAMte anarthakArI bhAvo che, chatAM jIvone te bhAvono ja atiabhyAsa che. tenAthI viruddha kSamAdi bhAvono abhyAsa prAyaH nathI, tethI kalahakArI ane anarthanI paraMparAne karanArA kaSAya-nokaSAyanA bhAvomAM jIvo prAyaH varte che. IIB01aaaa avataraNikA : sAmprataM tattvabhedaparyAyAkhyeti nyAyAt tAvat krodhaparyAyAn sdossaanaacsstteavataraNikArya : have tattva-bheda-paryAyathI vyAkhyA che, e prakAranA vyAyathI doSa sahita krodhanA paryAyone kahe che - bhAvArtha - gAthA-301mAM kaSAya dvArA kahevAno prAraMbha karyo, tyAM kaSAyanA bhedo krodha-mAna Adi batAvyA. te bhedarUpe kaSAyanA lakSaNanuM kathana che. tethI lakSaNarUpa tattvathI vyAkhyA thaI. vaLI te kaSAyonA krodha-mAnamAyA Adi sarva bhedo che, tethI bhedathI paNa vyAkhyA thaI. have kaSAyonA paryAyonI vyAkhyA karavI joIe, e prakAranA nyAyathI prathama doSa sahita krodhanA paryAyone kahe che - gAthA : koho kalaho khAro, avarupparamaccharo aNusao ya / caMDattaNamaNuvasamo, tAmasabhAvo ya saMtAvo // 302 / / gAthArtha : krodha, kalaha, khAra, paraspara (para upara) matsara, anuzaya, caMDava, anupazama, tAmasabhAva ane saMtApa. 30 TIkA : krodhaH kalahaH kSAraH parasparamatsaro'nuzayazca caNDatvamanupazamastAmasabhAvazca santApa iti / / 302 / / TIkArya : jo ... sattApa ! krodha, kalaha, kSAra, paraspara (para upara) matsara, anuzaya, caMDatva, anupazama, tAmasabhAva ane saMtApa. m30rA Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2T gAthA-02-303 gAthA - nicchoDaNa nibbhaMcchaNa, niraNuvattittaNaM asaMvAso / kayanAso ya asammaM, baMdhai ghaNacikkaNaM kammaM / / 303 / / gAthArtha - nichoTana, nirbharsana, niranuvartitva, asaMvAsa, kRtanAza, asAmya (Ane Acarato jIva) ghana cIkaNAM karma bAMdhe che. ll303ll TIkA : nizchoTanaM nirbhartsanamanusvAralopAniranuvartitvam asaMvAsaH kRta-nAzazcAsAmyam etAnyapi krodhazabdenocyante tatkAryatvAt, phale hetUpacArAdetAnyAcaran janturbadhnAti 'ghaNacikkaNaM' gADhaM nivi # jJAnAvirati pArU0rUA TIkArya : nicchanna ... nAnAvarAri I tirachoTA=aMgulIthI tarjana, nirbharjana gAthAmAM anusvArano lopa che, niranuvatitva, asaMvAsa=krodhane kAraNe tenAthI dUra rahevuM te, kRtanAza=karelA kAryano krodhathI nAza karavo, asAmya=sAya pariNAmano abhAva, Ao paNa krodha zabdathI kahevAya che; kema ke tenuM kAryapaNuM che=dodhanuM kAryapaNuM che, mATe krodhanA phalamAM hetunA upacArathI krodha kahevAya che. A badhAne Acarato jIva ghana cIkaNAM kama=gADha nibiDa jJAnAvaraNI Adi karmone bAMdhe che. 303 bhAvArtha : jIvamAM krodhano pariNAma taratamatAthI aneka prakAre pragaTa thAya che. tenA kAraNe krodha aneka prakAranA kAryarUpe abhivyakta thAya che ane te kAryakALamAM krodhano svabhAva ja vizeSarUpe anuvartana pAmato hoya che. jemAM sAmAnyathI koIne koI pratye krodha thAya, tyAre cittamAM te prakArano aMta:tApano pariNAma thAya che ane vizeSa nimittane pAmIne kalaharUpe abhivyakta thAya che, tyAre te kalahakALamAM paNa cittamAM krodhano pariNAma varte che. vaLI koIne krodha thayA pachI tenA pratye khAra rahe che arthAt saMyoga Avaze. to huM tene barAbara herAna karIza, te prakAranA cittanA khArane dhAraNa kare che, te paNa aMtaramAM thayeluM krodhanuM kAryavizeSa che. koIkanA upara matsara thAya te paNa krodhanuM kArya che; kema ke bIjAnI saMpatti joIne ke bIjAnA Adara-satkArAdi joIne matsara thAya che, tyAre cittamAM te bhAvo pratye krodhano pariNAma anusUtarUpe che, tenA kAryarUpe bIjA upara matsara thAya che. TIkAmAM paraspara matsara lakhyuM che, te sthAne para upara matsara e pramANe pATha hovAnI saMbhAvanA che. vaLI anuzaya e paNa krodhano ja te prakArano pariNAma vizeSa che. caMDatva e paNa krodhanuM ja viziSTa ugra svarUpa che. anupazamatattvanI bhAvanAthI Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-302-303, 304-305 krodhano pariNAma upazama pAmyo na hoya tyAre nimittane pAmIne pratikULa bhAvo pratye alpa ke adhika aruci thAya che, te anupazama che. vaLI tamasabhAva e gussAne kAraNe cittamAM vyApta thayelo aMdhakArano pariNAma che, te kArya akAryano vicAra karavAmAM bAdhaka che. koIka vastunA vinAzane kAraNe ke anya kAraNe cittamAM je saMtApa thAya che, te paNa krodhano vizeSa prakArano pariNAma che. koI pratye krodha thayo hoya tenA kAraNe AMgaLIthI tarjanA kare te krodhanI abhivyakti rUpa nizchoTana jIvano pariNAma che. nirbharjana e krodhanI ugratAne kAraNe koIkane utArI nAkhavAne anukULa ceSTAvizeSa che. koIka pratye krodha thayo hoya tethI pUrvamAM tenuM anuvartana karato hoya teno tyAga karIne niranuvartana kare te paNa krodhanuM kArya che. koIka sAthe pUrvamAM saMvAsa hoya, paraMtu krodhane kAraNe tenAthI dUra rahe te paNa krodhanuM kArya che. koIke koIka kArya karyuM hoya athavA svayaM koI kArya karyuM hoya ane gusso Ave tyAre te kAryano nAza kare te paNa krodhajanya kRtya che. tethI krodhano paryAya che, asabhyabAhya padArtho pratye cittanI sAmyavRtti nahi hovAthI indriyone pratikULa bhAvomAM kaMIka aruci thAya te asAmyarUpa krodhano pariNAma che. A sarva krodhanA ja pariNAmo che ane te pariNAmamAM vartato jIva jJAnAvaraNI Adi karmone bAMdhe che; kema ke ajJAnanA nimitte kaSAyo thAya che ane kaSAyanA prakarSathI gADha jJAnAvaraNImohanIya Adi karmo bAMdhe che, eTaluM ja nahi paNa durgatinI prAptinuM kAraNa bane tevAM kliSTa azAtAvedanIya karmone paNa bAMdhe che. ||302-303|| avataraNikA : mAnaparyAyAnAha avataraNikArtha : mAnanA paryAyavAcI zabdone kahe che gAthA = - mANo mayahaMkAro, paraparivAo ya attaukkariso / paraparibhavo viya tahA, parassa niMdA asUyA ya / / 304 / / gAthArtha H mAna, mada, ahaMkAra, paraparivAda, AtmautkarSa, paraparibhava paNa, te pramANe paranI niMdA ane asUyA. ||304]] TIkA mAno mado'haGkAraH paraparivAdazcAtmotkarSaH paraparibhavo'pi ca tathA parasya nindA'sUyA 2 ||4|| Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 gAthA 304 305 TIkArya - mAno nindrADasUvA = / / mAna, mada, ahaMkAra, paraparivAda, AtmautkarSa, paraparibhava paNa, tema paranI niMdA ane asUyA. / / 304|| gAthA = hIlA nirovayArittaNaM, niravaNAmayA aviNao ya / paraguNapacchAyaNayA, jIvaM pADaMti saMsAre / / 305 / / 101 gAthArtha H hIlA=hIlanA, nirupakArIpaNuM, niravanAmatA ane avinaya, bIjAnA guNo DhAMkavA jIvane saMsAramAM pADe che. II305II TIkA hIlA nirupakAritvaM niravanAmatA avinayazca paraguNapracchAdanatA, etAnyapi mAnadhvaninA'bhidhIyante pUrvoktayukteH etAni ca kriyamANAni jIvaM pAtayanti saMsAre iti / / 305 / / TIkArtha H hIlA saMsAre kRti / / hIlA=hIlanA, nirupakArIpaNuM, niravanAmatA, avinaya ane bIjAnA guNone DhAMkavA Ao paNa pUrve kahevAyelI yuktithI mAna zabdathI kahevAya che, mAnanAM kAryo che mATe mAnanA lamAM hetunA upacArathI mAna kahevAya che ane karAtA evA Ao jIvane saMsAramAM pADe che. / / 305aa bhAvArtha: mAna e jIvano kaSAyano pariNAma che. jIva guNavAna pratye namra thayela nathI, tethI potAne prApta thayela tuccha zaktiomAM potAne kaMIka mAne che. tethI bIjA karatAM potAne adhika mAnIne mAna-kaSAyathI pIDita thAya che. te mAna ja prasaMge mada karAve che, tyAre vyaktarUpe bIjA karatAM huM adhika chuM, tema mAnIne bIjAne hIna jovAmAM teno upayoga pravarte che. vaLI te mAna ja kyAreka ahaMkArarUpe pravarte che arthAt huM karuM e barAbara che, sAcuM che ityAdi bhAvo karIne potAnA tuccha bhAvomAM ahaMkAra kare che. AthI koIka graMtha pote karyo hoya, temAM nipuNatAyukta padArthanuM nirUpaNa na hoya topaNa A graMtha pote karyo che, ityAdi ahaMkArane vaza sarva pAse abhivyakti kare che. vaLI mAna-kaSAyane vaza bIjAnA parivAdane kare che. bIjAne hIna dekhADI potAnuM Adhikya vyakta kare che. vaLI potAno utkarSa, satya ke asatya loko AgaLa kahIne mAna-kaSAyane dRDha kare che. vaLI mAna-kaSAyane vaza bIjAno paribhava kare che arthAt AnAmAM kAMI kuzaLatA nathI ityAdi kahIne pote kuzaLa che, tema sthApavA yatna kare Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 upadezamAlA bhAga-2gAthA-304-305, 301-307 che ane mAna-kaSAyane vaza paranI niMdA kare che. jo ke niMdA krodha-kaSAyano bheda che, topaNa mAnamAMthI koThela che, mATe mAnanuM kArya che. vaLI mAnI hovAne kAraNe lokamAM bIjAne mAna maLatuM hoya tyAre sahana na karI zake te prakAre asUyA thAya che, te paNa mAnanuM kArya che. mAna-kaSAyane vaza bIjAnI hIlanA kare te paNa mAnano ja paryAya che. vaLI mAna-kaSAyane vaza potAnA upakArInA upakArane paNa bhUlI jAya che ane huM kaMIka adhika chuM tema mAne te nirupakArIpaNuM mAnanuM kArya che. vaLI mAnI guNavAna pratye paNa niravanAmatAvALA hoya che arthAt namra banatA nathI, paraMtu akkaDa rahe che, te mAnanuM ja kArya che. guNavAna pratye avinayano bhAva e paNa mAna-kaSAyanuM kArya che. vaLI mAna-kaSAyane vaza bIjAnA spaSTa guNo dekhAtA hoya topaNa pracchAdana kare che ane potAnA guNo adhika dekhAya tevo yatna kare che. AthI vidvAna paNa potAnAthI adhika vidvAnanA guNonuM pracchAdana karI potAnA alpajJAnamAM adhikatA dekhADavA yatna kare te mAna-kaSAyanuM kArya che. A sarva mAnanA pariNAmone karIne jIva durgatiomAM bhame che. ethI durgatinA paribhramaNamAM prabaLa kAraNabhUta A sarva pariNAmo che. II304-30paI avataraNikA :- adhunA maayaapryaayaanaahavataraNikArya - have mAyAnA paryAyone kahe che - gAthA - mAyAkuDaMgapacchannapAvayA kUDakavaDacaNayA / savvattha asabbhAvo, paranikkhevAvahAro ya // 306 // gAthArtha : mAyA, kuDaMga, chApApatA, kUTakapaTa, vacanA, saba asadbhAva, paranikSepano apahAra. [30 TIkA : mAyA kuDagaH pracchannapApatA, kUTaM kapaTamanusvAralopAd vaJcanatA sarvatrAsadbhAvaH paranikSepApahArazca T306 TIkArya : mAyA .... padArazya mAyA, kuDaMgakahevAmAM potAno bhAva DhaMkAyelo rAkhe tevo, pracchannapApatA, phUTa-kapaTa, gAthAmAM anusvArano lopa che. vaMcAtA, sarvatra asadbhAva=potAno je bhAva na hoya tevo batAvavo, bIjAnI thApaNa laI levI. 306il Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-307-207 103 gAthA - chala choma saMvaiyaro, gUDhAyArattaNaM maI kUDilA / . vIsaMbhaghAyaNaM pi ya, bhavakoDisaesu vinaDenti / / 307 / / gAthArtha - chala, chagha, saMvyatikara, gUDhAcArapaNuM, matikuTilatA, vizvastano ghAta karavo, doDo bhavomAM jIvane nacAve che. ll307nA TIkA - chalaM chadma saMvyatikaraH gUDhAcAratvaM matiH kuTilA, vizrambhaghAtanamapi caitAni mAyAzabdenocyante, prAguktanyAyAdamUni ca bhavakoTIzateSu vinATayanti vigopayanti jIvaM tatkAriNamiti gamyate / / 307 / / TIkArya : chacha ... ane . chala, chA, saMvyatikara=viparIta prasaMga kahevo, gUDhAcArapaNuM, matikuTilatA, vizvasvano ghAta karavo, Ao mAyA zabadathI kahevAya che; kema ke pahelAM kahevAyelo thAya che kAryamAM kAraNano upacAra che ane AachalAdi, seMkaDo kroDo bhavomAM jIvanI viDaMbanA kare che-tenA karanArAne viDaMbanA kare che. li30zA bhAvArtha mAyA e jIvamAM vartato vakra svabhAva che, jene vaza jIva potAnI saraLa prakRtino vinAza kare che, te mAyA taratamatAthI aneka bhUmikAvALI che ane mAyAne kAraNe aneka prakAranA bhAvo abhivyakta thAya che, te sarvane grahaNa karIne te bhAvone mAyAnA paryAyo kahe che. mAyA ja kuDaMga svarUpa che= potAnA bhAvone gopave che ane potAnAmAM je bhAva nathI, tevo bhAva batAve che. jema potAne koInA pratye dveSa hoya to paNa potAne tenI sAthe mitratA che, tevo pariNAma abhivyakta karavo te mAyA che. vaLI pracchannapApatA paNa mAyA che=loko AgaLa pragaTa na thAya, te prakAre pApane chupAvI rAkhe athavA koI na jue te prakAre pApo kare te mAyAno pariNAma che. kUDa-kapaTa e paNa mAyAno ja viziSTa prakArano pariNAma che. vaLI kuzaLatApUrvaka bIjAne ThagavArUpa paravaMcanA e paNa mAyAno pariNAma che. vaLI badhA kAryamAM potAno je pariNAma hoya te pragaTa thavA na de, paraMtu avidyamAna ja bhAva batAve, te mAyAno pariNAma che. bIjAe mUkelI vastune paDAvI le te paNa mAyAno pariNAma che. chala kare, jema vastu thoDI sArI hoya to ghaNI sArI che ema kahe, thoDI kharAba hoya to ghaNI kharAba che ema kahe chav=potAnA bhAvone chupAvavA e mAyA che. pote je karyuM hoya tenAthI viparIta kathanane abhivyakta kare te saMvyatikararUpa mAyA che. gUDhAcArapaNuM potAnA bhAvone chupAvIne bAhyathI sAruM dekhADavA prayatna kare, te mAyAno pariNAma che. zAstraadhyayana AdithI potAne padArthano spaSTa Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-306-307, 308-309 bodha na thayo hoya chatAM potAnI buddhi anusAra yojIne te vastune huM jANuM chuM, te prakAranuM mithyAbhimAna kare te matinI kuTilatA che. e rIte anya kAryomAM paNa matinI kuTilatA e mAyA che, vizvAsaghAta karavo e paNa mAyAno pariNAma che. A rIte mAyA karIne jIva ghaNA bhavomAM aneka prakAranI viDaMbanA pAme che, mATe vivekI puruSe saraLatA dvArA mAyAno nAza karavA yatna karavo joIe. II306-307|| avataraNikA : sAmprataM lobhaparyAyAnAha avataraNikArtha : have lobhanA paryAyone kahe che gAthA - lobho aisaMcayasIlayA ya kiliTThattaNaM aimamattaM / kappannamaparibhogo, naTThaviNaTTe ya AgallaM / / 308 / / gAthArtha : lobha, atisaMcayazIlatA, kliSTapaNuM, atimamatva, kalpya annano aparibhoga ane naSTavinaSTamAM AkuLatA. II308II TIkAH lobho atisaJcayazIlatA ca kliSTatvamatimamatvaM tathA kalpyamupabhogArhaM yadannamazanaM tasya tRSNAtirekAdaparibhogaH kalpyAnnA'paribhogaH makAro'lAkSaNikaH, naSTavinaSTe ca kvacidvastuni mUrcchAtirekAdAkalyaM mAndhaM rogAvApternaSTaM ca azvAdivad gatameva yannAgataM vinaSTaM dhAnyAdivanikSiptameva yat pralInaM taducyata iti // 308 // TIkArtha HdoSo * tanuSyata kRti / / lobha, atisaMcayazIlatA, kliSTapaNuM, atimamatva ane kalpya=upabhogane yogya, je anna=AhAra, teno tRSNAnA atirekane kAraNe aparibhoga kalpya anna aparibhoga che, makAra alAkSaNika che, koIka vastu naSTa-vinaSTa thaye chate mUrchAnA atirekathI Akalya=roganI prApti hovAthI mAMgha, naSTa ane vinaSTano bheda kare che naSTa-azvAdinI jema gayeluM ja, je AveluM nathI, dhAtyAdinI jema pheMkAyeluM ja je atyaMta lIna thayeluM che te vinaSTa kahevAya che. 1308 // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padezamalA bhAga-2) gAthA-308309 105 gAthA : mucchA aibahudhaNalobhayA ya tabbhAvabhAvaNA ya sayA / boleMti mahAghore, jaramaraNamahAsamudammi // 309 / / gAthArtha - mUccha, atibahudhanalobhatA, haMmezAM tenA bhAvanI bhAvanA, A sarva bhAvo jIvane atyaMta ghora janmamaraNa samudramAM bole che=nimajjana karAve che. ll309ll TIkA : __ mUrchA atibahudhanalobhatA ca tadbhAvabhAvanA ca sadA lobhabhAvanayA gADhaM cittaraJjanetyarthaH / etAni lobhazabdenocyante / uktAdeva hetoretAni ca bolayanti nimajjayanti mahAghore atiraudre jarAmaraNamahAsamudre jIvamiti / / 309 / / TIkArya : mUI... nIlajiri mUccha, atibahudhanalobhatA, haMmezA tenA bhAvanI bhAvanA=lobhanI bhAvanAthI atyaMta citanI raMjanA, Ao=be gAthAmAM kahyA eo, lobha zabdathI kahevAya che. ukta ja hetuthI kAryamAM kAraNanA upacArathI lobha zabdathI kahevAyA che, ema avaya che ane Ao-lobhamAM sarva kAryo jIvane mahAghora=atibhayaMkara, janmamaraNarUpa mahAsamudramAM DubADe che. 309 bhAvArtha lobhano pariNAma taratamatAthI aneka bhedavALo che ane dasamA guNasthAnake lobhano pariNAma atyaMta alpa hoya che. tenA pUrve sarva jIvone kaMIka lobhano pariNAma avazya hoya che, chatAM munio bAhya padArtho pratyenA lobhanA pariNAmano tyAga karIne lobhanA pariNAmane AtmAnA guNasaMcaya pratye pravartAve che. tethI lobha satata vinAza pAme che. vRddhi pAmato nathI ane jeo zAtAnA arthI che ane tenA upAyabhUta dhanasaMcayAdimAM lobhano pariNAma che, dhanasaMcayamAM paNa lobhano atizaya che. tenA kAraNe jIvamAM aneka prakAranA bhAvo thAya che, tene ahIM lobhanA paryAyothI batAvyA che. jema koIkane dhanalAbhano lobha hoya che, vaLI koIkane atisaMcayazIlatA hoya che, jema mammaNa zeThane dhananI atisaMcayazIlatA hatI, tenAthI sAtamI narakanI prApti thaI. vaLI koIka jIvomAM lobhane kAraNe game tevAM akAryo karAve tevuM kliSTatva varte che. AthI ja lobhane vaza aneka jAtanAM hiMsaka kRtyo karIne paNa dhanasaMcaya kare che. vaLI keTalAka jIvone prApta thayelA bhogamAM atimahatva hoya che. tethI dhana parimita hoya topaNa teo atimamatvane kAraNe kliSTa karma bAMdhe che. vaLI keTalAka jIvo bhogasAmagrI maLelI hoya topaNa tRSNAnA atirekathI kAyama te bhogo bhogavI zakatA nathI; kema ke "bhogo karavAthI dhanano nAza thaze" Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-308-309, 310 tevI buddhine kAraNe te bhogano aparibhoga kare che, te paNa lobhano bheda che. jema mammaNa zeTha aDhaLaka dhana hovA chatAM sastuM maLe tevA tuccha annathI potAnA dehano nirvAha karatA hatA. vaLI, keTalAka jIvone azvAdi nAza pAmyA hoya arthAt kyAMka cAlyA gayA hoya tyAre glAni thAya che, citta asvastha rahe che, te paNa lobha che. AthI potAno putra ghara choDIne cAlyo gayo hoya tyAre paNa lobhane vaza tenuM citta atyaMta glAna rahe che. jethI roganI prApti thAya che. vaLI dhAnyAdinI jema koIka vastu koIka pAse mUkI hoya ane te vastu nAza pAme to te asvastha thAya che. jema koIka pAse thApaNa mUkI hoya ane te pAchI Ape nahi, tyAre citta vihvaLa rahe che te paNa lobhano pariNAma che. mUrchA=dhanAdine joIne atirAgano pariNAma, atyaMta dhananI lobhatA athavA haMmezAM dhananI vRddhinA vicAro e sarva lobhanA ja pariNAmo che ane jeo sadA A prakAranA lobhanA pariNAmomAM varte che, teo kliSTa karma bAMdhIne janma-jarA-maraNarUpa atyaMta ghora mahAsamudramAM DUbe che, mATe lobhanA svarUpanuM bhAvana karIne potAnA cittane saMvarabhAvamAM lAvavA yatna karavo joIe, jethI AtmaguNonI vRddhi pratye lobhano pariNAma sthira thAya, tuccha bAhya vaibhava pratye lobhanI vRddhi dvArA AtmAno vinAza thAya nahi. II308-309ll avataraNikA :- yastu mahAtmA jJAtatattvaH kaSAyAn nigRhNIyAt tadguNamabhidhitsurAha avataraNikArya : vaLI jaNAyuM che tattva jene evA je mahAtmA kaSAyono nigraha kare che, tenA guNane kahevAnI IcchAvALA kahe che gAthA: - eesu jo na vaTTijjA, teNa appA jahaDio nAo / maNuyANa mANaNijjo, devANa vi devayaM hojjA / / 310 / / gAthArtha H AmAM=krodhAdimAM, je na varte, tenA vaDe AtmA yathAsthita jaNAyo che, manuSyone mAnanIya che, devono paNa devatA thAya. II310|| TIkA H eteSu krodhAdiSu yo na varteta tenAtmA yathAsthito jJAnadarzanasukhavIryAtmakaH karmavyatireko jJAtaH, ata evA'sau manujAnAM mAnanIyaH pUjanIyaH devAnAmapi zakrAdInAM devatA devaH svArthe talvidhAnAd bhavet pUrvatvAvitti ||rU5 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-310-311 107 TIkArya : pu .... pUtvAliti ! AmAM krodhAdimAM, je na varte, tenA vaDe AtmA yathAsthita=jJAnadarzana-sukha-vIryAtmaka karmathI bhinna evo AtmA, jaNAyo che. AthI ja=AtmA yathAsthita jaNAyo che AthI ja, A=mahAtmA, manuSyone mAnanIya che=pUjanIya che, devono paNa=zakra vagere devono, devatA thAya; kema ke pUjayapaNuM che. devatAmAM ta pratyaya vyAkaraNamAM svArthamAM che, jema bAla bALaka che, tema deva ja devatA che. 310 bhAvArtha : je mahAtmA krodhAdi cAra kaSAyo ane tenAM kAryo pUrvanI gAthAomAM batAvyAM tenA yathArtha svarUpane bhAvana karIne apramAdabhAvathI te kaSAyono nAza karavA yatna kare che, te mahAtmA AtmAmAM krodhAdi ApAdaka saMskAro ane krodhAdi ApAdaka karmo vidyamAna che, topaNa mArgAnusArI buddhinA baLathI te kaSAyone niSphaLa kare che. te mahAtmA yathAsthita jJAta AtmA che arthAt AtmA jJAna-darzana-sukha-vIrya svarUpa che ane karmathI vyatirikta che, tevA svarUpe AtmAne jANanAra che. AthI AtmAnA kaSAyathI anAkuLa svarUpane jANe che ane kaSAyathI anAkuLa svarUpane pragaTa karavAnI ruci che ane kaSAyathI anAkuLa sukha ja tene sukhAtmaka dekhAya che ane kaSAyanA ucchedamAM pravartatA vIryane te mahAtmA jonArA che. AthI kArpaNa zarIra ane AtmAne pRthapha karavA satata prayatna karI rahyA che, tevA mahAtmAo manuSyo mATe pUjanIya che ane devanA paNa deva che; kema ke AvA uttama puruSone devatAo paNa pUje che. Il31nA avataraNikA - yastu krodhAdIna nirAcaSTe tasya yat sampadyate tdaahavataraNikArya : jeo vaLI krodha vagere kaSAyo nirAkaraNa karatA nathI, tene je prApta thAya che, tene kahe che - gAthA - jo bhAsuraM bhuyaMgaM, payaMDadADhAvisaM vighaTei / / tatto cciya tassaMto, rosabhuyaMgo bva mANamiNaM // 311 / / gAthArtha : je jIva prakRSTa dADhAmAM viSavALA raudra bhujaMgane aDapaluM kare che, tenAthI nicce teno aMta che. A roSarUpI bhujaMganuM upamAna che. ll311II TIkA :yo durbuddhirbhAsuraM raudraM bhujaGgaM sarpa pracaNDadaMSTrAviSam utkaTAzIviSaM vighaTTayati kiliJcAdinA Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-311-212 cAlayati tata eva bhujaGgAt tasyAnto vinAzaH sampadyate, roSabhujagopamAnamidaM krodhasarpopamaiSA, krodhamudIrayaMstathaiva vinazyatItyarthaH / / 311 / / TIkArya : jo turmAsura vinAyatItyartha che je dubuddhi bhAsura=bhayaMkara, bhujaMgane=sarpa, dADhamAM pracaMDa viSa che evA sarpane=utkaTa AzIviSa sApane vighana kare cheHkhIlI AdithI calAve che, tenAthI ja te sarpathI ja, teno aMta thAya che=vinAza thAya che. roSarUpI sarpanuM upamAna A che=krodharUpI sApane A upamA che, krodhanI udIraNA karato jIva te pramANe ja vinAza pAme che. 311 bhAvArtha - nimittone pAmIne jIvane aruci, dveSa, krodha vagere bhAvo thayA kare che ane jeo te bhAvone pratipakSa bhAvana dvArA kSINa karavA yatna karatA nathI, tevA jIvo dharma kare topaNa dharmanAM kSetromAM paNa potAnA asahiSNu svabhAvane kAraNe bIjA jIvonA te te prakAranA vartanane joIne krodhAdi bhAvo kare che. teo AtmAmAM pracaMDa dADhAvALA sarpa jevA krodha-kaSAyane nimitta anusAra chaMcheDe che. tethI kliSTa karmo bAMdhIne durgatinI paraMparAne prApta kare che. AthI saMyamajIvanamAM paNa jemanI te prakAranI asahiSNu prakRti che, teo nimitta anusAra AtmAnA krodharUpI sarpane chaMcheDIne tapa-tyAgarUpa bAhya AcaraNAone sevIne paNa te sukRtane bhasmasAt kare che. ll311aaaa gAthA : jo Agalei mattaM, kayaMtakAlovamaM vaNagaiMdaM / to te vize chuSpa, mAthAphA bhuvA rUA gAthArtha : je madonmata kRtAntakAla jevA vanagajendrane grahaNa kare che, te tenA vaDe ja cUrNa karAya che. mAnagajendra vaDe A upamA che. [31] TIkA :___ya Akalayati gRhNAti mattaM madotkaTaM kRtAntakAlopamaM mRtyukAlatulyaM vanagajendram araNyakariNaM, sa tenaiva kariNA kSudyate cUrNyate mAnagajendreNaiSopamA mAnamapi prakurvaM-stathA pralIyata iti bhAvaH rUAA TIkArya : ja yAna i... bhAva: | je mata madathI utkaTa evA, kRtAtakAlanI upamAvALA=mRtyakAla Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-312-313 109 jevA, vanagajendrane arathanA hAthIne, grahaNa kare che, te tenA vaDe ja te hAthI vaDe ja, cUrNa karAya che. mAnagajendra sAthe A upamA che=mAnane paNa karato jIva te prakAre vinAza pAme che. Im312aaaa bhAvArtha: jIvamAM mAna ApAdaka karma vidyamAna che, mAnanA saMskAro vidyamAna che, te te nimittane pAmIne mAna-kaSAyane poSavAnI vRtti sthira rahela che. Ama chatAM je mahAtmAo mAnanI anarthakAritAnuM bhAvana karIne mAna-kaSAyano nAza karavA mATe guNavAna puruSo pratye atyaMta namra pariNAmavALA thAya che, teo ja mAna-kaSAyane aMkuzamAM rAkhavA samartha bane che ane jeo mohathI mUDha che, teo vicAryA vagara pravRtti karanArA che. tethI jema koI puruSa madathI utkaTa thayelA sAkSAt yamarAja jevA vananA hAthIne grahaNa kare to te hAtha vaDe ja cagadAya che, tema AtmA upara rahelA mAna ApAdaka karmane vaza thaIne jeo mAnathI phulAtA hoya che, temane mAna-kaSAya ja duraMta saMsAramAM paribhramaNanuM kAraNa bane che. AthI zAstra bhaNIne vidvAna zratamada kare che. koI tapa-tyAga karIne ame jagata mATe pUjya chIe, e prakAre mada kare che ane sarvatra mAna-khyAtipUrvaka vicAravAnI icchAvALA che, tevA tyAgI sAdhuo paNa mAna-kaSAyane vaza banIne manuSyabhavane niSphaLa kare che. gRhastho paNa bhagavAnanI bhakti karavI Adi nirmaLa AcAro pALatA hoya chatAM ati mAna-kaSAyane vaza bane to pote dharma kare che ityAdi dvArA mAnanI AkAMkSAne poSIne potAnA dharmane niSphaLa kare che ane mAnane vaza thaIne dIrgha saMsArane prApta kare che. I31zA gAthA - visavallimahAgahaNaM, jo pavisai sANuvAyapharisavisaM / so acireNa viNassai, mAyA visavalligahaNasamA / / 313 / / gAthArtha je sAnuvAta sparzaviSavALA viSavalimahAgahanamAM praveza kare che, te zIdhra vinAza pAme che. mAyA viSavaligrahaNa jevI che. ll313II. TIkA : viSapradhAnA vallyo viSavallyastAsAM mahAgahanaM bRhad gahvaram viSavallImahAgahanaM tad yaH pravizati, kimbhUtam ? anukUlo vAto'nuvAtaH sahAnuvAtena varttate iti sAnuvAtaM, sAnuvAtaM sparzaviSaM yasmiMstat tathA, gandhena sparzena ca yan mArayatItyarthaH / sa pravizan acireNa kSipraM vinazyati mAyA viSavallIgahanasamA tadvanmArakatvAditi // 313 / / TIkArya :viSaprathAnA ....... tamAratvati | viSa che pradhAna jemAM evI valio viSavalio tenuM Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-313-314 mahAgahana=moTuM gahlara sthAna, viSavallimahAgahana che, temAM je praveza kare che, te kevA prakAranuM che ? ethI kahe che anukULa vAta anuvAta che, anuvAta sahita je varte che te sAnuvAta che. sAnuvAta sparzaviSa che jemAM te tevuM che=sAnuvAta sparzaviSavALuM viSavallimahAgahana che. gaMdhathI ane sparzathI je mAre che=je viSavelaDI mAre che, praveza karato te puruSa, zIghra vinAza pAme che. mAyA viSavalligahata jevI che; kema ke tenI jema mArakapaNuM che. / / 313 / / 110 -- bhAvArtha: jemanAmAM mAyAno svabhAva che, teo nimittane pAmIne mAyAnA pariNAmane sadA sparzatA hoya che. Ama chatAM jemanAmAM viveka pragaTyo che, teo potAnI te prakRtine samyag jANIne tenA nirodha mATe kuzaLatApUrvaka yatna kare che, teo mAyArUpa viSavelaDIthI potAnA AtmAnuM rakSaNa karI zake che ane jeo mUDha mativALA che, teone mAyA mIThI lAge che; kema ke mAyAthI pote sarva kAryo kuzaLatAthI karI zake che tema mAne che, teo anukULa vAyunA sparzavALA viSavelaDIrUpI mahAgahanamAM praveza kare che. tethI zIghra nAza pAme che, jema lakSmaNA sAdhvIe saMyama pALIne ArAdhanA karelI, pramAdavaza doSa thaI gayo, zuddhinAM paNa arthI hatAM, chatAM mAyAzalyathI prAyazcitta karIne paNa potAno vinAza karyo, tema sAdhupaNAmAM ke gRhasthapaNAmAM jemanI prakRti kaMIka vakra che, teo nimittane pAmIne pramAda seve che. chatAM ame pramAdI nathI, susAdhu chIe tevuM batAvavA mATe yatna kare che, teo mAyArUpI viSavelaDIthI avazya vinAza pAme 9. 1139311 gAthA : ghore bhayAgare sAgarammi timimagaragAhapaurammi / jo pavisai so pavisa, lobhamahAsAgare bhIme / / 314 / / gAthArtha H je ghora bhayAkara timi-magara-grAhathI pracura evA sAgaramAM praveza kare che, (tenI jema) te bhayaMkara evA lobhamahAsAgaramAM praveza kare che. / / 314|| noMdha :- ahIM gAthAmAM je praveza kare che, 'tenI jema' e zabda adhyAhArathI grahaNa karavuM paDe che athavA no ane so che, tene paraspara parAvartana karI artha karavo paDe. tethI e prApta thAya ke je lobha mahAsAgaramAM praveza kare che, te ghora sAgaramAM praveza kare che. e prakArano pATha hovo joIe. upalabdha nathI, TIkAkArazrIe paNa tenI spaSTatA karI nathI, paraMtu padArthanI saMgati thatI nathI, mATe A pramANe artha karela che. TIkA ghore raudre ata eva bhayAkare bhItyutpattisthAne kva ? sAgare kimbhUte ? timimakaragrAhapracure timayo Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 upadezamAhA bhAga-2/ gAthA-314-215 matsyAH, makarA matsyavizeSAH, grAhA jalacaravizeSAstaiH pracuro yaH sa tathA tasmin, yaH pravizati sa kiM pravizati ? lobhamahAsAgare bhIme, tasyA'pyanantaduHkhajalacarAkulatvAditi / / 314 / / TIkArya : dora ... yunattAhiti ghora=bhayaMkara, AthI ja bhayAkara=bhayanI utpattinuM sthAna evA, sAgaramAM te sAgara kevo che? tethI kahe che - timi=masyo, makara=masyavizeSo, grAha=jalacaravizeSo, teo vaDe pracura che je te tevo che temAMete sAgaramAM, je praveza kare che te zuM ? bhayaMkara evA lobhamahAsAgaramAM praveza kare che, kema ke tenuM paNa=lobhamahAsAgaranuM paNa, anaMta duHkharUpa jalacarathI AkulapANe che. 314TI bhAvArtha - jeo atyaMta dhananI lAlasAvALA che ane mUDhamativALA che, teo atyaMta tophAnI aneka jalacarothI yukta evA sAgaramAM pravezIne paNa ratna grahaNa karavA tatpara thAya che ane bahulatAe vinAzane pAme che, tema je jIvo lobharUpI mahAsAgaramAM praveza kare che, teo vinAza pAme che, joke sAmAnyathI lobhano pariNAma dasamA guNasthAnaka sudhI che, topaNa munibhAva pratye prasthita munio lobhanuM umUlana karavA satata prayatna kare che. AthI zarIra upara paNa mamatva dhAraNa karatA nathI, paraMtu sarva udyamathI lobhanA vinAza mATe yatna kare che ane jeo mUDhamativALA che, teo sAdhupaNuM grahaNa karIne paNa ziSyanA lobhamAM, parSadAnA lobhamAM ke potAnA bhakta zrAvako kema adhika thAya ? tenA lobhamAM manuSyajanma niSphaLa kare che. AthI temanI saMyamanI AcaraNA paNa niSphaLaprAyaH bane che ane gRhastho paNa dhanAdinA lobhane vaza aneka prakAranA AraMbha-samAraMbha kare che. dharmamAM kaMIka vyaya karIne saMtoSa pAme che, topaNa lobhathI aMte teono vinAza thAya che. AvA avataraNikA - evaM krodhAdisvarUpaM nizcityApyakAryebhyo na nivartante prANinaH karmaparatantratvAdAha cavataraNitArtha - A rIte krodhAdinA svarUpano nirNaya karIne paNa jIvo akAryothI livartana pAmatA nathI; kema ke karmanuM parataMtrapaNuM che ane kahe che - gAthA : guNadosabahuvisesaM, payaM payaM jANiUNaM nIsesaM / dosehiM jaNo na virajjai, tti kammANa ahigAro / / 315 / / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-315-33 112 gAthArthaH dareka pade guNa-doSanA ghaNA vizeSa evA samagrane jANIne jIva doSothI virAga pAmato nathI, e karmano adhikAra che. II315 / / TIkA H guNA jJAnAdayo, doSAH krodhAdayaH, guNadoSANAM bahuryathAkramaM mokSasaMsArahetutayA vizeSo yasmiMstad guNadoSabahuvizeSaM padaM padamiti vIpsayA sarvasaGgrahamAha, tathAhi jJAnAdInAM mokSahetutvapratipAdakAni, krodhAdInAM saMsArakAraNatAvedakAni sarvANyeva bhagavadAgamapadAni jJAtvA niHzeSaM sampUrNatayA, tathA'pi doSebhyaH pApAnuSThAnebhyo jano na virajyate na nivartate'yaM karmaNAmadhikAro'vasara kRti ||rUkS|| TIkArtha Hgunnaa jJAnAdayo - rUti / / guNo jJAnAdi, doSo krodhAdi, guNadoSonA bahuvizeSane=anukrame mokSa ane saMsAranA hetupaNAthI bheda che jemAM te guNadoSa bahuvizeSane, dareka pade jANIne parva pavuM e vIpsAthI sarvasaMgrahane kahe che te A pramANe - zAnAdinuM mokSahetutva pratipAdana karanArA, krodhAdinI saMsArakAraNatA jaNAvanArAM badhAM ja bhagavAnanA AgamanAM padone niHzeSathI=saMpUrNapaNAthI, jANIne, te rIte paNa doSothI=pApaanuSThAnothI, loka virAga pAmato nathI=nivartana pAmato nathI, e karmano adhikAra che=karmane vaza che. / / 315 / / bhAvArtha: je jIvo ajJAnI che, temane to kaSAyo sarva prakAranA phalasAdhaka che, tema pratIta thAya che. paraMtu jemane bhagavAnanA vacananA paramArthano bodha thayo che, teo kaSAyanA doSone ane jJAnAdinA guNone yathArtha jANe che. tethI sadA jJAnAdi guNanA pakSapAtI che ane kaSAyanA doSo vicArIne tenA anarthano paNa haMmezAM vicAra kare che. chatAM paNa temanuM citta doSothI virAma pAmatuM nathI, te batAve che ke temanA citta upara karmano pracUra adhikAra varte che. AthI karmane vaza thaIne doSonA tyAga mATe yatna karatA nathI, paraMtu nimittone pAmIne kaSAyo kare che, nipuNabodha hovA chatAM te bodhane niSphaLaprAyaH kare che, te sarvanuM kAraNa teo para vartato karmano adhikAra che. II315 // avataraNikA : tadiyatA granthena pratidvAragAthAyAM yaduktaM 'krodho mAno mAyA lobha' iti tad vyAkhyAtamadhunA hAsadvAramadhikRtyAha Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-316 avataraNikArya : pratikAra gAvAmAM je kahevAyeluM krodha-mAna-mAyA-lobha, tethI te ATalA graMthathI vyAkhyAna karAyuM. have hAsyadvArane AvIne kahe che - gAthA - aTTahAsakelIkilattaNaM hAsakhiDDajamagaruI / kaMdappaM uvahasaNaM, parassa na karaMti aNagArA / / 316 / / gAthA - sAdhuo aTTahAsya, kelIkilapaNuM, hAsakheDu kauluccakaraNa, camakamAM rati, kaMdarpa, paranA upahAsane karatA nathI. Il311 TakA - aTTahAso vivRtavadanasya sazabdaM hasanaM tathA, keliH krIDA, kelinA kirati vikSipati parAniti kelikilastadbhAvastattvaM, 'hAsakhiti kotkucyakaraNaM, yamakaM kAvyAlaGkAravizeSastatra ratistAmupalakSaNatvAt sarvAmeva sarAgakAvyarati, kandarpa sAmAnyena hAsam, upahasanamutmAsanaM parasyaitat sarvameva na kurvanti anagArAH sAdhava iti / / 316 / / TIkArya : aDAlo... sAva ni ! aTTahAsyaakhullA mukhanuM zabda sahita hasavuM te, kesi=kIDA, kiya dvArA bIjA vilopa kare che. kelikila tevo bhAva tatva=kelikilatva, gharakheDa katyuththakaraNa mukhavA cALA karavA. vaNakakSAalaMkAli, temAM zati tene, upalANapaNuM hovAthI sarva ja sarAgakAvyamAM ratine, kaMdarpane sAmAnyathI hAsyane, bIjane hasAvavuM A sarvane ANagAro sAdhuo karatA nathI. 