Siddhanta Lakshan Tattvaloka

Author(s): Dharmadattasuri
Publisher: Vidya Vilas Yantralaya

Page 35

सिद्धान्तलक्षणतच्चालोकः ।
पितवृत्तितावच्छेदकसंयोगसम्बन्धावच्छिन्नवाच्यत्वाभावस्य
२७
सा
बा
ध्याभावरूपत्वेऽपि संयोगसम्बन्धावच्छिन्नवाच्यत्वाभावभिन्नं व्यत्वादित्यत्र नातिव्याप्तिरिति चेन्मैवमवच्छेदकतावान् वाच्यत्वादित्यत्र साध्यतानिरुपितावच्छेदकत्वाभवीयतादृशप्रतियोगितावच्छेदकस्य साध्यतावच्छेद के सत्त्वेनाव्याप्तेरेतेन आध्यतावच्छेदकसम्बन्धेन प्रतियोगिवैयधिकरण्यघटितकल्पे स्ववृत्तिभेदीयघ
साध्यता
टत्वावच्छिन्नप्रतियोगितासम्बन्धेन पटसाध्यकघटत्वे वच्छेदकत्वाभावस्य प्रतियोगिवैयधिकरण्यविरहेणाव्याप्तिवारणाय
"Aho Shrutgyanam"
निरुक्तोभयाभाववत्प्रतियोगितावच्छेदकत्वीय स्वरूपसम्बन्धावच्छ
अप्रतियोगिताकः प्रतियोगिव्यधिकरणहेतुसमानाधिकरणाभावप्रतियोगितावच्छेदकत्वाभावो विवक्षणीयः । तथा च घटाभा वस्यैव प्रतियोगिव्यधिकरण हेतु समानाधिकरणाभावत्वान्न दोषः । एवं स्थलान्तरेऽपीत्यपि निरस्तम् । अथ प्रतियोगितावच्छेदकसम्बन्धेन प्रतियोगिवैयधिकरण्यं वाच्यन्तादृशोभयाभावत्वत्प्रतियोगिव्यधिकरणहेतुसमानाधिकरणाभावीय प्रतियोगितावच्छेदकत्वाभा वश्च साध्यतावच्छतात्वानवच्छिन्न प्रतियोगितावच्छेदकत्वीय स्वरुपसम्बन्धावच्छिन्नप्रतियोगिताको विवक्षणीयः । तथाच साध्यतावच्छेदकत्वाभावप्रतियोगितावच्छेदकत्वस्योक्त सम्बन्धव्यधिकरणत्वेन तेन सम्बन्धेन तदभावस्य केवलान्वायित्वेन न क्वाप्यव्याप्तिसम्भावनाअत्र साध्यतावच्छदकतात्वानवच्छिन्नत्वं प्रकृतसाध्यघटितमम्यथा स*बन्धकोटिप्रविष्टे तत्र तदनिवेशे घटत्वावच्छिन्न साध्यतावच्छेदकत्वसाध्यकवाख्यत्वेऽतिप्रसङ्गात् । साध्याभावप्रतियोगिताया अवच्छेदक स्योक्तसम्बन्धव्यधिकरणत्वात् उभयाभावघटके तदनिवेशेऽवच्छेदकतावान्वाच्यत्वादित्यत्राव्याप्तेः घटत्वावच्छिन्न साध्यतावच्छेदकत्वा भावप्रतियोगितावच्छेदकत्वस्योक्त सम्बन्धाव्यधिकरणत्वात् प्रकृतसा ध्यतावच्छेदकनिष्ठावच्छेदकतात्वानवच्छिन्नत्त्वमपि न वाच्यं घटत्वनिबावच्छेदकत्वे साध्ये घटत्वस्यापि साध्यतावच्छेदकतया साध्याभावप्रतियोगितायां तादृशावच्छेदकतात्वानवच्छिन्नत्वविरहादतिव्याप्तेस्सम्बन्धकोटौ तदप्रवेशेऽवच्छेदकतासाध्य के सद्धेतौ अवच्छेदकतात्वनिष्ठावच्छेदकत्वाभावमादायाऽव्याप्तिवारणायोभयाभावकोटावप्यप्रवे
इयत्वादिति पवंच साध्यतावच्छेदकत्वोभयाभावमादायाव्याप्तेरसम्भ