Siddhanta Lakshan Tattvaloka

Author(s): Dharmadattasuri
Publisher: Vidya Vilas Yantralaya

Page 165

सिद्धान्तलक्षणतत्वालोकः।
प्स्यसम्भवेनासम्भवासङ्गत्यापत्तेरिति
अतिप्रसङ्गादिति, नचप्रमेयवदभावप्रतियोगित्वस्यत्तत्प्रतियोस्वाभिन्नतत्तद्धर्मस्वरूपत्वेन तत्प्रतियोगित्वाभिन्नतया ऽसम्भवएकाप्रापिसम्भवतीतिवाच्यं स्वाभिन्नस्वावच्छेदकत्वस्यविवक्षणेऽसम्भ. वासम्भवानचकालिकोऽपिसम्बन्धोघटाद्यभाप्रतियोगताघटक स्ते नचघटत्वाद्यवन्छिन्नाधिकरणत्वमेवहेत्वधिकरणमिति वाच्यम् । तस्पर्वतासमानकालीनव्यक्तयभावप्रतियोगित्वस्येवलझणघटकत्वस. म्भवात् नचकालिकेनताहशतद्यक्तित्वविशिष्ट्राभावप्रतियोगित्वस्य. तत्प्रतियोगित्वेनसहक्या स्वावच्छेदकताघटककालिकेनप्रतियोगिः सावच्छेदकतव्यक्तित्वस्यपर्वतसमानकालीनेऽपिसत्वादप्रसिद्धिरितिचाच्यम् तद्यक्तित्वस्यतयत्तयात्मकत्वा तद्यक्तिविशिष्टाभावस्यल. सणघटकत्वा प्रतियोगित्वस्य प्रतियोगितावच्छेदकताघटकसंस. रंग प्रतियोगितावच्छेदकोभयात्मकत्वाभ्युपगमन तत्प्रतियोगित्वलो. रैक्यासम्भवाच्च नचप्रतियोगितावच्छकसम्बन्धात्मकत्वं सं. योगेनरूपाभावप्रतियोगित्वस्यरूपेऽसत्वप्रसङ्गादिति भावः। । यदभावीययत्प्रतियोगितेति; यदभावीयत्व यत्प्रतियोगितात्को. भयधर्मावच्छिन्ननिरूप्यतानिरूपितनिरूपकतावदवच्छेदकतावत्सम्बन्धेनयभावीयत्वयत्प्रतियोगितात्वोभयधर्मावच्छिन्ननिरूप्यतातिरूपितनिरूपकतावदरच्छेदकतावद्धर्मावच्छिन्नानधिकरणत्वमित्यर्थः।।
प्रतियोगिमत्त्वादिति, प्रतियोगित्वस्योभयत्वरूपत्वे प्युभयत्व. त्वेनैवतदवीच्छन्नांधिकरणत्व म्प्रत्येकवहेशावृत्ति नतुप्रतियोगिता. त्वेन प्रत्येकवद्देशेप्युभयाभावप्रतियोगिमदिति प्रतीतेरितिभावः।
बिरोधस्यसाक्षादनुमितावेवाविरोधित्वमतमालम्वाहयविचेति, अतिप्रसङ्गभङ्गादिति, विरोधस्थलइति शेषः तेनप्रवेशादेवेत्यत्रने बकारव्यवच्छेद्यासम्भवः । साध्यसामानाधिकरण्यस्यसम्बन्धवि. शेषनियन्त्रितस्यापिसाधारणहेतुसाधारणत्वादिति ।
मानामावस्येति, अत्यन्ताभावप्रतियोगितायां सम्बन्मावच्छि. नत्वसाधकस्य प्रतिवध्यप्रतिबन्धकभावाद्यनुपपत्याद दस्थलेकितारासम्भवात् । सम्बन्धस्यैकप्रतियोगिकत्वापरानुयोगिकत्वनियमेन तादात्म्यस्यसम्बन्धत्वाभावाच्च-घटोद्रव्यमित्यादिशाब्दस्वच प्रधमार्थतादात्म्यप्रकारकत्वं सम्बधानवच्छिन्नप्रकारकत्वम्दाभ्युये.
"Aho Shrutgyanam"