31 bhAvArtha susAdhu kaSAya ane nokaSAyanA tirodhAnapUrvaka saMyamanI kriyA karIne vItarAga thavA yatna kare che, tethI koIka tevA prasaMge sAmAnya hAsya paNa prAyaH karatA nathI, chatAM koIka vizeSa prasaMga hoya to harSanI abhivyaktirUpe mukha upara kaMIka smita dekhAya che, topaNa saMsArI jIvonI jema aTTahAsya prAyaH karatA nathI arthAt mukhane kholIne je rIte loko hase che, te rIte hasatA nathI. vaLI ramUja khAtara krIDA karatA nathI; kema ke te prakAranA hAsyamohanIyanA udayathI jIva kliSTa karma bAMdhe che, mukhanA cALAne karatA nathI, yamaka kAvyo ke alaMkAravALAM kAvyone sAMbhaLIne temAM rati karatA nathI; kema ke te paNa Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 upadezamAlA bhAga 2 | gAthA-316-17 hAsyano ja eka bheda che ane arthathI badhAM sarAga kAvyomAM rati karatA nathI arthAt je kAvyanI viziSTa racanAne kAraNe kAvya pratye rAga thAya, tevAM kAvyomAM rati karatA nathI. AthI ja bhagavAnanI bhakti mATe kAvyanI racanA kare tyAre bhagavAnanA guNo pratye bhaktino atizaya thAya tevo yatna kare che, paraMtu kAvyanI racanA pratye rati karatA nathI. vaLI kaMdarpa=sAmAnyathI hAsya paNa karatA nathI ane bIjAne hAsya utpanna kare evuM kaMI karatA nathI. jethI hAsya mohanIya nAmano nokaSAya nimitta pAmIne puSTa puSTatara thato nathI, paraMtu tattvanA bhAvanathI satata kSINa kSINatara thAya che. II316nA avataraNikA : gataM hAsadvAramadhunA ratidvAramAzrityAha avataraNikArtha : hAsyadvAra pUruM thayuM. have ratidvArane AzrayIne kahe che gAthA: sAhUNaM apparuI, sasarIrapaloyaNA tave aruI / sutthiyavano aipahariso ya natthi susAhUNaM // 317 / / gAthArtha H sAdhuone AtmAmAM ruci nathI, potAnA zarIranI pralokanA nathI, tapamAM arati nathI, susAdhuo susthita varNavALA ane atipraharSavALA nathI. / / 317|| TIkA H sAdhUnAmAtmani rucirmA me zItaM, mA me tApo bhUyAdityAtmavallabhatAtmarucirnAstIti sambandhaH / svazarIrapralokanA rADhayA AtmatanunirIkSaNaM nAstyata eva prasaGgatastatkAryamAha - tapasyanazanAdAvaratirnAsti svatanuvarNAdyutkarSaparo hi na tapasi rajyate, tathA susthito'hamiti varNa AtmazlAghA susthitavarNo'tipraharSazca mahatyapi lAbhAdike harSaheto nAsti susAdhUnAM sAdhugrahaNe satyapi punaH susAdhugrahaNaM evambhUtA eva susAdhavo bhavantIti jJApanArtham / / 317 / / TIkArtha H sAdhUnAmAtmani sApanArtham / / sAdhuone AtmAmAM ruci nathI=mane zIta na thAva' 'tApa na thAva' ityAdi AtmavallabhatA rUpa Atmaruci nathI, e prakAre saMbaMdha che=gAthAnA aMtima pada sAthe saMbaMdha che. potAnA zarIranI pralokanA nathI=zobhAnA hetuthI potAnA zarIranuM nirIkSaNa karatA nathI. AthI ja prasaMgathI tenA kAryane kahe che=zarIranI zobhAne vadhAravA yatna karatA nathI Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-317-318 tenA prasaMgathI tenA kAryane kahe che - tapamAM=anazanAdimAM, arati nathI, zi=je kAraNathI, potAnA zarIranA varNanAdinA utkarSapara evA sAdhu tapamAM rati karatA nathI ane huM susthita chuM, e prakAre varNa AtmazlAghA, e susthita varNa ane harSanuM kAraNa evA moTA paNa lAbhAdimAM susAdhuone atipraharSa nathI, "sAdhu' e zabda gAthAmAM grahaNa karAve chate paNa pharI susAdhunuM grahaNa AvA prakAranA susAdhuo hoya che evo nizcaya karavA mATe che. 317mAM bhAvArtha : sAdhuo sarvatra rati karatA nathI ane rati karavAnuM mukhya sthAna zarIra che. ethI jeo bhagavAnanA vacana anusAre bhAvo karavAmAM upayukta nathI, temane ghaNI ThaMDImAM mane ThaMDI na lAge ane ghaNA tApamAM mane tApa na lAge, e prakAranA zarIranA rakSaNamAM sAmAnya jIvone rati thAya che. susAdhu tevI rati karatA nathI, AthI ja svAdhyAya AdimAM vighna thatuM hoya to ThaMDI AdithI rakSaNa karIne paNa svAdhyAyathI AtmAne bhAvita karIne ratino pariNAma thavA detA nathI ane je te prakAre svAdhyAya AdithI AtmAne bhAvita karavA samartha nathI, teo zIta pariSaha jItavA mATe ziyALAmAM khullA zarIre bese che ane uSNa pariSaha jItavA mATe unALAmAM jyAM atyaMta tApa hoya tyAM bese che. e rIte zItAdinA parivAramAM ratinA pariNAmano parihAra karavA yatna kare che arthAt cittane asaMzleSavALuM karavA yatna kare che. vaLI potAnuM suMdara zarIra joIne jIvane rati thAya che, tenA nivAraNarUpe sAdhu zarIranI zobhAnA lakSyathI potAnA zarIranuM nirIkSaNa karatA nathI arthAt mAruM zarIra suMdara dekhAya che, tevA upayogathI zarIrane jovA yatna karatA nathI, jethI ratino pariNAma thAya. AthI ratinA pariNAmanA parivAra mATe sAdhune tapamAM arati nathI. jemane zarIramAM rati hoya temane zarIranA utkarSamAM rasa hoya che. tethI tapamAM yatna karatA nathI, paraMtu sAdhune zarIranI suMdara zobhAmAM rati nathI, AthI zaktinA prakarSathI tapa karIne teno nAza joIne paNa kheda pAmatA nathI. vaLI potAnuM nIrogI surUpa zarIra joIne AtmazlAghA karatA nathI. vaLI koI viziSTa zaktinI prApti thAya to paNa sAdhune ativarSa thato nathI, paraMtu ratinA pariNAmathI para sadA svasthatAnA bhAvamAM varte che. jeo A rIte sarvatra ratino parihAra kare che, te ja susAdhu che ane jemane te te bhAvomAM rati thAya che ane tenA parivAra mATe yatna karatA nathI, teo kadAca saMyamanI ArAdhanA karatA hoya topaNa susAdhu nathI. I31nA avataraNikA - gataM ratidvAraM saamprtmrtidvaarmaacsstteavataraNikArya :ratidvAra pUruM thayuM. have aratidvArane kahe che - Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 gAthA: upadezamAlA bhAga-2 | gAthA 319 uvveyao ya araNAmao va aramaMtiyA ya araI ya / kalamalao aNegaggayA ya katto suvihiyANaM ? / / 318 / / gAthArthaH- udvega, araNAmaya, aramaMtikA=dharmadhyAnathI vimukhatA, arati, klamala=viSayonI aprAptithI cittano kSobha ane anekAgratA suvihitone kyAMthI hoya ? II318|| TIkA H udvega evodvegakaH manAgdharmadhRtezcalanaM cazabdAH svagatAnekabhedasUcanArthAH araNaM prakramAd viSayeSu gamanam, tadevAmayazcittarogo araNAmayaH, ramamANA ramantIti dharmadhyAne krIDantI cittaceSTocyate seva ramantikA na ramantikA'ramantikA dharmadhyAnavaimukhyamityarthaH, aratirgADhaM cittodvegaH, kalamalako viSayalaulyAt tadaprAptau cetasaH kSobhaH, anekAgratA idaM paridhAsye idaM pAsyAmyetad bhakSayiSyAmItyAdi cittavisaMsthulatA, etat sarvamapi kutaH suvihitAnAM ?, dhrmshukldhyaanbhaavitcitttvaannaivetybhisandhiH / / 8 / / TIkArtha H ***** udvega misandhiH / / udvega ja udvegaka=dharmadhRtithI thoDuM calAyamAna thavuM, ca zabdo svagata aneka bhedonA sUcana mATe che. araNa=prakramathI viSayomAM javuM, te ja Amaya=cittano roga, araNAmaya che. ramannI=dharmadhyAnamAM krIDA karatI cittanI ceSTA kahevAya che. te ja ramattikA, na ramattikA aramattikA e dharmadhyAnathI vimukhapaNuM che. arati gADha cittano udvega che, kalamalaka=viSayanI lolupatAthI tenI aprAptimAM cittano kSobha che. anekAgratA=A huM paherIza', 'A huM pIza', 'A huM khAIza' ityAdi cittanI vihvaLatA che. e sarva paNa suvihitone kyAMthI hoya ? dharmadhyAna= zukladhyAnathI bhAvita cittapaNuM hovAne kAraNe nathI, e prakAranI abhisaMdhi che. I318II bhAvArtha: susAdhune ati koI saMyogamAM thatI nathI. te batAvavA mATe kahe che susAdhune dharmavRttithI thoDuM calana thavA rUpa udvega thato nathI, paraMtu dharmanI vRddhi mATe satata ughama kare che. udvega avAMtara aneka bhUmikAvALo che. te sarva udveganA bhedanA parihArapUrvaka dharmanI vRddhi thAya, te prakAre sAdhu udyama karanArA che. vaLI viSayomAM gamanarUpa cittano roga sAdhune vartato nathI arthAt dharmadhyAnamAM arati svarUpa viSayomAM gamanano pariNAma che ane te cittano roga che. jemanuM citta viSayomAM - Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samANa bhAga-2gAthA-318-319 117 gamana kare che, temane dharmadhyAnanI arati varte che. tevI arati susAdhune hotI nathI. tethI phalita thAya ke dharmadhyAnathI anyatra kyAMya temane rati vartatI nathI. paraMtu dharmadhyAna ane tene anukULa tattvanA bhAvanamAM rati varte che. tethI aratinA pariNAmathI sarvathA para che. vaLI aramattikA=dharmadhyAnamAM na ramavuM, pramAdI thaIne rahevuM, tevI aramattikA susAdhune nathI ane jemanuM citta dharmadhyAnathI vimukha varte che, teo kadAca viSayomAM ratinA pariNAmavALA na hoya topaNa tattvanA viSayamAM aratinI pariNati varte che. susAdhune tevI arati nathI. vaLI susAdhune zarIra AdinA pratikULa saMyogamAM gADha ugarUpa arati nathI; kema ke potAnA karelA karmanA vipAkamAM zamabhAvathI te bhAvonuM vedana karanArA che. vaLI viSayonI lAlasAne kAraNe tenI aprAptimAM saMsArI jIvone je cittano kSobha varte che, tevA kalamalaka pariNAmarUpa arati susAdhune nathI. vaLI huM A vastra dhAraNa karuM, Ane khAuM, Ane pIuM e rUpa bAhya padArthomAM calacittatA susAdhune thatI nathI; kema ke temanuM citta dharmadhyAna-zukladhyAnane anukULa baLasaMcayamAM sadA vyApAravALuM che. tethI dharmadhyAnamAM ke tene anukULa bhAvo karavAmAM temane leza paNa arati nathI. AthI sAdhu aratinA pariNAmathI sarvathA para rahe che. ll318mAM avatAraNikA: gatamaratidvAramadhunA shokdvaarmdhikRtyaahavataraNikArya : aratidvAra pUruM thayuM. have zokadvAra kahe che - gAthA - sogaM saMtAvaM addhiiM ca manuM ca vemaNassaM ca / kAruNNaruNNabhAvaM, na sAhudhammammi icchaMti // 319 // gAthArtha : (tIrthakarAdi) sAdhudharmamAM zoka, saMtApa, adhRti, maghutrazokanA atizayane kAraNe kAnano nirodha, vaimanasya, kArudita evA ruditabhAvane IcchatA nathI. II319l TIkA : zokaH svajanamaraNAdo cittakhedastaM, santApaH sa evAdhikatarastam, adhRtiH kvacit kSetrAdau tadviyogabuddhistAM, cazabdA ete'pyuktA'rthAH, manyuH zokAtirekAt zrotasAM nirodhastaM, vaimanasyam AtmaghAtAdicintanam, ISad ruditaM kAruditaM ruditabhAvo mahatA zabdenAkrandanaM taM kiM ? na sAdhudharma icchanti tIrthakarAdayaH cittasamAdhAnasAdhyatvAt tasyeti / / 319 / / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-319-30 TIkArya : zo ... tasvai iaa zoka= svajananA maraNa AdimAM citano kheda, tene, tIrthaMkara Adi icchatA nathI ema anvaya che. saMtApa te ja zoka ja, adhikatara saMtApa che tene, avRti koIka kSetrAdimAM tenA viyoganI buddhirUpa adhRti, tene, 4 zabdo A paNa ukta arthavALA che-tenA avAjara bhedanA sUcaka che. majutrazokanA atirekathI kAnano virodha, tene, vaimanasyane AtmaghAta karavo Adi vicArone, jarAka raDavuM tene, moTA zabdathI raDavuM tene sAdhudharmamAM tIrthakara vagere IcchatA nathI; kema ke tenuM sAdhudharmanuM, citanA samAdhAnathI sAdhyapaNuM che. 319 bhAvArtha : susAdhu koIka nimittane pAmIne zokano pariNAma na thAya te prakAre AtmAne tattvathI bhAvita rAkhe che ane kaSAyo-nokaSAyo tirodhAna thAya te prakAre haMmezAM yatna kare che. tethI koI viSama saMyoga Ave tyAre temane zokano pariNAma thato nathI. cittano saMtApa thato nathI, kSetra vagere pratikULa prApta thAya to adhUti thatI nathI, kSetra Adino viyoga thaze, tevo pariNAma paNa thato nathI. vaLI koIka tevA saMyogamAM zokanA atizayathI kAnane be hAthathI DhAMkavA, indriyono virodha karavo vagere majubhAva susAdhune thato nathI; kema ke saMsAranI viSama sthitinuM atyaMta bhAvana karIne nimitta anusAra zokano pariNAma na UThe tevI nirmaLa buddhivALA hoya che. vaLI pratikULa saMyogone kAraNe AtmaghAtAdinA ciMtavanarUpa vaimanasya thatuM nathI arthAtu jaldI jIvana samApta karavAno bhAva thato nathI. vaLI alpa rudana ke atyaMta rudanarUpa zokano pariNAma paNa susAdhune thato nathI. A31lA avataraNikA - gataM zokadvAramadhunA bhydvaarmurriikRtyaahavataraNikArca - zoka dvAra pUruM thayuM. have bhadvArane AzrayIne kahe che - gAthA : bhayasaMkhohavisAo, maggavibheo bibhIsiyAo ya / paramaggadarisaNANi ya, daDhadhammANaM kao huMti ? / / 320 / / gAthArtha : bhaya, saMkSobha, viSAda, mArgavibheda, bibhISikA, paramArganAM darzano daDhadharmavALA sAdhune kyAMthI hoya? Il320I Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 / gAthA 320 TIkA bhayaM hInasattvatayA AkasmikaM saGkSobhazcaurAdeH trAsaH, viSAdo dainyaM, mArgavibhedaH pathi gacchataH siMhAdibhayAdudvarttanaM, bibhISikA vaitAlAdibhirvitrAsanAni, caH prAgvat, paramArgadarzanAni bhayAdanyeSAM varttanIkathanAni kudarzanamArgakathanAni vA sarvANyapyetAni dRDhadharmANAM dharme nizcalacittAnAM kuto bhavanti ?, na kutazcinirbhIkatvAdiha ca mArgavibhedo bibhISikAzcetyetat padadvayaM jinakalpApekSaM draSTamiti ||rU20|| 119 TIkArtha H bhayaM draSTadhyamiti / / bhaya=hInasattvapaNAthI Akasmika bhaya, saMkSobha=cora vagerethI trAsa, viSAda daitya, mArgavibheda=mArgamAM jatA siMha vagerenA bhayathI pAchu pharavuM, bibhISikA=vaitAla vagerethI trAsa, 2 zabda pUrvanI jema avAntara bhedono sUcaka che. paramArganAM darzano=bhayathI bIjAnA mArganAM kathano athavA kudarzananA mArganAM kathano, sarva paNa A deDhadharmavALA sAdhuone=dharmamAM nizcala cittavALA sAdhuone, kyAMthI thAya ? arthAt thAya nahi; kema ke nirbhIkapaNuM che ane ahIM=gAthAmAM, mArgano vibheda ane bibhISikA e be pada jinakalpanI apekSAe jANavA. II320nA ..... bhAvArtha: susAdhu tattvanA bhAvanathI bhAvita hovAnA kAraNe bhayamohanIya karma vidyamAna hovA chatAM vipAkamAM na Ave tevA sthira cittavALA hoya che. tethI nimittathI ke nimitta vagara teone bhaya thato nathI ane jeo hIna sattvavALA che, teone Akasmika bhaya paNa thAya che. koI cora vagerenA saMyogo upasthita thAya to sAmAnya jIvone kSobha thAya che, paraMtu susAdhune kSobha nathI thato. joke upadravathI potAnA saMyamanuM rakSaNa kema karavuM ? teno vicAra kare che, paraMtu cittanI vihvaLatAkRta saMtrAsa vartato nathI. AthI rAjA vagerethI upadrava thAya to moTI nadIo UtarIne sthAnAMtara kare che. paraMtu cittamAM saMkSobha thavA detA nathI. vaLI koIka viparIta saMyogamAM viSAda thato nathI, paraMtu saMyamanI vRddhimAM vighna na thAya tevA prayatna kare che. vaLI jinakalpI munio tattvathI atyaMta bhAvita mativALA hoya che. tethI siMha vagerenA bhayathI paNa mArgano tyAga karIne pAchA pharatA nathI, paraMtu ucita yatanApUrvaka nirbhayatAthI jAya che. vaLI koI vaitAla vagerenA upasarga thAya topaNa jinakalpIne saMtrAsa thato nathI; kema ke bhayane atyaMta jItelo che. vaLI mArgamAM jatA sAdhu bhayathI bIjAne mArganuM kathana karatA nathI arthAt jo Amane mArga nahi kahIe to amane mAraze, evA bhayathI mArga batAvatA nathI, paraMtu dharmanI maryAdAnusA2 uttara Ape che. vaLI bhayathI kudarzana mArganAM kathano karatA nathI arthAt jo A lokonI vacce A prakAranuM kathana nahi karavAmAM Ave to teo mArA virodhI thaze tevA bhayathI kudarzananA mArgane kahetA nathI. jema sAvadyAcAryae A loko mane badanAma karaze, evo bhaya rAkhyA vagara "joke Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-20-321 jinAlaya che topaNa sAvadya che" ema kathana karyuM. te kudarzananA mArganA kathananA tyAga svarUpa che. A sarva bhayanA prasaMgo daDha dharmavALA munione kyAMthI saMbhave ? arthAt saMbhave nahi; kema ke te mahAtmAo AtmAnI svasthatAmAM dharmane jonArA che. ethI bAhya viSama saMyogamAM je koI viSamatA upasthita thAya te zarIra Adine thAya che, AtmAne thatI nathI. tethI AtmabhAvamAM sthira pariNAmavALA ane sthirasthiratara thavA yatna karanArA te mahAtmAone koIpaNa nimittathI koI prakAranA bhaya, trAsa vagere bhAvo thatA nathI. l32nA avataraNikA: gataM bhayadvAramadhunA jugupsaadvaarmurriikRtyaahavataraNikArya :bhayadvAra pUruM thayuM. have jugupsAdvArane kahe che - gAthA - kucchA cilINamalasaMkaDesu uvvevao aNiDhesu / cakSuniyattaNamasubhesu natthi dabbesu daMtANaM // 321 / / gAthArtha : dAMtamunione azuci vagere kaledathI pracura mRta kalevara vageremAM jugupsA nathI, aniSTa bhAvomAM udvega nathI, azubha dravyothI cakSanuM nivartana nathI. ll3ra1| TIkA : kutsA nindA cilInamalasaGkaTeSu azucyAdikledapracureSu mRtakalevarAdiSu udvegako'niSTeSu malaklinasvadehavastrAdiSu, cakSurnivarttanamazubheSu kRmijAlolbaNasArameyAdiSu nAsti dravyeSu dAntAnAM vazIkRtendriyANAM sAdhUnAM jugupsArahitatvAt teSAmiti / / 321 / / TIkArya : I ... tevAbhiti kutsA liMdA che, cilInamala saMkaTomAMazuci vagere jorathI pracura marelAM phlevaro vageremAM jugupsA nathI, aniSTomAM malathI kharaDAyelAM potAnA zarIra-vastra vageremAM udvega nathI, azubha padArtho hote chate=kIDAnA samUhathI bharelA kUtarA vagere hote chate, cazanuM vivartana nathI, kone nathI ? ethI kahe che - dAMta evA munine=vaza karAyelI IndriyovALA sAdhuone, nathI; kema ke temanuM jugupsArahitapaNuM che. 321II Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-31-3 bhAvArtha : je munionuM citta tattvathI bhAvita che, temane pudgalanI azuci azuci jaNAtI nathI, paraMtu AtmAnA mohathI AkuLa bhAvo azucirUpe jaNAya che, tethI cittane malina karanArA bhAvomAM jugupsA varte che. mATe bAhya padArthone AzrayIne temane jugupsA thatI nathI. AthI azucithI bharelAM mRta kalevarone joIne niMdA karatA nathI. vaLI atyaMta melane kAraNe potAnA zarIramAMthI ke vastramAMthI durgaMdha AvatI hoya topaNa temane udvega thato nathI, paraMtu AtmAmAM rahelA kaSAyonA bhAvathI udvega varte che. tene dUra karavAno pariNAma varte che. atyaMta azubha pariNAmevALA padArtha paDyA hoya, jene joIne cItarI caDatI nathI AthI, tenAthI AMkha pAchI pheravatA nathI, tevA dAMta munine sarva dravyomAM samAna bhAva varte che, e susAdhuno jugupsA mohanIya karma para vijaya che. IkaravA avataraNikA: tadevaM sakalamohajAlonmUlanapravaNe'pi sAdhudharme jJAte bahUn krmprtntrtyaa'nythaakaarinno'vlokyedmaahavataraNikArya : A rIte saghaLI mohanI jALane ukheDavAmAM samartha paNa sAdhudharma jaNAye chate karmaparataMtratAne kAraNe anyathA karanArA ghaNA jIvone joIne kahe che - bhAvArtha : pUrvamAM kaSAyo ane nokaSAyo saMsAranA paribhramaNanuM kAraNa che ane sAdhudharma kaSAya-nokaSAyanA unmelanamAM pravartanAro che, e pramANe zAstravacanathI ane yuktithI jaNAvA chatAM ghaNA sAdhuo karmanA parataMtrapaNAthI kaSAya-nokaSAyanI pravRtti karatA dekhAya che, tethI temane joIne gAthAmAM temane AzrayIne upadeza Ape che - gAthA - evaM pi nAma nAUNa, mujjhiyavvaM ti nUNa jIvassa / ___ pheDeUNa na tIrai, aibalio kammasaMghAo / / 322 / / gAthArtha : prasiddha evA Ane paNa jANIne kharekhara mUDha jIva muMjhAya che, jIvano atyaMta baLavAna karmasamUha dUra karavAne mATe zakya nathI. ll32 TIkA :etadapyanantaroktaM kaSAyanokaSAyanigrahaparam apizabdAd vakSyamANaM ca bhagavadvaco nAmeti Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-322-323 suprasiddham jJAtvA tathApi mohitavyamiti yanmUDhairbhUyate tannUnaM nizcitaM jIvasya 'pheDeUNa na tIrai' tti apanetuM na zakyate atibalikaH karmasaGghAtaH, sa hi jJAtatattvamapi sattvaM balAdakArye pravarttayati kiM kurmaH kevalaM vayaM draSTAra iti / / 322 / / TIkArtha H etadapyanantaroktaM. draSTAra kRti / / Ane paNa=anaMtaramAM kahevAyela kaSAya-nokaSAyanA nigrahamAM tatpara, suprasiddha bhagavAnanA vacanane jANIne te rIte paNa je kAraNathI mUDha jIvo vaDe mohita thavAya che, te kAraNathI nizcita jIvano ati baLavAna karyasamUha dUra karavAne mATe zakya nathI. gAthAmAM pi zabdathI vakSyamANa evA bhagavAnanA vacananuM grahaNa che. te=ati baLavAna karmasamUha jaNAyelA tattvavALA paNa jIvane balAtkAre akAryamAM pravartAve che, zuM karIe ? ame kevaLa draSTA chIe. II322 / / 22 bhAvArtha: pUrvamAM graMthakArazrIe kaSAya-nokaSAya dvAranuM varNana karyuM ane kahyuM ke munio kaSAya-nokaSAyane karatA nathI. A prakAre bhagavAnanA vacananA rahasyane keTalAka mahAtmAo jANanArA che ane AgaLa kaheze, e bhagavAnanA vacanane paNa jANanArA che, topaNa mUDha evA te sAdhuo vaDe nimittane pAmIne kaSAyanokaSAyanA bhAvo karAya che, paraMtu teno nAza karavA mATe samartha thatA nathI, te joIne nakkI thAya che ke te jIvono karmasamUha baLavAna che; kema ke jIvone sAmAnyathI kaSAya-nokaSAyanA anarthano bodha nahi hovAthI kaSAyane paravaza thAya, paraMtu jemaNe saMsAranuM pAramArthika svarUpa jANyuM che ane saMsAranI sarva viDaMbanAnuM prabaLa kAraNa A kaSAya-nokaSAya che, tema paNa jANyuM che, chatAM nimitta anusAra kaSAyanokaSAyane vaza thaIne sAdhujIvana niSphaLa kare che. tethI temano karmasamUha baLavAna che, jema maMgu AcArya bhagavAnanA vacananA paramArthane jANanArA hatA, topaNa ziSyasaMpadA, madhu22sAdi ane zAtAnA arthI thaIne kaSAyone paravaza thayA. tethI sAdhujIvana niSphaLa karyuM. tethI jaNAya che ke ghaNA mahAtmAo zAstra bhaNIne sUkSma bodha pAmyA pachI paNa baLavAna karmasamUhane dU2 ka2vA samartha thatA nathI, te karma sUkSma bodhavALA paNa te mahAtmAne baLAtkAre akAryamAM pravartAve che. A prakAre potAno kheda batAvIne graMthakArazrI te preraNA kare che ke vivekI puruSoe atyaMta sAvadhAna thavuM joIe, nahitara kaSAya-nokaSAya vinAza ka2ze. II322aa avataraNikA : gataM saprasaGgaM jugupsAdvAraM tad gatau ca vyAkhyAtA pratidvAragAthA tadvyAkhyAnAcca gataM kaSAyadvAram / adhunA gauravadvAraM vyAcikhyAsustAvad gauravavataH svarUpamAha avataraNikArya : prasaMga sahita jugupsAdvAra pUruM thayuM=prAsaMgika rIte karmasaMghAta balavAna che, te batAvavApUrvaka Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-323 guNAkAra pUruM thayuM ane te samApta thaye chate pratidvAragAthA vyAkhyAna karAI ane tenA vyAkhyAnathI kaSAyadvAra vyAkhyAna karAyuM. have gauravadvAra kahevAnI IcchAvALA graMthakArazrI prathama gauravavALAnA svarUpane kahe che - gAthA - jaha jaha bahussuo sammao ya sIsagaNasaMparivuDo ya / aviNicchio ya samae, taha taha siddhaMtapaDaNIo // 323 / / gAthA - zAstrane viSe nahi jaNAyelA tattvavALo jema jema bahuzruta thayelo, bahujanane saMmata thayelo, ziSyagaNathI parivarelo tema tema siddhAMtano pratyenIka thAya che. ll323 TIkA : yathA yathA bahuzrutaH zravaNamAtreNa, sammatazca tathAvidhalokasya, ziSyagaNasaMparivRtazca bahumUDhaparivArazca, mUDhAnAM tathAvidhaparigrahaNAd, avinizcitazcAjJAtatattvazca samaye siddhAnte, jJAtatattvasya RddhirasasAtagauraveSu pratibandhAbhAvAt, tadvataH paramArthato jJAnazUnyatvAt, tathA tathA'sau vastusthityA siddhAntapratyanIkaH siddhAntavinAzakastallAghavApAdanAditi // 323 / / TIkArya : yathA yathA.... pAlanapati | jema jema bahuzruta zravaNamAtrathI bahaRta, tevA prakAranA lokane saMmata mAtra bolavAmAM kuzaLa joIne tenAthI prabhAvita thAya tevA lokone saMmata, ziSyagaNathI parivarelo=bahu mUDha ziSyonA parivAravALo; kema ke mUDha jIvone tevA prakAranuM parigrahaNa che, mUDha Avo ja tevA gurune guru tarIke svIkAre che. samayamAM siddhAMtamAM, avinizcita=nahi jaNAyelA tatvavALA kema ke jaNAyuM che tatva evA sAdhune Rddhi-rasa-zAtA gAravAmAM pratibaMdhano abhAva che, tadvAnane=RddhigAravAdivALA sAdhune, paramArthathI jJAnazulyapaNuM che, tema tema A=bahuzruta sAdhu, vastusthitithI=paramArthathI, siddhAMta pratyenIka cheHsiddhAMtane vinAza karanArA che; kema ke tenA lAghavanI prApti =lokone RddhigAravAdi doSarUpa nathI, tevo bodha karAvIne bhagavAnanA zAsananI laghutA karanArA che. 323mAM bhAvArtha - je mahAtmAo bhagavAnanAM zAstrone jANyA pachI maMgu AcAryanI jema Rddhi-rasa-zAtA gAravamAM Asakta che, teo ghaNAM zAstro bhaNyA hoya, topaNa zAstranA paramArthane yathArtha joDatA nathI; kema ke zAstrano paramArtha kaSAya-nokaSAyanA unmelanamAM ja pravartAve che ane RddhigAravAdi bhAvo kaSAyanI vRddhimAM Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 upadezamAlA bhAga-2 | mAyA-ra3-04 pravartAve che. Ama chatAM te sAdhu bolavAmAM kuzaLa hoya to ghaNA mugdha jIvo tenA vacanakauzalyathI prabhAvita thaIne, A mahAtmA hitane karanArA che tema mAne che ane ghaNA mUDha ziSyonA parivAravALA hoya; kema ke temanA vacanakauzalyathI prabhAvita thaIne saMyama grahaNa karyuM che, paraMtu tattvane abhimukha javAmAM mUDha mativALA hoya che. vaLI AvA guru siddhAMtanA paramArthane jANanArA nathI, tethI Rddhi, rasa ane zAtA gAravamAM pratibaMdhane dhAraNa kare che. ethI paramArthathI jJAnazUnya che. joke saMvignapAkSika paNa kaMIka aMze pramAda kare che, to paNa zuddha prarUpaNA karIne potAnI hInatA dekhADIne ziSyane mArgamAM pravartAve che. jyAre pramAdI sAdhuo mAna-sanmAnanA arthI hoya che, tethI prarUpaNA paNa te rIte kare che, jethI loko prabhAvita thAya. teo paramArthathI bhagavAnanA zAsananA zatru che; kema ke bhagavAnanA zAsanano vinAza kare che, kema vinAza kare che ? ethI kahe che - potAnA RddhigAravAdi poSIne zaraNAgata jIvone paNa te prakAre pravartAvIne bhagavAnanA zAsananI laghutA kare che. 323 avataraNikA - sAmpratamRddhigauravaM tddvaarennaahavataraNitArtha - have RddhigAravane tadvAnanA dvArathI RddhigAravavALAnA dvArathI. kahe che - gAthA - pavarAI vatthapAyAsaNovagaraNAiM esa vihavo me / avi ya mahAjaNaneyA, ahaM ti aha iDDigAravio / / 324 / / gAthArtha - zreSTha vastra, pAtra, Asana, upakaraNone A mAro vaibhava che, vaLI hu mahAjanano netA chuM, e pramANe mAne che, e RddhigAravavALA che. ||324TI TIkA : pravarANyuttamAni vastrapAtrAsanopakaraNAnyadhikRtyA'sau manyate eSa vibhavo me, ayaM samRddhyupacayo mama, api cetyabhyuccaye, mahAjananetA pradhAnalokaprabhurahamiti / athaiSaH evambhUtaH RddhyA prAptayosekenA'prAptArthaprArthanayA ca gauravamAtmano nibiDakarmaparamANugrahaNena gurutvaM tad vidyate yasyAso Rddhigauravika iti / / 324 / / TIkArya :pravarAvuramani ... garivara rati | pravara=uttama evAM, vastra-pAtra-Asana upakaraNone Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamAlA bhAga-2 | gAthA-24-35 105 AthI A mAne che, A mAro vaibhava che, A mAro samRddhino samUha che, gApi e abhuccayamAM che, huM mahAjanano netA chuM=pradhAna lokono svAmI chuM arthAta mukhya lokono svAmI chuM. AvA prakAranA A=sAdhu, prApta thayelI RddhithI garva vaDe ane nahi prApta thayelI RddhinI prArthanA vaDe gaurava=libiDa karmaparamANunA grahaNathI potAnuM gurutva, te che vidhamAna jene e Rddhigoravika che. 324 bhAvArtha : jema gRhastho bAhya samRddhimAM racyApacyA rahe che ane jema jema dhananI vRddhi thAya che, tema tema pote mahAna che, tema mAne che, teo RddhigAravavALA che, tema sAdhupaNAmAM paNa jeo uttama vastrapAtrAdi upakaraNone meLavIne A mAro vaibhava che, tema mAne che, vaLI upadeza ApIne ghaNA lokone mArgamAM pravartAve che, tethI mahAjanano huM netA che, tema mAne che, teo RddhigAravavALA che. vaLI prApta thayelI RddhimAM garva kare che, nahi prApta thayelI RddhinI icchAthI tene mATe pravRtti kare che. tethI bAhya padArthono saMzleSa gADha thAya che, tethI nibiDa karma paramANune grahaNa karIne saMsArasamudramAM DUbe che, teo 28ddhigAravavALA kahevAya che. A prakAre gAravanA svarUpanuM bhAvana karIne susAdhue tenAthI potAnuM rakSaNa karavA yatna karavo joIe. l324 avataraNikA - adhunA rsgaurvmdhikRtyaahavataraNikArya : have rasagAravane AzrayIne kahe che - gAthA - * arasaM virasaM lUhaM, jahovavannaM ca necchae bhottuM / niddhANi pesalANi ya maggai rasagArave giddho / / 325 / / gAthA - rasagAravamAM Asakta sAdhu arasa, virasa, lUkhuM je pramANe prApta thayuM, tene khAvA mATe IcchatA nathI, snigdha, pezala padArthone icche che. 3rapaI TIkA :__ avidyamAnarasamarasaMhiGgvAdibhirasaMskRtarasamityarthaH / virasaM vigatarasamatipurANaudanAdi, rUkSaM sneharahitaM vallacanakAdi, yathopapannaM ca nirupadhilabdhyA sampannamantramiti bhAvaH, necchati bhoktuM, Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1es. upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-325-3raka kiM tarhi ? snigdhAni-pracurasnehAni, pezalAni-manojJAnyannAnIti gamyate, mRgayate vAJchati rasagaurave sati gRddho-lolyAdhmAta iti / / 325 / / TIkArya : vimAna .... nolyAbata ti che nathI vidyamAna rasa jemAM te arasa=hiMga Adi vaDe saMskAra nahi karAyelo rasa, virasa=rasa vagaranA atyaMta jUnA bhAta vagere, rukSatela vagaranA vAla-caNA vagere ane yathA upapas=nirupadhilabdhithI prApta thayeluM paricayAdi vagara sahaja nirdoSa prApta thayelA avane vAparavAne icchatA nathI, to zuM? ethI kahe che - snigdha=pracura snehavALA, pezala= manane game tevA, annane Icche che, koNa icche che ? ethI kahe che - rasagIrava hote chate gRddha lolatAthI parAbhava pAmelA sAdhu, Icche che. 3rapA bhAvArtha : zarIra ane indriyo pratye mamatvavALA jIvo indriyone anukULa rasa vAparavAnI vRttivALA che, teo rasa vagaranA AhArane icchatA nathI, virasa ke rukSa AhArane icchatA nathI. vaLI potAnI pratibhA vagara sahaja nirdoSa AhArane icchatA nathI, paraMtu doSa lAge ke na lAge indriyane anukULa, snigdha, manohara bhojanane icche che, teo rasagAravamAM vRddhivALA chatAM saMyamajIvana niSphaLa kare che. I35aa avataraNikA - adhunA saatgaurvmdhikRtyaahavataraNitArtha - have zAtAgauravane AzrayIne kahe che - gAthA - sussUsaI sarIraM, sayaNAsaNavAhaNApasaMgaparo / sAyAgAravagaruo, dukkhassa na dei appANaM / / 326 / / gAthArtha : zarIranI zuzruSA kare che. zayana, Asana, vAhananA prasaMgamAM tatpara, zAtAgAravathI guru thayelA sAdhu AtmAne duHkha detA nathI. II3ra6ll TIkA : zuzrUSate'nekArthatvAd dhAtUnAM pratikSaNaM saMskurute zarIraM vapuH, zayanaM tUlyAdi, AsanaM masUrakAdi, Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-326-327 tayorvAhanA= niSkAraNaH paribhogastasyAM prasaGgo = gADhamAsaktistatparastatpradhAnaH zayanAsanavAhanAprasaGgapara iti, sAtaM sukhaM tena gauravamuktasvarUpaM tena guruH, sa eva gurukaH sAtagauravagurukaH san duHkhasya na dadAtyAtmAnaM, tadddveSIti bhAvaH / / 326 / / TIkArya - zuzrUSate bhAvaH / / zuzrUSA kare che, dhAtunuM aneka arthapaNuM hovAthI zuzrUSAno artha pratikSaNa zarIrane saMskAra kare che, e pramANe grahaNa karavo arthAt zarIranI ALapaMpALa kare che. zayana, pathArI Adi Asana masUraka Adi te bannenI vAhanA=niSkAraNa paribhoga temAM prasaMgagADha Asakti, tene para-tene mukhya karanAro=zayana-Asana-vAhananA prasaMgamAM tatpara sAdhu zAtA=sukha, tenA vaDe gauravavALo=kahevAyelA svarUpavALo, tenAthI guru te ja guruka zAtAgAravathI guruka chato AtmAne du:kha Apato nathI, teno dveSI che=duHkhano dveSI che, e prakArano bhAva che. II326 / / bhAvArtha: ..... 