Siddhanta Lakshan Tattvaloka

Author(s): Dharmadattasuri
Publisher: Vidya Vilas Yantralaya

Page 121

सिद्धान्तलक्षणतत्वालोकः ।
११३
मावकाशः भट्टाचार्यणचेदमेकावच्छिन्नत्वं कपिसंयोगांभाषरूपसा. ध्यव्यापकत्वसम्पत्तयउक्तम् नचाविशिष्टाभावमुपेक्ष्यकथमुभयाभाष उक्त इतिवाच्य मनिर्वाहा त्तथाहिजातिस्वरूपत्वादीनाम. पियत्पदार्थतयातदवच्छिन्नाभावरूपसाध्यव्यापकत्वस्योभयाभावविशिष्टताहविशेषाभावे ऽसम्भवः स्वसमानाधिकरणावच्छिन्न ताहशाभावाधिकरणत्वस्यतदवच्छेदकत्वस्यचाप्रसिद्ध र्जातिवि शेषाभावाधिकरणत्वमात्रस्यैध व्याप्यवृत्तित्वा तथाचे कावच्छिन्नत्वाप्रसिद्ध्यातद्धाटतोभयाभावाप्रीसः । तदुपपत्तयेचै. कावाच्छन्नत्यघटकाधिकरणत्वावशेषणावच्छिन्त्रत्वस्याव्याप्यवृत्यमावत्वावच्छिन्ननिरूपितत्वानवच्छिन्नत्वोभयाभावरूपस्यावच्छेदकस्वस्यचतद्धटकस्य स्वनिरूपितावच्छेदकत्वाभाववत्वसम्बन्धावच्छिन्नस्वाभाववत्वरूपस्यवाच्यतया विशिष्टाभावप्रवेशे जातिस्वरूपत्वादीनांयत्पदेनोपादानविशिष्टाप्रसिद्धया साध्योपाध्योः सा. मान्यव्याप्स्यनिर्वाहः यत्पदेनजातित्वस्योपादाने देशमात्रस्यैवप्रागुक्तताशावच्छेदकत्यवत्तया तदनाच्छन्नत्वावच्छिन्नत्वयोर्विरुद्धत्वादिति । यद्वायदीययावद्विशेषाभावत्वावाच्छन्ननिरूपितमेकमधिकर णत्वमेकावच्छिन्नत्वीवशेषितलघुभूतमुपाधिः एकावच्छिन्नत्वचाव. च्छिन्नत्येकानवच्छिन्नत्वोभयाभाववत्वमेव तद्घटकमेकावच्छिन्नस्वञ्चैकमात्रवृत्तिधर्मावच्छिम्नावच्छेदकताकत्व मेघञ्चाव्याप्यवृत्यभा. वसाधारणकूटत्वनव्याप्यवृत्यधिकरणत्वमप्यव्याप्यवृत्यवेति संयोगी श्यावद्विशेषाभावाधिकरणत्वेऽच्छिन्नत्वस्यानेकावच्छिन्नाभावकूटाम्यकरत्वस्यवृक्षावयवत्वेनैव देशावच्छिन्नतयैकानवच्छिन्नत्वस्यचसविनतस्यसाधनाब्यापकत्वं कपिसंयोगीययावद्विशेषाभावाधिकरणस्वस्यतन्मूलावच्छेद्यतयोभयाभावत्वनसाध्यव्यापकत्वमपिसम्भवति भत्रविशिष्टाभावनिवेशेनक्षतिः समानाधिकरणोभयत्वस्यैकविशिष्टा. परवरूपत्वात् । भट्टाचार्याणामुभयाभावोक्तिश्चात्रकल्पेस्वातन्न्येसमाहयते किन्तुप्रागुक्तोभयाभावघटकमेकावच्छिन्नत्वमेकप्रकारेणनिरूच्याधचेत्यदिनाप्रकारान्तरेण तस्यैवनिर्वचनेउभयाभावात्मकत्व हितिग्रन्थलाघवानुरोधेनापितथोक्तिसम्भवनवापूर्वपक्षानवकाशा. दितिचे दुपाधिसाध्ययोस्सामान्यव्याप्त्यानीहस्याकिञ्चित्करतया रबच्छिन्नत्वरुपकावच्छिमत्वनिवेशएव लाघवमित्याशयेनाह एका.
१५
"Aho Shrutgyanam"