127 je jIvane je prakAranuM gaurava ApAdaka karma pracura hoya che, te jIvane te bhAva pratye atyaMta abhimukha bhAva thAya che. AthI saMyama grahaNa karyA pachI paNa jeo zAtAnA arthI che, teo za2I2nI zuzruSA karatA hoya che arthAt zarIrane malAdithI dUra rAkhavA yatna kare che, za2I2ne anukULa AhArAdi grahaNa kare che. vaLI sparzendriyamAM Asakta hoya che, tethI niSkAraNa zayana-Asanano paribhoga karIne temAM gADha Asaktine dhAraNa kare che. zAtAnA sukhamAM yatna karanArA teo zarIranAM kaSTo leza paNa veThavA tatpara thatA nathI, teo saMyama grahaNa karIne paNa manuSyajanma niSphaLa kare che. II326aa avataraNikA : gataM gauravadvAramadhunendriyadvAraM vyAcikhyAsustadvazavarttinAM doSAnAcaSTe avataraNikArtha : gauravadvAra pUruM thayuM. have indriyadvArane kahevAnI icchAvALA graMthakArazrI tene vazavartI jIvonA= Indriyane vazavartI jIvonA doSone kahe che gAthA: - tavakulachAyAbhaMso, paMDiccapkaMsaNA aNiTThapaho / vasaNANi raNamuhANi ya iMdiyavasa aNuhavaMti / / 327 / / gAthArthaH- Indriyane vaza thayelA jIvo tapa-kulanA chAyAbhraMzane, pAMDityanA mAlinyane, aniSTa pathane, vyasanone, raNanA mukhone anubhave che. II327nA Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lapamAlA bhAga 2TgAthA-27 128 Ele: tapo'nazanAdi, kulamugrAdi, chAyA lokamadhye unnatistAsAM bhraMzo'dhaHpatanaM vinAzastapaHkulacchAyAbhraMzastamindriyavazagA anubhavantIti kriyApekSayA prathamA dvitIyArthe sarvatra draSTavyA prAkRtatvAt / tathA 'paMDiccapphaMsaNa' tti pANDityamAlinyaM tathA coktam sakalakalAkalApakuzalo'pi hi kavirapi paNDito'pi hi prakaTitasarvazAstratattvo'pi hi vedavizArado'pi hi munirapi viyati vitatanAnAdbhutavibhramadarzako'pi hi sphuTamiha jagati tadapi na sa ko'pi hi yadi nAkSANi rakSati / / tathA'niSTaH saMsArastasya patho mArgo'niSTapathastaM, taduktam divasarajanisAraiH sAritaM pakSagehaM samayaphalakametanmaNDitaM bhUtadhAtryAm / iha hi jayati kazcinmokSamakSaividheyairadhi-gatamapi cAnye viplutairiyanti / / tathA vyasanAni nAnAkArAvipattIryathoktamsaktaH zabde hariNaH, sparza nAgo rase ca vAricaraH / kRpaNapataGgo rUpe, bhujago gandhe nanu vinaSTaH / / paJcasu saktAH paJca vinaSTAH, yatrAgRhItaparamArthAH / ekaH paJcasu saktaH prayAti bhasmAntatAM mUDhaH / / tathA raNamukhAni ca saGgrAmadvArANi vinAzanimittAni, cazabdAt samastadoSAnindriyavazagA anubhavantyupabhuJjate / tathAhijayo yad bAhubalini, dazavako nipAtanam / jitAjitAni rAjendra !, hRSIkANyatra kAraNam / / 1 / / nanu cAsya prakaraNasya siddhAntoddhArabhUtatvAt tasya ca paramapuruSapraNItatvAt tadvAkyAnAM svataH prAmANyAt tabalenaivAzeSavacanAnAmapi pratiSThAvApterbhAskaravat svaparaprakAzakatvAna yuktastatsamarthanArtha subhASitAntaropanyAsaH, satyametatraivAtra sandehaH kevalaM sarveSAM mArgAnusAriNAM prAyaH samAnA buddhiritipradarzanArthaM yadyucyerana tatra kazciddoSaH, zrIzIlasUriprabhRtInAmapi AcAravivaraNAdI bahuzastAni likhitAni, ayaM prAyo'bhiprAyo yadi vA mAdRzaH prabalamohAvRtatayA nA'sau zakyo lakSayitumatigambhIratvAditi / / 327 // TIkArtha : tapo'nazanAdi ..... gambhIratvAditi / / ta5, anazana 471, dula GA 43, prayA=els madhye unnati, teno bhaMza=adhapatana=vinAza, indriyane vaza thayelA jIvo tapanA ane kulanA chAyAvAMzane Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-327 129 anubhave che, prAkRtapaNuM hovAthI prathamA vibhakti kriyAnI apekSAe sarvatra dvitIyAnA arthamAM jANavI ane pAMDityanA mAlityane anubhave che=zAstra bhaNyA hoya chatAM indriyane vaza jaNAya to lokamAM tenuM pAMDitya malinabhAvane pAme che ane te pramANe kahevAyuM che badhI kalAnA kalApamAM kuzaLa paNa, kavi paNa, paMDita paNa, pragaTa thayAM che sarva zAstronAM tattvo jene evo paNa, vedavizArada paNa, muni paNa, AkAzamAM patharAyelA judA judA adbhuta vilAsone dekhADanAro paNa, A jagatamAM spaSTa te nathI, jo te koIka indriyonuM rakSaNa karato nathI. (ahIM tApi na sa nA sthAne sopi na sa pATha hovo joIe.) ane aniSTa=saMsAra, teno patha=mArga, aniSTapatha tene indriyane vaza thayelA anubhave che. te kahevAyuM che bhUtarUpI pRthvImAM=jIvarUpI pRthvImAM, divasarUpI rajane kADhavApUrvaka svaccha karAyeluM=vivekavALI pravRtti dvArA divasamAM baMdhAyelA pApane kADhavApUrvaka svaccha karAyeluM, zaNagArAyeluM samayarUpI lakavALuM=zAstravacananI suMdara sAmagrIvALuM, A pakSagRha che, ahIM=AvA gRhamAM, koIka vidheya evA akSo vaDe=saMvRtta rUpe kartavya indriyo vaDe, mokSane prApta kare che ane bIjA adhigata paNa=zAstra bhaNAyA che, jemAM evA pakSarUpI gRhane, viSNuta evI indriyo vaDe hAre che. - ane vyasano=judA judA prakAranI vipattine anubhave che, je pramANe kahevAyuM che zabdamAM Asakta thayelo haraNa, sparzamAM Asakta thayelo hAthI, rasamAM Asakta thayeluM mAchaluM, rUpamAM lobhI pataMgiyuM, gaMdhamAM Asakta thayelo bhamaro kharekhara vinAza pAmyA. pAMcamAM=pAMca indriyamAM Asakta thayelA, nahi grahaNa karAyelA paramArthavALA pAMca=haraNa vagere pAMca, jyAM vinAza pAmyA, pAMca indriyomAM Asakta evo eka mUDha manuSya vinAzane pAme che. - ane raNamukhone=nAzanuM nimitta evA saMgrAma dvArone, ca zabdathI samasta doSone indriyane vaza thanArA anubhave che=prApta kare che, te A pramANe je kAraNathI bAhubalImAM jaya, rAvaNamAM parAjaya, ahIM he rAjendra ! jitAyelI ane nahi jitAyelI Indriyo kAraNa che. nanuthI zaMkA kare che A prakaraNanuM=prastuta gAthAnuM, siddhAMtamAMthI uddhArabhUtapaNuM hovAthI ane tenuM=siddhAMtanuM, paramapuruSapraNItapaNuM hovAthI, tenAM vAkyonuM=siddhAMtanAM vAkyonuM arthAt paramapuruSapraNIta vAkyonuM, svataH prAmANya hovAthI tenA baLathI ja=paramapuruSapraNIta vAkyonA baLathI, badhAM vacanonI pratiSThAnI prAmANyanI, prApti hovAthI, sUryanI jema sva-para prakAzakapaNuM hovAthI tenA samarthana mATe=prastuta gAthAnA samarthana mATe, bIjAM subhASitono upanyAsa yukta nathI - A satya che, AmAM saMdeha nathI ja, phakta sarva mArgAnusArI jIvonI prAyaH samAna buddhi hoya che, e pramANe batAvavA mATe jo kahevAmAM Ave to koI doSa nathI. AcAravivaraNa vageremAM tene=anya subhASitone, aneka vakhata lakhatA evA zrI zIlasUri vagereno paNa prAyaH A abhiprAya Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 upadezamAlA bhAga-2 gAthA-3ra7 che=sarva mArgAnusArI jIvonI A samAna buddhi che e batAvavAno abhiprAya che, athavA prabaLa mohathI AvatapaNAne kAraNe mArA jevAo vaDe AkazI zIlasUri vagereno abhiprAya, jANavA mATe zakya nathI; kema ke atyaMta gaMbhIrapaNuM che. 327. bhAvArtha :jeo indriyone vaza che, teo kevA anartho prApta kare che ? te batAve che - jeo tapa kare che, uttama kuLamAM janmyA che, tethI lokamAM unnati pAmelA che. tevA mahAtmAo indriyane paravaza thAya to tapa ane kulanI chAyAnA brazane pAme che=vinAza kare che. vastutaH uttama kula, saMyama ane tapanA kAraNe teo sadgatimAM javAnA hatA, chatAM indriyone vaza thaIne durgatimAM jAya che. vaLI keTalAka zAstro bhaNIne pAMDityane pAmelA che, tenA baLathI sukhapUrvaka saMsArane tarI zake tevA thayelA che, to paNa koIka rIte indriyone vaza thAya che, tyAre potAnA paDityane malina kare che. jemAM maMgu AcArya zAstramAM nipuNa hatA, chatAM indriyone vaza thaIne asAra evA vyaMtara jAtinA devabhavane pAmyA. temAM sAkSIpATha Ape che - koI mahAtmA sarva kalAsamUhamAM kuzaLa hoya, kavi hoya, paMDita paNa hoya, zAstranA marmane jANavAmAM buddhinidhAna hoya. vaLI zAstramAM zrama karIne pragaTa karelAM sarva zAstravALA hoya, vedavizArada hoya arthAtu AgamonA sUkSma arthane jANanArA paNa hoya. vaLI muni paNa hoya, aneka labdhione kAraNe AkAzamAM addabhuta vilAso batAvavA samartha paNa hoya. lokamAM spaSTa khyAtine pAmelA hoya te paNa paramArthathI te nathI, jo te indriyono saMyama kare nahi. tethI indriyone paravaza jIvonI sarva zaktio niSphaLa che, mATe buddhimAna puruSe indriyo upara saMyama prApta karavo joIe. vaLI indriyone paravaza jIvo saMsAranA aniSTa pathane pAme che. temAM sAkSI Ape che - koI mahAtmAe saMyama grahaNa karIne potAnA AtmArUpI pRthvI upara pakSarUpI gRhane divasanI raja kADhIne svaccha kareluM hoya, zAstranA sUkSma bodharUpI phlakathI suzobhita kareluM hoya ane vidheya evI indriyono saMvara kare to mokSane prApta kare che, to vaLI anya koI mahAtmA pakSarUpI gRhane pAmelA paNa viplavavALI indriyothI hAre che. AthI cauda pUrvadharo paNa pramAdavaza thaIne nigodamAM jAya che. vaLI indriyone paravaza jIvo aneka prakAranI Apattione prApta kare che. temAM sAkSI Ape che - zabdamAM Asakta haraNa zikArInA bANathI mRtyu pAme che, sparzamAM Asakta hAthI baMdhanamAM paDIne anartha pAme che, rasamAM Asakta mAchaluM jALamAM phasAIne mRtyu pAme che, rUpamAM Asakta pataMgiyuM dIvAmAM paDIne mRtyu pAme che, gaMdhathI kheMcAyelo bhamaro nAza pAme che. A rIte pAMca indriyamAM Asakta jIvo paramArthane nahi jANatA vinAza pAme che arthAt mArI A Asakti vartamAnamAM mRtyunuM kAraNa che ityAdi nahi jANanArA haraNa Adi pAMceya vinAza pAme che. jyAre mUDha evo pAMceya indriyomAM Asakta eka Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-327-328 manuSya paramArthane nahi jANato duraMta saMsAranA paribhramaNarUpa bhasmatAne pAme che. A bhavamAM ane parabhavamAM Apattione prApta kare che. vaLI indriyone vaza jIvo raNamukhane prApta kare che, temAM sAkSI Ape che - bAhubalIe indriyono jaya karyo to saMyama prApta thayuM ane rAvaNa sItAmAM Asakta thayA to mRtyu pAmyA, mATe he rAjendra ! jaya ane vinAzamAM nahi jitAyelI indriyo kAraNa che. A rIte Agama vacanane kahenAra prastuta gAthA dvArA indriyone vaza thayelA jIvonA anartho batAvIne mahAtmA upadeza Ape che ke kalyANanA arthI jIve indriyono jaya karavo joIe. vaLI TIkA karanArA mahAtmAne smaraNa thayuM ke Agamane kahenArAM vacanomAM anya graMthonI sAkSI ApavI kaI rIte yukta kahevAya ? arthAt kahevAya nahi, chatAM Agama je rIte tattvane batAve che, tevA ja tattvane batAvanArA mArgAnusArI buddhivALA bIjA hoya che. tethI mArgAnusArI jIvonI samAna buddhi hoya che, mATe AgamamAM mArgAnusArI buddhivALA gaNadharoe je kahyuM che, tene ja samAna buddhivALA bIjA kahe che, e batAvavA mATe TIkAkAra mahAtmAe kathana karyuM che, mATe koI doSa nathI; kema ke zIlasUri mahArAja vageree AcArAdinA vivaraNamAM aneka ThekANe tevI sAkSI ApI che, tethI temano paNa A prakArano abhiprAya haze athavA TIkAkArazrI kahe che - mArI maMdabuddhine kAraNe zIlasUri mahArAja vagereno zuM abhiprAya che, teno nirNaya karavo zakya nathI, topaNa temanA anusaraNarUpe meM paNa prastuta gAthAmAM sAkSIrUpe A sarva kathano karyA che. l32mAM avataraNikA: yadi tarhi indriyavazaM ye gacchanti teSAmeSa doSastataH kiM kartavyamityata aahavatarasikakArya : jo vaLI indriyane vaza jeo jAya che, teone A doSa che, to zuM karavuM joIe ? ethI kahe che - gAthA - saddesu na rajjijjA, rUvaM da8 puNo na vikkhijjA / - jo e ya pAse, amuchiyo 3Lane muLa ArU28AA gAthArtha : zabdomAM rAga na kare, vaLI rU5ne jovA mATe na jue, gaMdha, rasa ane sparzamAM mUccha nahi pAmelA muni udhama kare. ll328 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-28 TIkAH zabdeSu veNuvINAmRdaGgakAkalIgItAdInAM na rajyeta na raktaH syAd, rUpaM kamanIyaM dRSTvA kathaJcit punastadIkSaNalolatayA na vIkSeta Adita eva dRSTiM saMhared bhAskarAdiva, na punaH pazyedityarthaH / ganthe rase ca sparza sundare'mUrchito'gRddhaH cazabdAdasundareSu zabdAdiSvadviSTaH kim ? udyacchet vAnuSThAnothamaM kuryAta, : muni vacetopavezArdutvAti rUratA TIkArya :za zAItyAti / zabdomAM=veNu-vINA-mRdaMga-kAkalI gIta vagerenA zabdomAM, AsaktA na thAya, manohara rUpane koIka rIte joIne vaLI tene jovAnI lAlasAthI na jue pahelethI ja daSTine kheMcI le, jema sUryathI daSTine kheMcI le, pharI jue nahi, suMdara gaMdha, rasa ane sparzamAM mUccha nahi pAmelA Asakta nahi thayelA, 4 zabdathI asuMdara zabdAdimAM advaiSavALA zuM kare? udyama kare=sArA anuSThAnamAM udhama kare, koNa kare? ethI kahe che - muni kare; kema ke tenuM ja=muninuM ja, upadezayogyapaNuM che. 328 bhAvArtha : munio bhavanA kSaya mATe tatpara thayelA hoya che. AthI ja tapa, saMyamamAM udyama karatA hoya che. zAstranuM adhyayana karatA hoya che, chatAM tevA paNa munio indriyone vaza thaIne anarthanI paraMparAne prApta kare che. evA munione AtmarakSaNa karavA mATe upadeza ApatAM kahe che - munie suMdara zabdamAM rAga karavo joIe nahi, AthI ja jemane saMgItano zokha che, suMdara zabdomAM rAga thAya tema che, te saMgItapUrvaka thatI bhagavAnanI stuti sAMbhaLavA tatpara thAya, paraMtu bhagavAnanA guNomAM upayoganuM pratisaMdhAna karI zake nahi to vinAza pAme, te rIte lokothI thatI prazaMsAmAM ke niMdAmAM rAga-dveSa karavA joIe nahi, paraMtu madhyasthatApUrvaka zrotrendriyano saMvara karavo joIe. vaLI koInuM suMdara rUpa dekhAya tyAre jIvo tene jovAne abhimukha pariNAmavALA thAya che, paraMtu sUryanI sAme dRSTi paDe to tarata pAchI kheMcI levAya che tema munie to prAraMbhathI ja saMvRta rahevuM joIe ane indriyothI thatA anarthanuM vAraMvAra bhAvana karIne cittane te rIte saMvRta karavuM joIe. jethI aMtaraMga pariNAma jovAne abhimukha thAya ja nahi. vaLI suMdara gaMdha, rasa ane sparzamAM mUccha karavI joIe nahi ane asuMdara gaMdhAdimAM dveSa karavo joIe nahi. AthI ja saMvRta indriyavALA muni potAnA ke bIjA sAdhunA zarIra ke vastramAMthI durgaMdha AvatI hoya to dveSa karatA nathI. vaLI tattvathI bhAvitA mativALA sAdhu nidrA na Ave tevAM karkazapratikULa sthAno prApta thAya topaNa dveSa karatA nathI. vaLI aMta, prAMta, tuccha bhojana prApta karIne paNa dveSa karatA nathI. tevA muni ja pAMca indriyane saMvRta karIne munibhAvamAM levAyelA tapa ane kuLanI chAyAnuM rakSaNa kare che, prApta thayelA pAMDityane saphaLa kare che ane indriyajanya aniSTothI AtmAnuM rakSaNa kare che. l328 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahezabhAlA bhAga-2 / gAthA - 327 avataraziST : anyacca 933 avatara zikArtha : ane IndriyonA jaya mATe sAdhue bIjuM zuM karavuM joIe ? tene anurUpa upadeza Ape che gAthA : nihayANihayANi ya iMdiyANi ghAeha'NaM payatteNaM / ahiyatthe nihayAI, hiyakajje pUyaNijjAI / / 329 / / gAthArtha : nihata-anihata evI Indriyone ane RNane=karmane, he muni ! prayatnathI ghAta kara, ahita arthamAM nihata karavI joIe, hitakAryamAM praguNI karavI joIe, tethI pUjanIya thAya che=Indriyo pUranIya thAya che. // 32 // asi : nihatAnISTAniSTe svagocare rAgadveSaparihAreNa tatkAryAbhAvAt pralayaM nItAni anihatAnyAkAradarzanAt svaviSayagrahaNAcca / taduktaM na zakyaM rUpamadraSTuM cakSurgocaramAgatam / rAgadveSau tu yau tatra, tau budhaH parivarjayet / / 1 / / tatazca nihatAni ca tAnyanihatAni ceti 'ktena naJviziSTena' iti vacanAt samAsaH / nihatAnihatAni ca sAdhUnAmindriyANi bhavanti, cazabdaH aNamityasmAt parataH sambadhyate aNaM ca saMskRte RNamucyate, tacceha karma tadvazena bhavacArake'vasthAnAt tatazca na kevalamindriyANi kiM tarhi ? RNaM ca sAdhUnAM nihatAnihataM varttate bahutaraM hataM stokamahatamityarthaH yata evamato ghAtayata, he munayaH ! prayatnena kartRbhUtena svayaM prayojakAbhUtvA dagdharajjukalpApyakSANi karma ca yatnato vinAzayatetyarthaH / yAvaccAdyApi sarvathA ghAto na sampadyate tAvat kiM vidheyamityAha - ahitArthe svaviSaye rAgadveSakaraNalakSaNe pravarttamAnAni nihatAni kAryANi tato niroddhavyAnIti bhAvaH, hitakArye bhagavadAgamazravaNajinabimbAvalokanAdau praguNAni kAryANIti zeSaH, tathA ca kRtAni pUjanIyAni jAyanta iti / Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 gAthA 134 TIkArtha H nihatAnI bAvanta kRti / nihata-anihata Indriyone prayatnathI ghAta kara, temAM nihatano artha spaSTa kare che iSTa-aniSTa evA potAnA viSayamAM rAga-dveSanA parihArathI tenA kAryano abhAva thavAne kAraNe (Indriyo) pralayane pamADAI. tethI nihata che ane avihata che; kema ke AkAra dekhAya potAnA viSayane grahaNa kare che. tethI indriyo kathaMcit nihata che, kathaMcid avihata che. te kahevAyuM ane che cakSunA viSayane pAmelA rUpane nahi jovA mATe zakya nathI. vaLI tyAM=cakSunA viSayamAM, je rAga-dveSa tene budha puruSa tyAga kare. // 1 // () ane tethI rAga-dveSa na thAya te prakAre vihata ane viSayono bodha thAya te prakAre anihata te indriyo che, nak viziSTa evA evA prakAranA vacanathI samAsa che, sAdhunI indriyo nihataanihata hoya che=aMtaraMga rIte saMvRta hovAne kAraNe rAgano pariNAma ullasita na thAya ane Indriyo sAthe viSayano saMparka thAya tyAre AkAra mAtranuM darzana thAya ke tenA viSayamAtranuM grahaNa thAya, paraMtu saMzleSa na thAya e rIte nihatAnihata indriyovALA sAdhu hoya che. gAthAmAM rahelo = zabda gaLe pachI saMbaMdha karAya che ane jJaLa zabdane saMskRtamAM La kahevAya che ane te ahIM=sAdhujIvanamAM, karma che; kema ke tenA vazathI=karmanA vazathI, bhavarUpI kedakhAnAmAM avasthAna che ane tethI kevala indriyo nahi, to zuM ? ethI kahe che - sAdhuone RNa vihata-anihata varte che=karmarUpI RNa ghaNuM haNAyeluM che, thoDuM nahi haNAyeluM che, je kAraNathI A pramANe che=thoDuM RNa cUkavavAnuM bAkI che e pramANe che. AthI ghAta kara, he muni ! prayatnathI=kartRbhUta evA prayatnathI, svayaM prayojaka nahi thaIne=indriyone pravartAvavAmAM svayaM prayojaka nahi thaIne, baLelA doraDA jevI paNa indriyone ane karmane prayatnathI, tuM nAza kara, jyAM sudhI haju paNa sarvathA ghAta prApta thato nathI, tyAM sudhI zuM karavuM joIe ? ethI kahe che ahita arthamAM=potAnA viSayamAM rAga-dveSa karavArUpa ahita arthamAM pravartatI indriyone vihata karavI joIe=indriyono nirodha karavo joIe. hita kAryamAM=bhagavAnanA AgamanuM zravaNa-jinabiMbanuM avalokana vageremAM, nipuNa karavI joIe ane te rIte karAyelI pUjanIya thAya che. bhAvArtha: sAdhu vItarAga nathI, tethI nimittone pAmIne indriyonA vikAro thAya tevI pariNati vidyamAna che, topaNa susAdhu tattvanA bhAvanathI indriyone nihata kare che. tethI viSayomAM rAga-dveSanA parihArapUrvaka pravarte che. paraMtu vastunA bodhamAM nihata karAyelI nathI, tethI sAdhune indriyothI zeyanuM jJAna thAya che topaNa te jJeya A mane iSTa che, A mane aniSTa che, tevA pariNAmo karAvatuM nathI, mATe sAdhunI Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-329 135 indriyo rAgAdi vikArarUpe nihata che ane zeyanuM jJAna karavAmAM anihata che, tevI indriyone sAdhue prayatnathI ghAta karavI joIe arthAt sAdhue indriyonA vikAra na thAya te rIte ghAta karela hovA chatAM saMpUrNa vikAra vagaranI avasthA pragaTa thaI nathI. AthI bhagavAnanA vacananuM dRDha avalaMbana laIne sAdhu jo upayogane na pravartAve to indriyo nimittane pAmIne vikAra utpanna kare tevI pariNativALI che. AthI dhyAnamAM rahenArA siMhaguphAvAsI muninI indriyo kAmano vikAra na UThe tevI nihata hatI ane strInA rUpanuM darzana thAya topaNa vikAra na thAya, mAtra strInA AkArano bodha te rUpe anihata hatI, chatAM te mahAtmAno vedano udaya naSTa thayelo na hato. tethI upakozAnA balavAna nimittane pAmIne kaMIka nihata paNa indriya vikArane utpanna kare che, tethI susAdhu jinavacananuM avalaMbana laIne rAgAdi vikArothI nihata ane zeyanA paricchedamAM anihata indriyone te rIte ghAta kare che. jethI vikAro utpanna thavAno avakAza na rahe. jema sthUlabhadra munie te rIte indriyone vizeSa nihata karelI. jIva jyAre vItarAga thAya che, tyAre indriyo saMpUrNa nihatAnihata bane che. sAdhu aNunoRNano=karmano ghAta kare, jema jIva je je bhAvo kare che, te pramANe karma bAMdhe che ane pUrvabhavamAM je je bhAvo pote karyA che te pramANe karma bAMdhyAM che ane te baMdhAyelAM karma sattAmAM paDyAM che, te potAne bhogavavAnAM che, te karmono nAza karavA mATe sAdhu je bhAvothI je karmo karAyAM che, tenAthI viruddha bhAvomAM yatna karIne ghAta kare ane je sAdhu A rIte ahita arthamAM indriyone nihata kare che ane hita kAryamAM pravartAve che, tenI indriyo pUjya thAya che. tethI susAdhu indriyanA viSayabhUta vikAra ApAdaka bhAvothI indriyone nihata kare che ane bhagavAnanA AgamanuM zravaNa, jinabiMbanuM avalokana ityAdimAM pravartAve che, jethI sarva indriyo vItarAganA guNo ane vItarAganA zAstranA paramArthane prApta karavAmAM vyApAravALI bane. A rIte indriyo pUjya bane che arthAt devatAthI paNa pUjAya che. TIkA H athavA han hiMsAgatyoritidhAtupAThAnnihatAni nirgatAni svaviSayagrahaNArthaM pravRttAni hayAnivAtyantacaTulatvAdazvAniva, cazabdasyopamAnArthatvAdindriyANi ghAtayata, Namiti vAkyAlaGkAre, prayatnena . tAni cAhitArthe'hitArthanimittaM saMsArakAraNamityarthaH nihatAni na bhavantItyadhyAhAraH, kintu hitakArye hitakAryanimittaM mokSakAraNamiti hRdayaM, bhavanti nihatAnIti varttate iha loke'pi ca pUjanIyAni bhavanti, nihanturapi pUjyatve tadAdheyatvAt teSu pUjyatvavyapadeza iti / TIkArtha H thavA ... kRti / thavAthI gAthAno anya prakAre artha kare che n dhAtu hiMsA ane gati arthamAM che, e prakAre dhAtupATha hovAthI nihata=nirgata=potAnA viSayane grahaNa karavA mATe pravRtta -- Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA 329 thayelI, ghoDAnI jema=atyaMta capaLapaNuM hovAthI ghoDA jevI indriyone, ghAta karo, vani pachI = zabdanuM upamAna arthapaNuM hovAthI vAni va ema artha karela che, " zabda vAkyAlaMkAramAM che, sAdhu kaI rIte indriyono ghAta kare ? ethI kahe che prayatnathI ane te Indriyo ahita arthamAM=ahitanuM nimitta evA saMsAranA kAraNamAM, nihata thatI nathI=pravRtta thatI nathI, paraMtu hitakAryamAM=hita kAryanuM nimitta mokSanA kAraNamAM, nihata thAya che=pravRtta thAya che. A lokamAM paNa pUjanIya thAya che, haNanAranuM paNa=indriyone pravartAvanAranuM paNa, pUjyapaNuM hote chate tenuM AdhethapaNuM hovAthI temAM=indriyomAM pUjyatvano vyapadeza che. bhAvArtha H 'athavA'thI gAthAno bIjI rIte artha kare che maiMn dhAtu hiMsA ane gati arthamAM che. temAMthI hiMsA arthamAM pUrvano vikalpa batAvyo. have gati arthane grahaNa karIne bIjI rIte artha kare che -- nihata indriyo= potAnA viSayane grahaNa karavAmAM pravRtta thayelI indriyo, ghoDA jevI capaLa che, ethI muni prayatnathI teno ghAta kare arthAt jinavacananuM avalaMbana laIne manane te rIte saMvRta rAkhe, jethI indriyonA viSayamAM potAne autsukya pragaTa thAya nahi. tethI je muni AtmAne jinavacanathI bhAvita karIne indriyanI utsukatAne zamAvavA yatnazIla che, temanI indriyo viSayone grahaNa karavAnA vyApAravALI thatI nathI. kadAca koIka nimitte viSaya sAthe indriyano saMparka thAya, topaNa cittamAM anutsukatA hovAne kAraNe indriyanA viSayabhUta zeyanuM jJAnamAtra thAya che, paraMtu viSayo sAthe jIvano saMzleSano pariNAma thato nathI. te prakArano pariNAma muni jinavacanathI saMvRta thaIne kare che, te ghoDA jevI indriyono prayatnathI ghAta karavA jevuM che. -- A rIte gAthAnA pUrvArdhano artha karyA pachI uttarArdhano artha karatAM kahe che je muninI indriyo ahitArtha evA saMsAranA kAraNamAM pravRtta thatI nathI, paraMtu mokSanA kAraNarUpa hitamAM pravRtta thAya che, tevA muni A lokamAM paNa pUjanIya thAya che. A pramANe artha ka2vAthI gAthAno artha A rIte prApta thAya ghoDAnI jema nIkaLelI indriyone muni prayatnathI ghAta kare, ahitArthamAM nIkaLelI thatI nathI. hitakAryamAM nIkaLelI thAya che, mATe pUjanIya che. nihatAni hatAni ca rUndriyALi pAtayetu, prayatnena ahitArthe nihatAni na bhavanti, hitArthe nihatAni bhavanti pUjaniyAni / - - TIkA - yadi vA nibha AkAramAtraM nibhaM gacchantIti nibhagAni yAnIndriyANi tAni paramArthato hatAnyeva, cazabdasyAvadhAraNArthatvAt, ghnan sAdhurghAtayet padaiH subantatiGantaiH trAyate sAMsArikaduHkhebhyaH sattvAn rakSatIti padatraH siddhAntastena tadupadezenetyarthaH / etaduktaM bhavati - siddhAntopadezena rAgadveSanirAkaraNAdAkAramAtrazeSatAM nItAni yAnIndriyANi tAni nigRhNantrigRhItAnyeva nigRhNIyAt, Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-329 sukarastatrigraha ityarthaH / ata evAha-ahidaSTena viSadharabhakSiteneha pravacane tAnIndriyANi tulyAnIti zeSastadvadakiJcitkarANItyarthaH sarpakalpo hi indriyANyadhikRtya bhagavadupadezaH, kva tAnIdRzAnItyAha hitakArye, 'hi' gatAviti dhAtupAThAd gatakArye bhAvini bhUtavadupacArAt kRtakRtye munAvityarthaH / ata eva pUtaniryANi, tatra pUtAni rAgadveSamalakSAlanAcchuddhAni niryAsyantIti niryANi pratyAsatrakevalajJAnatvAt pUtAni ca tAni niryANi ceti samAsaH / TIkArya : ri va >> vanA divAthI bIjA prakAre gAthAno artha kare che - nida nikhanA arthamAM che, vibha=AkAramAtra, nikhane prApta kare che te nibhaga evI je Indriyo zeyanA AkArane prApta kare che evI je indriyo, teo, paramArthathI haNAyelIne ja, zabadanuM avadhAraNa arthapaNuM hovAthI tani ema artha karela che. haNAyelI Indriyone nAza karatA sAdhu padatra=siddhAMta, tenAthIetenA upadezathI, ghAta kare, si Adi aMtavALAM, ti Adi aMtavALAM pado vaDe sAMsArika duHkhothI jIvonuM rakSaNa kare, trANa kare e patra, e prakAranI vyutpattithI padatrano artha siddhAMta karela che, tenA upadezathI muti indriyono ghAta kare che. A kahevAyeluM thAya che - siddhAMtanA upadezathI rAgazreSanA nirAkaraNane kAraNe AkAramAtra zeSatAne pAmelI je indriyo tene nigraha karatA sAdhu vigRhIta evI Indriyone ja nigraha kare=teno nigraha sukara che, e prakAre artha che. AthI ja kahe che - ahIM pravacanamAM, te=Idriyo, sApathI DaMkha devAyelA puruSanI viSadharathI khavAyelA puruSanI, tulya che e pramANe zeSa che. tenI jema akiMcitthara che sApathI kaMsAyelo puruSa vacceSTa paDyo hoya, tenI jema sAdhunI indriyo akiMcitkara che. zi=je kAraNathI, Indriyone AzrayIne bhagavAnano upadeza sarpa jevo che, te=Indriyo, kyAM AvA prakAranI che ? ethI kahe che - hitakAryamAM=hitakAryamAM pravRta evA kRtakRtyamAM te AvA prakAranI che, ema avaya che. hitakAryano artha kRtakRtya kema karyo? ethI kahe che - di dhAtu gati arthamAM che e prakAre dhAtuno pATha hovAthI hitakAryano artha gatakArya che, thanAra kAryamAM thayelA kAryamAM' e prakAre bhUtanI jema upacAra hovAthI kRtakRtya evA munimAM e prakArano artha che. AthI ja kRtakRtya evA munimAM ahidaSTa puruSa jevI Indriyo che AthI ja, pUtamiryANi Indriyo che, tyAM pavitra thayelI=rAga-dveSarUpI mane dhovAnA kAraNe zuddha thayelI, nIkaLI jaze ethI liNi che; kema ke kevaLajJAnapaNuM najIka che. ethI pUrvani 4 tAni ni ira e prakArano samAsa che=zuddha evI te indriyo kevaLajJAna vakhate cAlI jatArI che. bhAvArtha :sAdhunI indriyo AkAramAtrane pAmanArI hoya che, tethI paramArthathI haNAyelI che arthAt indriyo Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 upadezamAlA bhAga-2/gAthA-9 viSayamAM saMzleSa pAmatI nathI, tevI indriyone haNatA sAdhu siddhAMtanA upadezathI indriyono ghAta kare che arthAt susAdhunI indriyo AkAramAtrathI vastunuM grahaNa kare che ane siddhAMtanA upadezanuM avalaMbana laIne indriyonI viSayane sparzavAnI je zakti paDI che, teno satata ghAta kare che. AthI jema sApathI khAyelo puruSa mUcchita thaIne paDelo hoya, tenI jema sAdhunI indriyo akiMcitkara arthAtu mUccha pAmelI hoya tevI thAya che, kema ke bhagavAnano upadeza sarpa jevo che, ethI bhagavAnanA upadezarUpa sarpathI DasAyelI indriyo viSayomAM leza paNa utsukatAne dhAraNa karatI nathI ane hitakAryavALA arthAt kRtakRtya munimAM A prakAranI indriyo zAMta thayelI hoya che. tethI pavitra evI te indriyo kevaLajJAna vakhate nAza pAmanArI che. tethI e phalita thAya ke AkAramAtrane grahaNa karavAvALI indriyone sAdhu siddhAMtanA baLathI te rIte ghAta kare che, jethI tenI vikAra utpanna karavAnI zakti naSTaprAyaH thAya che ane jyAre kevaLajJAna thAya tyAre zuddha thayelI te indriyo cAlI jAya che. joke kevalIne dravya indriya hoya che, topaNa matijJAnanA upabhogarU5 bhAvaIndriya cAlI jAya che, A prakArano artha karatAM gAthAno artha A prakAre thAya che - nibhaga evI indriyo haNAyelI ja che. tene muni siddhAMtathI ghAta kare, ahidaSTanI jema haNAyelI indriyo hitakAryavALA munimAM pUtanirmANi che, nizani hatAni kriyALi pAye, atrena ariSTanA 4 tAnA hitakArye munau pUtaniryANi / / gAthAno bIjA prakAre anvaya karIne artha kare che - anvaya : nihayAni-snihadAni, hayAni ca hatAni ca, indriyANi ghAe ghAte karttavye adhanaH sAdhuH payattena-pratyAptena, ahiyatyenaadhikAstreNa, ihayAni ithagAni, hayakajje-hatakajyo, pUyaNijjhAiM= pUtanIyaniA anvayArtha: snehane khaMDana karanArI che e pramANe jaNAyelI indriyone ghAta kartavya hote chate adhana= muni, adhikADha che jene evA sarvajJa vaDe citane Azraya karIne rahelI indriyone mokSaprApti nimite zodhana kare. TIkA - yadi vA snihyatIti snihaH viSayalolaH prANI, snihaM dyanti khaNDayantIti snihadAni hatAni ca hanergatyarthatvAd gatyarthAnAM ca jJAnArthatvAt jJAtAni pratItAnItyarthaH, indriyANi kva ? hananaM ghAtastasmin kartavye saMyamajIvitanAzakatvena prasiddhAnIti hRdayamataH kAraNAdavidyamAnadhano'dhanaH sAdhustaM pratyAptena sarvajJena, kimbhUtenAdhikAni samargalAni jJAnamahAprabhAvAdIni taddhvaMsanakSamANi astrANi praharaNAni yasyAsAvadhikAstrastena, kiM ? iSkAmaH, I dadhAti thArayati ithaM cittaM tad Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 gAthA-329 gacchantIti idhagAni cittAzritAni tadAyattatvAt, kaM sukhaM tasya jyAnirhAniH sampadAdipAThAt kvip kajyA, hRtA kajyA yasmAt sa hRtakajyo naSTasukhahAnirmokSastasmiMstannimittaM, kiM, pUtanIyAni, pUtaM karotIti Nic tadantAdanIyac svayaM hananena pavitrIkarttavyAnIti bhAvaH / tadayaM saMkSepArthaH - yAnyetAni viSayalampaTakhaNDakAni saMyamajIvitaghAtakatvena ca prasiddhAnIndriyANi, tAni bhagavatA sarvopAyajJatvapraharaNena sAdhozcittAzritAni tasyaiva mokSanimittaM svayaM hatvA zodhanIyAni, bhagavadanubhAvAdevendriyajayAnmokSo'vApyata iti garbhArthaH / iha cAtigambhIrArthatvAt prastutagAthAyA etAvanto'rthA nirUpitAH yaH zobhanaH sa grAhyaH yazcAnyo'pi sambhavati sa svadhiyA vAvya kRti. ||rU21|| TIkArtha H yadi vA vAvya kRti / / vi vAthI gAthAno anya prakAre artha kare che sneha kare che, e snehavALo=viSayalolupa prANI, svihane=viSayalolupa prANIne haNe che=khaMDana kare che, e snihadAni ane tAni hanta dhAtunuM gatiarthapaNuM hovAthI ane gati arthavALA dhAtunuM jJAnaarthapaNuM hovAthI tAnino artha jaNAyelI indriyo chepratIta thayelI indriyo che=nihavAni ane tAni indriyo che, konAmAM AvI indriyo che ? ethI kahe che jainana=ghAta ane te=ghAta kartavya hote chate=saMyamajIvananuM nAzakapaNuM hovAne kAraNe prasiddha evI indriyo sAdhune mATe ghAta karavI Avazyaka hote chate, A ja kAraNathI=sAdhune indriyono ghAta kartavya che e kAraNathI, avidyamAna dhanavALo=adhana evo sAdhu=ghAtya evI indriyone ghAta karavA mATenI sAmagrIrUpa dhana jeo pAse nathI evo sAdhu, tene, pratyAptathI=sarvajJathI, kevA prakAranA sarvajJathI ? ethI kahe che tenA dhvaMsamAM samartha= indriyonA dhvaMsamAM samartha evA adhika=samargala evA, jJAna mahAprabhAvAdi hathiyAro che jene te adhikAstra tenA vaDe=adhikAstravALA sarvajJa vaDe, sAdhune indriyano ghAta kartavya hote chate zuM kare ? e AgaLa batAve che -- =kAma, te dhAraNa kare che te pa=citta, temAM jAya che, dhAni= cittane Azrita thayelI indriyo che; kema ke tene AdhInapaNuM che=indriyonuM matijJAnarUpa cittane AghInapaNuM che, hRtakhtano artha kare che - 139 - - hatavamAM rahela ja zabda sukha arthamAM che, tenI khyAni=hAni, sampAdAdi pAThane kAraNe vivap pratyaya che. tethI janmyA zabda banyo, harAyI che kajyA jemAMthI te hRtakajya=naSTa thaI che sukhanI hAni jemAM evo mokSa, temAM=te nimitte=mokSa nimitte, sAdhune indriyo pUtanIya che=zodhana karavA yogya che, pUtane kare che, ethI khij te pratyaya aMtamAM hovAthI pUtanIya che=sAdhue pote Indriyone haNavA vaDe pavitra karavI joIe. e prakArano bhAva che. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-329-330 tethI saMkSepathI artha A che - je A viSayalaMpaTa jIvane nAza karanArI ane saMyamajIvananA ghAtakapaNAthI prasiddha Indriyo che, te sAdhunA citane Azrita thayelI Indriyone bhagavAnarUpa sarva upAyane jANavApaNArUpa zastrathI tenA ja mokSa nimitte sAdhunA mokSa nimite, svayaM haNI=sAdhue pote haNIne, zodhana karavI joIe. bhagavAnanA prabhAvathI ja Ijiyano jaya thavAthI mokSa prApta thAya che, e pramANe garbhamAM rahelo artha che ane ahIM=prastuta gAthAnuM ati gaMbhIra arthapaNuM hovAthI ATalA artho batAvAyA. je zobhana lAge te grahaNa karavo ane je bIjo paNa saMbhave te potAnI buddhithI vicAravo. li329 bhAvArtha : saMsArI jIvonI pAMca indriyo snehane karanArI che, tethI snehavALo viSayalolupa prANI che, tevA prANIne te indriyo vinAza kare che. vaLI sAdhune bodha che ke indriyo vikArone utpanna karIne saMyamajIvanano nAza karanArI che. tethI durgatinI paraMparA prApta karAvanArI che, mATe indriyono avazya ghAta karavo joIe. Ama chatAM indriyono ghAta karavAnI sAmagrIrUpa dhana sAdhu pAse nathI, tethI adhikAstra evA sarvajJanA baLathI sAdhu indriyano ghAta karavA yatna kare che arthAt sarvajJa ane sarvazanA vacananuM nitya smaraNa karIne temanA avalaMbananA baLathI indriyano ghAta karavA yatna kare che. vaLI te indriyo kevI che ? ethI kahe che - suthAni=cittane Azrita che, tethI e prApta thAya ke indriyano ghAta kartavya nathI, paraMtu matijJAnanA upayogamAM viSayone avalaMbIne vikArarUpe skurAyamAna thatI indriyo sAdhu mATe ghAta karavA yogya che, zenA mATe sAdhue ghAta karavo Avazyaka che ? ethI kahe che - mokSa nimitte sAdhue indriyono ghAta karavo joIe arthAt sarvajJanA vacananuM daDha avalaMbana laIne svayaM vikArone haNIne indriyone pavitra karavI joIe. jethI te indriyo saMyamajIvanano nAza karI zake nahi, paraMtu saMyama vRddhimAM sahAyaka bane. A prakAranA arthano saMkSepathI A artha che - A indriyo viSayalaMpaTa jIvane vinAza karanArI che ane saMyamajIvanano nAza karavArUpe prasiddha che. te matijJAnanA upayogarUpa indriyo sAdhunA cittane Azrita che, tevI indriyone sarva upAyane jANanArA bhagavAnarUpa astra vaDe mokSa nimitte svayaM haNIne arthAt vikAra vagaranI karIne sAdhue zodhana karavI joIe arthAtu bhagavAnanA prabhAvathI indriyano jaya thAya che, tenAthI mokSanI prApti thAya che. tethI e phalita thAya ke indriyo potAno vikAra batAve tenA pUrve sAdhue bhagavAnanA svarUpanuM ane bhagavAne batAvelA mArganuM anubhAvana karavuM joIe. jethI indriyo vikArane utpanna karI zake nahi ane manane Azrita indriyomAM je vikAra zakti che, te sarvathA kSaya pAme che, tyAre mokSanI prApti thAya che. 32lA avataraNikA - gatamindriyadvAramadhunA madadvAramadhikRtyAha Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-330 11 avataraNikArya : inDiyadvAra pUrNa thayuM, have madadvArane AzrayIne kahe che=gAthA-295mAM suvihita sAdhunI yatanA mATe samiti Adi dvArA batAvyAM, temAM cothuM IjiyadvAra pUruM thayuM. have madadvAra batAve che - gAthA - jAikularUvabalasuyatavalAbhissariya aTThamayamatto / eyAI ciya baMdhai, asuhAI bahuM ca saMsAre // 330 / / gAthArtha - saMsAramAM jAti-kuLa-rUpa-baLa-zruta-tapa-lAbha-ezvarya ATha prakAranA madathI mata evo jIva azubha evA A=jAti Adi, ghaNAM bAMdhe che. 330II TIkA : jAtiAhmaNAdiH, kulamugrAdi, rUpaM zarIrasaundarya, balaM zaktiH, zrutamAgamAdhigamaH, tapo'nazanAdi, lAbho'bhISTavastuprAptiH, aizvaryaM sampadaH prabhutvaM, jAtizca kulaM cetyAdidvandvastAnyevASTamadAH cittonmAdahetutvAt tairmatto ghUrNitaH prANI, kim ? etAnyeva jAtyAdIni badhnAtyupArjayatyazubhAni kliSTAni, kathaM bahu kriyAvizeSaNametat bahuzo'nantaguNAnItyarthaH, cazabdo'dhyavasAyavaicitryAt tAratamyadarzanArthaH saMsAre bhava iti // 330 // TIkArya : nAtihAsika pa ri jAti bahANAdi, kulA ugra Adi, 25 zarIranuM saudarya, baLa= zakti, zrata Agamano bodha, tapa anazana vagere, lAbha=abhISTa vastunI prApti, ezvarya=saMpatinuM prabhutva, jAti ane kuLa ItyAdi dvanda samAsa che, te ja ATha mado che; kema ke cittanA unmAdanuM hetupaNuM che. tenAthI mata thayelo=dhUNita prANI, zuM prApta kare che? ethI kahe che - A ja=jAti vagere, azubha=liSTa, bAMdhe che=upArjana kare che. kevI rIte upArjana kare che? bahu e kriyAvizeSaNa che, bahuvAra=anaMtaguNa azubha jAti Adi upArjana kare che eka vakhata mada karIne avaMtI vakhata hIna jAti vagerene pAme evAM kliSTa kama upArjana kare che, 4 zabda adhyavasAyanuM vicitrapaNuM hovAthI tAratamya dekhADavA mATe che, kyAM upArjana kare che ? ethI kahe che - saMsAramAM upArjana kare che. 33. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 avataraNikA : tathAhi 142 bhAvArtha : madanAM ATha sthAno che, temAM anya karatAM je potAnI pAse adhika dekhAya tene AzrayIne huM adhika chuM, evo adhyavasAya kare te mada che. AthI vivekI puruSo sarva prakAranA madanA nivAraNa mATe pUrve tevA guNavALA puruSo thayA, temanA pratye namra pariNAma dhAraNa karanArA hoya che. jethI teonI jAti AgaLa potAnAM jAti Adi sadA alpa dekhAya ane mada thAya nahi. jema RSabhadevanA vaMzanI AgaLa potAnI jAti tuccha che, to anyanI halakI jAti joIne pote mada ka2vo joIe nahi. vaLI sAdhuveSamAM rahelA kalyANanA arthI jIvo paNa zrutane bhaNIne huM kaMIka chuM, huM buddhimAna chuM ityAdi mada kare athavA potAnA zrutajJAnanI prazaMsA sAMbhaLIne kaMIka harSita thAya, te sarva madano pariNAma che. tethI vivekI puruSo gaNadharo AdinA zrutajJAna pratye haMmezAM namelA hoya che, tethI temanI tulanAmAM potAnuM zrutajJAna tuccha joIne temane kyAreya mada thato nathI ane ATha prakAranA madamAMthI koIka nimitte pote bIjA karatAM kaMIka adhika che, te prakAre bhAvo jeo kare che, teo jAti Adi hIna pAme tevAM ghaNAM azubha karmo bAMdhe che. tethI ghaNA bhavo sudhI jeno mada karyo che, tenI hInatAnI prApti thAya che. II330mA gAthA 330, 331-332 avataraNikArtha : te A pramANe=jAti Adi mo A pramANe che gAthA: jAIe uttamA, kule pahANammi rUvamissariyaM / balavijjAe taveNa ya, lAbhamaeNaM va jo khise / / 331 / / gAthArtha H uttama jAtithI pradhAna kuLa hote chate rUpa aizvaryane AzrayIne, baLavidhAthI tapathI ke lAbhamadathI je hiMsA kare=hIlanA kare, tenuM zuM ? e AgaLanI gAthA sAthe saMbaMdha che. II331II TIkA jAtyA uttamayA hetubhUtayA, kule pradhAne sati rUpamaizvaryamAzritya balena saha vidyA balavidyA tayA hetubhUtayA, tapasA ca lAbhamadena vA yo mandabuddhiH 'khise' tti khiset paraM hIlayet yadutAhaM sujAtyo'yaM tu kujAtya ityAdi / / 331 / / Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-331-332 TIkArtha H jAtyA tyAdi / / hetubhUta evI uttama jAtithI pradhAna kuLa hote chate rUpa ane aizvaryane AzrayIne baLa sahita vidyA baLavidyA, hetubhUta evI teNI vaDe=baLavidyA vaDe, tapa vaDe ane lAbhamada vaDe je maMdabuddhivALo paranI hIlanA kare che, te yadyutathI batAve che huM sujAtya chuM, A kujAtya che, vagere. II331 / avataraNikA : ..... sa kimityAha avataraNikArtha: te zuM ?=je hIlanA kare che te zuM prApta kare che ? ethI kahe che gAthA = - 1 143 saMsAramaNavayaggaM, nIyaTThANAiM pAvamANo u / bhamai anaMtaM kAlaM, tamhA u mae vivajjijjA / / 332 / / gAthArtha H nIcasthAnone pAmato jIva=jAti Adi madathI bIjAnI hIlanA karanAro nIcasthAnone pAmato jIva nathI pamAyo pAra evA saMsAramAM anaMta kALa bhame che, te kAraNathI madono tyAga karavo joIe. II332)aa TIyA - 'saMsAraM aNavayaggaM'ti alabdhaparapAraM nIcasthAnAni nindyajAtyAdIni prApnuvan, tuzabdasyAvadhAraNArthatvAdAsAdayatreva bhramati paryaTatyanantaM kAlaM yata evaM tasmAt tuzabdo'vadhAraNe, tasya ca vyavahitaH sambandhaH, madAn jAtyAdIn vivarjayedeva pariharedeveti / / 332 / / TIkArtha H 'saMsAraM pariveveti / aNavayagna evA saMsAramAM=nathI pamAyo cheDo evA saMsAramAM, nIcasthAnone niMgha jAti Adine, prApta karato jIva bhame che=anaMtakALa paryaTana kare che ema anvaya che. je kAraNathI Ama chemadane vaza anaMtakALa bhramaNa kare che ema che, te kAraNathI jAti Adi madone varjana kare ja=tyAga kare ja, tu zabda avadhAraNamAM che, teno vyavahita saMbaMdha che vivagnikhA sAthe saMbaMdha che. II332 / / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 avataraNikA : jji upadezamAlA bhAga-2 bhAvArtha: saMsArI jIvono upayoga bAhya padArthane AzrayIne pravartato hoya tyAre sAmAnya jIvo karatAM potAnAmAM jAti-kuLa vagere je adhika jaNAya tenA mATe spaSTa bole ke na bole topaNa huM kaMIka adhika chuM, tevo cittano pariNAma thAya che ane te pariNAmathI prerAIne tapa vagere karIne bIjAne jaNAvavA tatpara thAya che ane jeo potAnI jema tapa vagere karatA nathI, temanI zabdothI hIlanA kare che. kyAreka mananA pariNAmathI hIlanA kare che. A prakAranA pariNAmothI te jIva je prakArano mada karyo hoya te prakAranAM nIcasthAnone prApta kare tevA prakAranAM karmo bAMdhIne apAra saMsArasAgaramAM anaMtakALa bhaTake che, mATe jAti Adi madonuM svarUpa nipuNa buddhithI vicArIne te jAti Adi sarvanA utkarSavALA tIrthaMkara AdinuM smaraNa karIne potAnA te prakAranA tuccha jAti vagerenuM bhAvana karavuM joIe. jethI mada thAya nahi, vastutaH tIrthaMkaro paNa pUrvamAM aneka vakhata hIna jAti Adine pAmyA che, paraMtu yogamArgamAM prayANa zarU thayuM te pachI tIrthaMkaro Adi pratyenA bahumAnane kAraNe uttama jAti vagere pAmyA, ethI kalyANanA arthI jIve uttama puruSonuM avalaMbana laIne haMmezAM madanA tyAgamAM yatna karavo joIe. II331-332NA avataraNikArtha : vaLI maviSayaka anya zuM ? te kahe che gAthAH gAthA-331-332, 333 suTTha vi jaI jayaMto, jAimayAIsu majjaI jo u / so meyajjarisi jahA, hariesabalo vva paDihAra / / 333 / / gAthArthaH- suMdara paNa yatna karatA je sAdhu jAtimada vageremAM matta thAya che, te sAdhu je pramANe metArya RSi athavA harikezabala RSi te pramANe jAtyAdi hAnine pAme che. II333|| TIkA suSTvapi sAtizayamapi yatiH sAdhuryatamAnastaponuSThAnAdau udyukto jAtimadAdiSvetadviSaye mAdyati matto bhavati yaH, tuzabdAt sadbhirapi tatkAraNaiH sa kiM metAryaRSiryathA harikezabalI vA parihIyate jAtyAdihAniM prApnoti, tathAhi tau janmAntaravihitajAtimadopArjitakarmapariNativazAdantyajatvena jAtAviti etatkathAnake prAkkathite / / 333 // Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-333-334 145 TIkArya - supa . prAraMthi | tapaanuSThAna AdimAM sAtizaya paNa thatamAna yati-udhamavALA je sAdhu, jAtimada vagere enA viSayamAM mada kare che=matta thAya che, tu zabdathI vidyamAna paNa tenA kAraNothI matta thAya che, te zuM? ethI kahe che - je pramANe metArya RSi athavA harikezabala RSi parihAni pAme che=jAti Adi hAnine pAme che, te A pramANe - te ba=metArtha RSi ane harikezabala RSi, janmAMtaramAM karelA jAtinA madathI bAMdhelI karmapariNatinA vazathI aMtyajapaNAthI utpanna thayA. AmanAM kathAnako pUrvamAM kahevAyelAM che. li333mA bhAvArtha koI mahAtmA sAdhuveSamAM rahIne suMdara AcaraNA karatA na hoya, jema tema karatA hoya, chatAM potAnI tuccha zaktino mada kare che, teo to atyaMta vinAza pAme che, paraMtu jeo saMyamamAM atyaMta yatna kare che, tapaanuSThAnamAM udyamavALA che, vaLI uttama jAti Adi kAraNo vidyamAna che, tenA kAraNe huM uttama jAtivALo chuM, ema mada kare che, teo metArya RSi ane harikezabala RSinI jema hIna jAtine pAme che. vaLI jema marIcinA bhavamAM vira bhagavAna kharekhara uttama kuLavALA hatA, temanA pitA cakravartI hatA, dAdA tIrthaMkara hatA, pote paNa tIrthakara, cakravartI thaze te paNa vAstavika hatuM, chatAM potAnI jAti Adino atizaya sAMbhaLIne harSa thAya che. je jAtimadane kAraNe marIcinA bhavamAM vIra bhagavAnanA jIve nIcagotrakarma bAMdhyuM, tethI alpa paNa mada mahAvinAzanuM kAraNa che, mATe vivekIe madanA anarthonuM vAraMvAra bhAvana karIne tIrthakaro AdinA uttama kuLa-jAtinuM bhAvana karavuM joIe ane tenI apekSAe potAnA tuccha jAti Adi bhAvone AzrayIne mada karavo joIe nahi. kyAreka uttama jAti Adi hoya topaNa mada karavo joIe nahi. I333mAM avataralikA : gataM madadvAramadhunA brhmguptidvaarmurriikRtyaahavataraNikArya : madadvAra pUruM thayuM, have brahmacarya guptidvArane AzrayIne kahe che - gAthA : itthipasusaMkiliTuM, vasahiM itthIkahaM vi vajjito / itthijaNasaMnisajjaM, nirUvaNaM aMguvaMgANaM / / 334 / / gAthArtha : strI ane pazuthI saMliSTa vasatine, strIkathAne tyAga karato, strIjananI saMniSadhAne ane aMga-upAMganA nirIkSaNane tyAga karato yatna kare. I[334TI. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 TIkA upadezamAlA bhAga-2 | gAthA 334 strIgrahaNena devInAryorgrahaNaM, pazuzabdena tirazcyaH, strIpazubhiH saGkliSTA tadAkIrNatvAt strIpazusaGkliSTA tAM vasatiM strIkathAM ca nepathyAdikAM, tAsAM ca kevalAnAM dharmakathanamapi varjayan yateta iti sarvatra kriyA, strIjanasanniSadyAM tadutthAnAnantaraM tadAsanopavezanarUpam / tathA nirUpaNaM nirIkSaNamaGgopAGgAnAM stananayanAdInAM varjayanniti varttate / / 334 / / TIkArya - strIgrahaNena ....... vartate / / strInA grahaNathI devI ane nArInuM grahaNa che, pazu zabdathI tirthaMciNInuM grahaNa che. strI pazuthI saMkliSTa tenAthI AkIrNapaNuM hovAthI strI pazuthI saMkliSTa evI te vasatine ane strIkathAne=strIe paherelA vastra AdinI kathAne, kevaLa evI teNIone=mAtra strIone arthAt ekalI strIparSadAne, dharma kahevAnuM paNa tyAga karato sAdhu yatna kare, e pramANe sarvatra kriyA che. strIjananI sadviSaghAne tenA arthAt strInA UThyA pachI tenA Asane besavArUpa niSadyAne ane nirUpaNane=aMgopAMgonA arthAt stana-AMkha AdinA nirIkSaNane, varjana karato thatanA kare, e pramANe uparathI anuvartana pAme che. / / 334 // bhAvArtha: sAdhu saMyamaveSamAM che, saMyamanI kriyAo kare che, topaNa vedano udaya nAza pAmyo nathI. tethI brahmacaryanI guptinA pariNAma dvArA vedanA udayane vipAkamAM na Ave te rIte niSphaLa kare che, topaNa nimittane pAmIne vedano udaya kArya kare, tenA nivAraNa mATe sAdhu kaI rIte brahmacaryanI guptinuM pAlana kare che, te batAvatAM kahe che. sAdhu devI, manuSyANI ane tiryaMciNIthI bharelI vasatimAM rahe nahi; kema ke temanI te prakAranI ceSTAo ke bhAvone joIne vedano udaya vyakta rIte vipAkamAM Ave tevI saMbhAvanA rahe che. vaLI strInA vastra Adi viSayaka kathA kare nahi, jethI tenA nimittane pAmIne paNa vedanA udayano vipAka thAya nahi. vaLI ekalI strIo sAme sAdhu dharmakathA paNa na kare arthAt sAMsArika vAto to na kare, paraMtu dharmakathA paNa na kare; kema ke te nimittane pAmIne sahaja vikArano uddabhava thaI zake, jyAre puruSo sAme hoya to te maryAdAnA baLathI te prakArano upayoga pravarte nahi. vaLI je sthAnamAM strI beThelI hoya tenA UThyA pachI tarata te sthAnamAM bese nahi; kema ke strInA smaraNane kAraNe te sthAnamAM vikA2o thavAno saMbhava che. vaLI strIonA aMga-upAMganuM nirIkSaNa kare nahi, paraMtu sUryane joIne jema dRSTi pAchI kheMcI le, tema koIka prasaMge kaMIka kathana karavuM paDe, topaNa yatanApUrvaka kare, jethI vikAra na thAya ane brahmacaryanI guptinuM samyak pAlana thAya. II334] Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA 335-336 gAthA = puvvarayANussaraNaM, itthIjaNaviraharUyavilavaM ca / aibahuyaM aibahuso, vivajjayaM ya AhAraM / / 335 / / gAthArtha H pUrve karelI ratikrIDAnA anusmaraNane ane strIjananA virahathI rudananA vilApane, atibahuka ane atibahuza AhArane tyAga karatA sAdhu brahmacaryanI guptimAM yatna kare ema anvaya che. [335]I TIkA pUrvaratAnusmaraNaM gRhasthAvasthAvilasitacintanaM, strIjanaviraharutavilApaM ca kuDyAntaritAnAM mohanasaMsaktAnAM kvaNitadhvaniM ca varjayannityarthastathA ati mAtrAtiriktamatibahuzaH praNItarasotkaTatayA nAnAkAraM vivarjayaMzcAhAraM anena dve guptI gRhIte / / 335 / / gAthArtha TIkArya : pUrvaratA gRhIte / / pUrvanA ratanA anusmaraNane=gRhastha avasthAmAM vilAsa karAyelAnA ciMtanane, strIjananA virahathI rudananA vilApane=bhIMtanI pAchaLa rahelA mohasaMsakta jIvonA AkraMda dhvanine tyAga karato sAdhu brahmacaryanI guptimAM thatna kare, ema gAthA-336 sAthe saMbaMdha che ane atibahu=mAtrAthI vadhAre, atibahuza=praNItarasanuM utkaTapaNuM hovAne kAraNe judA judA AkAravALA AhArane tyAga karato thatanA kare, AnA dvArA=atibahu ane atibahuza AhAra tyAga kare enA dvArA be gupti grahaNa karAI. I335 / / gAthA = 147 ..... vajjaMto a vibhUsaM, jaijja iha baMbhaceraguttIsu / sAhU tiguttigutto, nihuo daMto pasaMto ya / / 336 / / ahIM=pravacanamAM, vibhUSAne varjana karato traNa guptithI gupta nibhRta dAMta, prazAMta sAdhu brahmacaryanI guptimAM yatna kare. II339]] TIkA - varjayaMzca vibhUSAM zarIrasaMskArarUpAM rADhAM bahuzo varjayannitivacanamatyAdarakhyApanArthaM yateta yatnaM Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 upadezamAlA bhAga-2 / gAthA-335-336, 4 kuryAdiha pravacane brahmacaryaguptiSu maithunaviratirakSaNaviSaye, kaH ? sAdhuH, kimbhUtaH ? triguptigupto niruddhamanovAkkAyaH, nibhRtaH zAntatayA nirvyApAra iva, dAnto jitendriyaH, prazAntazca nigRhItakaSAyaH sabriti rUrUdA TIkArya : vargavya ziti vibhUSA=zarIranA saMskArarUpa rADhAne, vAraMvAra varjana karato e vacana atyaMta Adara jaNAvavA mATe che, bahAcaryanI guptiomAM=maMthananI viratinA rakSaNanA viSayamAM, ahIM=pravacanamAM, yatna kare, koNa yatna kare ? ethI kahe che - sAdhu yatna kare, kevA prakArano sAdhu? ethI kahe che - traNa guptithI gupta=virodha karAyelA mana-vacana-kAyAvALA sAdhu, vikRta-zAMtapaNe hovAthI tivyapAra jevA sAdhu, dAMta=jitAI che Indriya jenA vaDe evA ane prazAMta=vigraha karAyA che kaSAya jemanA vaDe evA sAdhu, brahmacaryanI gatimAM yatna kare. 336i bhAvArtha : pravacanamAM je sAdhu gAthA-334mAM varNana karyuM, e pramANe brahmacaryanI cAra guptine pALatA ane gAthA335mAM batAvyuM, e pramANe cAra guptine pALatA ane gAthA-337mAM batAvI, e prakAranI vibhUSAnA tyAgarUpa navamI brahmacaryanI guptine pALatA yatna kare, je sAdhu traNa guptithI gupta che arthAt bAhya nimittothI para thaIne kevala jinavacanAnusAra mana-vacana-kAyAthI nirlepa bhAvanI vRddhimAM yatna kare che, tevA traNa guptivALA tattvanA bhAvanathI citta zAMta thayeluM hovAthI nircApAravALA tattvanA bhAvanane kAraNe sukya vagaranI indriyovALA kaSAyonuM zamana karanArA sAdhu brahmacaryanI guptimAM yatna kare, tethI e phalita thAya ke je sAdhu gupta nibhUta zAMta prazAMta nathI, teo brahmacaryanI guptimAM yatna karavA samartha nathI; kema ke temanuM citta bAhya padArthamAM utsuka che, ethI koI ne koI nimitte temanI indriyo te prakAranA vikArane avazya sparze che. AthI brahmacaryanI guptinuM pAlana teo mATe azakya bane che. vaLI traNa guptithI gupta paNa sAdhu atyaMta adhika AhArano tyAga kare che. vaLI suMdara AhAra vAparavAthI kAmanI icchA udbhave tethI kAmavikAranA zamana mATe rasanendriyanA vikArane zamana karavuM sAdhune Avazyaka che. ll135-336aaaa avataraNikA - anyarthaavataraNikArya :ane bIjuM bahAcaryanI gupti mATe kahe che - Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 gAthA-337=338 gAthA = gujjhoruvayaNakakkhoruaMtare taha thaNaMtare daTTu / sAharai tao diTThi, na ya baMdhai diTThie diTThi / / 337 / / gAthArtha H guhya evA uru, vadana, kakSa, urunA aMtarAne tathA stanAMtarone joIne tenAthI dRSTine kheMcI le ane dRSTimAM dRSTine meLave nahi. II337II TIkA 149 guhyamavAcyam, urU uparitanajaGghe, vadanaM vaktraM, kakSe bAhumUle uro vakSaH, guhyaM cetyAdidvandvaH, eteSAmantarANyavakAzAstAni tathA stanAntarANi kucAvakAzAn dRSTvA kathaJcidavalokya saMharati bhAskarAdiva nivarttayati tato guhyAderdRSTiM, mahAnarthahetutvAt tasyAH, na ca naiva badhnAti dRSTI dRSTiM, na yoSid dRSTau dRSTiM mIlayatItyarthaH / / 337 / / TIkArtha H guhyamavAcyam mInayatItvartha: / / guA=zarIranuM avAcya aMga, uru=uparanI be jaMghA, vadana= mukha, be kakSa=be bAhunuM mULa, uras=vakSa=chAtI, guhmasthAna ane guhya ityAdi dvandva samAsa che. AvA=guhya AdinA, aMtarA=avakAza=jagyA, tene ane stanAntarane=kucanA avakAzane, joIne=koIka rIte avalokana karIne, kheMcI le che=sUryane joIne jema dRSTi pAchI kheMcI le che, tema strInA guhya ! aMgone joIne dRSTine pAchI kheMcI le che; kema ke tenuM--guhmAdi sthAnamAM paDelI dRSTinuM, mahAanartha hetupaNuM che ane dRSTimAM dRSTine bAMdhatA nathI ja=strInI najara sAthe najara meLavatA nathI. ||337nA bhAvArtha: ..... vaLI sAdhu jema brahmacaryanI nava guptinuM pAlana kare, tema AhArAdi mATe ke bIjA koI nimitte bahAra gayela hoya ke sthAnamAM rahela hoya tyAre strI sanmukha Ave te vakhate vikAro utpanna na thAya te rIte saMvRta thaIne yatna kare to sattAmAM rahela vedano udaya vikArarUpe abhivyakta thAya nahi. jema sUrya sAme dRSTi jAya to tarata kheMcI le, tema strInA dehanA avayavo taraphathI dRSTi kheMcI le. vaLI koI prayojanathI strI sAthe vArtAlApano prasaMga hoya topaNa tenI sAthe naja2 na meLave, bIjA sthAne naja2 2AkhIne saMyamanA prayojanathI ucita kathana kare, nahi to sUkSma paNa vikAra thavAno saMbhava rahe che. ||337nA avataraNikA : gataM brahmacaryaguptidvAraM sAmprataM svAdhyAyadvAraM vivarItukAmastadguNAnAcaSTe Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-338 avataraNikArtha : brahmacarya guptidvAra pUruM thayuM, have svAdhyAyadvArane kahevAnI icchAvALA tenA guNone kahe che - gAthA: sajjhAeNa pasatthaM, jhANaM jANai savvaparamatthaM / sajjhAe vaTTaMto, khaNe khaNe jAi veraggaM / / 338 / / gAthArtha H svAdhyAyathI prazasta dhyAna thAya che. sarva paramArthane jANe che ane svAdhyAyamAM vartatA sAdhu kSaNe kSaNe vairAgyane pAme che. II338aaaa TIkA - svAdhyAyena vAcanAdinA kriyamANena prazastaM dharmazuklarUpaM dhyAnaM bhavati, jAnAti ca tatkartA sarvaM paramArthaM samastasyApi jagatastattvaM, svAdhyAye vartamAnaH kSaNe kSaNe yAti vairAgyaM, raagaadivissmantrapAt tatvoTA TIkArtha - svAdhyAyena ...... tasya / / svAdhyAyathI=vAcanAdi dvArA karAtA svAdhyAyathI, prazasta=dharmazuklarUpa dhyAna thAya che ane teno karanAro=svAdhyAyane karanAro, sarva paramArthane=samasta paNa jagatanA tattvane, jANe che, svAdhyAyamAM vartatA sAdhu kSaNe kSaNe vairAgyane pAme che; kema ke tenuM=svAdhyAyanuM, rAgAdinA jherane utAravAmAM maMtrarUpapaNuM che. / / 3385 bhAvArtha: je sAdhu saMsAranA vAstavika svarUpathI atyaMta bhAvita che ane saMsAranA ucchedano upAya vItarAganuM vacana che; kema ke vItarAganuM vacana vItarAgatA tarapha javAne anukULa cittane niSpanna karIne nirlepa pariNati lAve che, evo sthira bodha che. ethI vItarAgatAne abhimukha javAnI pariNatithI ullasita thaIne vAcanAdi svAdhyAya kare che, tyAre te sUtranA avalaMbananA baLathI je prazasta ciMtavana thAya che, tenAthI dharmadhyAnazukladhyAna pragaTe che. vaLI svAdhyAyathI samasta paNa jagatanuM tattva kaI rIte vyavasthita che, tenA paramArthane jANe che, vaLI svAdhyAyamAM vartatA sAdhu kSaNe kSaNe vairAgyane pAme che; kema ke vItarAganuM sarva vacana vItarAgatAne anukULa bhAvo pragaTa karAvIne rAgAdinA jherane utAravA mATe maMtrarUpa che, ethI sAdhu svAdhyAyathI potAnA AtmAne jema jema vAsita kare che, tema tema temanuM citta saMsAranA bhAvothI viraktaviraktatara thAya che. 1338 // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-339 1pa1 avataraNikA : kathaM sarvaparamArthaM jaanaatiityaahavataraNikArya :svAdhyAya karanAra sAdhu kevI rIte sarva paramArthane jANe che ? ethI kahe che - gAthA - uDDamahatiriyanarayA, joisavemANiyA ya siddhI ya / savvo logAlogo, sajjhAyaviussa paccakkho / / 339 / / gAthArtha : svAdhyAya karanArane Urvaloka, adholoka, tiryazloka, narako, jyotiSa, vaimAnika ane siddhi sarva lokAloka pratyakSa thAya che. ll339l. TakA - iha yathAsambhavaM padAnAM sambandhAt svAdhyAyavido vAcanAdivedina UrdhvaM vaimAnikAH siddhizca pratyakSA, adho narakAstiryagjyotiSkAH kiM vAnena ? sarvo lokAlokaH svAdhyAyavidaH pratyakSa iti tadupayukto'sau samarthAn sAkSAdiva pazyatIti bhAvArthaH / / 339 / / TIkArca - 4. bAvArtha ahIM yathAsaMbhava padono saMbaMdha hovAthI svAdhyAyane jANanAra=vAcanAdine jANanArane, UrdhvamAM vaimAliko ane siddhi pratyakSa thAya che, adholokamAM narako pratyakSa thAya che. tithyalokamAM jayotiSa pratyakSa thAya che. AnA vaDe zuM ? tethI kahe che - svAdhyAya karanArane sarva lokAloka pratyakSa thAya che. AthI temAM upayukta evA A svAdhyAya karanAra sAdhu, samasta ane jANe sAkSAt jue che. e prakArano gabhaI che=rahasya che. 339 bhAvArtha : gAthAmAM padono saMbhava kramathI nathI, paraMtu yathAsaMbhava che. ethI TIkAmAM yathAsaMbhava yojana karIne batAvela che ane je mahAtmA jinavacanAnusAra svAdhyAyamAM rata che ane svAdhyAya dvArA je padArtho zAstramAM je rIte batAvyA che, te rIte te padArtho zratanA baLathI jANe che. kevalajJAnI lokamAM rahelA sarva padArthone jema sAkSAt jue che, tema te mahAtmAne UrdhvalokamAM vaimAnika devo ane tenAM nivAsasthAno kaI rIte saMsthita che, tenuM svarUpa pratyakSa jevuM thAya che. AthI Arya suhasti mahArAja nalinI gulma adhyayanano svAdhyAya karatA hatA, tene sAMbhaLIne avaMtI sukumAlane pUrvabhavamAM anubhava karelA devalokanuM smaraNa Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa0 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-39- thayuM. tethI avaMtI sukamAle jevo devaloka pratyakSa joyelo tevo te mahAtmAne zrutanA baLathI pratyakSa thayo. AthI cauda pUrvadharo sAkSAt jonAra je rIte devalokanA vimAnonuM citra cItarI zake, te rIte zratanA baLathI cItarI zake che. tethI zrutanA baLathI mahAtmAone vaimAnika devo anuttaravAsI devo sudhInuM sarva svarUpa pratyakSa jevuM thAya che. siddhinuM svarUpa paNa pratyakSa jevuM thAya che, tethI saMsAranI sarva viDaMbanAthI para saMsAranAM sarva uttama sukho dharmathI maLe che. evI sthira buddhi paNa varte che ane vaimAnika devonAM je sukho che, tenA karatAM paNa siddhinuM sukha sarvottama che. te paNa mahAtmAne svAdhyAyanA baLathI pratyakSa thAya che, tethI mahAtmA dharma karIne svarga vagerenA arthI hovA chatAM pradhAnarUpe to sarvottama sukharUpa mokSanA artha hoya che; kema ke devalokanAM sukho karatAM siddhinuM sukha ati uttama che, tethI siddhinA sukhathI balavAna icchA vaimAnika sukhanI nathI hotI, tethI svarganI icchA hovA chatAM garaanuSThAnanI prApti nathI; kema ke mokSasukhanI prAptinA teo arthI che ane mokSanI prApti na thAya tyAM sudhI svargasukhanI prApti temane iSTa che. vaLI zrutanA baLathI adholokamAM rahelI narako ane tirjIlokamAM rahela jyotiSI devo pratyakSa che, tethI narakanI kAramI yAtanAnuM smaraNa karIne paNa narakanA bIjabhUta vikAronA zamanamAM mahAtmA yatna karI zake che. vadhAre zuM ? saMpUrNa loka-aloka je prakAre saMsthita che ane je prakAre kevaLIne pratyakSa dekhAya che, e prakAre zrutanA baLathI mahAtmAne paNa dekhAya che, tenAthI saMyamajIvananI ucita pravRtti karI hita sAdhI zake che. IIkalA. avataraNikA - vytirekmaahavataraNiyArtha: vyatirekane kahe che=jeo svAdhyAya karatA nathI, teothI zuM artha thAya che ? te batAve che - gAthA : jo niccakAlatavasaMjamujjuo na vi karei sajjhAyaM / alasaM suhasIlajaNaM, na vi taM ThAvei sAhupae // 340 / / gAthArtha : je nityakAla tapasaMyamamAM ughukta paNa svAdhyAyane karatA nathI, te sAdhu ALasu sukhazIlajana evA te ziSyAdi vargane sAdhupadamAM sthApana karatA nathI. 340I. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-340-341 TIkAH yo nityakAlaM tapaH saMyamodyataH sadApramAdyapi api zabdasyeha sambandhAna karoti svAdhyAyaM sa kimityAha - alasaM karttavyeSu zithilamata eva sukhazIlajanaM sAtalampaTalokaM nApi naiva taM nijaziSyavargAdikaM sthApayati sAdhupade svAdhyAyamantareNa jJAnAbhAvAt, kathaJcit svayamapramAdinA'pi paratrANaM kartuM na zakyamityabhisandhiH / / 340 / TIkArtha H yo nityakAlaM zamimisandhiH / / je nityakAla=haMmezAM niyatakALa, tapa-saMyamamAM udyukta che=sadA apramAdI paNa, svAdhyAyane karatA nathI. pi zabdanuM yojana udyata pachI che, te zuM ?=je svAdhyAya karatA nathI te zuM ? ethI kahe che - ALasu=kartavyomAM zithila, AthI ja sukhazIlajana=zAtAmAM laMpaTa loka evA, tene=potAnA ziSyAdi vargane, sAdhupadamAM sthApana karatA nathI, svAdhyAya vagara jJAnano abhAva hovAthI koIka rIte svayaM apramAdI evA guru vaDe paNa paravuM rakSaNa karavAne mATe zakya nathI, e prakAre abhisaMdhi che=abhiprAya che. / / 340|| ..... 153 bhAvArtha: je sAdhu zakti anusAra bAhya tapa kare che, indriyone saMvRta rAkhIne upasargo, pariSahomAM apramAda seve che arthAt unALAmAM garamIne sahana kare che, ziyALAmAM sUryanAM kiraNo na paDatAM hoya tevA sthAnamAM besIne zItapariSahano jaya kare che, paraMtu koIka rIte svAdhyAyamAM yatna karatA nathI, teone zAstranuM te prakAranuM viziSTa jJAna thatuM nathI, mAtra potAnA AtmAne tapathI bhAvita kare che, vikArothI potAnA AtmAnuM rakSaNa kare che, tethI sadA apramAdI che, topaNa potAne Azrita ziSyavargAdine sAdhupadamAM sthApana karatA nathI; kema ke vizeSa bodhanA abhAvane kAraNe jeo te te kartavyomAM zithila che, zAtAnA arthI che, teone upadeza Adi dvArA saMvega utpanna karAvIne guru sAdhupadamAM sthApana karI zake, paraMtu je guru pote navuM navuM bhaNIne te rIte saMpanna thayA nathI, teo ziSyane te prakAre saMvega utpanna karAvIne sAdhupadamAM sthApana karI zakatA nathI, mATe kalyANanA arthIe svAdhyAyamAM satata udyama ka2vo joIe. II340nA avataraNikA : gataM svAdhyAyadvAramadhunA vinayadvAramadhikRtyAha avataraNikArya : svAdhyAyadvAra pUruM thayuM. have vinayadvArane AzrayIne kahe che - Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 upadezamAlA bhAga-2 gAgA-31 gAthA - viNao sAsaNe mUlaM, viNIo saMjao bhave / viNayAo viSpamukkassa kao dhammo kao tavo ? // 341 / / gAthArtha : zAsanamAM vinaya mULa che, vinIta saMyata thAya, vinayathI mukAyelAne dharma kyAMthI hoya? tapa kyAMthI hoya ? Il341II TIkA - ziSyante'nena jIvA iti zAsanaM dvAdazAGgaM tasmin vinayo mUlaM, yata uktam-'mUlAo khaMdhappabhavo dumassa' ityAdi, ato vinItaH saMyato bhaved vinayAd vipramuktasya duvinItasya kuto dharmaH kuttApa nirjunatvati rU4 TIkArya : zizcanTeDane nirgyunatyAti | AnAthI jIvo zikSita karAya che, e zAsana dvAdazAMga temAM vinaya mULa che, je kAraNathI dazavaikAlikamAM kahevAyuM che - mULamAMthI vRkSanA skaMdhanI utpati che, ItyAdi AthI vinIta saMyata thAya che, vinayathI rahita duniItane dharma kyAMthI hoya ? tapa kyAMthI hoya; kema ke nirmULapaNuM che=dharmanuM mULa vinaya nathI. 341 bhAvArtha : yogya jIvone anuzAsana Ape te zAsana che ane te dvAdazAMgIrUpa che; kema ke dvAdazAMgI yogya jIvone vidhi-niSedhamAM ucita pravRtti karAvIne hitamAM pravRtti karavAnuM anuzAsana Ape che ane te zAsanamAM vinaya mULa che arthAt te dvAdazAMgInA paramArthane jANavAne abhimukha je guNano pakSapAta, jenA kAraNe te dvAdazAMgInuM rahasya prApta thAya, tevo jIvano namra bhAva te vinaya dvAdazAMgInuM mULa che, AthI jeone mAna-kaSAya che, teo dvAdazAMgI bhaNe che, topaNa mAnathI potAnI ruci anusAra te zabdone grahaNa karIne saMtoSa mAne che ane pote vidvAna che, tema mAne che, vastutaH dvAdazAMgIno prAraMbha sAmAyikathI thAya che ane yAvat caudapUrva sudhI teno vistAra che. te sarva AtmAnA sAmAyikanA pariNAmanA sUkSma-sUkSmatara rahasyane batAvanAra che ane jemanuM citta te sAmAyikanA padArtha pratye namra bhAvavALuM che, teo zrutanA adhyayanakALamAM zrata dvArA sAmAyikanA pariNAmane sparzavA mATe abhimukha thaIne yatna kare che, te vinaya dvAdazAMgInuM mULa che. jema vRkSanA mULamAMthI skaMdha, skaMdhamAMthI zAkhA vagere utpanna thAya che; tema jeo sAmAyikanA pariNAma pratye atyaMta sanmukha thayelA che ane tenA kAraNe bahuzruta pratye vinayano pariNAma thayo che ane bahuzrutanA vacanone te rIte grahaNa kare che, jethI sAmAyikanA sUkSma-sUkSmatara bhAvono bodha thAya te vinaya mULathI skaMdha AdinI utpatti tulya che. AthI vinayavALA jIvo saMyata thAya che; Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-341-242 papa kema ke sAmAyikane abhimukha namra pariNAma hovAne kAraNe jema jema zruta bhaNe che, tema tema sAmAyikano pariNAma atizayita atizayita thAya che, mATe saMmata thAya che ane jeo vinayathI rahita arthAt durvinIta che, teo saMyama grahaNa kare, bAhya kriyAo kare, tapa kare, topaNa teomAM dharma pragaTa thato nathI, tapa pragaTa thatuM nathI; kema ke dharma ane tapanuM mULa vinayano abhAva che. AthI ja teonI cAritrAcAranI kriyAthI sAmAyikane abhimukha leza paNa pariNAma thato nathI ane tapanI bAhya kriyAthI nirjarAne anukULa guNasaMpatti leza paNa pragaTa thatI nathI. A341AA avataraNikA - vizva avataravikArya :vizvathI vinayanuM bIjuM mAhAbhya batAve che - gAthA - viNao Avahai siriM, lahai viNIo jasaM ca kittiM ca / na kayAi duviNIo, sakajjasiddhiM samANei // 342 / / gAthArtha - vinaya lakSamIne prApta karAve che, vinIta yaza ane kItine prApta kare che, durvinIta kyAreya svakAryasiddhine prApta karato nathI. [34rA TIkA : vinIyate'nenASTaprakAraM karmeti vinayaH, sa Avahati zriyaM prApayati lakSmIma, labhate vinItaH puruSo yazazca mAnabhaTanirAkaraNAt parAkramalabhyaM, kIttiM ca puNyabhAjatvAt, vipakSe bAdhAmAhana kadAcit durvinItaH svakAryasiddhimAtmIyaprayojananiSpattiM samApayatyupAyAbhAvAditi / / 342 // TIkArya : linI mAvAri II AnA dvArA=vinaya dvArA, ATha prakAranuM karma vinayana thAya che e vinaya che, te=vinaya, zrIne lAve che=lakSmIne prApta karAve che ane vinIta puruSa yazane prApta kare che=mAnasubhaTanuM nirAkaraNa thavAthI parAkramathI meLavI zakAya evA yazane prApta kare che ane kItine prApta kare che; kema ke puNyanuM bhAjanapaNuM che, vipakSamAM bAdhAne kahe che - duniIta kyAreya svakAryanI siddhine AtmIya prayojananI niSpattine, prApta karato nathI; kema ke upAyano abhAva che. 34rA Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-34-343 bhAvArtha : AtmAnA pAramArthika bodha pratyenuM jIvanuM valaNa e rUpa ruci ane AtmAnA pAramArthika svarUpamAM vizrAMtirUpa cAritra je zamabhAvanI pariNatirUpa che, tene abhimukha namelo je pariNAma te vinaya che. AthI ja jJAnavinaya, darzanavinaya, cAritravinaya, ema traNa bhedonI prApti che ane te jJAna-darzanacAritravALA mahAtmAmAM ucita abhyatthAnAdi kriyA te guNo pratye bahumAnabhAvanI vRddhi thAya tevo upacAra vinaya nAmano cotho bheda che, te vinayanA pariNAmathI ratnatrayanA pratibaMdhaka karmono nAza thAya che. ethI vinaya uttarottara guNavRddhimAM yatna karAvIne yoganirodhamAM vizrAMta thanAra che. tethI vinaya dvArA ATha karmono kSaya thAya che, ema kahela che. vaLI parAkASThAvALo vinaya yoganirodhamAM vizrAMta thAya che, tenA phaLarUpe mokSanI prApti che, topaNa te bhUmikAno vinayaguNa prApta thayo na hoya, chatAM guNane abhimukha jeno vinayano pariNAma che, tene te vinayano pariNAma lakSmI prApta karAve che; kema ke guNo pratyenA valaNane kAraNe te mahAtmAmAM je pAramArthika guNo pratyeno rAga che, tenAthI zreSTha koTInuM puNya baMdhAya che, tenA phaLarUpe uttama kuLa, uttama jAti, uttama aizvarya vagere phaLo prApta thAya che, mATe vinaya zrIne lAvanAra che. vaLI vinayasaMpanna puruSa haMmezAM guNo pratye namela hoya che. ethI mAnakaSAyanuM nirAkaraNa karIne parAkrama dvArA labhya evA guNone prApta kare che, jethI te puruSano "A mahAtmA che' e prakArano yaza pravarte che. vaLI evA mahAtmAonI puNya prakRti atizayita thAya che, tethI temane kIrti paNa prApta thAya che. vaLI jeo durvinIta che arthAt bAhya AcArathI paNa vinaya vagaranA che ane bAhya AcArathI kaMIka vinaya karatA hoya topaNa paramArthathI guNane abhimukha vaLyA nathI evA durvinIto potAnA prayojananI niSpatti karatA nathI. AthI caramAvarta bahAranA jIvo saMyama grahaNa kare, bAhya AcArathI guruno vinaya kare, topaNa guNone abhimukha vaLelA nathI, teo tapa-saMyamanI kriyA karIne paNa AtmAnA prayojananI niSpatti karI zakatA nathI, kema ke AtmAnA pAramArthika guNonA pakSapAtarUpa vinayano abhAva che. I34zA avataraNikA : gataM vinayadvAramadhunA tapodvAram, tacca kaizcid duHkharUpaM pratyapAdi atstniraasenaahavataraNikArya : vinayadvAra pUruM thayuM. have ta5dvAra kahe che ane te-tapa, keTalAka vaDe duHkharUpa pratipAdana karAyuM che. AthI tenA nirAsanA hetuthI kahe che - gAthA : jaha jaha khamai sarIraM, dhuvajogA jaha jahA na hAyaMti / kammakkhao ya viulo, vivittayA iMdiyadamo ya // 343 / / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga 2 / gAthA-343 gAthArtha: je je prakAre zarIra sahana kare, je je prakAre dhruvayogo nAza na pAme, te prakAre tapa karavo joIe. jethI vipula karmakSaya, viviktatA ane indriyadamana thAya. [343]I TIkAH yathA kSamate zarIraM dhruvayogA nityavyApArAH pratyupekSaNAdayo yathA yathA na hIyante na hAniM gacchanti, tathA tapaH kAryamiti vAkyazeSaH, tannedaM duHkharUpamabhyupagantavyam / mahAduHkhinAM nArakAdInAM mahAtapasvitvaprApteH, yoginAM zamasukhatRptAnAM viparyayasiddheH kiM tarhi ? sukhAtmakameva kSAyopazamikatvAddehamanobAdhAviraheNa vidhAnAcca kvacidISad dehapIDAbhAve'pi vyAdhicikitsAtulyatvAt tasyA manaHpramodahetutvAd ratnavaTTavadityalaM vistareNa, evaM ca kurvatAM karmakSayazca vipulo bhavati tathA viviktatA dehAdipArthakyabhAvanA indriyadamazcAkSanigraha iti / / 343 / / 157 DhIkArtha H yathA kSama nigraha kRti / / je je prakAre zarIra sahana kare, je je prakAre dhruvayogo=paDilehaNa Adi nitya vyApAro, hIna na thAyahAni na pAme, te prakAre tapa karavo joIe, e prakAre vAkyazeSa che. te kAraNathItapanuM AvuM svarUpa che te kAraNathI, Atapa, duHkharUpa mAnavo joIe nahi; kema ke mahAduHkhita evA nArakIone mahAtapasvItvanI prApti che, zamasukhathI tRpta evA yogIone viparyayanI siddhi che=atapasvItvanI siddhi che, to zuM che ? ethI kahe che tapa sukhAtmaka ja che; kema ke kSAyopazamikapaNuM che ane zarIra ane mananI pIDAthI rahita sevana che. kyAreka thoDI zarIranI pIDAnA sadbhAvamAM paNa roganI cikitsA samAna hovAthI tenuM=dehanI pIDAnuM, mananA pramodanuM kAraNapaNuM hovAthI ratnanA vyApArInI jema=jema ratnano vyApArI ratna batAvavA mATe peTIo kholIne batAvavI vagere zrama kare te dhanaprAptinuM kAraNa hovAthI manapramodano hetu che, tema bhAvaroganI cikitsA jevo tapa hovAne kAraNe mananA pramodano hetu che, vistArathI saryuM ane A rIte karatAne=pUrvamAM varNana karyuM e rIte tapa karatA sAdhakane, vipula karmakSaya thAya che ane viviktatA=zarIra vagerethI AtmA judo che, tevI bhAvanA thAya che ane indriyanuM damana=akSano vigraha thAya che. 5343 // bhAvArtha: tapa e nirjarAne anukULa jIvanI pariNati svarUpa che ane bAhya upavAsa Adi tenI poSaka kriyA svarUpa che, tethI je je prakAre zarIra sahana karI zake te te prakAre bAhya tapa karavo joIe ane je je prakAre sAdhunA nityavyApAro pratyupekSaNAdi nAza na pAme te prakAre tapa ka2vo joIe ane zrAvake paNa sarvaviratinI zaktinA saMcayane anukULa je je prakAre ucita vyApAro pote kare che, tenI hAni Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-a-m na thAya te prakAre tapa karavo joIe; kema ke aMtaraMga asaMga pariNatinA aMgarUpe ja tapakRtya che ane aMtaraMga asaMga pariNatinA aMgarUpe sAdhunA pratyupekSaNAdi vyApAro che. tethI bAhya tapa dvArA aMga zithila thavAthI pratyupekSaNAdi ucita vyApArono nAza thAya to aMtaraMga dayAno pariNAma nAza pAme, jethI sarva jIvo pratye samabhAvanI pariNatirUpa asaMga pariNati vRddhi pAmavAne badale kSaya pAme, mATe zarIranI zaktinuM samAlocana karIne ane guNasthAnakanI vRddhine anukULa ucita yogono kSaya na thAya te rIte tapa karavo joIe ane A prakAre vivejyukta karAyelo tapa duHkharUpa nathI; kema ke tapa duHkharUpa svIkAravAmAM Ave to mahAduHkhI evA nArakIone mahAtapasvI svIkAravA paDe ane yogIo to zakti anusAra ucita tapa karIne AtmAnA asaMgabhAvanI pariNatirUpa zamasukhathI tRpta bane che. tethI teone atapasvI svIkAravAnI Apatti Ave, vastutaH tapa sudhAnA vedana svarUpa hovAthI sthUlathI du:kharUpa jaNAya che. paramArthathI to cittanI svasthatAnI vRddhi dvArA kaSAyonI alpatA karanAra hovAthI sukhAtmaka ja che; kema ke tapakALamAM pUrvanA karatAM paNa vizeSa prakArano kaSAyono kSayopazamabhAva varte che. tenAthI sukhanuM ja vedana thAya che ane vivekI puruSa deha ane mananI bAdhAnA virahathI tapanuM sevana kare che, koIka jIvane dehanI sudhAdinI alpa pIDA hovA chatAM bAhya tapa bhAvavyAdhinI cikitsA tulya hovAthI te tapanA sevanathI kaSAyonA zamanajanya manano pramoda ja thAya che. jema ratnano vepArI yogya gharAkane ratna batAve, temAM zrama paDe che, topaNa ratnanA vecANathI dhananI prApti thavAne kAraNe manano pramoda ja thAya che, tema jeo vivekapUrvaka zarIranI zakti ane mokSasAdhaka yogono bAdha na thAya te prakArano tapa kare che, temane tapa dvArA vipula karmano kSaya thAya che; kema ke tapa karavAthI temane vivaktatAnI pariNati ane indriyono nigraha prApta thAya che arthAt zarIrathI judo zarIramAM rahelo nirAkuLa svabhAvavALo potAno AtmA che ane te nirAkuLa svabhAvamAM vizrAMtine anukULa tapanI kriyA che ane indriyanA kolAhalane zAMta karavAne anukULa tapanI kriyA che, tethI indriyonA zamanathI ane AtmAnA nirAkuLa svabhAvamAM vizrAMtithI karAto tapa vipula karmakSayane kare che. I343 avataraNikA - ___ gataM tapodvAramadhunA zaktidvArAvasarastatra zaktivaikalyamAlambanIkRtya yaH pramAdaM kuryAt taM shikssyitumaahavataraNikArya : tapadvAra pUruM thayuM. have zaktidvArano avasara che, tyAM zaktinA vaikalyanuM avalaMbana karIne je pramAdane kare, tene zikSA ApavA mATe kahe che - gAthA - jai tA asakkaNijjaM, na tarasi kAUNa to imaM kIsa / appAyattaM na kuNasi saMjamajayaNaM jaIjoggaM / / 344 / / Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-344 gAthArtha H azakyane karavA mATe samartha nathI to A potAne AghIna yatiyogya evI saMyamanI jayaNAne kema karato nathI ? ||344]] 159 TIkAH yadi tAvadazakanIyamazakyaM bhikSupratimAdikaM na tarasi kartuM na zaknoSi vidhAtuM tathAvidhasaMhananAdivikalatvAt tata imAM kimiti kena hetunA AtmAyattAM svAdhInAM na karoSi tvaM saMyamayatanAmanantaroktAM samityAdipadeSu yathAzakti vidheyapratiSedhyavidhAnapratiSedhanArUpAmityarthaH / yatiyogyaM tapasvinAmucitAmidAnIntanasAdhubhirapi sati viveke kartuM zakyAmityabhiprAyaH / / 344 / / TIkArtha - yadi gAmitvamiprAyaH / / jo azakanIyaazakya evI, bhikSupratimA vagerene karavAne mATe tuM samartha thato nathI; kema ke tevA prakAranA saMghayaNa vagerenuM vikalapaNuM che, to Ane=AtmAne AdhIna arthAt potAne AdhIna evI saMyamayatanAne, kayA hetuthI tuM karato nathI ?=anaMtaramAM arthAt hamaNAM kahevAyelI samiti Adi padomAM yathAzakti vidheya ane pratiSedhyamAM, vidhAna ane pratiSedhanArUpa saMyamanI thatanAne kayA hetuthI karato nathI ? kevI rIte saMyamanI yatanA che ? ethI kahe che ..... yatiyogyatapasvIone ucita evI saMyamayatanAne kema sevato nathI ? hamaNAMnA sAdhuo vaDe paNa viveka hote chate karavAne mATe zakya evI yatanAne kema karato nathI ? e prakArano abhiprAya che. / / 344II bhAvArtha potAnI pUrNa zaktine ucita rIte pravartAvavA mATe susAdhune upadeza ApatAM kahe che paramArthathI sAdhue bhikSupratimA vagere karIne atyaMta asaMgabhAvamAM javA udyama karavo joIe, paraMtu tevA prakAranA saMghayaNa vagerenA abhAvane kAraNe bhikSupratimA vagere ke viziSTa abhigraho na thaI zakatA hoya, topaNa potAnI bhUmikA anusAra samiti-gupti vageremAM kema tuM yatna karato nathI, vastutaH zaktinA prakarSathI mana-vacana-kAyA gupta rahe te rIte ane saMyamanA prayojanathI yatanApUrvaka kAyaceSTA karavAmAM Ave tevI kriyAthI paNa susAdhu nirlepa pariNatine pragaTa karIne sukhapUrvaka saMsArano kSaya karI zake che. tethI buddhimAna puruSe potAnI zaktinuM samyag samAlocana karIne traNa guptinuM sAmrAjya atizaya atizayatara thAya, te prakAre bAhya saMyamanI kriyAmAM zakti anusAra yatna karavo joIe. jethI mohanAzane anukULa aMtaraMga zakti leza paNa niSphaLa na thAya ane zaktinA vaikalyanuM duSTa AlaMbana laIne mohanAzane anukULa ucita yatnamAM pramAda na thAya, tema yatna karavo joIe. II344 - Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 GghaTezabhAlA lAga-2/gAthA-34 avatarazis : nanu cAgamasyotsargApavAdarUpatvAdapavAdena pramAdaM kurvato'pi ko doSaH, naitadasti samyagajJAtatattvAnAmevaM jalpanAt tathAhisavatarazArtha : ane AgamanuM utsarga-apavAdarUpapaNuM hovAthI apavAdathI pramAdane karatA paNa sAdhune kayo doSa che ? A=nanuthI pUrvapakSIe kahyuM, e pramANe nathI; kema ke samyam jaNAyuM nathI tatva jemane evAnuM AvA prakAranuM kathana che. te A pramANe - gAthA : jAyammi dehasaMdehayammi, jayaNAe kiMci sevijjA / ___aha puNa sajjo ya nirujjamo ya to saMjamo katto / / 345 / / gAthArtha : dehano saMdeha hote chate catanAthI kaMIka pratisevA kare. vaLI samartha che ane nirudhamI che, to saMyama jyAMcI hoya ? ||345|| els: jAte dehasandehe prANAntakAriNi vyasane samutpanne ityarthaH, yatanayA paJcakaparihANyAdikayA kiJcidaneSaNIyAdikamalpasAvadyaM seveta bhajeta, nAnyathA'yamAgamAbhiprAyaHtathA coktam kAraNapaDisevA vi hu sAvajjA nicchae akaraNijjA / bahuso viyAraittA asAhaNijjesu kajjesu / / jai vi hu samaNuNNAyA, tahavi ya doso na vajjaNe dihro / daDhadhammayA hu evaM na ya'bhikkhaNisevaniddayayA / / ityAdi / atha punariti pakSAntaradyotakaH, sajjazca kSamo nIrogo vA tathApi nirudyamazca, zaktau satyAmapi zithila ityarthaH sAdhuriti gamyate / tatastasya saMyamaH kutaH ? naiva, bhagavadAjJAparAGmukhatyAt sukhaparatvAdityato yathAzaktivihitAnuSThAneSvAdaro vidheya iti / / 345 // TIkArtha :jAte dehasandehe ..... vidheya iti / / saME GAR ye chata= alu PArI bhApati Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-345 161 utpanna thaye chate, paMcaka parihAni vagere yatanAthI kaMIka aneSaNIya Adi=kaMIka doSavALA alpa sAvadhane seve, te sivAya nahi, A Agamano abhiprAya che ane te pramANe kahevAyuM che AcArya kahe che = kAraNa pratisevA paNa jo sAvadya hoya to nizcayathI akaraNIya che, bahu vakhata vicArIne akaraNIya kAryomAM pravartavuM joIe. - athavA zlokanA uttarArdhano artha anya prakAre kare che adhAraNIya evA jJAna-darzana-cAritrarUpa kArya hote chate bahu vakhata alpabahutvano vicAra karIne pravartavuM joIe. kAraNa aziva vagere temAM=aziva vagere kAraNa prApta thaye chate, je kAraNa pratisevA che te sAvaghA che, sAvaghA kharekhara baMdhAtmikA che--baMdha karAvanArI che, te nizcayathI akaraNIya che, nizcaya eTale paramArtha, paramArthathI te akaraNIya che, avi zabdathI vaLI akAraNa pratisevAnuM zuM kahevuM ? A rIte AcArya vaDe kahevAye chate ziSya kahe che - jo te anujJA pratisevA nizcayathI akaraNIya hoya to temAM anujJA pratye=anujJAnuM, nirarthakapaNuM prApta thaze, AcArya kahe che - - nirarthakapaNuM nathI=anujJAta pratisevAnuM nirarthakapaNuM nathI, kevI rIte nirarthakapaNuM nathI ? uttara Ape che bahuza: e pazcArtha che=gAthAno pAchaLano ardho bhAga che, bahu vakhata=aneka vakhata, vicArIne akartavya je artho che, te dUra karavA joIe, aziva vagere kAraNo utpanna thaye chate jo bIjo jJAnanA atisaMghanano upAya nathI, to alpabahuttva vicArIne adhAraNIya arthomAM=sAvaghAtmaka tyAga karavA yogya arthomAM pravartavuM joIe. 'athavA'thI zlokanA uttarArdhano artha anya prakAre kare che = - dhAraNa karAya te dhAraNIya, te kayA ? kahe che=uttara Ape che artho=dhAraNa karAya evA artho=dhAraNa karavA yogya artho ane te jJAna-darzana-cAritra che, te avadhAraNIya padArtho prApta thaye chate=jJAna-darzana-cAritranA rakSaNano avasara prApta thaye chate, alpabahuttvano bahu vakhata vicAra karIne pravartavuM joIe, pharI paNa ziSya kahe che anujJAta evI kalpikA pratisevA nahi sevanArane AjJAbhaMga thAya che ? AcArya kahe che joke samanujJAta che, topaNa varjanamAM=kalpikA pratisevA nahIM sevanamAM, doSa jovAyo nathI, dRDhadharmatA A rIte thAya che, vAraMvAra sevana nathI, nirdayatA nathI ityAdi. joke kalpikA pratisevA anujJAta che topaNa tyAga karavAmAM AjJAbhaMga doSa jovAyo nathI, anujJAta evI paNa kalpika sevAne nahi sevanArA sAdhune A bIjo guNa che, dRDhadharmatA e paccArya che=DhaDhadharmavALA thAya che ane vAraMvAra ni:sevana doSo thatA nathI ane jIvomAM nirdayatA thatI nathI, kAraNathI kalpika pratisevA paNa jaldIthI sevavI joIe nahi. 'have vaLI' e pakSAntara ghotaka che=bIjA pakSane batAvanAra che ane sajja che=samartha che athavA nIrogI che, topaNa virudyamI che=zakti hote chate paNa zithila che=sAdhu zithila che, e Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-345 pramANe jaNAya che, tethI tene saMyama kyAMthI hoya ? arthAt na ja hoya; kema ke bhagavAnanI AjJAthI parAmukhapaNuM che, kema bhagavAnanI AjJAthI parAbhukhapaNuM che ? ethI kahe che sukhaparapaNuM che, AthIzaktivALA sAdhu apavAda seve to saMyama nathI AthI, vihita anuSThAnomAM yathAzakti Adara karavo joIe. / / 345 / / bhAvArtha: avataraNikAmAM zaMkA karela ke Agama utsarga-apavAdarUpa che, tethI apavAdathI koI pramAda kare ane doSonuM sevana kare to zuM doSa che ? teno uttara ApatAM kahe che sAdhune saMyamarUpI prANano nAza thAya evI Apatti utpanna thayelI hoya tyAre apavAdathI paMcaka hAni vagerenA kramarUpa yatanAthI kaMIka aneSaNIya vagere alpa sAvaghane seve, anyathA alpa sAvaghane seve nahi ane jo seve to sAdhupaNuM rahe nahi, temAM sAkSIpATha Ape che, teno artha A pramANe che kAraNa pratisevA paNa sAvagha hoya to nizcayathI akaraNIya che. tethI phalita thAya ke sAdhune aziva vagere kAraNa hoya to apavAdathI koI pravRtti kare, chatAM paNa jo te sAvagha hoya to kare nahi, jema sAdhune zarIramAM roga thayo hoya, chatAM rogane sahana karavAthI samabhAvanI vRddhi thatI hoya to cikitsA kare nahi, jema sanatkumAra cakravartI roga thavA chatAM cikitsA karatA na hatA, vaLI saMyamavRddhinA upAyarUpe Arogya Avazyaka jaNAya ane pariNAmano prakarSa karavAmAM roga vighnabhUta jaNAya to sAdhu apavAdathI cikitsA kare topaNa niravadya cikitsA kare, nizcayathI kAraNa pratisevA sAvagha hoya to akaraNIya che, tethI akAraNa pratisevA to atyaMta akaraNIya che. - ahIM prazna thAya ke jo anujJAta pratisevA nizcayathI aka2NIya hoya to te pratisevA pratye anujJA nirarthaka thAya, teno uttara ApatAM kahe che - aneka vakhata akartavya arthano vicAra karIne aziva vagere kAraNamAM jJAnAdi saMghAtano upAya-jJAnAdi vRddhino upAya, pratisevA sivAya anya nathI, to alpabahutvano vicAra karIne sAvagha pravRtti kare, jema zarIramAM roga thayo hoya ane nivadya auSadhathI zarIra svastha thAya tema na hoya ane zarIranI svasthatAnA abhAvane kAraNe jJAnAdino upayogano nAza thato hoya tyAre jJAnAdinA rakSaNa mATe je sAvadya auSadha grahaNa karavuM paDe temAM alpa doSa che ane jJAnAdi vRddhinA upAyamAM thato guNa balavAna che, tenuM samyag Alocana karIne sAvadyamAM pravarte. uddharaNanA zlokano anya prakAre artha kare che AtmA mATe avadhAraNIya jJAna-darzana-cAritranI pariNati che ane te prApta thatI hoya to alpabahutvano vicAra karIne sAvaghamAM paNa pravRtti kare, tethI e prApta thAya ke jJAna-darzana-cAritrano atizaya karavAmAM dRDha yatna karavAthI zakya hoya tyAM sudhI rogiSTa avasthAmAM paNa sAdhue sAvaghanuM sevana karavuM joIe nahi, paraMtu ratnatrayInI vRddhimAM udyama zithila thato hoya ane rogane kAraNe citta ArtadhyAnamAM Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-245-346 163 pravartatuM hoya to alpabadutvano vicAra karIne sAvadyanuM paNa sevana karavuM joIe. vaLI prazna kare che - kalpikA pratisevA anujJAta che ane tene seve nahi to AjJAbhaMga thAya, teno uttara ApatAM AcArya uddharaNanA bIjA zlokathI kahe che - joke kalpikA pratisevA anujJAta che, topaNa koI mahAtmA te na seve to AjJAbhaMgano doSa thato nathI, paraMtu apavAdathI anujJAta paNa kalpikA pratisevA nahi sevanArane anya guNa thAya che te kahe che - daDhadharmatA prApta thAya che, kema daDhadharmatA prApta thAya che, te spaSTa karatAM kahe che - vAraMvAra doSonuM sevana thatuM nathI ane jIvomAM nirdayatA thatI nathI, tethI kalpikA pratisevA paNa sAdhue jaldIthI sevavI joIe nahi, paraMtu tevA prakAranA saMyogamAM apavAdathI kalpita pratisevAnI anujJA jaNAtI hoya to aMtaraMga virya phorave, paNa tenuM sevana kare nahi ane vivekI sAdhu apramAdabhAvathI svAdhyAya vageremAM udyama karIne potAnA cittanuM rakSaNa karI zake to daDhadharmatA thAya che ane te dRDhadharmatAne kAraNe vAraMvAra doSasevana thatuM nathI ane apavAda sevavAmAM je jIvonI hiMsA thAya che, te jIvomAM nirdayatA thatI nathI, mATe sAdhu kalpikA pratisevA prApta hovA chatAM aMtaraMga apramAdabhAvathI tenuM sevana na kare to koI doSa nathI. vaLI je sAdhu aziva vagerenA saMyogamAM apavAdane sevyA vagara saMyamanI vRddhimAM samartha che, zarIramAM tevo koI roga nathI, topaNa zuddha AhAra maLato nathI, mATe azuddha AhAra grahaNa kare te sAdhumAM zakti hovA chatAM zuddha AhAra pratye zithila pariNAma che, tevA sAdhune saMyama nathI, sukhazIlabhAva che, AthI bhagavAnanA vacana pratye rAga hovA chatAM sukhazIla svabhAvane kAraNe saMvignapAkSika sAdhu zakti anusAra anuSThAna sevatA nathI, tethI teomAM dezapArzvasthAnI prApti che, zuddha mArgano rAga che, tethI potAnI zithila pravRttinI niMdA karIne yogya sAdhune zuddha AcAra sevavAno mArga batAve che, mATe te teTalA aMzathI ArAdhaka che. ll34pA avataraNikA : gataM zaktidvAraM tadgatau ca vyAkhyAtA prastutadvAragAtheti, nanu yadi kSamasya zaithilye saMyamAbhAvaH, glAnena tarhi kiM karttavyamityucyate / udyama eva kiM cikitsA'pi na karttavyeti ced bADhaM yata aahAvataraNikArya : zaktidvAra pUruM thayuM zakti anusAra saMyamamAM yatna karavo joIe te dvAra pUruM thayuM ane te pUruM thaye chate prastuta dvAranI gAthA kahevAI. nuthI zaMkA kare che - jo samartha=apavAdane sevyA vagara saMyama pALavAmAM samarthane zithilapaNAmAM apavAdanA AlaMbanamAM, saMyamano abhAva che, to glAna sAdhue zuM karavuM joIe ? uttara apAya che - udhama ja karavo joIe=apavAdanuM AlaMbana lIdhA vagara utsargamAM udyama karavo joIe, zuM cikitsA paNa na karavI joIe ? e pramANe pUrvapakSI kahe to kahe che - atyaMta na karavI joIe, je kAraNathI kahe che - Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 gAthA: upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-380 mA kuNau jar3a tigicchaM, ahiyAseUNa jai tarai sammaM / ahiyAsiMtassa puNo, jai se jogA na hAyaMti / / 346 / / gAthArtha H sAdhu cikitsA na kare, jo samyag sahana karavAne mATe samartha che, sahana karatA te sAdhune=rogone sahana karatA te sAdhune jo yogo nAza pAmatA nathI, to sAdhu cikitsA na kare. II346|| TIkAH mA karotu mA kArSIdyatiH sAdhuzcikitsAM rogapratIkArAtmikAM karmakSayasAhAyyakAritvAd rogANAM, tadatisahanasya parISahajayarUpatvAt kiM sarvathA ? netyAha- atisoDhuM tatpIDAM kSantuM yadi tarati zaknoti samyagvaiklavyaM vinA, anyacca dhRtibalAdatisahamAnasya kSamamANasya punaryadi 'se' tasya sAdhoH saMhananAbhAvAt yogA vyApArAH pratyupekSaNAdayo na hIyante na hAniM gacchanti, taddhAnau tu cikitsA'pi yatanayA kriyata ityAkUtam / / 346 / / TIkArtha H mA karo tyA tam / / thati=sAdhu, cikitsAne-roga pratikArAtmaka cikitsAne, na kare; kema ke rogonuM karmanA kSayamAM sahAyakArIpaNuM che. rogo karmanA kSayamAM kevI rIte sahAyakArI che ? tethI kahe che - ..... tenA ati sahananuM=rogane sahevAnuM, pariSahajayarUpapaNuM che, zuM sarvathA cikitsA na kare ? to kahe che sahana karavA mATe=tenI pIDAne sahana karavA mATe jo samyak samartha che-vaiklavya vagara samartha che, to cikitsA na kare ema anvaya che ane bIjuM - dhRtinA baLathI sahana karanAra te sAdhune jo vaLI saMghayaNanA abhAvane kAraNe yogo=vyApAro, hAni pAmatA nathI, to cikitsA na kare, vaLI tenI hAtimAM=pratyupekSaNAdi vyApAronI hAtimAM, thatanAthI cikitsA paNa kare, e prakArano Azaya che. / / 346 / / bhAvArtha: susAdhune mohanAzane anukULa kRtino saMcaya karavo e ja mukhya prayojana che, tethI je prakAranAM karmone kA2Ne je saMyogo prApta thayA hoya te saMyogonI upekSA karIne aMtaraMga dhRtibaLathI sAdhu ratnatrayanI vRddhimAM yatna kare che ane koIka rIte te prakAranA karmane kAraNe sAdhune roganI prApti thAya, topaNa susAdhu aMtaraMga dhRtibaLathI te roganI upekSA karIne mohano nAza karavAne anukULa sadvIryane pravartAve che. tevA sAdhu rogamAM cikitsA na kare ane rogarUpa pariSahano jaya kare to tevA pratikULa saMyogamAM Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-34-347 15 paNa zamabhAvamAM udyama karI zake tevuM sattva pragaTa thavAthI vipula nirjarA prApta thAya che. vaLI rogAdine sahana karatA paNa jo te sAdhunA pratyupekSaNAdi mohanAzane anukULa yatna thAya te rIte pravartI zakatA hoya to sAdhue cikitsA karavI joIe nahi ane jo ema jaNAya ke rogamAM potAnuM citta alanA pAmatuM hovAthI pratyupekSaNAdi kriyAo te prakAranA dayAnA pariNAmane atizaya karavAmAM kAraNa bane te rIte pravartatI nathI, tyAre apavAdanuM avalaMbana laIne sAdhu cikitsA paNa kare, paraMtu te cikitsA zAtA mATe na kare, mAtra saMyamayogamAM daDha udyamanI zaktinuM AdhAna thAya te prakAranA zuddha pariNAmathI kare to doSarUpa nathI. 34chA avataraNikA - yadyevaM zeSasAdhubhistarhi tasya kiM vidheyamityAzaGkayA'sya yat kAryaM tdaahavataraNikArya : jo A pramANe che=rogamAM paNa yogo nAza pAmatA na hoya to sAdhue cikitsA karavI joIe nahi e pramANe che, to zeSa sAdhue tenuM te glAna sAdhunuM zuM karavuM joIe ? e prakAranI AzaMkA karIne jene je kartavya che, tene kahe che - gAthA : niccaM pavayaNasohAkarANa, caraNujjayANa sAhUNaM / saMviggavihArINaM, savvapayatteNa kAyavvaM // 347 / / gAthArtha - hamezAM pravacananI zobhAne karanArA cAritramAM udhamavALA saMvignavihArI sAdhuonuM sarva prayatnothI karavuM joIe=veyAvacca karavuM joIe. [347mAM TIkA : nityaM pravacanazobhAkarANAM zAsanabhUSaNAnAM caraNodyatAnAmapramAdinAM sAdhUnAM saMvignaM samokSAbhilASaM vihartuM zIlaM yeSAM te saMvignavihAriNasteSAM sarvaprayatnena samastAdareNa karttavyaM vaiyAvRttyAdikamiti te rU47 TIkArya : nityaM ta aa haMmezAM pravacananI zobhAne karanArA zAsanane zobhAvanArA, cAritramAM udhamavALA=pramAda vagaranA, saMvigna=mokSanA abhilASa sahita, vihAra karavAno svabhAva che jemano te saMvignavihArI evA sAdhuonuM sarva prayatnathI=samasta AdarathI veyAvacca Adi karavuM joIe. l347nA Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 upadezamAlA bhAga-2 gAthA-240- bhAvArtha - koI sAdhu rogamAM cikitsA karyA vagara aMtaraMga vRtibaLathI saMyamamAM yatnazIla hoya evA mahAtmAne joIne vivekI jIvone dhIra puruSo bhagavAnanuM zAsana sevI zake che tema jaNAya che. tethI tevA dhIra puruSo haMmezAM pravacananI zobhAne karanAra che. vaLI rogAdi kALamAM paNa pramAda vagara saMyamanI kriyAo karatA hoya, tethI cAritramAM udyamavALA che. vaLI saMvignavihArI che; kema ke mokSanA abhilASapUrvaka saMyamanI ucita kriyAo kare che arthAt navakalpI vihAra Adi kare che, tevA mahAtmAne joIne anya sAdhuoe sarva udyamathI temanI veyAvacca karavI joIe, e rIte tevA mahAtmAnA guNonI anumodanAthI potAne nirjarAnI prApti thAya. Il34ll gAthA - hINassa vi suddhaparUgavagassa nANAhiyassa kAyavvaM / jaNacittaggahaNatthaM kareMti liMgAvasese vi // 348 / / gAthArtha : hIna paNa jJAnAdhika evA zuddha prarUpakanuM ucita karavuM joIe, liMga avazeSavALAmAM paNa lokanA cittanA grahaNa mATe (ucitane) kare che. ll348 TIkA :__ hInasyA'pi cAritramadhikRtya nyUnasyA'pi zuddhaprarUpakasya yathAvasthitamAgamaM vyAcakSANasya jJAnAdhikasya karttavyamucitam, abhyuccayamAha-janacittagrahaNArthaM lokaraJjananimittaM, mA bhUt pravacanamAlinyaM, parasparamapyete matsariNa iti pravAdAt kurvanti susAdhavo liGgAvazeSepi pArzvasthAdiviSayamapi yaducitamiti / / 348 / / TIkArca - rInA caritapitti hIna paNa=cAritrane ApIne cUta paNa, zuddha prarUpaka yathAvasthita Agamane kahenArA, zAtAdhikanuM ucita karavuM joIe, amyuccayane kahe che=saMvijhapAkSika viSayaka kartavya batAvyuM, tema anya viSayaka kartavyanA abhyazcayane kahe che - lokanA cittanA grahaNa mATe= lokaraMjana nimite, liMga avazeSavALAmAM paNa=pArthasthAdi viSayaka paNa, je ucita che tene susAdhuo kare che, kema kare che ? ethI kahe che - 'pravacananuM mAlitya na thAva' mATe kare che, kayA prakAranuM pravacanamAlinya na thAo ? ethI kahe che - Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-348-349 Ao paNa=sAdhuo paNa, paraspara matsaravALA che, e prakAranA pravAdathI pravacananuM mAhitya na thAo, te mATe ucita kare che. li348 bhAvArtha pUrvagAthAmAM kahyuM ke pravacana prabhAvaka susAdhunuM sarva zaktithI veyAvacca karavuM joIe. tyAM prazna thAya ke saMyamanuM anuSThAna atiduSkara che, telapAtradhAraka puruSanI jema jeo atyaMta saMvRta che, teo ja tevuM saMyama pALI zake che ane jIvana sukhazIla svabhAva anAdi bhavaabhyasta che, tethI je mahAtmAo bhavathI virakta thayA che, sanmArgamAM sUkSma bodhavAnA che, zAstra bhaNIne jJAnathI adhika thayA che, zuddha prarUpaNA kare che, chatAM sukhazIla svabhAvane kAraNe cAritrathI nyUna che, temanA viSayamAM paNa ucita karavuM joIe arthAtu susAdhunI veyAvacca sarva udyamathI karavI joIe ane zuddha prarUpaka saMvignapAkSikamAM temanA jJAnanI hilanA na thAya te rIte ucita vartana karavuM joIe, tevA prakAranA saMyogamAM leyAvacca paNa karavI joIe. vaLI jeo zuddha cAritra pALatA nathI, mAtra sAdhuno veSa che, temanI sAthe paNa sAdhue lokamAM pravacananuM mAlinya na thAya te mATe ucita vartana karavuM joIe arthAtu lokone tema na jaNAvuM joIe ke A loko paraspara matsaravALA che, mATe ucita vartana karavuM joIe. joke susAdhu pArthasthAdi vicaratA hoya te sthAnamAM vase nahi, vihAra vagerenA prasaMgamAM kyAreka bhegA thayA hoya to paNa temanI hIlanA karIne dharmanuM lAghava kare nahi, yogyatA jaNAya ane teo mArgamAM Ave tema hoya to ucita prayatna kare, nahi to zAsananuM mAlinya na thAya te rIte paraspara ucita saMbhASaNAdi kare, jethI te pArthasthAdine susAdhu pratye dveSa na thAya, lokone paNa dharma pratye viparIta buddhi na thAya ane jenuM phaLa kaMI na hoya tevI pravRtti karIne pArthastha vagerenI niMdA karavAmAM Ave ke tenA doSane pragaTa karavAmAM Ave to lokone dharmaprApti na thAya ane pArzvastha vagerene veSa thAya te sarvamAM sAdhu nimitta bhAvane pAme, tethI anucita pravRttino virodha ja karavo joIe tevuM ekAMta kathana mithyA che, phakta anucita pravRttinA niSedhathI koIkanA hitanI prApti thatI hoya te ja anucita pravRttinA niSedha mATe karAyelo yatna sArthaka che. I348mA avataraNikA:kimbhuutaastrhi liGgAvazeSA bhvntiityaahavataraNitArtha: to kevA prakAranA liMga avazeSavALA hoya che ? ethI kahe che - gAthA : dagapANaM puSphaphalaM, aNesaNijjaM gihatthakiccAI / ajayA paDisevaMtI, jaivesaviDaMbagA navaraM / / 349 / / Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-34-350 gAthArtha : ayatanAvALA sAdhu dagapAnane sacita pANIne pIe che, sacita puSpaphaLa, aSaNIya AdhAkarma vagere ane gRharathanAM kRtyonuM pratisevana kare che, je kevaLa yativeSanA viDaMbaka che. ll349ll TIkA : 'dagapANaMti sacittodakapAnaM puSpANi ca phalAni ceti dvandvaikavadbhAvAt puSpaphalaM sacittameva, aneSaNIyamAdhAkarmAdigRhasthakRtyAni gRhakaraNAdIni, kim ? ayatA mutkalapApadvArAH santaH pratisevante bhajante yativeSaviDambakAH navaraM rajoharaNAdisAdhunepathyavigopakAH kevalaM ye te liGgAvazeSA ucyante yatiguNarahitatvAditi / / 349 / / TIkArya - 'rANA' ... rAtvAti | sacita pANInA pAnane, puSpone ane phaLone, dvanda samAsamAM ekavadda bhAva hovAthI puSpaLano samAsa che, puSkaLa sacita ja grahaNa kare che. aSaNIya AdhAkarmI vagere grahaNa kare che, gRhastha kRtyo=gRhakaraNa vagerene kare che. zuM ? ayatA=mutkala pApaDhAravALA chatA pratisevA kare che, teo kevA che ? ethI kahe che - kevaLa yativeSatA viDaMbaka che=kevaLa rajoharaNa vagere sAdhunA veSane vagovanArA che jeo, teo liMga avazeSavALA kahevAya che, kema ke sAdhunA guNothI rahitapaNuM che. Im349i bhAvArtha je sAdhu saMyamane grahaNa karyA pachI mArganI zuddha prarUpaNA karatA nathI, saMyamanuM lAghava thAya tevI sarva pramAda AcaraNAo kare che, temAMthI koIka sAdhune koIka doSa pradhAnarUpe varte, to bIjA koI sAdhumAM bIjo doSa pradhAnarUpe vartato hoya te sarvane grahaNa karIne teonI sacitta pANI AdinI pratisevanAne grahaNa karela che, tevA sAdhu bhagavAnanA zAsanane pAmIne saMsAra vadhAranArA che, tevA liMga avazeSavALA pUjya nathI, topaNa mArgamAM bhegA thAya athavA eka nagaramAM najIkanA sthAnamAM rahevAno prasaMga Ave tyAre zAsananA mAlinyanA rakSaNa mATe tevA sAdhu sAthe ucita vyavahAra karavo joIe. A sAdhu zithilAcArI che vagere kahIne pravacananI hIlanA thAya tevuM karavuM joIe nahi, vaLI tevA sAdhu dayApAtra che, keSapAtra nathI, tethI temane sudhAravAno ucita upAya jaNAya to prayatna kare, nahi to mAdhyastha pariNati rAkhIne teonI upekSA kare. phakta pravacananA mAlinyanA rakSaNa mATe ucita vyavahAra kare. [34lA avataraNikA :teSAM cApAyAnAha Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-3pa0 19 avataraNitArtha :ane temanA apAyone kahe cheHliMga avazeSavALA sAdhune thanArA apAyone kahe che - gAthA - osannayA abohI ya pavayaNaumbhAvaNA ya bohiphalaM / osanno vi varaM pihu, pavayaNaubbhAvaNAparamo / / 350 / / gAthArtha : avasatA abodhi che ane pravacananI udbhAvanA bodhinuM phaLa che, avasajJa paNa pradhAna, pRthukasavistara, pravacananI ubhAvanAmAM parama che. 35ol. TIkAH iha loke eva tAvadavasannatA avamagnatA lokamadhye paribhUtatA bhavati, paraloke cAbodhirjinapraNItadharmAprAptirbhavati bhagavadAjJAvirAdhakatvAd, yataH pravacanodbhAvanaiva, cazabdasyAvadhAraNArthatvAt bodhiphalaM, kAraNe kAryopacArAt saiva bodhirUpaM kAryamityarthaH / sA ca saMvignavihAribhireva kriyate tadanuSThAnadarzanena pravacanazlAghotpatteH, tadidaM sarvAvasatrAnadhikRtyoktam / dezAvamagnastvAtmanaH karmaparatantratAM budhyamAnaH parebhyaH prakAzayan vAdalabdhivyAkhyAnAdibhiH pravacanamudbhAvayan zlAghyazcAsau, yata Aha-avasanno'pi varaM pradhAnaH pRthu iti kriyAvizeSaNaM, azeSaHsusAdhuguNaprakAzanAdinA savistaraM yathA bhavatItyarthaH / tathA pravacanodbhAvanAparama AgamonnatipradhAna iti // 350 // TIkArca - i to ... manotiprathAna ni A lokamAM ja avasAvatA=zithilAcArI sAdhunI avamagnatA, lokonI madhyamAM paribhUta thAya che ane paralokamAM abodhinI prApti thAya che=jitapraNIta dharmanI aprApti thAya che, kema ke bhagavAnanI AjJAnuM virAdhakapaNuM che, je kAraNathI pravacananI uddabhAvanA ja bodhinuM phaLa che, 4 zabdanuM avadhAraNa arthapaNuM hovAthI ubhAvanA ja bodhinuM phaLa che ema kahela che; kema ke bodhinA kAraNarUpa uddabhAvanAmAM bodhirUpa kAryano upacAra hovAthI te ja=pravacananI uddabhAvanA, bodhirUpa kArya che, e prakArano artha che ane te=pravacananI uddabhAvanA, saMvignavihArI sAdhuo vaDe ja karAya che, kema ke temanA anuSThAnanA darzanathI pravacananI zlAghAnI upapatti che, te A sarva avasallone AzrayIne kahevAyuM. dezaavamagna sAdhu vaLI potAnI karmaparataMtratAne jANato bIjAne prakAzana karato vAdalabdhi ane vyAkhyAtAdi vaDe pravacananI uddabhAvanA kare ane AnaMdazaavasatra sAdhu, prazaMsanIya che, je kAraNathI kahe che - avasAva paNa vara=pradhAna che, pRthu e kriyAvizeSaNa che, azeSa susAdhunA guNanA prakAzana vagere dvArA savistara=pravacanano Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ad upadezamAlA bhAga-2 | gAthA 350-351 vistAra je pramANe thAya che, te prakAre pravacananI udbhAvanA parama che=AgamanI unnatimAM pradhAna che. II350nA bhAvArtha : pUrvagAthAmAM kahyuM evA zithilAcArI sAdhuo temanA AcArathI A lokamAM parAbhava pAme che; kema ke loka paNa sAdhunA veSamAM rahelAnA suMdara AcAranI apekSA rAkhe che ane viparIta AcaraNA joIne lokone tenA pratye anAdara thAya che. vaLI paralokamAM abodhinI prApti thAya che; kema ke bhagavAnanI AjJA nirapekSa yathAtathA pravRtti karIne bhagavAnanA zAsananI mlAni karavAthI je kliSTa karma bAMdhela che, tenAthI temane paralokamAM sanmArganI prApti durlabha bane che; kema ke pravacananI udbhAvanA ja bodhinuM phaLa che arthAt jeo sAdhunA suMdara AcAro pALe che, temanA uttama AcArothI pravacananI je zlAghA thAya che, te bodhiphaLarUpa che ane jeo viparIta AcaraNA kare che, tenAthI pravacananI hIlanA thavAne kA2Ne durlabhabodhitA thAya che. vaLI keTalAka sAdhu bhagavAnanA vacananA paramArthane jANanArA che, topaNa zAtAnA arthI che, teo potAnI karmaparataMtratAne jANe che. tethI loko AgaLa potAnA pramAdanI niMdya kare che ane sanmArga yathAvatolR batAve che ane sanmArganuM yathArtha vyAkhyAna karIne pravacananuM udbhAvana= unnati kare che, te mahAtmA AcArathI zithila hovA chatAM prazaMsApAtra che; kema ke susAdhunA guNonuM yathAva prakAzana karIne jagatamAM bhagavAnanA pravacanano vistAra kare che. tethI teonA zithila AcAra paNa durlabhabodhinuM kAraNa banatA nathI; kema ke potAnA doSanI hIlanA dvArA te mahAtmA te doSazaktine kSINaprAyaH kare che. II350nA avataraNikA : vyatirekamAha avataraNikArya : vyatirekane kahe che - pUrvagAthAnA uttarArdhamAM kahyuM ke avasanna paNa sAdhu pravacananI udbhAvanAmAM zreSTha che, tenA vyatirekane kahe che arthAt je tevA nathI te zuM kare che ? te kahe che gAthA = guNahINa guNarayaNAyaresu, jai kuNai tullamappANaM / sutavassiNo ya hIlai sammattaM pelavaM tassa / / 351 / / gAthArthaH- jo guNahIna sAdhu guNaratnAkaronI sAthe potAnI tulanA kare ane sutapasvInI hIlanA kare, tenuM samyaktva niHsAra che. II351II Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-351-352 TIkA H guNahIna caraNAdizUnya guNaratnAkaraiH saptamI tRtIyArthe, sAdhubhiryadi karoti tulyamAtmAnaM, vayamapi sAdhava iti lokamadhye khyApayatyanyacca sutapasvinazca hIlayati mAyAvinaH khalvete lokavipratArakA ityAdinA, tadA'sau mithyAdRSTireva yataH samyaktvaM guNavatpramodasAdhyaM pelavaM niHsAram, tat kalpanayA vidyamAnamapyanena paramArthatastadabhAvaM kAkvA lakSayati tasya sutapasvihIlakasyeti / / 351 / / TIkArtha H 171 guNahInaH sutapasvitI sveti / / guNahIna=cAritra vagerethI zUnya sAdhu, guNaratnAkara sAdhuonI sAthe jo potAnI tulanA kare, ame paNa sAdhu chIe, e prakAre lokamAM kahe, gAthAmAM muLavaLAvastumAM saptamI vibhakti tRtIyAnA arthamAM che ane bIjuM sutapasvIonI hIlanA kare= kharekhara A mAyAvIo lokane ThaganArA che, vagerethI hIlatA kare, tyAre AguNahIna sAdhu, mithyAdRSTi ja che. je kAraNathI samyaktva=guNavAnanA guNadarzananA pramodathI sAdhya samyaktva, tenuM pelava che=sutapasvInA hIlakanuM niHsAra che. tenI kalpanAthI=guNahIna sAdhunI svakalpanAthI vidyamAna paNa samyaktva AnA dvArA=sutapasvInI hIlanA dvArA, paramArthathI kAk dhvani dvArA tenA abhAvane jaNAve che=samyaktvanA abhAvane jaNAve che. II351 / / ..... bhAvArtha H je sAdhuo svayaM saMyamayogamAM pramAdavALA che, chatAM pote bhagavAnanA vacana anusAra cAlanArA susAdhunI tulya che, ema mAne che ane potAnA AcAro jinavacanAnusAra che, tema svamatithI kalpanA kare che ane je mahAtmAo jinavacanAnusAra tapa-saMyamamAM udyamazIla che, tevA sutapasvInI hIlanA kare che arthAt A sAdhuo 'ame susAdhu chIe, tyAgI chIe' e batAvavA mATe bAhya AcaraNA kare che, ityAdi kahIne loko AgaLa temanI hIlanA kare che ane potAnI zreSThatA batAve che, te sAdhu potAnAmAM samyaktva che tema mAne che, svakalpanAthI kalpAyeluM temanuM samyaktva niHsAra che arthAt paramArthathI samyaktva nathI; kema ke samyagdaSTi jIvone guNavAna pratye avazya pramodabhAva varte che, paraMtu guNavAnanA guNono apalApa karIne kyAreya temanA viSayaka mithyA kalpanA kare nahi ane guNavAna evA sutapasvInI je hIlanA kare che, emAM samyaktva saMbhave nahi. II351 // avataraNikA : susAdhubhiH punaH pravacanabhaktimanuvarttayadbhiryad vidheyaM tadAha avataraNikArtha : vaLI susAdhuoe pravacananI bhaktine anuvartanArAo sAthe je karavuM joIe, tene kahe che . Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 lapadezamAlA bAga-2TgAthA-apa gAthA - osanassa gihissa va, jiNapavayaNativvabhAviyamaissa / kIrai jaM aNavajja, daDhasammattassa'vatthAsu / / 352 / / gAthArtha - avasthAmAM=Apatti Adi kAraNomAM daDha samyagdaSTi jinapravacanathI tIvra bhAvita mativALA avasanna sAdhunuM athavA gRhasthanuM je anavagha karAya che. l35razA TIkA - avasannasya sAmAnyazabdatayA pArzvasthAdehiNo vA suzrAvakasya kimbhUtasya jinapravacanatIvrabhAvitamaterahadAgamagADharajitacittasyetyarthaH kriyate yadanavadyaM yaducitamityarthaH sa ca kadAcit priyadharmamAtratayA bhavatyata Aha-dRDhasamyaktvasya, kiM sarvadA kriyate ? netyAha-avasthAsu dravyakSetrakAlabhAvApadAdiSu sArapu nAcavA rUbarA TIkArya : avanI.... nAcavA avasavanuM sAmAnya zabdapaNAthI pArthasthAdi athavA gRhasthanuM AvakavuM, kevA prakAranA avasAnuM ke gRhasthanuM ethI kahe che - jinapravacanathI bhAvitA mativALAnuM arihaMtanA AgamathI gADhatara raMjita cittavALA avasAnuM ke gRhasthanuM, je anavadya=je ucita che te kAtha che ane te kyAreka priya dharmamAtrapaNAthI thAya che. AthI kahe che - daDha sa ttvavALAnuM ucita karAya che, zuM haMmezAM karAya che? ethI kahe che - nahi, avasthAmAM dravya-kSetra-kALa-bhAvathI Apatti Adi kAraNomAM karAya che, te sivAya nahi. 35rA bhAvArtha susAdhu gRhasthanI veyAvacca-sArasaMbhALa kare nahi ane zithilAcArI sAdhunI paNa veyAvacca na kare; kema ke temanA veyAvacca Adi karavAmAM temanA AraMbha-samAraMbhanI anumatino doSa prApta thAya, evo sAmAnya niyama che. AthI susAdhu potAnAM vastrAdi upakaraNo gRhasthane upabhoga mATe ApatA nathI; kema ke teno upayoga saMsAranA AraMbhamAM thAya to te dharmanuM sAdhana adhikaraNa bane ane sAdhune AraMbhanI anumatino doSa Ave. Ama chatAM vIra bhagavAne bIjAdhAnanuM kAraNa jaNAvavAthI brAhmaNane vastra ApyuM; kema ke te vastrano upabhoga gRhasthanA AraMbhamAM thavA chatAM vastranI prAptinA kAraNe je yogabIjanI prApti thaI, tenAthI teno saMsAra parimita thavAno che. tethI te vastradAnanI kriyA adhikaraNarUpa banatI nathI, tema koI sAdhu pArthasthAdi bhAvavALA hoya, Ama chatAM bhagavAnanA vacanamAM sthira zraddhAvALA hoya ane bhagavAnanA vacananAM sUkSma rahasyone jANanArA hoya ane tenA kAraNe teone saMsAranuM-mokSanuM Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-352-353 173 vAstavika svarUpa jaNAyeluM che ane saMsAranA nistAranuM eka kAraNa bhagavAnanA vacanathI niyaMtrita traNa guptinuM sAmrAjya che, tevo sthira nirNaya varte che. tethI temanAmAM dRDha samyaktva varte che. teo koI viSama sthitimAM hoya, tyAre susAdhu paNa temanI ucita veyAvacca kare. jema naMdiSaNa muni athavA saMvignapAkSika sAdhu athavA tevA koI zrAvaka jene bhagavAnanA vacanano pAramArthika sUkSma bodha hoya, dRDha samyaktva hoya chatAM sarvaviratinA bAdhaka kaSAyo kSINa thayA nathI, ethI zrAvakadharma seve che. sarvaviratimAM nathI tevAnuM viSama sthitimAM anavadya karAya che. vaLI pArzvasthAdimAM paNa sarvaviratinAM bAdhaka karmo atizaya che, tethI sAdhuveSamAM hovA chatAM ane tattvane spaSTa jANavA chatAM pramAdavaza saMyamayogamAM zithila che, tevA pArzvasthAdi sAdhu ke zrAvaka viSama sthitimAM hoya tyAre sAdhu paNa temanI ucita veyAvacca kare; kema ke dRDha samyagdaSTi jIvomAM jinavacanAnusAra je guNo che ane sAdhunI veyAvaccanA baLathI temane je cittanI samAdhi prApta thAya che, te guNavRddhinuM kAraNa hovAthI susAdhu mATe kartavya bane che. jema bhagavAne brAhmaNane vastranuM dAna karyuM, te brAhmaNanI guNaniSpattinuM kAraNa hovAthI doSarUpa nathI. vaLI tevA zrAvaka ke pArzvastha vagerenuM tevAM Apatti Adi kAraNomAM veyAvacca karavAthI temanA saMklezanuM je nivAraNa thAya che ane teo je samAdhivizeSane pAme che, te temanA hitAnukUla pravRtti hovAthI sAdhune asaMyatanA poSaNarUpa doSanI prApti nathI ane jyAre tevuM koI kAraNa na hoya tyAre susAdhu temanI veyAvaccAdi karatA nathI; kema ke te pArzvasthAdi sAdhu ke zrAvaka svayaM guNavAnanI bhakti kare te ucita che, paNa adhika guNavALA sAdhu temanI veyAvacca kare te ucita nathI, mATe tevA saMyogo sivAya susAdhu temanI veyAvacca karatA nathI. // 35 // avataraNikA : tathA cAha avataraNikArya : ane te pramANe kahe che - pUrvagAthAmAM avasannano artha pArzvasthAdi pAMcamAMthI avasannabhedane grahaNa na karatAM pArzvasthAdi sAmAnya grahaNa karyo, te prakAre kahe che arthAt tevA pArzvasthAdi pAMceyamAM dRDha samyaktvAdi bhAvo na hoya to susAdhu tenAthI dUra rahe che. tema batAve che gAthA = pAsatthosannakusIla, NIyasaMsattajaNamahAchaMdaM / nALa ta suviddivA, savvapayajJeLa vanaMti rUzA gAthArtha H pArzvasthA, avasanna, kuzIla, nitya saMsakta jana ane yathAchaMdane jANIne suvihito temane sarva prayatnathI tyAga kare che. I353|| Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 TIkA - pArzva jJAnAdInAM tiSThatIti pArzvasthaH AvazyakAdiSvavasadanAdavasannaH, kutsitaM zIlamasyeti kuzIlaH, nityamekatra vAsayogAnnityaH, paraguNadoSeSu saMyogAt saMsaktaH, pArzvasyazvAvasannazvetyAdidvandvasta eva janastaM tathA yathAcchandaM svAbhiprAyamAgamanirapekSatayA pravarttata iti yathAchandastaM pRthakkaraNamasya gurutaradoSakhyApanArtham, jJAtvA taM pArzvasthAdijanaM suvihitAH sAdhavaH sarvaprayatnena varjayanti ttshrAmasvAnarthadetutvAviti rUbarU|| upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-353 TIkArya : pArzva hetutvAviti jJAnAdinI pAse rahe te pArzvastha, AvazyakAdimAM pIDAtA hovAthI avasanna, kutsita zIla che Ane e kuzIla, haMmezAM eka sthAne rahevAthI nitya, bIjAnA guNadoSomAM saMga hovAthI saMsakta=bIjA pAsethI potAne lAbha jaNAya to tenA pratye sneha dhAraNa kare ane nukasAna jaNAya to dveSa dhAraNa kare te saMsakta, pArzvastha ane avasanna ityAdi dvandva samAsa che, te ja jana=loka, tene jANIne teno suvihito tyAga kare che ema anvaya che ane yathAchaMdane=potAnA abhiprAyathI Agama nirapekSapaNAthI varte che e yathANaMda tene, jANIne suvihito tyAga kare che. AnuM=thathANaMdanuM, pRthakkaraNa=pArzvasthAdimAM samAveza na karatAM juduM pADavuM, tenA ghaNA moTA doSane kahevA mATe che, te pArzvasthAdi chayene jANIne suvihita sAdhu sarva prayatnathI teono tyAga kare che; kema ke temanA saMganuM anarthahetupaNuM che=potAnAmAM doSonI prAptinuM hetupaNuM che. / / 353) ..... bhAvArtha = gAthA-349mAM liMga avazeSavALAmAM paNa pravacananA mAlinyanA rakSaNa mATe ucita kartavyanuM vidhAna karyuM. tethI susAdhune koIka kAraNe pArzvasthAdi vasatA hoya tenI najIkamAM vasavAno prasaMga Ave tyAre jo teo sAthe saMbhASaNAdi ucita vartana na kare to lokomAM A matsaravALo che, tevuM jaNAya, tethI tenA parihAra mATe ucita saMbhASaNa kare. jyAre prastuta gAthAmAM pArzvasthAdinA saMsargathI temanA doSonI potAne prApti thAya, tethI pArzvasthAdi vasatA hoya tevI vasatimAM rahe nahi, tene AzrayIne temanA paricayano paNa tyAga karavAnuM kahyuM. te pArzvasthAdinuM svarUpa A pramANe che - jeo sAdhuveSamAM rahIne ratnatrayInI vRddhi thAya te prakAre yatna karatA nathI, teo jJAnAdinA sAdhano ane jJAnAdi kriyAnI pAse 2he che. paraMtu aMtaraMga guNavRddhimAM prayatna karatA nathI, teo pArzvasthA che. temAM je dezapArzvasthA che, teo zakti anusAra adhyayana karIne samyagdarzanane nirmaLa nirmaLatara kare che. paraMtu cAritranI kriyA apramAdathI karatA nathI, te aMzathI teo paNa pArzvasthA che. vaLI jeo AvazyakAdi kRtyo aMtaraMga vRddhi thAya te rIte karatA nathI, paraMtu yathAtathA kare che athavA nathI karatA Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 gAthA-353-354 175 te sarva avasatra sAdhu che arthAt sadAtA sAdhu che. kutsita zIlavALA kuzIla sAdhu cheHniSkAraNa doSita AhAra, doSita vastra-pAtrane sevanArA che, nitya eka sthAne rahenArA nityavAsI che. vaLI pArakAthI potAne lAbha thAya tenA pratye prIti ane nukasAna thAya tenA pratye dveSa dhAraNa karanAra sAdhu saMsakta che ane potAnA abhiprAya pramANe Agama nirapekSa vartanArA yathAvRMda che. 353 avataraNikA - keSu punaH sthAneSu vartamAneSu vartamAnaH pArzvasthAditAM yAtItyAzaGkaya taanyevaahavataraNikArya : vaLI kayAM sthAnomAM vartato pArthasthAditAne pAme che? e prakAranI AzaMkA karIne te sthAnone ja kahe che - gAthA - bAyAlamesaNAo, na rakkhai ghAisijjapiMDaM ca / AhArei abhikkhaM, vigaIo sannihiM khAi / / 354 / / gAthArtha : beMtAlIsa eSaNAnA doSonuM rakSaNa karatA nathI, dhAtrIpiMDa ane zayyApiMDane rakSaNa karatA nathI, vAraMvAra AhAra kare che, vigaIo ane saMnidhine seve che. I354o. TIkA - dvicatvAriMzadeSaNAH pUrvoktasvarUpA na rakSati dhAtrI zayyApiNDaM ca, tatra dhAtrIpiNDaH yo bAlakrIDanAdinA labhyate, tasya caiSaNAgrahaNenAgatatve'pi punaH pRthagupAdAnaM yatergRhasthasambandho mahate'narthAyeti darzanArtham, zayyApiNDaH zayyAtarapiNDastaM ca na rakSati AhArayatyabhIkSNamanavarataM vikRtIH kSIrAdyAH sannidhiM paryuSitaguDAdirUpaM khAdati bhakSayatIti / / 354 // TIkArca - viTAviUT: .... mAyatIti . pUrve kahevAyelA svarUpavALI beMtAlIsa eSaNAnuM rakSaNa karatA nathI. dhAtrIpiMDa ane adhyApiMDanuM rakSaNa karatA nathI, tyAM dhAtrIpiMDa je bALakane ramADavo vagerethI meLavAya che ane tenuM eSaNAtA grahaNathI prAptapaNuM hovA chatAM pharI juduM grahaNa karyuM, sAdhune gRhasthano saMbaMdha moTA anartha mATe che e batAvavA mATe che ane zavyApiMDa tene rakSaNa karatA nathI, vAraMvAra niraMtara AhAra kare che. vikRtioHkhIra Adine seve che, saMnidhi pAse rAkhelA goLa vagere rUpa saMnidhinekavAsI goLa vagere rUpa saMnidhine khAya che. a354 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176. upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-354-35 bhAvArtha : sAdhu kevaLa saMyamanA kaMDakonI vRddhi mATe saMyamavRddhinuM prAmANika kAraNa dekhAya tyAre yatanApUrvaka apavAdo seve che, jenA dvArA zamabhAvane anukULa svAdhyAyAdimAM ucita yatna thAya che, paraMtu jeo sAdhuveSamAM che, sukhazIliyA svabhAvavALA che tenA kAraNe beMtAlIsa eSaNAnA doSamAMthI saMyoga anusAra doSo seve che. dhAtrIpiMDa, zavyApiMDane grahaNa kare che arthAt gRhastha sAthe saMbaMdha rAkhe che, tethI gRhastha pAsethI anukULa AhArAdinI prApti thAya che ane zAstramAM zayyAtara piMDano niSedha karyo hovA chatAM tene grahaNa kare che. vaLI zarIra pratye mamatvanA kAraNe ke indriyanI lAlasAnA kAraNe vAraMvAra AhAra grahaNa karI zarIrane puSTa kare che. vigaInA tyAganuM sAmarthya hovA chatAM zarIra pratyenA mamatvathI vigaI seve che ane anukULatAnA arthI hovAthI vAsI evA goLa Adi dravyo saMnidhirUpe rAkhe che. jethI bhojanakALamAM tenI prApti na thaI hoya topaNa te saMnidhi rAkhelA goLa AdithI iSTa bhojananI prApti thAya che. te sarva pArthasthAdipaNAne pAme che. phakta saMyamanA atyaMta arthI sAdhu AgADha kAraNe zarIranI tevI viSama sthitimAM samAdhinI vRddhi mATe zakya ucita yatanA kare to teone pArthasthAdipaNAnI prApti thAya nahIM. nahi to A sarva doSo sevanArane pArthasthAdi bhAvonI prApti thAya. Il3pa4nA gAthA - sUrappamANabhoI, AhAreI abhikkhamAhAraM / na ya maMDalie bhuMjai, na ya bhikkhaM hiMDaI alaso // 355 / / gAthArtha : sUryapramANabhojI=sUryAsta sudhI bhojana karanAra, vAraMvAra AhArane vApare che, mAMDalImAM bhojana karato nathI ane ALasu bhikSAne mATe jato nathI. Il3papA. TIkA : sUryapramANena yAvadAdityastiSThati tAvad bhoktuM zIlamasya sUrapramANabhojI, AhArayatyabhIkSNamAhAramazanAdikaM na ca naiva maNDalyAM sAdhubhiH saha bhuGkte na ca bhikSAM hiNDate'lasaH aalsyophtattvAti pArUlabA! TIkArya : sUryamAna - tatvati | sUryapramANathI=jyAM sudhI sUrya rahe tyAM sudhI khAvAno svabhAva che Ane e sUryapramANabhojI che, abhIkSaNa=vAraMvAra, azavAdi vApare che. mAMDalImAM sAdhuonI sAthe vAparato nathI ja, ALasu bhikSA mATe jato nathI, kema ke ALasathI upahatapaNuM che. 35pA Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-355-356 bhAvArtha : je sAdhu sUryAstanI chellI kSaNa sudhI bhojana karanArA che arthAt potAnA pramAdadoSane kAraNe saMdhyAkALe bhojana kare che ane sUryAsta na thAya tyAM sudhI tenuM bhojana samApta thatuM nathI, te sUcave che ke te sAdhu saMyamayogamAM utthita nathI, paraMtu zarIra mATe ke zAtA Adi mATe AhArAdi vAparanArA che. vaLI za2I2nI zAtA AdinA arthI hovAthI AvA AvA samaye Avo Avo AhAra karavo joIe to Arogya jaLavAI rahe, tema vicArIne te prakAre AhAra kare che. te paNa zAtAnuM arthIpaNuM ane zarIranA sauSThavanA arthIpaNAne kAraNe che. tethI te pravRtti pArzvasthAdino abhibhaMjaka dharma che. vaLI niHspRhI munio zAstramaryAdA anusAra mAMDalI bhojana karanArA hoya che. chatAM potAne je iSTa hoya tene grahaNa karavAnI vRttivALA jIvo mAMDalImAM bhojana karatA nathI. iSTa AhAra lAvIne potAnI rIte grahaNa kare che, e paNa zAtAnI arthitAne kAraNe pramAdajanya pariNAma che, mATe pArzvasthAno abhiyaMjaka dharma che ane ALasu svabhAvanA kAraNe bhikSA mATe jatA nathI, paraMtu bIjAne lAvI ApavAnuM kahe che athavA gRhastho lAvI Ape te bhojana kare che. tethI sadvIryane ucita kRtyomAM nahi pravartAvavAno adhyavasAya hovAthI pArzvasthAdinuM lakSaNa che. vaLI koI kSINa zaktivALA sAdhu bhikSA levA javA mATe asamartha hoya, tethI pArzvasthA nathI, jema arNikAputra sAdhvIno lAvelo AhAra vAparatA hatA, topaNa ALasane kAraNe pramAda karatA na hatA. tethI sanmArgamAM sadvIryane pravartAvatA hovAthI pArzvasthA na hatA. II355] gAthA = kIvo na kuNai loyaM, lajjai paDimAi jallamavaNeI / sovAhaNo ya hiMDai, baMdhai kaDipaTTayamakajje / / 356 / / 177 gAthArtha H klIba=hIna sattvavALo, locane=vALa ukheDavAne, karato nathI, pratimAthI=kAyotsargathI lajjA pAme che, jallane=malane, hAtha ane pANIthI dUra kare che. pagarakhAM sAthe varte e pagarakhAMvALo phare che, kaTIpaTTane=kaTI upara colapaTTane, akAryamAM=kAraNa vagara, bAMdhe che ane Ane= akAryamAM e padane, sarva padomAM joDavuM. 356II TIkA klIbo hInasattvo na karoti locaM kezotpATanam, lajjate pratimayA kAyotsargeNa, jallaM malamapanayati karatoyAdibhiH sahopAnadRdbhyAM varttata iti sopAnatkazca hiNDate, badhnAti kaTIpaTTakaM kaTyAM colapaTTakamakArye kAraNaM vinA, etacca sarvapadeSu sambandhanIyamiti / / 356 / / Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 padezamAlA bhAga-2 gAthA-paka TIkArya - rIlo ... satpanthanIti | klabatrahIna satvavALo, loca=vALa ukheDavAne, karato nathI, pratimAthI=kAyotsargathI lajajA pAme che, jalane=malane, hAtha ane pANIthI dUra kare che, pagarakhAM sAthe varte e pagarakhAMvALo phare che, kadIpakana=kaTI upara colapaTTakane, akAryamAM kAraNa vagara, bAMdhe che ane Ane akAryamAM e padane sarva padomAM joDavuM. 35 bhAvArtha : sAdhue mohano nAza karavA mATe zaktine gopavyA vagara sarva ucita pravRtti karavI joIe ane zaktinA prakarSathI kaSTomAM zamabhAvanI vRddhi thAya tevo yatna karavo joIe, Ama chatAM je sAdhu kaSTothI dUra rahevAnI manovRttivALA che tevA hIna sattvavALA loca karatA nathI te zamabhAvanI vRddhinA upAyanuM asevana hovAthI pArzvasthAdinuM sUcaka che. vastutaH je sAdhu zamabhAvanA atyaMta arthI che, teo potAnI zakti anusAra locAdi kaSTonI upekSA karIne aMtaraMga svaparAkramathI nirlepa thavA prayatna kare che. koIkanI tevI zArIrika sthiti hoya, tenA kAraNe locanA kaSTakALamAM upayoga arativALo rahe to te mahAtmA potAnI vRtine anurUpa alpa loca kare ane zeSa muMDana karAve ane dhIre dhIre locamAM paNa citta arati pAme nahi, te rIte saMpanna thavA abhyAsa kare te hInasattvavALA nathI, paraMtu zamabhAvanA arthI che ane zamabhAvane anukULa sattva saMcaya karI rahyA che, mATe susAdhu che ane jeo locAdi kaSTo veThe che, chatAM zamabhAvane anukULa aMtaraMga yatna karatA nathI, phakta ame loca karIe chIe, kaSTo veThIe chIe, mATe susAdhu chIe tema mAne che, teo bAhyathI loca karanArA hovA chatAM paramArthathI kaSAyonA muMDanarUpa bhAvalocane anurUpa dravyaloca karanArA nahi hovAthI hInasattvavALA sAdhu che. vaLI kAyotsarga karavAmAM lajjA pAme che, te pArthasthA che arthAt sAdhu vizeSa koI prayojana na hoya tyAre dhyAna-adhyayanamAM yatna karatA hoya che, te vakhate kAyotsarga mudrAmAM rahIne zarIrane sthira rAkhIne sUtrothI vAsita karatA hoya che; kema ke susAdhu zamabhAvanA arthI hoya che, paraMtu je sAdhu te prakAre zamabhAvane anukULa kAyotsarga mudrAmAM rahIne AtmAne tattvathI vAsita karavAnI kriyAmAM ALasa kare che, te sAdhu zakti hovA chatAM te kriyAmAM anAdaravALA hovAthI pArzvasthA che. tethI je sAdhu bhagavAnanA vacananA bodhavALA che, temane to zamabhAvanI vRddhinA upAyamAM atyaMta rAga varte che. teo zaktinA prakarSathI apramAdane sevIne kAyotsarga dvArA zamabhAvanI vRddhinA arthI che. phakta te prakAranuM zarIranuM dhRtibaLa nahi hovAthI kadAca te prakAranI pravRtti na kare to paNa vAraMvAra te avasthAnuM bhAvana karIne te avasthAne anukULa baLa saMcaya karavA yatna kare che, te susAdhu che ane jeone te prakAre sattva phoravavAno adhyavasAya nathI ane zakti hovA chatAM pratimAmAM rahIne AtmAne bhAvita karavAmAM upekSAvALA che, teo pArthasthAdi che. vaLI zarIra paranA malane hAthathI ke pANIthI dUra kare che, teo dehanI suMdaratAnA arthI hovAthI pArzvasthA che; kema ke susAdhu zarIrane paNa dharmanA upakaraNarUpe dhAraNa kare che ane samabhAvanI vRddhinuM Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-356-357 179 kAraNa bane te rIte dehanuM pAlana kare che. tethI jeo zAtAnA arthI thaIne malane dUra kare che, tevA avasthita pariNAmavALA che teo pArzvasthA che. vaLI jeo pagarakhAMne dhAraNa kare che, teo zAtAnA arthI hovAthI dharmanA upakaraNathI atirikta upAnahane dhAraNa kare che. jemAM jIvahiMsAnI paNa adhika saMbhAvanA che; kema ke IryAsamitipUrvaka cAlavA chatAM te sthAnamAM cakSune agocara koI sUkSma jIva hoya to pagarakhAM vagara gamana karavAthI tenA rakSaNanI thoDI saMbhAvanA rahe che, paNa pagarakhAMne kAraNe tenI hiMsA thAya che. tema jANavA chatAM zAtAnA arthI pagarakhAM pahere che, teo pArzvasthAdi che. vastutaH susAdhue zamabhAvanI vRddhimAM dehane pravartAvavo joIe ane jyAre saMyamanI vRddhimAM zarIra zithila jaNAya tyAre zakti hoya to vidhipUrvaka anazanAdi dvArA zarIrano tyAga karavo joIe, paraMtu dehanuM mamatva vadhe athavA cittamAM sUkSma paNa raheluM dehanuM mamatva puSTa thAya tevI pagarakhAMne dhAraNa karavAnI kriyA kare to saMyama malina thAya chatAM te rIte jeo haMmezAM kare che te pArzvasthAdi che. vaLI susAdhu acela pariSahane jItanArA hoya che, tethI dharmanA upakaraNa sivAya koI vastra dhAraNa karatA nathI ane je dhAraNa kare che, nagnatAnA parihAra mATe, jIvarakSA mATe ane dhyAna-adhyayanamAM bAdhaka thAya tevA ThaMDI vagerenA parihAra mATe dhAraNa kare che. tethI pote vastra dhAraNa karatA nathI evo adhyavasAya sthira karavA mATe ane nagnatAnA parihAra mATe je colapaTTaka dhAraNa kare che, te DhIMcaNathI upara ane nAbhithI nIce dhAraNa kare che ane keDamAM tene vALatA nathI, paraMtu nagnatAnA parihAra pUratuM ja dhAraNa kare che. vartamAnamAM jitavyavahAra anusAra kaMdorAnuM vidhAna che, chatAM jeo colapaTTAne keDamAM vALe che, teo zithilAcAra sevanArA hovAthI pArzvasthAdi che. apavAdika kAraNa na hoya to sAdhue zAstramaryAdAnusA2 vastrAdi dhAraNa karavAM joIe. gAthAmAM akAryamAM e padano saMbaMdha gAthA-354-355356mAM batAvelI sarva AcaraNAo sAthe joDavo. II3pA gAthA = gAmaM de ca kulaM, mamAyae pIDhaphalagapaDibaddho / gharasaraNesu pasajjai, viharai ya sakiMcano rikko / / 357 / / gAthArtha H gAma, deza, phula mArAM A che e pramANe mAne che. pITha-phlakamAM pratibaMdhavALA che, gharazaraNamAM Asakta che ane sacina vicare che, rikta=nigraMtha huM chuM, e pramANe mAne che. II357 / / TIkA grAmamupalakSaNaM cedaM nagarAdInAM dezaM ca lATadezAdikaM, kulamugrAdikaM, 'mamAyae'tti mamaitaditi manyate pIDhaphalakapratibaddhaH Rtubaddhe'pi tatsevanAsakta ityarthaH gRhasaraNeSu bhavananIvrAdiSu, gRhasmaraNeSu, Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 upadezamAlA bhAga-2 | gAyAvaa pUrvopabhuktacintaneSu prasajyate ghaTate, viharati ca sakiJcano hiraNyAdi yuktastathA'pi rikto'hamiti nirgrantho'hamiti prakAzayanniti / / 357 / / TIkArya : manuSanA ... prANAyAri gAma ane nagara AdinuM A upalakSaNa che, deza lAdeza Adi che, kula ugra Adi che, mArAM A che, e pramANe mAne che arthAt pote gRhastha avasthAmAM te nagarAdino svAmI hoya ane saMyama lIdhA pachI paNa te mArAM nagarAdi hatAM tema mAne che athavA te badhA pratye anukUlatAne kAraNe mamatvabuddhi che, pITha-phalakamAM pratibaddha che=Rtubaddha kAlamAM paNa arthAta cAturmAsa sivAya paNa tenA sevanamAM Asakta che, gRhasaraNamAMebhavAnIdromAM athavA pUrve bhogavelA bhogonA citavanamAM joDAya che ane sakiMcana=hiraNya AdithI sahita, vicare che, topaNa riktakaNuM vitha chu, e pramANe kahe che. 357nA bhAvArtha je sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI jinavacananuM avalaMbana laIne tenA bhAvo pratye javA mATe yatna karatA nathI, teo saMyamanI bAhya kriyAo karatA hoya to paNa temanuM citta bAhya bhAvone avalaMbIne pravRtti karanAruM hovAthI gAma, nagara, suMdara deza, suMdara kula e badhA sAthe paricaya thavAne kAraNe teo potAnAthI vAsita hoya arthAt te gAma, nagara AdimAM rahenArA jIvo potAnA pratye bhaktibhAvavALA hoya to te mAne che. A badhAM mArAM che, vastutaH saMyamanI kriyA dvArA teo asaMgabhAvamAM jatA nathI, temanuM citta bAhya padArthomAM rame che, tethI pArzvasthA che. vaLI sAdhune mAtra comAsAmAM jIvadayA mATe pIThaphalaka grahaNa karavAnI anujJA che, topaNa sukhazIla svabhAva hovAne kAraNe roSakALamAM anukULatA pramANe vasatimAM rahelA pITha-phalakAdino upayoga kare che, tethI saMyamanA prayojana sivAya koI vastunuM grahaNa karavuM joIe nahi, e prakAre pratibaMdha nathI, paraMtu gRhasthanI jema ja potAne anukULa jaNAya te rIte sAmagrInA grahaNano pariNAma che, tethI te sAdhu pArzvasthA che. vaLI je vasatimAM pote UtaryA hoya te sthAnamAM varasAdanuM pANI AvatuM hoya to, nevAM vagere samArakAma karavAnI preraNA kare, jethI pote tyAM sukhapUrvaka besI zake, vastutaH te prakAranA AraMbha-samAraMbhamAM sAdhue prayatna karavo joIe nahi, paraMtu jIvarakSAnA pariNAmavALA sAdhue bIjA sthAne besIne te hiMsAmAM pote nimitta na bane te rIte ucita pravRtti karavI joIe, paraMtu sUkSma bodha ane vivekanA abhAvane kAraNe potAne Avazyaka jaNAya te rIte samArakAma karAvIne rahe te pArthasthA che athavA ghara smaraNamAM pravarte arthAt saMyama pUrve karelA bhogavilAsanuM ciMtavana kare te pArthasthA. vaLI je sAdhu dhanasaMpattithI yukta che athavA upAzraya vagere potAnAM niyata sthAno che, te sakiMcana che arthAt samRddhivALA che, chatAM ame sAdhu chIe, amAruM kaMI nathI ema kahe che, te pArthasthA sAdhu che. ll35nA Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 gAthA-3pa8 181 gAthA - nahadaMtakesarome jamei, uccholadhovaNo ajao / vAhei ya paliyaMkaM, airegapamANamatthurai // 358 / / gAthArtha : nakha, dAMta, vALa, ruvAMTIne samAre che, ayatanAthI ghaNA pANIthI dhovaNa kare che, palaMgane vApare che, pramANathI vadhAre saMthAro vApare che. II358II TIkA : nakhadantakezaromANi yamayati-rADhayA samAracayatItyarthaH, utsolayA prabhUtodakenA'yatanayA dhAvanaM hastapAdAdikSAlanaM yasyAsAvutsoladhAvano ata evAyato gRhasthakalpatvAd, vAhayati ca paribhuGkte palyaGkamatirekapramANaM saMstArakottarapaTTakAdatiriktam atthurai ti AstRNAti sastArathItyartha pArUla8AA TIkArya : nayana saMtAravatIcartha nakha-dAMta-vALa-ruvAMTIzobhAthI samArakAma kare che, ghaNA pANI vaDe ayatanAthI hAtha-paga vagerene kSAlana che jene A utsoladhAvatavALo che, AthI ja ayatanAvALo che; kema ke gRhasthanI samAnapaNuM che ane palaMgane vahana kare cheHvApare che, saMthAriyuM ane uttarapaTTAthI vadhAre saMthArAne vApare che. 358. bhAvArtha sAdhu saMyamanI vRddhinA kAraNabhUta ucita pravRttine choDIne zarIranI zobhA ke zAtA mATe koI pravRtti karatA nathI, chatAM saMyama grahaNa karyA pachI paNa jenuM citta bAhya padArthomAM varte che, teo nakha-dAMtavALa-ruvAMTIne suzobhita dekhAya te rIte svaccha kare che, teo bAhya zobhAnA arthI che, zarIranI zAtAnA arthI che, mATe pArthasthA che. vaLI bahArathI AvyA hoya tyAre koIka azucivALA sthAnathI AvelA hovAne kAraNe parimita jalathI hAtha-paga vagerenuM prakSAlana Avazyaka hoya topaNa ghaNA pANIthI dhue te pArthasthA sAdhu che. AthI ayata che=saMyamamAM yatanAvALA nathI; kema ke gRhasthanI jema svacchatAnA arthI che, mATe pArthasthA che. vaLI palaMga arthAtu pATa upara bese che, vastutaH sAdhue zuddha bhUmimAM yatanApUrvaka besavuM joIe, phakta varSARtumAM jIvarakSA mATe yatanApUrvaka pATa Adino upayoga karavAno che, chatAM anukULatA mATe upayoga kare che, teo pArthasthA che. vaLI roga vagere viziSTa kAraNa na hoya chatAM saMthArIyuM, uttarapaTTAthI adhika saMthAro pAthare che ane tenA dvArA zAtAnA arthI che, te pArzvasthA che; kema ke sAdhue haMmezAM saMvRtagAtra ane saMvRta manavALA thaIne saMyamane upaSTabhaka vastuno upayoga karavo joIe, te sivAya zarIranI zAtAnA arthI thaIne kAMI grahaNa karavuM joIe nahi. I358aaaa Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-359 gAthA - sovai ya savvarAI, nIsaThumaceyaNo na vA jharai / na pamajjaMto pavisai, nisIhiyAvassiyaM na kare / / 359 / / gAthArtha : ane sarva rAtri sUe che, acetana-niceSTa sUe che athavA svAdhyAya karato nathI, pramArjanA karato praveza karato nathI, vaiSelikI ane AvazyakI karato nathI. [359ll TIkA : svapiti ca sarvarAtraM 'nIsaTuM'ti niHprasaramacetanaH kASThavat 'na vA jharai' tti svAdhyAyaM na karotItyarthaH, na pramRjana rajoharaNena pravizati vasato tamasIti gamyate, naiSedhikIM pravizannAvazyikAM nirgacchanna karotIti / / 359 // TIkArya : tti ... karoti che ane AkhI rAtri sUe che, niHprasara=acetana, lAkaDAnI jema sUe che, svAdhyAya karato nathI, aMdhakAramAM rajoharaNathI prArthanA karato vasatimAM praveza karato nathI, praveza karato nadhikIne jato AvazyakIne karato nathI. a359 bhAvArtha : je sAdhu sarvatra zamabhAvanI pariNativALA che, teo satata jinavacananuM avalaMbana laIne apramAdabhAvanI vRddhi thAya te rIte saMyamayogamAM usthita rahe che, paraMtu jeo zAtAnA arthI che, teo AkhI rAta sUI rahe che athavA rAtre sUe tyAre gADha nidrAmAM acetananI jema sUe che. vastutaH susAdhu gADha nidrA na Ave te rIte saMkocAIne sUe che; kema ke saMyamane anukULa saMvarano pariNAma nidrAkALamAM paNa vartavo joIe, tene badale gRhasthanI jema jeo ghasaghasATa UMghe te pArthasthA sAdhu che. vaLI rAtre vasatimAM praveza karatI vakhate ke aMdhakAramAM vasatimAM praveza karatI vakhate rajoharaNathI pramArjana karIne praveza karatA nathI, temanuM citta SakAyanA pAlanane anukULa dayALu nathI, tethI pArzvasthA che. vaLI svAdhyAya karIne saMyamanI vRddhi thAya te rIte AtmAne satata bhAvita karatA nathI, teo pArzvasthA che. vaLI saMyamanuM prayojana hoya tyAre vasatithI bahAra jatI vakhate saMyamanI vRddhine anukULa dRDha upayoga pravarte tevI pratijJA karavA mATe susAdhu AvazyakI kare che ane samitipUrvaka te pravRtti kare che. jethI te pravRtti dvArA avazya saMyamanI vRddhi thAya ane saMyamanuM prayojana na hoya tevA kRtya mATe bahAra jatA nathI. A rIte Avazyaka Adi nahi karanArA pArthasthA sAdhu che. vaLI avazya kArya pUrNa thayuM, mATe have vasatimAM atyaMta saMvRta gAtravALo thaIne huM saMyamanI vRddhi karIza, e prakAranI pariNatine atizayita karavA mATe sAdhu nisahinA prayogathI Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-3pa9-360 183 pratijJA kare che ane jeo te rIte nizIhi bolatA nathI athavA nisAhi bolyA pachI te rIte saMvRta rahetA nathI te pArthasthA che. IIupalA gAthA : pAyapahe na pamajjai, jugamAyAe na sohae iriyaM / puDhavidagaagaNimAruya-vaNassaitasesu niravikkho // 360 / / gAthArtha : mArgamAM pagane pramArjana karatA nathI, yugamAtrathI IryAne zodhatA nathI. pRthvI, pANI, agni, pavana, vanaspati ane trasa jIvomAM nirapekSa che. ll360I. TIkA - pAdau pathi mArge rajodigdhau vijAtIyapRthivIsaGkrame na pramArjayati, yugamAtrayA dRSTyeti gamyate, na zodhayati Iryate'syAmiti IryA taM gacchan vartanImityarthaH pRthivyudakAgnimArutavanaspatitraseSu etadviSaye nirapekSaH, tadupamardanaM kurvan niHzaGka iti / / 360 // TIkArya : pato i .... ni:za hari I mArgamAM vijAtIya evA pRthvIno saMkrama thaye chate rajathI kharaDAyelA paganuM pramArjana karatA nathI, yugamAtrAthI yugamAtra daSTithI, Ithane zodhatA nathI=jemAM gamana karAya che te Itha, tene zodhatA nathI=mArgamAM jatAM bhUminuM samyam avalokana karatA nathI. pRthvI, pANI, agni, pavana, vanaspati ane trAsa e jIvonA viSayamAM nirapekSa che tenA upamaInane arthAt kaccaraghANa, karato nizaMka che. 365 bhAvArtha : je sAdhu atyaMta dayALu che ane jinavacanathI atyaMta bhAvita che, teo saMyamanA prayojanathI vihAra karatA hoya tyAre potAnA paga vijAtIya rajathI kharaDAyelA hoya arthAt gAmanI rajathI vijAtIya gAma bahAranI raja athavA gAma bahAranI rajathI vijAtIya gAmanI rajathI kharaDAyelA hoya tyAre eka sthAnamAMthI bIjA sthAnamAM jatA pahelAM paganuM pramArjana kare che, tethI te sthAnanI sacitta pRthvInI rajA anya sthAnamAM saMkramaNa pAme nahi, tenAthI pRthvIkAyanA jIvonI rakSAne anukULa dayAno adhyavasAya atizaya thAya che, paraMtu je sAdhu A rIte yatna karatA nathI, temanAmAM pakAyanA pAlananA adhyavasAyano abhAva hovAthI teo pArzvasthA che. vaLI mArgamAM jatAM koI jIva che ke nahi teno yugamAtra dRSTithI upayoga rAkhIne gamana karatA nathI, paraMtu dhUnamAM cAlanArA ke vAto vagere karavAnA vyApAravALA che, teo pArthasthA che. vaLI jeo pRthvI Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-30-361 Adi SakAyanA pAlanamAM nirapekSa che arthAtu atyaMta jayaNApUrvaka gamanAdi karanArA nathI athavA koI prayojana na hoya to je te pravRtti mATe gamana karanArA che, tenAthI pakAyanI virAdhanA thAya che, tevA nirapekSa pariNAmavALA sAdhu pArzvasthA che. sAmAnyathI susAdhu A sarva doSonA parihAramAM yatna karanArA hoya che. kyAreka pramAdavaza alanA pAme che, teTalo pArthasthAno aMza temane prApta thAya che. chatAM pharI abhyasthita thatA hovAthI susAdhu che. vaLI je te prakAranI yatanA pratye nirapekSa che, sadA te prakAranI pravRtti kare che, teo pArzvasthA che. II36oll gAthA - savvaM thovaM uvahi, na pehae na ya karei sajjhAyaM / saddakaro jhaMjhakaro, lahuo gaNabheyatattillo / / 361 / / gAthArtha - sarvathI thoDI paNa upadhinuM paDilehaNa karatA nathI, svAdhyAya karatA nathI, zabdaka rAtre moTA avAjathI bolanArA, jhaMjhakara kalaha karavAnA svabhAvavALA, laghu-tuccha svabhAvavALA, gaNabhedamAM tRptivALA sAdhu pArzvasthA che. Il391|| TIkA : api zabdasya luptanirdiSTatvAt sarvastokamapyupadhiM mukhavastrAdikaM na prekSate na ca karoti svAdhyAyamuktamevedamiti cenna, tatra rAtrAvatra tu divApIti vizeSaH, yadi vA tatra guNanamiha vAcanAdikamiti zabdakaro rAtrI supte jane bRhacchabdakaraNazIlaH jhaMjhA kalahastatkaro rATipriya ityarthaH / laghureva laghukastucchatvAd gaNo gacchastasya bhedaH parasparaM cittavizleSastasmin 'tattillo' tti taptimAn gaNabhedataptimAn gacchavighaTanatatpara ityarthaH // 361 // TIkArya : zakAya I. | ga zabdanuM lupta nirdiSTapaNuM hovAthI gAthAmAM saghaMgho pachI gapi zabda adhyAhAra hovAthI, sarvathI thoDI paNa upadhi muhapati Adine prekSaNA karatA nathI, svAdhyAya karatA nathI. A svAdhyAya karatA nathI e, gAthA-359mAM kahevAyeluM che. e pramANe pUrvapakSI kahe to kahe che - tyAM=gAthA-35lmAM, rAtre svAdhyAya karatA nathI. ahIM vaLI divase paNa svAdhyAya karatA nathI, e prakArano vizeSa che athavA tyAM guNanane grahaNa kare che. ahIM vAcanAdine grahaNa kare che, zabdakara=rAtre loka sUI gayA pachI moTA avAje bolavAvALA, jhaMjhA= kalaha, tene karavAnA svabhAvavALA=ghoMghATapriya, laghu ja tucchapaNuM hovAthI laghuka, gaNa=gaccha, teno bheda=paraspara cittano vizleSa, temAM tRtivALA=gacchabhedamAM tRtivALA=gacchanA sAdhunA citamAM matabheda Ubho karavAmAM tatpara, hoya che. na61n Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-361-26ra 185 bhAvArtha :| sarva jIvone bhinna bhinna prakAranA pariNAmanAM ApAdaka mohanIya karmonA udayo varte che, tethI jenAmAM je karma je prakAranuM pracura hoya tene anurUpa te te bhAvomAMthI te te jIvo AnaMda laI zake che. AthI ja sAdhu thayA pachI paNa jo te te prakAranAM moha ApAdaka karmo zithila thayAM na hoya to te te prakAranI ceSTA karIne teo pArzvasthA thAya che, jema keTalAkano svabhAva atyaMta ALasu hoya che. tethI muhapatti Adi thoDI upadhinuM paNa paDilehaNa karatA nathI. kadAca paDilehaNa kare che to jema tema kare che, yatanApUrvaka karatA nathI, te sarva dayALu svabhAvane atizaya karavAmAM bAdhaka evo pramAdano pariNAma che, mATe te sAdhu pArthasthA che. vaLI divase paNa AtmAne vAcanAdi dvArA bhAvita karavA yatna karatA nathI, je te pravRtti dvArA kAla pasAra kare che, te sAdhu pArzvasthA che; kema ke nigraMthabhAva pratye gamana karanAra ja sAdhu che ane nigraMthabhAva pratye javAmAM prabaLa kAraNa svAdhyAyanI samyagu pravRtti che, chatAM temAM upekSA kare che. vaLI rAtre koIne kAMI sUcanAdi karavuM hoya tyAre paNa moTA zabdothI bole che. jethI bIjA jIvo jAgI jAya ane AraMbha-samAraMbha kare, te viSayamAM ucita yatanAnA pariNAmavALA nathI te pArthasthA che. vaLI keTalAkano svabhAva kalaha karavAno hoya che, tethI je te nimitte je te sAdhu sAthe kalaha karIne potAnA cittane kAluSyavALuM rAkhe che te pArthasthA sAdhu che. vaLI keTalAka sAdhu svabhAvathI tuccha hoya che. tethI teone tuccha vastumAM rasa hoya che, paNa tattvaciMtA karatA nathI te pArthasthA sAdhu che. teo tuccha svabhAvane kAraNe yogya jIvone paNa svAdhyAyAdi pravRttimAM vighna karI kliSTa karma bAMdhe che, vaLI keTalAka sAdhu gaNabheda karIne tRpti anubhave che. tethI eka gaNanuM koIka kathana bIjA gaNamAM te rIte kahe jethI be gaNanI vacamAM matabheda thAya te pArzvasthA sAdhu che. ll3nA gAthA - khittAIyaM bhuMjai, kAlAIyaM taheva avidinnaM / / giNhai aNuiyasUre, asaNAI ahava uvagaraNaM // 362 / / gAthArtha : gAtItane bhogave che, kAlAtItane bhogave che, temaja Adatane grahaNa kare che, sUrya nahi Ugye chate AhArAdine athavA upakaraNane grahaNa kare che. [36zAM TIkA - kSetrAtItam atikrAntadvigavyUtaM bhuGkte'zanAdIti sambandhaH, kAlAtItaM grahaNakAlAt pauruSItrayAtivAhanena, tathaivAvidattaM gRhNAtyanudite sUre'zanAdyathavopakaraNaM vastrAdi bhgvdbhirnnujnyaattvaaliti zAradA Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-31ra-363 TIkArca - kSetrAtim * tatvAti kSetrAtIna=AhArAdi grahaNa karIne be gAu oLaMgI gayA pachI bhogave che, kAlAtIta AhArAdi grahaNa karyA pachI traNa porisI thaI gayA pachI vApare che. te pramANe ja nahi apAyelAne grahaNa kare che, sUryodaya na thayo hovA chatAM azanAdine athavA upakaraNane=vastrAdine, grahaNa kare che, te pArthasthA che; kema ke bhagavAna vaDe ananujJAtapaNuM che. ll362aa bhAvArtha : je sAdhu bhAvathI zamabhAvanA pariNAmavALA che teo zamabhAvanA utkarSanuM kAraNa bane tevI saMyamanI sarva kriyA nivacanAnusAra apramAdathI kare che, teo vihAra karIne koI sthAne jatA hoya tyAM gocarInI prApti durlabha jaNAya to te kSetrathI AhArAdi grahaNa karIne bIjA kSetramAM jAya che, tyAre AgaLanuM kSetra be gAuthI vadhAre dUra hoya to vacamAM AhAra vAparIne AgaLa jAya che, paraMtu jinavacanAnusAra pravRtti karavAmAM prasAdI sAdhuo be gAuthI adhika dUranA kSetrathI lAvelo AhAra paNa vApare che, AhArAdi grahaNa karIne be poriNI sudhI vAparI zakAya, chatAM traNa porisI thayA pachI vApare te sAdhu kadAca bIjI ucita pravRttimAM apramAdI hoya topaNa kSetrAtIta ane kAlAtIta AhAranA grahaNamAM pramAdI hovAthI teTalA aMze pArthasthA che. AthI ja jo sAdhumAM tevA prakAranI zArIrika vikalatA na hoya to avazya kSetrAtIta ane kAlAtIta AhAra grahaNa kare nahi ane potAnA mATe te kSetramAMthI AhAra maMgAvIne paNa grahaNa kare nahi, phakta samAdhino prazna hoya, zArIrika baLa kSINa thayeluM hoya tyAre yatanApUrvaka kadAca apavAdathI kAlAtIta grahaNa kare to paNa aMtaraMga pariNAma suvizuddha hovAthI doSanI prApti thAya nahi. vaLI te pramANe ja=je pramANe kSetrAtItAdi grahaNa kare che te pramANe ja, tIrthaMkarAdi vaDe anujJA nahi apAyela evo AhAra grahaNa kare che, teo pArzvasthA che. vaLI sUryodaya pahelAM azanAdi vahorI lAve ke saMyamanuM upakaraNa vastrAdi prApta thatuM hoya to te grahaNa kare te pArzvasthA che; kema ke navakArazI vAparatA sAdhune paNa bhagavAne sUryodaya pahelAM AhAra grahaNa karavAno niSedha karela che, chatAM pramAdavaza jeo evI pravRtti kare che teo pArzvasthA che. IkazA gAthA - ThavaNakule na ThaveI, pAsatthehiM ca saMgayaM kuNai / niccAvajjhANarao, na ya pehapamajjaNAsIlo // 363 / / gAthArtha : sthApanA kulone sthApatA nathI, pArthasthAdinI sAthe saMga kare che, nitya apadhyAnamAM rata hoya che ane prekSA-pramArjanAnA svabhAvavALA nathI, teo pArthasthA che. ll363 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-363-364 TIkA - sthApanAkulAni bRhatprayojanasAdhakAni gurorgRhANi na sthApayati, niSkAraNaM teSu pravizatItyarthaH, pArzvasthaizca saha saGgataM maitrIM kurute nityApadhyAnarataH sadA duSTacitto na ca prekSApramArjanAzIlaH pramattatvAiita 6 / / 187 TIkArtha H sthApanAkulAni * pramattatvAvitti / / sthApanA phulone=gurunA moTA prayojananA sAdhaka evAM gharone, sthApatA nathI, niSkAraNa teomAM praveza kare che. pArzvasthAonI sAthe saMgatamaitrIne kare che, nitya apadhyAnamAM rata=haMmezAM duSTa cittavALA, ane pramattapaNuM hovAthI prekSA-pramArjanAzIla nathI. / / 363 // bhAvArtha: je sAdhu mAsa-kalpAdi vidhi anusAra vihAra karIne bIjA kSetramAM jAya che, tyAM gurunA moTA prayojanane sAdhe tevAM gharonuM sthApana kare che; kema ke guru vAcanAdi Ape che. sanmArganuM sthApana kare che temane tene anukULa AhAra vagere prApta na thAya to gaccha sIdAya, tethI tevA mahAtmAone je gharomAMthI nirdoSa AhAra prApta thAya tevAM sukhI ane bhaktivALAM gharone sthApanAkularUpe sthApe che, tyAMthI koI sAdhu gocarI grahaNa karatA nathI, tethI gurunA prayojanathI AhArAdi lAvavA Avazyaka jaNAya tyAre zuddha AhAra maLI zake. Ama chatAM je sAdhu pramAdI che, te anya sarva AcaraNA karavA chatAM tevAM sthApanAkulo sthApatA nathI ane tyAM nirdoSa bhikSA sulabha che, tema mAnIne niSkAraNa arthAt gurunA prayojana vagara te gharomAM gocarI mATe jAya che teo pArzvasthA che. vaLI pArzvasthA sAthe maitrI kare che, temAM tenI sAthe AlApa-saMlApathI thanArA doSonI saMbhAvanA rahe che. bhagavAne teno niSedha karyo che, chatAM tema kare che, teo pArzvasthA che. kyAreka susAdhu pravacananA lAghavanA parihAra mATe pArzvasthA sAthe vase to ucita saMbhASaNa kare, paraMtu maitrI kare nahi, mATe doSano saMbhava nathI. vaLI je sAdhu haMmezAM bAhya pravRttimAM vyagra rahe che, teo bhaktavarga-ziSyavarga ka2vAmAM, suMdara AhAra-vastra vagere meLavavAmAM rata hoya che, teo nitya apadhyAnamAM rata che arthAt temanuM citta sadA saMganI pariNativALuM hovAthI duSTa cittavALA che, teo pArzvasthA che. vaLI jeo jIvarakSA mATe sarva vastune joIne ane pramArjanA karIne pravRtti karatA nathI, tevA pramAdI sAdhu pArzvasthA che. II363|| gAthA: rIyaI ya davadavAe, mUDho paribhavai taha ya rAyaNie / paraparivArya giues, niThurabhAsI vigahasIlo / / 364 / / Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-364 gAthArtha : jaladI jaladI gamana kyiA kare che ane mUDha sAdhu rAtvikano paribhava kare che, paraparivAdane kare che, niSkarabhASI ane vikathAzIla che. ll364 TIkAH rIyate ca gacchati ca 'davadavAe' tti drutaM drutaM mUDhaH paribhavati tiraskurute tathA ca ratnAdhikAn jJAnAdipradhAnAn paraparivAdaM gRhNAti anyA'zlAghAM karoti niSThurabhASI karkazavacano vikathAzIlaH, stryAdikathAtatpara iti // 364 // TIkArya : rIte thAtara rUti che ane je sAdhu jaladI jaladI jAya che ane mUDha evo ratAdhikano paribhava kare che=jJAnAdi pradhAna che jemane evA sAdhuono tiraskAra kare che, paraMparivAdane grahaNa kare che=bIjAnI niMdA kare che, niSThurabhASI karkaza vacana bolavAvALA che, vikathAzIla zrI AdinI kathAmAM tatpara che. 364tA. bhAvArtha : sAdhu saMyamanA prayojana sivAya gamananI ceSTA kare nahi ane saMyamanA prayojanathI jatA hoya tyAre paNa yatanApUrvaka maMtharagatithI jAya che; kema ke jaladI pahoMcavAnI utsukatA nathI, paraMtu svasthatApUrvaka ucita pravRtti karIne samabhAvanI vRddhi karavAno pariNAma che. AthI samabhAvanI vRddhi mATe jinavacananuM avalaMbana laIne prayojanathI gamanAdi kare che, paNa jemanuM citta te prakAre zAMta thayuM nathI, teo aneka prakAranI pravRtti karavAnA arthI hovAthI jaladI jaladI gamana kare che te pArthasthA che. vaLI keTalAka mUDha sAdhu ratnAdhikano paribhava kare che, teo atyaMta virAdhaka hovAthI pArzvasthA che. vaLI susAdhu kyAreya bIjAnI azlAghA kare nahi, AthI pArzvasthAnuM svarUpa batAvavuM hoya tyAre vyaktino ullekha karIne A pArthasthA che, tevo ullekha kare nahi. kadAca koIkanA hita mATe kahevuM paDe topaNa jarA dveSathI A pArzvasthA che tema kahe nahi. paraMtu bIjAnI kSati nahi sahana karavAnA svabhAvavALA bIjAnuM je kaMI hIna dekhAya te lokone kahe che ane vicAre che ke temanI hInatAne loko jANaze to pote sArA che tema lokane lAgaze tevA para parivAdI pArzvasthA che. vaLI je sAdhu niSpharabhASI che arthAt koIne kaMIka kahevAno prasaMga hoya tyAre karkaza vacana bole che, teo anya sarva rIte saMyamayogamAM usthita hoya topaNa pArzvasthA che. vaLI je sAdhu strIkathA, rAjakathA vagere kahevAnA svabhAvavALA che ane pote te viSayamAM sAruM jANe che, tevuM batAvavAnI vRttivALA che, tenAthI temano vikathAno rasa poSAya che, tethI anya rIte saMyamamAM usthita hoya topaNa pArthasthA che. vastutaH dharmakathA karatA hoya tyAre paNa saMvegathI bhAvita na hoya ane huM dharmakathA karavAmAM kuzaLa chu Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-364-35 189 vagere kaSAyavALA hoya te paNa vikathAnA pariNAma svarUpa che, tethI temane te aMzathI pArzvasthAnI prApti thAya. IBujA gAthA : vijjaM maMtaM jogaM, tegicchaM kuNai bhUikammaM ca / akkharanimittajIvI, AraMbhapariggahe ramai // 365 / / gAthArtha : vidhA, maMtra, yoga, cikitsA ane bhUtikarma kare che, akSaranimitajIvI che, AraMbha parigrahamAM rame che. II39paII TIkAH vidyAM devyadhiSThitAM, mantraM devAdhiSThitaM, yogaM viziSTadravyAtmakaM cikitsAM rogapratIkArAtmikAM karotyasaMyatAnAmiti zeSaH, bhUtikarma cAbhimantritabhUtipariveSAdikaM karoti, eSaNAgrahaNena gatametaditi cena, tatrAhArArthamatra tUparodhAdineti vizeSaH, tathA'kSaranimittAbhyAM lekhazAlAdevajJatvAbhyAM jIvituM zIlamasyetyakSaranimittajIvI tanmAtravRttiko'ta eva pUrvoktAdvizeSaH, ArambheNa saha parigrahaH tasmin pRthivyAdhupamarde yathoktopakaraNAtiriktagrahaNe ca ramate sajjata iti / / 365 / / TIkArya :visannata rati vivA-devIthI adhiSThAna karAyelI vidyA, maMtra=devathI adhiSThita karAyelA maMtra, yoga=viziSTa dravyAtmaka saMyoga, cikitsA=asaMyamInI roga pratikArAtmaka cikitsA kare e ane bhatikarmane kare che abhimaMtrita bhUtipariveSAdine kare che, eSaNAnA grahaNathI A=bhUtikarma, prApta che e pramANe pUrvapakSI kahe to kahe che - ema na kahevuM, tyAM eSaNAmAM, AhAra mATe bhUtikarma che. ahIM uparodhAdithI che gRhastha potAnA upadravanA nivAraNa mATe sAdhune Agraha kare ane sAdhu bhUtikarma kare tenuM grahaNa che, e vizeSa che ane akSara nimitta dvArA=lekhazALA ane devane arthAta nasIbane jANavApaNuM tenA dvArA jIvavAno svabhAva che Ano te akSaranimitajIvI tabhAtravRttivALo che. AthI ja pUrvamAM kahevAyelAthI vizeSa che=bhUtikarmathI akSaranimitajIvI bhinna che, AraMbhanI sAthe parigraha AraMbhaparigraha temAM rame che-pRthvIkAya Adi jIvonI hiMsAmAM ane zAstramAM kahevAyelA upakaraNathI vadhAre upakaraNanA grahaNamAM pravarte che. 36pA bhAvArtha sAdhu samabhAvanI vRddhinI pariNatinA upAyabhUta ucita kRtyone choDIne asaMyamanA viSayamAM koI pravRtti kare nahi, AthI gRhasthone mAtra sanmArgano upadeza Ape te sivAya temanI koI ciMtA na kare, Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-35-366 apavAdathI koI daDha samyagdaSTine vizeSa lAbha jaNAya tyAre tenI veyAvacca kare, Ama chatAM koI sAdhu prakRtithI dayALu hoya paNa vivekI na hoya to vidyA, maMtra, yoga ke cikitsA dvArA asaMyamIne upakAra karavAnI pravRtti kare te pArthasthA doSa che, mATe susAdhue teno tyAga karavo joIe. vaLI eSaNAmAM gRhasthanA Agraha vagerethI bhUtikarma kare to eSaNAdoSane sevanAra te sAdhu pArzvasthA che. vaLI keTalAka sAdhu bhaNAvavAmAM kuzaLa hoya ke nimitta kahevAmAM kuzaLa hoya tenA dvArA suMdara vastrapAtra AhArAdi prApta kare to te akSaranimittajIvI pArzvasthA che. vaLI jeo AraMbhamAM pravRtti karanArA che ane bhagavAne kahela che, tenAthI adhika upakaraNane grahaNa karanArA che, teo pArzvasthA che. IBkapA gAthA - kajjeNa viNA uggahamaNujANAvei divasao suyai / ajjilAbhaM bhuMjai, itthinisijjAsu abhiramai / / 366 / / gAthArtha : kArya vinA avagrahanI anujJA mAge che, divase sUe che, sAdhvIthI meLavAyelAne bhogave che, strI besIne UThe tyAM bese che. II3991 TIkA - kAryeNa vinA niSprayojanamavagrahaM devendrAdInAmanujJApayati, divasato dine svapiti zete, AryikAlAbhaM bhuGkte, strIniSadyAsu tadutthAnAnantaramabhiramata iti // 366 // TIkArya : sarve ne ..... garimA ti | kArya vinA=prayojana vagara, devendra vagerenA avagrahanI anurA mAge che, divase sUe che, sAdhvIthI meLavAyelAne bhogave che, strI beThelI hoya tyAM tenA UDyA pachI bese che. 366 bhAvArtha sAdhu saMyamanA prayojanathI yathAucita devendra Adi pAMcanA avagrahanI yAcanA kare che, tenAthI adattAdAnano parihAra thAya che, paNa je sAdhu saMyamanuM prayojana na hoya tevI vasatinI yAcanA kare athavA saMyama mATe parimita vasatinI AvazyakatA hoya chatAM vizALa vasatinI yAcanA karIne grahaNa kare to te vasati saMyamane upakAraka nahi hovAthI niprayojana grahaNa che, chatAM grahaNa kare che, tethI pArzvasthA che. vaLI sAdhvIo dvArA levAyela AhAra-vastra-pAtra sAdhu grahaNa kare nahi, sAdhvIthI parikarmita karelAM pAtrA, ogho vagere grahaNa kare nahi, paraMtu potAnA vIryane gopavyA vagara potAnuM kRtya pote kare, kadAca Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-30-367 potAnAmAM kuzaLatA na hoya to anya susAdhune icchAkArapUrvaka karavAnuM kahe, paraMtu AgADha kAraNa vagara sAdhvI dvArA karAyeluM ke lavAyeluM bhogave teo pArthasthA che. vaLI je Asana upara strI beThelI hoya tyAM tenA pachI bese to vikArautpAdakapaNuM hovAthI pArzvasthAnuM sevana che. IukA gAthA - uccAre pAsavaNe, khele siMghANae aNAutto / saMthAragauvahINaM, paDikkamai vA sapAuraNo / / 367 / / gAthArtha : vaDInIti, laghunIti, zlokha, nAnA malane pAThavavAmAM anAyukta, saMthArAnI upadhinI upara athavA vastra sahita pratikramaNa kare che. ll367nA TIkA - uccAre prazravaNe khele siMghAnake pUrvoktasvarUpe'nAyukto'yatanayA tadutsargakAritvAt, saMstArakagata upadhInAM coparisthita iti gamyate kiM ? pratikrAmati pratikramaNaM karoti saprAvaraNo vA sAcchAdano vA, vArAhI vyahita anya rati rUdahA TIkArya : udyAre . sava ti che. pUrve kahevAyelA svarUpavALAM vaDInIti, laghunIti, plekha, nAkanA melave paraThavavAmAM anAyukta ayatanAthI tyAga karavApaNuM che, saMthArAnI upadhinI upara rahelo athavA sAvaraNa=vastrathI DhaMkAyelo, pratikramaNa kare che. li36aaaa bhAvArtha : je sAdhu zamabhAvanA pariNAmavALA che, teo zamabhAvanI vRddhinA upAyabhUta saMyamayogamAM usthita hoya che, ethI maLa-mUtra vagere paraThavavAmAM avazya upayoga rAkhe che. kyAreka saMyoganI viSamatA hoya topaNa aMtaraMga rIte pAriSThApanikA samitinA pariNAma hovAthI zakya ucita yatanA kare che, paraMtu je sAdhu bhagavAnanA vacanAnusAra samitimAM yatna karanArA nathI, teo zUnyamanaskatAthI ayatanApUrvaka yathAtathA paraThavavAnI kriyA kare che, teo pArthasthA che. vastutaH sAdhue zaktinA prakarSathI guptimAM yatna karavo joIe ane guptino vyAghAta na thAya te rIte te te kRtya vakhate te te samitimAM yatna karavo joIe. kadAca zArIrika sthitinA ke bAhya saMyoganA abhAvane kAraNe te prakAranuM kRtya na thaI zake to aMtaraMga vidhinA smaraNapUrvaka te saMyogamAM te vidhinuM pAlana jeTaluM saMbhavita hoya teTalI ucita yatanA kare to pArzvasthAdinI prApti thAya nahi, jema jaMghAbaLa kSINa thayeluM hoya topaNa navakalpI vihAra ane saMthArA parivartana dvArA je sAdhu aMtaraMga rIte navakalpI vihAranA prayojananuM smaraNa kare che ke Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-317-38 bhagavAne kSetrAdinA pratibaMdhanA parivAra mATe navakalpI vihAra kahela che' to guNasthAnakanuM rakSaNa thAya che, tema pAriSThApanikA samitimAM paNa je mahAtmA dayALu cittapUrvaka ucita yatanA kare te susAdhu che, nathI karatA te pArzvasthA che. vaLI savAre UThe tyAre pramAdI svabhAvane kAraNe saMthArA upara besIne pratikramaNa kare athavA vastra oDhIne pratikramaNa kare te pArthasthA sAdhu che. vastutaH susAdhu daDha praNidhAnanI vRddhi thAya te rIte saMyamanI sarva kriyA kare che. pratikramaNa saMthArAno tyAga karIne apramAdathI upayogapUrvaka karavuM joIe. vaLI ThaMDI vagerethI rakSaNa meLavavAnA AzayathI vastra oDhavuM joIe nahi, pariSadane sahana karIne daDha praNidhAnapUrvaka kriyAmAM yatna karavo joIe, tema nahi karanArA zAtAnA arthI hovAthI pratikramaNakALamAM paNa zAtA pratyenA pratibaMdhayukta adhyavasAyavALA hovAthI pArzvasthA che. vaLI koI glAna sAdhu saMthArA upara besIne ke vastra paherIne paNa aMtaraMga rIte vidhimAM upayogapUrvaka pratikramaNa kare to pArthasthA bane nahi ane glAna dazAmAM paNa glAna dazAthI vyAkuLa cittavALA hoya ane zAtAnA arthI hoya to pramAda karatAne pArzvasthapaNAnI prApti thAya; kema ke aMtaraMga rIte zamabhAvanI vRddhine anukULa ucita yatna karanArA sAdhumAM saMyamasthAna che ane temAM je je aMzathI jeTalo jeTalo pramAda kare che, te te aMzathI teTaluM pArthasthApaNuM prApta thAya che, mATe apavAdathI saMthArAmAM besIne ke vastra oDhIne pratikramaNa karatA hoya tyAre paNa bhagavAne apramAdanI vRddhi mATe je AjJA karI che tenuM smaraNa karIne tene anurUpa aMtaraMga vyApAravALA thaIne tene poSaka ucita yatanA kare to pArthasthapaNAnI prApti thAya nahi. II39nA gAthA - na karei pahe jayaNaM, taliyANaM taha karei paribhogaM / carai aNubaddhavAse, sapakkhaparapakkhaomANe // 368 / / gAthArtha : mArgamAM yatanAne karatA nathI, tema pagarakhAMno paribhoga kare che. anubaddha vAsamAM=varSAkALamAM, svapakSa-parapakSanA apamAnamAM phare che. 368ll TIkA : na karoti pathi-mArge, yatanAM prAsukodakAnveSaNAdikAM talikayorupAnahostathA karoti paribhogaM zakto'pi tadvinAmArge gantumata eva prAguktAd vizeSazcaratyanubaddhavarSe varSAkAle svapakSaparapakSApamAne sAdhupracure bhautAdyAkule vA lAghavahetau kSetre sukhazIlatayA viharatItyarthaH / / 368 / / Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezAmAlA bhAga-2 | gAthA-368 193 TIkArya : na roti vidattItyA pathamAM-mArgamAM, yatanAne karatA nathI=nirdoSa pANInI anveSaNA vagerene karatA nathI. vaLI talikAthI=pagarakhAMthI, te prakAre paribhogane kare che=mArgamAM tenA vagara arthAt pagarakhAM vagara javAne mATe samartha hovA chatAM paNa pagarakhAM paherIne jAya che. AthI ja=koIka prasaMge pagarakhAM pahere che, sarvadA paherato nathI AthI, pUrvamAM kahevAyelAthI=gAthA-356nA kathanathI, bheda che. anubaddha varSamAM=varSAkALamAM, svapakSa-parapakSanA apamAnamAM=sAdhuthI bharelA kSetrarUpa svapakSamAM ane bhIta vagerethI bharelA kSetrarUpa parapakSamAM je lAghavanuM kAraNa che evA kSetramAM, sukhazIlapaNAthI vicare che. 368 bhAvArtha : bhAvasAdhu traNa guptinA atizaya mATe samiti-guptipUrvaka ucita pravRtti kare che, tethI vihAra vagere kare tyAre mArgamAM nirdoSa prAsuka AhAra-pANInI anveSaNA karatA hoya che. jethI saMyamayoga zithila thAya nahi, paraMtu je sAdhu sukhazIla svabhAvavALA che, teo vihAra karatA hoya tyAre gRhasthane te prakAre sUcana kare che, tethI teone AhArAdi lAvI Ape te pArzvasthA sAdhu che. vastutaH saMyamanuM prayojana na hoya to sAdhue vihAra ja karavo joIe nahi. kSetranA pratibaMdhanA parivAra mATe yatanApUrvaka navakalpI vihAra karavo joIe ane kSINa jaMghAbaLa hoya to sthiravAsa karIne paNa navakalpI vihAranI maryAdAnuM pAlana karavuM joIe ane nirdoSa bhikSAnI anveSaNA karavI joIe, temAM zakya yatanA karatA nathI te pArzvasthA che. vaLI jeo vihAra vakhate pagarakhAM paheryA vagara mArgamAM javA samartha che, chatAM sukhazIla svabhAvane kAraNe vihAra vakhate pagarakhAM pahere che te pArthasthA sAdhu che. AnAthI e phalita thAya ke jema kSINa jaMghAbaLavALA sAdhu navakalpI vihAranA prayojananuM smaraNa karIne yatanApUrvaka eka nagaramAM kSetranuM parAvartana karIne paNa kSetranA pratibaMdhane TALe saMyamanI hAni na thAya, tema koIka zArIrika saMyogane kAraNe pagarakhAM paheryA vagara vihAra karavAthI saMyamanA yogo sidAtA hoya tyAre pagarakhAM nahi paheravAnA tAtparyanuM smaraNa karIne azakya parihAramAM pagarakhAM pahere topaNa adhyavasAyanI vizuddhi hovAthI sAdhupaNAnI hAni thatI nathI, paraMtu sukhazIla svabhAvathI pagarakhAM dhAraNa kare to pArzvasthA thAya che. vaLI varSAkALamAM sAdhune vihArano niSedha che, chatAM je sthAnamAM rahela hoya tyAM ghaNA sAdhu hoya athavA te sthAnamAM anya darzananA ghaNA saMnyAsI hoya tyAre sukhazIla svabhAvavALA sAdhu te kSetra anukULa na jaNAvAthI vihAra karIne bIjA kSetramAM jAya che, te pArzvasthA sAdhu che. vastutaH svapakSanA ke parapakSanA sAdhuonA pratikULa vartananI upekSA karIne saMyamamAM dRDha udyama karavo joIe ane varSAkALamAM jIvarakSA mATe gamanAgamanano atyaMta parihAra karavo joIe. phakta zarIranA dharmo arthe parimita gamanathI sAdhue saMyamanuM rakSaNa karavuM joIe. ll368mA Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-369 gAthA - saMjoyai aibahuyaM, iMgAla sadhUmagaM aNaTThAe / bhuMjai rUvabalaTThA, na dharei ya pAyapuMcchaNayaM // 369 / / gAthArtha : saMyojana kare che, ghaNA AhArane, rAgapUrvaka AhArane, dveSapUrvaka AhArane, anartha AhArane, rUpa-baLa mATe AhArane bhogave che, pAdapuchanane=rajoharaNane dhAraNa karatA nathI. 369II TIkA : saMyojayati lolyAt kSIrazarkarAdInAM yuktiM vidhatte, makAro'lAkSaNikaH, atibahavo vA'tibahukaM pramANAtiriktaM bhuGkte iti sambandhaH, 'iMgAla'tti sazabdalopAt sAGgAraM rAgeNetyarthaH / sadhUmakaM dveSeNeti yAvat 'aNaTThAe'tti anartha vedanAdikAraNarahitaM bhuGkte rUpabalArthaM saundaryapuSTyAnimittaM, na dhArayati ca pAdapuJchanakaM rajoharaNamiti / / 369 / / TIkArya : saMyogati ..... nodaramiti | saMyojana kare che AsaktithI dUdha-sAkaranuM saMyojana kare che, makAra alAkSaNika che, atibahunI jema atibahuka=pramANathI adhika vApare che, saMpAnamAM sa zabdano lopa hovAthI sAMgAra=rAgathI bhogave che, sadhUmakaSathI bhogave che, anartha=prayojana vagara=vedanAdi kAraNa vagara, bhogave che. rUpa-bala mATe sauMdarya ane puSTi mATe bhogave che ane pAdapuMchavaka-rajoharaNane, dhAraNa karatA nathI. 369 bhAvArtha : je sAdhu saMyamanI vRddhinA arthI che, teo AhAra vApare tyAre paNa saMzleSa na thAya te prakAre AtmAne bhAvita karIne vApare che. kadAca dhAtunI vikRtine kAraNe tene roganA zamana mATe koI prakArano AhAra Avazyaka hoya tyAre mAtra saMyamanA prayojanane lakSamAM rAkhIne AtmavaMcanA karyA vagara saMyojana kare to pArzvasthAnI prApti thAya nahi. paraMtu jIva svabhAve A mane anukULa che, A mArI indriyane pratikULa che, evI buddhithI dUdha-sAkaranuM saMyojana kare te pArzvasthA sAdhu che. vaLI sAdhue potAnA AhAranI mAtrA pramANe alpa AhAra vAparIne dehane zithila rAkhavo joIe. jethI vikAra utpanna na thAya ane svaparAkrama dvArA zithila paNa dehathI nirlepatAne anukULa daDha yatna thAya te prakAre ucita yatna karavo joIe. paraMtu sAdhu pramAdathI adhika AhAra kare temAM sukhazIla svabhAva kAraNa hovAthI te pArthasthA che. vaLI koI sAdhu nirdoSa AhAra vAparatA hoya topaNa ane parimita AhAra vAparatA hoya topaNa indriyane anukULa AhAra vAparatI vakhate rAgano sparza thato hoya ane pratikULa AhAra vAparatI vakhate Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-39-370 15 dveSano sparza thato hoya to te pArthasthA che; kema ke AhAranA sevanakALamAM temano pariNAma rAga-dveSane anukULa varte che. zamabhAvanI vRddhine anukULa yatna karatA nathI. vaLI sAdhue vedanAdi cha kAraNathI AhAra vAparavo joIe ane te kAraNa vagara AhAra vApare to te pArzvasthA che; kema ke AhArasaMjJAthI AhAranI pravRtti hovAne kAraNe saMjJAnI vRddhine anukULa vyApAra che. vaLI AhAra saMjJAthI vedanAdi kAraNa vagara AhAra vAparatA hoya to pArzvasthAnI prApti che ane jemane vAparatI vakhate rAga-dveSano upayoga na pravartato hoya ane bhAvita patine kAraNe aMgAradoSa ke dhUmadoSa sevatA nathI, topaNa vedanAdi kAraNa rahita AhAra vApare che, tyAM AhAra saMjJA pravartaka che mATe pArzvasthA che. vaLI koI sAdhu zarIra puSTa ane suMdara rahe te mATe AhAra vApare topaNa pArthasthA che arthAtu vedanAdi cha kAraNomAMthI koIka kAraNe AhAra vApare topaNa kayA AhArathI zarIra puSTa thaze, tevo adhyavasAya hovAthI pAsthA che. vaLI rUpa-baLa mATe AhAra vAparatA hoya ane iSTamAM rAga ane aniSTamAM dveSa thato hoya to pArthasthApaNuM adhika prApta thAya che. vaLI rajoharaNane dhAraNa kare nahi athavA rajoharaNane jIvarakSA mATe je rIte pravartAvavuM joIe te rIte teno upayoga kare nahi te pArthasthA che; kema ke rajoharaNa dhAraNa karavA mAtrathI saMyamanuM prayojana siddha thatuM nathI. AthI rajoharaNa arthAt pAdapuMchanane jIvarakSA arthe pagane pUMjavA mATe ke paraThavavAnA prasaMge bhUmi vagerene pUMjavA mATe upayoga karatA nathI, sAcavI rAkhe che teo pArzvasthA sAdhu che. IIBkalA gAthA : aTThamachaTThacautthaM, saMvatsaracAumAsapakkhesu / na karei sAyabahulo, na ya viharai mAsakappeNaM // 370 / / gAthArtha : zAtAbahula sAdhu varSamAM, comAsAmAM, pakhavADiyAmAM aThama, chaTha, eka upavAsa karatA nathI ane mAsakalpathI vihAra karatA nathI. 37oll TIkA - aSTamaM ca SaSThaM ca caturtha ceti dvandvakavadbhAvastadyathAkrama saMvatsarazca cAturmAsakazca pakSazceti dvandvasteSviha tu bahuvacananirdezaH pratisaMvatsarAdikaraNajJApanArthaH, na karoti sAtabahulaH sukhazIlatayA, na ca viharati mAsakalpena tatkAle satyapIti / / 370 / / TIkArya : ahama .... satyarIti | aThama, chaTha ane caturtha e pramANe hRddha ekava6 bhAva che, tene yathAkrama varSa, comAsuM ane pakSa e prakAre % samAsa che, temAM zAtAbahala sAdhu tapa karatA Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-370-301 nathI, ahIM=samAsamAM, saMvatsarAdino dvanda samAsa hovA chatAM bahuvacanano nirdeza dareka varSa vageremAM tapa karavAnuM jaNAvavA mATe che ane te kAla hote chate paNa=mAsakalpano kAla hote chate paNa, sukhazIlapaNAthI mAsakalpathI vihAra karatA nathI. II370 bhAvArtha - sAdhue zaktinA prakarSathI ucita tapamAM udyama karavo joIe ane tevA udyamazIla sAdhue paryuSaNamAM avazya adyama karavo joIe. comAsAmAM chaTha karavo joIe ane pakhavADiyAmAM eka upavAsa karavo joIe. koI zaktinA abhAvane kAraNe balavAna yoganA rakSaNa mATe arthAt svAdhyAyAdi sidAya nahi te mATe aThama vagere na kare to paNa susAdhu che. jema kuragaDa muni ane koI zAtAnA arthI sAdhu aMtaraMga yatna dvArA svAdhyAya vagere karI zake tema hoya chatAM aThama vagere na kare to pArzvasthA che. vaLI kSetranA pratibaMdhanA parivAra mATe sAdhue mAsakalpathI vihAra karavo joIe, chatAM jeo manasvitAthI satata vihAra kare che ke mAsathI vadhAre eka kSetramAM rahe che, te pArzvasthA che, mATe cittamAM kSetrano saMga na thAya, gRhasthanuM mamatva na thAya te prakAre daDha praNidhAnapUrvaka tenA upAyarUpe mAsakalpa karavo joIe ane je te pramANe karatA nathI, kadAca bAhyathI mAsakalpa karatA hoya topaNa pArthasthA che. I370mAM gAthA - nIyaM giNhai piMDaM, egAgI acchae gihatthakaho / pAvasuyANi ahijjai, ahigAro logagahaNammi // 371 / / gAthArtha - nitya piMDane grahaNa kare che, ekAkI rahe che, gRhasthanI kathAvALA che, pApagrutane bhaNe che (teno) lokagrahaNamAM adhikAra che. [371II TIkA : nityaM pratidinamekagRhAd gRhNAti piNDam, ekAkI kevala Aste, gRhasthAnAM satkA kathA yasya sa gRhasthakathaH, pApazrutAni divyAdInyadhIte paThatyadhikArastaptiryasya lokagrahaNe janacittaraJjane na svAnuSThAna iti / / 371 / / TIkArya : nirca... svAnuSThAna kRti | nitya=dareka divase, eka gharethI piMDane grahaNa kare che, kevaLa ekAkI rahe che, gRhasthanA saMbaMdhavALI kathA che jene te gRhasthanI kathAvALo che. divya vagere pApazutone bhaNe che, tene lokagrahaNamAM adhikAra cheHlokonA citanuM raMjana karavAmAM adhikAra che, potAnA anuSThAnamAM nathI. II371 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezAlA bhAga-2/ gAthA-371-72 197 bhAvArtha susAdhu satata samabhAvanI vRddhi thAya te rIte ucita yatna karanArA che, ethI dharmadehanI puSTi mATe AhAra grahaNa kare temAM paNa AraMbhano atyaMta tyAga kare che, chatAM keTalAka sAdhu bIjI rIte ArAdhaka hoya to paNa sukhazIla svabhAvane kAraNe haMmezAM eka gharethI AhArane grahaNa kare che, jethI anukULa AhAranI prApti thAya te pArzvasthA sAdhu che. vastutaH zAtA mATe eka gharethI AhAra grahaNa karavAno vicAramAtra kare to paNa aticAranI prApti thAya. tethI je te prakAre haMmeza kare temanuM sAdhupaNuM uttaraguNanA sevanane kAraNe nAza pAme che. vaLI viSama svabhAvane kAraNe ekAkI vicare che, teo saMyamayogamAM usthita nathI; kema ke badhAnI sAthe svabhAvamAM virodha paDe che. tethI pArzvasthA che. vaLI gRhastha saMbaMdhI kathA kare che arthAt je gRhastha je prakAranI prakRtivALA hoya temane te prakAre pRcchA vagere karIne tene saMtoSa thAya te rIte kathana kare che, teo pramAdI hovAthI pArzvasthA che. vaLI divya vagere pApakRtone bhaNe che, jenA dvArA loko prabhAvita thAya, te pArzvasthA che; kema ke saMyamajIvana kevaLa guNavRddhine anukULa zAstra bhaNavA mATe anujJAta che, chatAM te prakAranA rasane vaza thaIne mApadyuto bhaNe che te pArzvasthA che. vaLI pArzvasthAne lokaraMjanamAM rasa hoya che, saMyamanA anuSThAnamAM rasa nathI. mAtra sAdhunA veSamAM rahelA che, tethI kaMIka ucita kriyAo karatA hoya to paNa temanI zakti lokonA cittaraMjanamAM pravartatI hoya che. I371aaaa gAthA - paribhavai uggakArI, suddhaM maggaM nigUhaI bAlo / viharai sAyAgaruo, saMjamavigalesu khittesu // 372 / / gAthArtha : ucakArI sAdhuno paribhava kare che, zuddha mArgane gopave che, bAla zAtAgAravavALo saMyamavikala kSetromAM vicare che. II372 TakA - paribhavati nyakkarotyugrakAriNa udyatavihAriNaH susAdhUna zuddhamakalaGka mArga jJAnAdikaM nigUhayati pracchAdayati bAlo'jJo viharati sAtagurukaH sukhatatparaH saMyamavikaleSu susAdhubhiravAsiteSu saMsaktyAdidoSayukteSu vA kSetreSviti / / 372 / / TIkArya : ramavati -- kSetre sthiti | ugrakArI sAdhune=udhatavihArI sAdhuone, paribhava kare che-tiraskAra Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 upadezAmAlA bhAga-2) gAthA-372-73 kare che. zuddha-akalaMka evA jJAnAdi mArgane pracchAdana kare che. bAla-ajJAnI, zAtA gAravavALo-sukhamAM tatpara, saMyamavikala kSetromAM susAdhuthI avAsita athavA saMsakti vagere doSothI yukta evA kSetromAM, vicare che. 37rA bhAvArtha : je sAdhu saMyamayogamAM usthita nathI, paraMtu potAnI pratiSThA vadhAravAmAM rasavALA che, teo ughatavihArI susAdhuono paribhava kare che arthAt temanA koI nAnA paNa doSone pragaTa karIne hIlanA kare che athavA asaMbhavita paNa doSonuM AropaNa karIne temane loko AgaLa halakA dekhADe che. jenA dvArA pote pramAdI hovA chatAM susaMyata che, e prakAranI pratiSThA meLavavAnI lAlasA kare che. vaLI jJAnAdi zuddha mArgane gopave che; kema ke te prakArano zuddha mArga batAve to potAnI hIna pravRtti pragaTa thAya. tethI potAnI hInatAne gupta rAkhavA mATe ane pote tyAgI che tevo bodha karAvavA mATe zuddha mArganuM pracchAdana kare che. vaLI ajJAnI evA te zAtAnA arthI sAdhu saMyamavikala kSetramAM vicare che arthAt je kSetra susAdhuthI avAsita hoya evA kSetromAM vicare che. jethI potAnI anucita pravRtti paNa lokone anucita jaNAya nahi, potAne hInatA prApta thAya nahi ane susAdhuthI vAsita kSetra hoya to te prakAranI anucita pravRtti azakya bane athavA saMsakti vagere doSayukta kSetromAM vase che arthAt jyAM jIvasaMsakta AhAra-pANI maLe, vAtAvaraNa jIvasaMsakta hoya, vasati vagere sAdhu mATe karelA hoya tevA doSavALA kSetramAM vase te pArzvasthA che. I37gA .gAthA - uggAi gAi hasai ya, asaMvuDo sai karei kaMdapaM / gihikajjaciMtago vi ya, osanne dei giNhai vA // 373 / / gAthArtha : moTA avAje gAya che ane saMvara vagarano hase che, hamezAM kaMdarpana kare che, gRhasthanA kAryano ciMtaka paNa avasajjane Ape che ane grahaNa kare che. ll373il. TIkA - udgAyati mahAdhvaninA, gAyati manAk, hasati cAsaMvRto vivRtavadana ityarthaH, sadA karoti kandarpa, taduddIpakaiH vAcanAdibhiH parAnapi hAsayatItyarthaH / gRhakAryacintako gRhasthaprayojanazIlakaH, api cetyabhyuccaye avasannAya saptamI caturthyarthe dadAti vastrAdikaM, gRhNAti vA tata iti / / 373 / / TIkArya - sAtti ...tA ri I moTA avAjathI gAya che, thoDuM gAya che ane saMvata nathI karAyuM Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-373-374 199 mukha jenA vaDe evo=khullA mukhavALo, hase che. haMmezAM kaMdarpane kare che=tenAM arthAt kaMdarpanAM uddIpaka vacano vaDe bIjAone hasAve che. gRhasthanA kAryane ciMtavanAro=gRhasthanA prayojanane karavAnA svabhAvavALo, api = zabda samuccayamAM che, avasannane vastra vagere Ape che athavA avasanna pAsethI grahaNa kare che, gAthAmAM onne e saptamI vibhakti caturthInA arthamAM che. II373 // bhAvArtha: koI sAdhune gAvAno zokha hoya te moTA avAje gAya, kadAca te stavana vagere hoya topaNa potAnI gAvAnI manovRttinA poSaNa mATe gAya to te prakAre rAganI puSTi thAya che, tethI pArzvasthA che. vastutaH sAdhue saMyamano rAga vRddhi pAme te prakAre yatna karavo joIe. pUrvamAM gAvAno svabhAva atizaya thayo hoya to te prakRtine kSINa karavA mATe vAraMvAra ucita yatna karavo joIe, nahi to moTA avAje ke thoDuM paNa gAIne potAnI gAvAnI prakRtinA saMskArone dRDha kare che. tethI vItarAganAM stavano gAIne paNa vItarAgatAne abhimukha javAne badale gAvAnA rAgane puSTa kare che te pArzvasthA che. vaLI khaDakhaDATa hase che te pArzvasthA che. vastutaH sAdhue hAsyamohanIyano udaya na thAya te rIte bhAvita rahevuM joIe. kadAca nimittane pAmIne sUkSma hAsyarUpa smita pragaTa thAya, paraMtu mukha kholIne hasavuM joIe nahi, chatAM te rIte hase che te pArzvasthA che. vaLI hAsyanAM uddIpaka vacano dvArA bIjAne hasAve che arthAt pote hasatA na hoya topaNa tevI mukhaceSTA ke bolavAnI kriyA kare, jethI bIjAne hAsya utpanna thAya te pArzvasthA che; kema ke bIjAne hAsyarUpa nokaSAya karAvavAnA adhyavasAyathI saMyamayogano nAza thAya che. vaLI jeo gRhasthanA prayojananI ciMtA karanArA che, AthI duHkhI gRhastho potAnA sukhaduHkhanI vAto tevA sAdhu pAse kare che ane te sAdhu AzvAsana Ape che te pArzvasthA che. vastutaH sAdhue gRhasthone dharmanI prApti kema thAya ? teno vicAra karavo Avazyaka che. te sivAyanA prayojanamAM leza paNa prayatna ka2vo joIe nahi, to ja AraMbhAdi doSanI nivRtti saMbhave. vaLI je sAdhu svayaM saMyamamAM utthita che, topaNa zithila sAdhune potAnAM vastrAdi Ape che ke teo pAsethI grahaNa kare che te pArzvasthA che; kema ke tema karavAthI zithila sAdhunA AcAronI anumodanAnI prApti thAya che ane temanAM anucita kAryomAM sahAya karavAmAM pote kAraNa bane che, tethI bIjI rIte saMyamamAM utthita hoya topaNa te pArzvasthA che. II373II gAthA: dhammakahAo ahijjai, gharAghariM bhamai parikahaMto u / gaNaNA pamANeNa ya, airittaM vahai uvagaraNaM / / 374 / / Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200. upazAmAlA bhAga-2/gAthA-kaja gAthArtha - dharmakathAone bhaNe che ane ghare ghare kaheto phare che, gaNanAthI ane pramANathI vadhAre upakaraNa rAkhe che. 374II TIkA : dharmakathA AjIvikArthamadhIte'ta eva 'gharAghari ti gRhe gRhe bhramati parikathayaMzca tA iti gaNanayA 'jiNA bArasarUvAI, therA cauddasarUviNo / ajjANaM pannavIsaM, tu ao uThaM uvaggaho / / ' ityanayA, pramANena ca-'kappA AyapamANA aDDAijjA u AyayA hatthA' ityAdinA atiriktamuktAt samargalaM vahatyupakaraNamiti / / 374 / / TIkArca - gharmazA ........ 35ti | dharmakathAone AjIvikA mATe bhaNe che, AthI ja ghare ghare kaheto bhame che. gaNanAthI - jinone bAra prakAranI, sthavirane cauda prakAranI, sAdhvIne paccIsa prakAranI upAdhi che tyArapachI upagrahika upadhi che, e prakAre gaNanAthI - ane pramANathI - kalpa AtmapramANathI aDhI gaNuM ane eka hAtha vistAravALuM, e pramANe kahevAyelAthI vadhAre zAstramAM kahela che enAthI adhika, upakaraNa rAkhe che. 374 bhAvArtha sAdhu AtmAne bhAvita karavA mATe zAstro bhaNe che, zAstra bhaNIne saMpanna thayA pachI yogya jIva Ave ane potAnI zakti hoya to ucita upadeza Ape che, Ama chatAM potAne comAsuM vageremAM upakAraka thaze, tevA AzayathI jeo dharmakathAne anukULa kuzaLatA meLave che ane ghareghare dharmakathA kahetA phare che, te pArzvasthA che; kema ke AtmAnA niHsaMgabhAvamAM javAne anukULa saMyamayogane sevatA nathI, paraMtu lokonA AvAgamanathI pote samRddha che tema bhAvana karIne AtmAne bAhyabhAvothI vAsita kare che. AtmAnA parama svAzmanI kalpanA paNa temane prApta thatI nathI, teo pArthasthA che. vaLI bhagavAne saMyamanA upakAra mATe gaNanAthI arthAt saMkhyAnI gaNanAthI ane pramANathI=vastranI laMbAI, pahoLAIthI pramANathI je prakAre vastragrahaNanI anujJA ApI che tene oLaMgIne jeo upakaraNa rAkhe che, teo bhagavAnanA vacana pratye baddha rAgavALA nathI, paraMtu te te prakAranI anukULatA pratye baddha rAgavALA che, tethI pArthasthA che. l374 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upazAmAlA bhAga-2/ gAthA-375 101 gAthA - bArasa bArasa tini ya, kAiyauccArakAlabhUmIo / aMto bahiM ca ahiyAsi, aNahiyAse na paDilehe // 375 / / gAthArtha sahiSNuprayojana mATe ane asahiSNuprayojana mATe aMdara ane bahAra kAyibhUmi, uccArabhUmi ane kAlabhUmi (anukrame) bAra, bAra ane traNa paDilehaNa karatA nathI. II37paII TIkA - dvAdaza dvAdaza tivaNya yathAkramaM kAyikoccArakAlabhUmIH prazravaNapurISakAlagrahaNasthAnAnItyarthaH, na pratyupekSate iti sambandhaH, tatrAlayaparibhogasyAntarmadhye SaD bahizva SaDeva kAyikAyA uccArasthApi tathaiva 'ahiyAsi aNahiyAsitti sahiSNorasahiSNozvArthAya na pratyupekSate, AsAM ca pramANaM tirSag jaghanyena hastamAtramaNyatvAryagulAnyacetanamiti / / 375 / / TIkArya : kavA .... kAnamiti bAra, bAra ane traNa anukrame kAthikabhUmi, uccArabhUmi ane kAlabhUmine mAtra-spaMDila ane kAlagrahaNanAM sthAnone pratyupaNa karato nathI, tyAM aMdara=madhyamAM Alaya paribhoganA che ane bahAra ja, kAyikanAM tema ja uccAramAM paNa che sthAno sahiSNunA ane asahiNanA artha mATe prayojana mATe, pratyupekSaNa karatA nathI ane AnaM-A sthAnonuM, tiththu jaghanyathI hAtha jeTaluM ane UMDANamAM cAra AMgaLa acita hovuM joIe. I7pA bhAvArtha sAdhu SakAyanA pAlananA adhyavasAyavALA hoya che ane tene anurUpa ucita yatanA kare to SaTkAyapAlanano adhyavasAya jIvaMta rahe che. tethI mAtru, svaDila rAtre karavAno akasmAta prasaMga Ave tene mATe bAra bAra saMkhyAthI bhUmio che, kAlagrahaNanI traNa bhUmio che tenuM pratyupekSaNa sAdhu saMdhyAkALe kare che. jethI rAtre kAraNe mAtra vagere javuM paDe to zakya ahiMsAnuM pAlana thAya, Ama chatAM jeo pratyupekSaNa karatA nathI te pArzvasthA che. AnAthI e phalita thAya ke sAdhu sAMjanA pratikramaNa pUrve je mAMDalA bole che, te prastuta mAtRbhUmi ane sthaDilabhUmine AzrayIne bolAya che, tenuM prayojana viziSTa jJAnI jANe, paraMtu rAtre mAtru, aMDila javAnuM ucita sthAna je zakya hoya te bhUminuM pratyupekSaNa kare nahi ane bIjI bIjI pravRttimAM vyagra rahe to te aMzathI saMyamano pariNAma tUTe che, tethI pArzvasthapaNAnI prApti thAya che, mATe susAdhue zakti anusAra ane saMyoga anusAra te prakAre avazya bhUminuM avalokana karavuM joIe. IIka75 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-376 gAthA - gIyatthaM saMviggaM, AyariyaM muyai valai gacchassa / guruNo ya aNApucchA, jaM kiMci vi dei giNhai vA // 376 / / gAthArtha : gItArtha saMvigna AcAryano tyAga kare che, gacchane vaLato uttara Ape che, gurune pUchyA vagara je kaMI Ape che athavA grahaNa kare che. ll376o. TIkA :__ gItArthamadhigatAgamaM, saMvignaM mokSAbhilASiNama AcArya nijaguruM muJcati niSprayojanaM parityajya gacchatItyarthaH / iha ca gItArthasaMvignagrahaNamagItArthA'saMvignaM punarAgamapratipAditakrameNAtmAnaM mocayitvA muJcato'pi na doSa iti jJApanArthaM, valate taduttaradAnAyAbhimukho bhavati gacchasya kvaciccodanAM kurvat iti gamyate, gurozcAnApRcchayA tRtIyArthe prathamA, yat kiJcid vastrAdikaM dadAti kasmaicid, gRhNAti vA kutazciditi / / 376 / / TIkArya :nItA viti | gItArtha=bhaNAyuM che Agama jemanA vaDe evA, saMvigna=mokSanA abhilASavALA, AcAryane potAnA gurune, mUke che=prayojana vagara parityAga karIne jAya che ane ahIM gItArtha saMvignanuM grahaNa agItArtha asaMvignane vaLI AgamamAM kahevAyelA mathI AtmAne mukAvIne tevA AcAryathI potAne mukAvIne choDatA paNa sAdhune doSa nathI e jaNAvavA mATe che. gacchane vaLe che =koIka vakhate preraNA karatA gacchane teno javAba ApavAne mATe abhimukha thAya che. gurune pUchyA vagara je kaMI vastrAdi koIkane Ape che athavA koIka pAsethI grahaNa kare che, gAthAmAM gaLapuchA prathama vibhakti tRtIyAnA arthamAM che. ll376 bhAvArtha: susAdhu haMmezAM apramAdathI zamabhAvanA kaMDakanI vRddhi thAya tevI ucita AcaraNA kare che ane jeo gItArtha che sUtranA arthanA marmone yathArtha jANanArA che ane vItarAga thavAnI abhilASAvALA che, tevA susAdhu haMmezAM ziSyone sarvazanA vacanAnusAra saMyamanA kaMDakonI vRddhi thAya e prakAre ucita anuzAsana Ape che ane je sAdhuo te prakAre anuzAsana ApatA nathI, teone mArgano pUro bodha nathI, tethI gItArtha nathI athavA mArgano sUkSma bodha hoya paNa saMvega nathI, tethI ziSyone saMyamanA kaMDakonI vRddhi thAya, te prakAre satata anuzAsana ApatA nathI, paraMtu je pramAdI ziSya gItArtha saMvigna gurune niSThayojana tyAga kare che, te saMyamayogamAM utthita hoya topaNa pArzvasthA che. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-376-377 vaLI koIka kAraNe gItArtha saMvigna gurunI prApti na thaI hoya, Agama vidhi anusAra tevA guruno tyAga kare to te mahAtmAne pArthasthAnI prApti thAya nahi; kema ke saMveganI vRddhinA prayojanathI guNavAna gurunuM AzrayaNa che ane je guru gItArtha saMvigna nahi hovAthI saMveganI vRddhine anukULa ucita anuzAsana ApatA nathI, tevA guruno saMyamanA rakSaNa mATe koI muni zAstravidhi anusAra tyAga kare to te ucita kRtyarUpa hovAthI doSa nathI. vaLI gacchanA bIjA sAdhu sAraNA vagere karatA hoya tene sAMbhaLIne potAnA asahiSNu svabhAvane kAraNe je sAdhu sAmo javAba Ape che, te sAdhumAM te aMzathI pArthasthA doSa che; kema ke sAraNA vagere saMyamanI vRddhinuM aMga che, chatAM te mahAtmA tene sahana karatA nathI. vaLI je sAdhu guNavAna gItArtha gurune pUchIne sarva ucita pravRtti kare che, temanAmAM guNavAnanA pArataMtrano guNa che, paraMtu jeo te prakAre karatA nathI ane gurune pUchyA vagara koInI pAsethI vastra grahaNa kare che, koIkane Ape che, tene pArzvasthA doSanI prApti thAya che, mATe kalyANanA arthI sAdhue gurune parataMtra rahIne sarva pravRtti karavI joIe, jethI anAbhogathI paNa svacchaMda matino pariNAma thAya nahi. l37chA gAthA : guruparibhogaM bhuMjai, sijjAsaMthArauvagaraNajAyaM / .. kiM ti ya tumaM ti bhAsai, aviNIo gavio luddho // 377 / / gAthArtha - gurunA pAribhogavALA zayyA, saMthAro upakaraNanA samUhane bhogave che, avinIta garvita lubdha evo kayA kAraNathI e pramANe ane tuMkArAthI bole che. ll377mAM TIkA - guruNA paribhujyamAnaM bhuGkte, kiM tadityAha-zayyAsaMstArakopakaraNajAtaM, tatra zete'syAmiti zayyA zayanabhUmiH, saMstArakaH kASThamayAdiH, upakaraNajAtaM varSAkalpAdi gurozca sambandhi sarva vandyameva bhavati, na bhogyaM, tathA AhUtaH kimiti ca bhASate, tatra hi mastakena vande ityabhidhAtavyam, AlapaMzca tvamiti guruM pratibhASate, yUyamiti tatra vaktavyaM bahuvacanArhatvAdata eva viparItakaraNAdavinItaH, avinayahetumAha-garvitaH sotsekaH lubdho viSayAdau gRddha iti // 377 / / TIkArca - guru ... pR ti gurunA paribhogavALAneeguru vaDe vaparAtA upakaraNane, vApare che, te zuM? ethI kahe che - zayyA, saMthAro, upakaraNanA samUhane vApare che, tyAM temAM sUe e zavyAzayanabhUmi, saMskAraka kASThamaya vagere upakaraNano samUha vakalpa vagere, gurunA saMbaMdhavALuM sarva ja Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upazAmAlA bhAga-2 gAthA-777-78 thAya che, bhogya nathI ane bolAvAyelo che ? e pramANe bole che, tyAM mastakathI huM vaMdana karuM chuM, e pramANe bolavuM joIe ane AlApa karato 'tuM e pramANe gune javAba Ape che. tame e pramANe tyAM kahevuM joIe; kema ke gurunuM bahuvacanathogyapaNuM che. AthI ja viparIta karaNa hovAthI avinIta che, avinayanA hetune kahe che - gati=abhimAnI che, lubdha=viSayAdimAM gRddha che. N377nA bhAvArtha : je sAdhu saMsArathI atyaMta bhaya pAmelA che, mokSanA arthI che teo guNavAna guruno nirNaya karIne gurune parataMtra rahe che. jenAthI saMsArathI nisvAra thAya tema che, AvA guNavAna gurune parataMtra sAdhune gurunI sarva vastuo vaMdanane yogya che, bhogavavA yogya nathI. Ama chatAM pramAdI sAdhu guru, bahAra gayA hoya tyAre athavA bIjA sthAnamAM hoya tyAre gurunA sthAnamAM bese, tenAthI guruno avinaya thAya che; kema ke vasatimAM guru mATe je sthAna niyata karAyuM hoya te sthAnamAM koI bese nahi, guru sAthe saMbaMdhavALuM sthAna pUjya che. vaLI guru je pATa upara besatA hoya ane je upakaraNa dhAraNa karatA hoya te badhA guNavAna guru sAthe saMbaMdhita hovAthI pUjya che, chatAM teno paribhoga kare to te pramAdI sAdhu pArzvasthA che. vaLI, guru bolAve tyAre zuM kaho cho ? ema bole, vastutaH huM mastakathI vaMdana karuM chuM, ema kahIne ucita prazna karavo joIe, paraMtu maryAdA vagara bole che te pArzvasthA che. vaLI gurune mAnArthe "tame e pramANe kahevuM joIe, chatAM tuccha svabhAvane kAraNe "tuM" kahe te sAdhu pArzvasthA che. A rIte avinIta ane garvita sAdhu pArzvasthA che. vaLI indriyonA viSayomAM Asakta hovAthI te te indriyonA viSayo sAthe saMbaMdha pAmIne te te bhAvo kare che te pArzvasthA che. vastutaH susAdhue pAMca indriyone saMvRta karIne saMyamanA kaMDakonI vRddhi thAya e pramANe prayatna karavo joIe. AnAthI e phalita thAya ke mAna vagere kaSAyane vaza ke indriyane vaza jeTalA aMzamAM upayoga pravarte che, teTalA aMzamAM pArzvasthA che, tevA paNa sAdhu saMsArathI taravAnA atyaMta arthI hoya tenA kAraNe bIjI sarva ucita pravRtti yathArtha karatA hoya te aMzathI mArgAnusArI buddhivALA hoya to bhAvasAdhu hoya topaNa je je aMzathI pramAdavaza avinayAdi kare che, te te aMzathI zithilAcArI sAdhu che. 377nA gAyA - gurupaccakkhANagilANasehabAlAulassa gacchassa / na kare neva pura nivAo sivAyanIvI rU78AA . gAthArtha - guru, pratyAkhyAna karanAra, glAna, zaukSa, bALathI vyApta evA gacchanuM kRtya karato nathI, pUchato nathI ja, te niIma liMgaupajIvI che. ll378II. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-378 TIkA : guruH pratItaH, pratyAkhyAnastatsambandhAdanazanI kSapako vA, glAno rogI, zaikSako'bhinavadIkSitaH, bAlaH zizuH, guruzca pratyAkhyAnazcetyAdidvandvastarAkulaH saGkIrNastasya gacchasya na karoti yat kRtyaM svayameva naiva pRcchati viduSaH kiM mayA karttavyamityata eva nirdhoM nirAcAro liGgopajIvI zreNInI prati pArU78AA. TIkArya : gujara jevo gIva ja e guru pratIta che, pratyAkhyAna tenA saMbaMdhathI anazanI athavA bhapaka, glAna=rogI, zikSaka abhinava dIkSita, bALa=bALaka, guru ane pratyAkhyAna ItyAdi dvandra samAsa che, tenAthI AkuLa bharelo, te gacchanuM je kRtya svayaM ja karato nathI, vidvAnane pUchato nathI ja=mAre zuM karavuM joIe ? te pUchato nathI ja, AthI ja nirdharma=nirAcAra, liMga upajIvI= veSanA AdhAre jIvanAro, che. 378 bhAvArtha - sAdhu saMyama grahaNa karIne guNavAna gurunuM ucita kRtya kare che tyAre guNavAnanA guNanuM smaraNa hovAthI tenA pratye bhaktinI vRddhi thAya che ane te te kRtyo dvArA jema jema bhaktinI vRddhi thAya che tema tema adhika nirjarA thAya che, Ama chatAM je sukhazIliyA sAdhu guNavAna gurunA ucita kRtyo karatA nathI temane guNavAna gurunA guNo pratye bahumAna nahi hovAthI pArthasthA che, vaLI koI mahAtmA upavAsa vagere tapa karatA hoya athavA vizeSa tapa dvArA kSapaNA karatA hoya temanA pratyAkhyAnanA pariNAmanI ucita bhakti karatA nathI, paraMtu zakti hovA chatAM upekSA kare che temane jinavacanAnusAra tapa pratye bahumAna nathI, mATe pArzvasthA che. vaLI koI sAdhu glAna hoya ane potAnAmAM te prakAranI kuzaLatA hoya ke jethI temanI veyAvacca karIne temanA saMyamayogonI vRddhimAM prabaLa kAraNa bane, chatAM temanI veyAvacca na kare to temano zamabhAvanA pariNAmarUpa saMyamano pariNAma malina thAya che ane glAna AdimAM zaktinA prakarSathI udyama nahi karavAthI pArzvasthapaNAnI prApti thAya che. vaLI zaikSa ke bALa sAdhunA ucita kRtyo karI zake tevI jenAmAM zakti che, chatAM pramAdane vaza karatA nathI temane temanA pratye samabhAvanA pariNAmarUpa samAna pariNAma nathI, tethI potAnA sukhazIla svabhAvane vaza temanA saMyamanI upekSA kare che. AvA sAdhu bAhyathI saMyamanI anya kriyAmAM utthita hoya topaNa samabhAvanA kAraNabhUta evA saMyamayogamAM usthita nahi hovAthI nidharma ane veza upara jIvanArA che, kadAca teo bIjA AcAro samyagu sevatA hoya to paNa zaikSAdinI saMyamavRddhine anukULa baLavAna yogano nAza karatA hovAthI teTalA aMzamAM pArzvasthA che. ll378 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-279 gAthA - pahagamaNavasahiAhArasuyaNathaMDillavihipariTThavaNaM / nAyarai neva jANai, ajjAvaTTAvaNaM ceva // 379 / / gAthArtha : mArgagamana, vasati, AhAra, zayana, spaMDilavidhi, paristhApanA, sAdavInA vartanane AcaratA nathI ane jANatA nathI ja. II379ll TIkA: pathigamanaM ca vasatizca AhArazca svapanaM ca sthANDilyaM ceti dvandvaH, eSAM vidhirAgamoktaH kramaH paristhApanA atiriktA'zuddhabhaktapAnopakaraNAdInAM vidhinA tyAgaH, pathigamanAdividhinA saha paristhApanA pathigamanavasatyAhArasvapanasthANDilyavidhiparisthApanA tAM nAcarati jAnanapi nirddhamatayA'thavA naiva jAnAti na jAnAtyeva iti AryAvarttanaM caiva yathAyikA vartayitavyAH saMvAhanIyAH tajjAnanapi nAcarati na jAnAtyeva veti // 379 / / TIkArya : thAbha ... reti | pathagamana, vasati, AhAra ane sthADilya e pramANe dvanda samAsa che. AnI=pathagamana vagerenI, vidhi-AgamamAM kahevAyelo krama, paristhApanA=adhika ane azuddha bhakta-pAna-upakaraNa vagereno vidhithI tyAga, pathagamana vagere vidhi sAthe paristhApanA pathagamava vasati AhAra svapana svAMDilya vidhi sAthe paristhApanA tene jANato paNa nirdharmapaNAthI Acarato nathI athavA jANato nathI ja, AthanuM vartana =je pramANe sAdhvIone pravartAvavI joIe temanI sArasaMbhALa karavI joIe, tene jANato paNa Acarato nathI ja athavA jANato nathI ja, e pArzvasthA che. li379iaa bhAvArtha : je sAdhu saMyamane anukULa kevI vasati grahaNa karavI, kevI na grahaNa karavI te viSayaka AgamamAM kahevAyelA kramane jANatA nathI arthAtuM pahelA sarvathA vizuddha vasati grahaNa karavI joIe ane apavAdathI paMcakahAninA kramathI grahaNa karavI joIe. tenI vidhine jANatA nathI ke AcaratA nathI, paraMtu anukULatA pramANe vasatine grahaNa kare che teo pArzvasthA che. vaLI sAdhue kyAre, kaI rIte AhAra grahaNa karavo joIe ane vizuddha AhAra na maLe to kyAre tapanI vRddhi karavI joIe ? tapavRddhithI saMyamanA kaMDako nAza pAmatA hoya tyAre apavAdathI paMcakahAninA kayA kramathI AhAra grahaNa karavo joIe, te sarva vidhi jANatA nathI athavA jANatA chatAM AcaratA nathI, teo jinavacanAnusAra dharmaniSpatti mATe yatna Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-379-380 nahi karatA hovAthI nirdhama pArthasthA che. vaLI zAstravidhinuM smaraNa karIne saMyamanI pariNati nAza na pAme te rIte yatanApUrvaka sUvAnI kriyA karatA nathI ke tenI vidhine jANatA nathI, te pArzvasthA che. vaLI je sAdhu mala-mUtra vagere paraThavavAne anukULa aMDila bhUminA vikalpo zAstramAM batAvelA che, tene jANatA nathI athavA jANatA hoya chatAM te pramANe vidhinA kramathI AcarIne saMyamazuddhimAM yatna karatA nathI teo pArzvasthA che. vaLI bhakta-pAna-upakaraNa saMyamamAM upakAraka hoya tenAthI adhika hoya ke azuddha hoya to sAdhue vidhithI teno tyAga karavo joIe. chatAM tevI paristhApanA vidhine jANatA nathI ane jANavA chatAM AcaratA nathI, teo pArzvasthA che; kema ke saMyamane upakArI na hoya tevAM zuddha paNa adhika bhaktapAna AsaktinuM kAraNa bane che ane upakaraNa paNa zuddha hovA chatAM adhika rAkhe to parigrahanuM kAraNa bane che ane azuddha hoya to vidhipUrvaka pAThavavAM joIe, paraMtu te rIte paraThavavA citta tatpara na hoya to te azuddha pratye mamatvabhAva che, tethI pArthasthA che. vaLI gacchanI sArasaMbhALa karanArA sAdhuo sAdhvInA saMyamanI ciMtA karanArA hoya che, tethI sAdhvIo kaI rIte saMyamanI nirAbAdha ArAdhanA karI zake ? tenI ucita yatanAo kare che. Ama chatAM je sAdhu te prakAre ucita yatanAne jANatA nathI athavA jANavA chatAM AcaratA nathI, teo sAdhvInA hitanI upekSA karatA hovAthI pArzvasthA che. II37 gAthA - sacchaMdagamaNauTThANasoyaNo appaNeNa caraNeNa / samaNaguNamukkajogI, bahujIvakhayaMkaro bhamai / / 380 / / gAthArtha : svaccheda gamana-utthAna-ravapana che jene evA, ravabuthiI kalpanA karAyelA sAthiI zramaNaguNanA mukAyelA yogavALA ghaNA jIvonA kSayane karanArA bhame che. Il380I TIkA - svacchandaM svAbhiprAyaM gurvAjJAM vinA gamanotthAnasvapanAni yasya sa tathA ata evAtmIyena svabuddhikalpitena caraNenAcAreNa bhramatIti sambanthaH / kimbhUtaH sannityAha-zramaNAnAM guNA jJAnAdayaH zramaNaguNAsteSu muktastyakto yogo vyApAro yena zramaNaguNamuktayogI sarvadhanAdipAThAd insamAsAnto'ta eva bahujIvakSayaGkaro'nekaprANipralayakArI, anusvAro'lAkSaNiko bhramatyanarthakamaTATyata tti rU80pA Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 upazAmAlA bhAga-2 | gAthA-380-81 TIkArya : jIje - rati | svachaMda potAnA abhiprAya pramANe, gurunI AjJA vinA javuM, UThavuM, savuM che jene te svaccheda gamana-utthAna-panavALA che. AthI ja AtmIya caraNathI=potAnI buddhithI kalpanA karAyelA AcArathI, bhame cheHkare che, kevA prakAranA chatA ? ethI kahe che - sAdhunA guNo jJAnAdi zramaNaguNo temAM mukAyo che tyAga karAyo che vyApAra jenA vaDe te zramaNaguNamukta thogI che. sarva dhanAdi pAThathI samAsanA aMte che= aNaguNamuktayogI' zabdamAM na aMtamAM che. AthI ja=AmaNaguNamukta thoDI che AthI ja, ghaNA jIvano kSaya karanArA che aneka prANIno nAza karanArA che, anusvAra alAkSaNika che, tevA sAdhu bhame che=nirarthaka bhaTake che. A380nA bhAvArtha - je sAdhu paramagurunI AjJA vinA ane paramagurunI AjJAnusAra kahenAra guru vinA potAnA abhiprAya anusAra javuM, UThavuM, sUvuM vagere kriyAo kare che, vaLI potAnI buddhi anusAra cAritranI AcaraNA kare che, teo pArthasthA che; kema ke susAdhue paramagurunA vacanAnusAra cAlanArA gItArtha sAdhune parataMtra ja javuM, UThavuM, sUvuM vagere kriyA karavI joIe ane cAritranI sarva AcaraNA jinavacanAnusAra vidhine jANIne karavI joIe. jeo e prakAre karatA nathI, teo zamabhAvanA pariNAmathI rahita che, ethI pArzvasthA che. vaLI jeo sAdhunA jJAnAdi guNothI mukAyelA vyApAravALA che. tethI ayatanApUrvaka saMyamanI sarva kriyA karIne ghaNA jIvonA prANone nAza karanArA che, tethI pArthasthA che; kema ke zamabhAvano pariNAma samiti-guptimAM daDha yatna kare tevA sAdhumAM saMbhave ane je te prakAre guptiothI yukta nathI ane saMyamanA prayojanathI samitipUrvaka ceSTA karatA nathI, teonA sarva yogo saMsAranA kAraNa che, tethI te pArthasthA che. ll38nA gAthA - vatthi vva vAyapuno, paribbhamai jiNamayaM ayANaMto / thaddho nimvintrANo, bahujIva na ya pecchai kiMci appasamaM / / 381 / / gAthArtha - vAyuthI bharelI battinI jema jinamatane nahi jANato stabdha vijJAna vagarano paribhramaNa kare che ane jue che - potAnA samAna kaMI nathI. ||381|| lakA - bastivaccarmamayo vAtapUrNo vAyupUrito'tigarvAdhmAtatvAt paribhramati, jinamataM madagavauSadhakalpaM sarvajJavacanamajAnanata eva stabaH zarIre'pi darzitagarvacihanaH, nirvijJAno zAnino garvAbhAvAt, na ca naiva pazyati kiJcidAtmasamamatyutsekAjjagadapi nyUnaM manyata iti / / 381 / / Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upazAmAlA bhAga-2 gAyA-281282 209 TIkArya : vidhyo ... mata ti / balinI jema cAmaDAnI balinI jema, vAyuthI pUrNa thavA bharela, pariNAmaNa kare che; kema ke ati garvathI phulavApaNuM che, jinamatane=mAnarUpI rogane dUra karavAmAM auSadha jevA sarvazanA vacanane, nahi jANato AthI ja stabdha=zarIramAM paNa dekhADAyuM che garvanuM cihna jenA vaDe evA, vijJAna vagaranA vijJAna vagarano kema kahyo ? ethI kahe che - zAnIne garvano abhAva hoya che, potAnA samAna kaMI joto nathI ja abhimAnathI jagatane paNa cUna mAne che. 381II bhAvArtha je sAdhu atyaMta abhimAnavALA che teo mAna-kaSAyathI phulAIne vAyuthI bharelI bastinI jema paribhramaNa kare che ane mAne che ke ame jagatane upakAra karanArA chIe, tyAgI chIe, mATe lokoe amane pUjavA joIe, teo pArzvasthA che; kema ke jinamatane jANatA nathI, kema jANatA nathI ? ethI kahe che - madarUpI rogano nAza karavAmAM auSadha sarakhuM sarvajJanuM vacana che, tethI jo sarvajJanA vacanane jANatA hoya to madano parihAra karIne kaSAyonuM unmelana thAya te prakAre yatna kare tene badale saMyamanI AcaraNA karIne madaroganI vRddhi kare che, mATe jinamatane jANanArA nathI. vaLI zarIramAM paNa madanAM cihno dekhADe che, tethI stabdha che. vaLI zAstra bhaNyA hoya topaNa jJAnanA abhAvavALA che; kema ke abhimAnathI AkhA jagatane taNakhalA sarakhuM potAnAthI nyUna mAne che, tethI pArzvasthA che; kema ke susAdhu haMmezAM samabhAvanI vRddhi thAya te rIte saMyamayogamAM yatna kare che ane jeo kaSAyavALA rahe che, teo paramArthathI susAdhu nathI, pArthasthA che. ll38cA gAthA - sacchaMdagamaNauTThANasoyaNo, bhuMjaI gihINaM ca / pAsatthAI ThANA, havaMti emAiyA ee / / 382 / / gAthArtha : svachaMda javA-UThavA-sUvAvALo, gRharathanI vacce AhAra kare che, e vagere A pArzvarathAdi sthAno che. Im38rA TIkA - svacchandagamanotthAnasvapana iti pUrvavat kimarthaM punarupAdAnamiti cet, sarve guNA guNavatpAratantryasAdhyA Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 upadezamAlA bhAga-2/ gAthA-382 iti jJApanArtha tadrahitastu teSAmupAye'pi na varttate, dUratastatsambandha iti, bhuGkte gRhiNAM ca madhye iti zeSaH, kiyadvAtra mohaparatantraceSTitaM vakSyata iti nigamayannAha-pArzvasthAdisthAnAni bhavantyevamAdInyetAni pulliGganirdezastu prAkRtatvAdaduSTa iti / / 382 / / TIkArya : svacchaja... alura tti svaccheda javA-UThavA-sUvAvALo eno artha pUrvanI jema che=gAthA379nI jema che, pharI kema kathana karyuM ? e prakAranI zaMkAmAM kahe che - badhA guNo guNavAnanA parataMtrapaNAthI sAdhya che, e pramANe jaNAvavA mATe pharI kathA karela che. vaLI tenAthI rahita= guNavAnanA parataMtrapaNAthI rahita sAdhu temanA guNonA, upAyamAM paNa pravartato nathI, teno saMbaMdha= guNano saMbaMdha, dUrathI che ane gRhasthanI madhye AhAra vApare che athavA keTaluMka ahIM mohane parataMtra pravRttimAM kahevAze. ethI nigamana karatAM kahe che - A vagere ATalA=pUrvamAM atyAra sudhI varNana karyuM eTalAM pArthastha vagerenAM sthAno thAya che, napuMsakaliMga hovA chatAM gAthAmAM puMliMgano nirdeza prAkRtapaNuM hovAthI aduSTa che. 38rA. bhAvArtha gAthA-354thI atyAra sudhI batAvI evI AcaraNA karanArA sAdhuo pArthasthA vagere che. vastutaH telapAtradhAraka puruSanI jema je mahAtmAo zamabhAvanA kaMDakonI vRddhi karavA mATe jinavacananuM dRDha avalaMbana laIne sarva ucita pravRtti karanArA che, teo mana-vacana-kAyAthI utsargamArganI sthira rucivALA che, jyAre utsarganI pravRttithI samabhAvano pariNAma sAdhya na jaNAya tyAre apavAdathI pramAda vagara ucita yatna karIne paNa saMyamanI vRddhi kare che teo bhAvasAdhu che ane te bhAvasAdhunI pravRttimAM manathI paNa koI viparIta pravRtti thAya to teTalA aMzathI pArthasthAnI prApti che. vaLI jeo vacanathI ane kAyAthI je koI anyathA pravRtti kare che, te sarva pravRttine ahIM saMkSepathI batAvela che ane te sarva pravRttio pArthasthAnI pariNatinAM sthAno che. tethI e phalita thAya ke susAdhu mana-vacana-kAyAthI ane karaNa, karAvaNa, anumodanathI te sthAnono sarva yatnathI avazya tyAga kare che, kadAca anAbhogathI alanA thAya to paNa te sthAnothI tarata nivartana pAme che, teo kaMIka aticAravALA susAdhu che ane jeo pArzvasthanAM te sarva sthAnone jANatA nathI, jANavA yatna karatA nathI ane saMyoga anusAra tene seve che te pArzvasthA che ane pArzvasthAmAM paNa je saMvignapAkSika che, teo pArthasthAnAM sarva sthAnone avazya jANe che, teno kaMIka parihAra paNa kare che ane pramAdane kAraNe koI koI sthAnone seve che, chatAM lokone zuddha sAdhudharma batAve che ane potAnI viparIta AcaraNAnI loko AgaLa niMdA kare che, teo dezapArthasthA saMvignapAkSika che. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-2 | gAthA-382 211 saMkSepathI e phalita thAya ke jeo mana-vacana-kAyAthI, karaNa-karAvaNa-anumodanathI pArzvastha vagere sarva sthAnono tyAga kare che, teo ja bhAvasAdhu che, tethI svayaM te sthAno seve nahi, bIjAne te sevavAnI preraNA kare nahi, eTaluM ja nahi paNa ziSyAdi te pArzvastha sthAnone seve nahi, tenA mATe ucita anuzAsana Ape teo ja bhAvasAdhu che. anAbhogAdithI ke manathI sevana thaI jAya topaNa tenI zuddhi kare che, jethI saMyama susthita rahe che. vaLI pArzvasthA vagere sthAna sevatA hoya ane nivartana pAme tema hoya chatAM ucita anuzAsana ziSyone na Ape topaNa tene pArzvasthapaNAnI prApti thAya. II382aa anusaMdhAna : upadezamAlA bhAga-3 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 hiparAmalA bhAga-2 [vizeSa noMdha Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaMdai paDipucchai, pajjuvAsei sAhuNo sayayameva / paDhai suNei guNei ya, jaNassa dhamma parikahei / / sAdhuone vaMdana kare che, pratipRcchanA kare che, satata ja paryApAsanA kare che, sUtro bhaNe che, tenA arthane sAMbhaLe che, guNana kare che-sUTArthanuM parAvartana kare che ane lokone dharma kahe che. : prakAzaka : Gaei SOL 'mRtadevatA bhavana', 5, jena marcanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Teli./pheksa : (079) 26604911, phona : 32457410 E-mail: gitarthganga@yahoo.co.in, gitarthganga@gmail.com Visit us online : gitarthganga.wordpress.com