Siddhanta Lakshan Tattvaloka

Author(s): Dharmadattasuri
Publisher: Vidya Vilas Yantralaya

Page 167

सिद्धान्तलक्षणतश्वालोकः ।
श्य स्तत्रनगौरवःप्रसरः ष्ठभेदतत्प्रतियोगित्व घटाधिकरणत्वनिष्ठावच्छेदकत्व घटत्वावच्छिन्ननिरूपकत्वनिष्ठावच्छेदकत्व घटत्वनिष्ठावच्छेदकत्वनिष्टावच्छेदकत्वघटत्वात्मकधर्मनिष्ठावच्छेदकत्व घटत्वनिष्ठावच्छेदकत्वनिष्ठावच्छेदकत्वघटनिष्ठप्रतियोगितानिष्ठावच्छेदकत्व घटनिष्ठप्रतियोगित्वघटत्वनि
अत्रहेत्वाधिकरणवृत्तिघटाधिकरणत्वावशि
१५९
ष्ठावच्छेदकत्वादि घद्रितविशेषावच्छेदकावच्छिन्न प्रतियोगिताकभेदानवच्छेदकघटोभयभेदञ्चादायातिव्याप्तिवारणाय तत्तदवच्छेदक निष्ठाव च्छेदकताभिन्नावच्छेदकत्वानिरूपितत्व न्तद्यक्तेः स्वरूपतोभानेऽतिव्याशिवारणाय तत्तन्निष्ठावच्छेदकतानिरूपितत्वञ्चनिवेश्य मेवमेवभट्टाचार्येण सामान्यभेदनिवेशः कृतः
तत्रस्वावच्छेदकावच्छिन्नवत्व
सम्बन्धस्य परम्परात्मकस्य यद्धेत्वधिकरणवृत्तिभेद प्रतियोगितावच्छेदकत्वेनोपादानम् तल्लाघवलोभेन नतु प्रकारविधयाप्रवेशस्यासम्भवेन हेत्वधिकरणवृत्तिभेदप्रतियोगित्वस्य स्वावच्छेदकाघटकशेषनिष्ठावच्छेदकताभिन्नावच्छेदकत्वानिरूपितत्वावशेषता
त्वनिष्ठावच्छेदकतानां
वच्छेदकतानिरूपितस्योपादेयत्वेऽपि
प्रतियोगित्वत्वसामानाधिकरण्येनोपादेयत्वेनो नुगमस्याभावादि चेन्न हेत्वधिकरणवृत्तिसामान्यभेदप्रतियोगितावच्छेदकत्वेनानुगतरूपेण प्रतियोगित्वस्यानुपादेयताया म तभेदेनप्रागुक्तत्वात् । अतएव नहेत्वधिकरणवृत्तितावच्छेदक कूटत्वप्रतियोगिक पर्याप्त्यनुयोगितानिरूपित परम्परावच्छेदकतावत्वेनप्रतियोगित्वानुगमश्शक्यः । एवश्च तन्मतावलम्वनेनापिपरम्परासम्बन्धानुधावनंभट्टाचार्यस्येत्यपियुज्यते वाचोयुक्तिः । अथवैतग्रन्थस्यताहशावच्छेदकत्वावच्छिन्नभेदनिवेशाभिप्रायकतायाष्प्रागुक्ततया सामान्यभेदनिवेशेधूमवान्वहेरित्यादिव्यभिचारिण्यतिव्याप्तेः
उक्त..
तत्कोटयैतत्तत्प्रतियोगि
" Aho Shrutgyanam"
।
वच्छेदकतावत्प्रतियोगितावच्छेदेकतात्वेन तादृशावच्छेदकतायाव्यासज्यवृत्तित्वा नचभट्टाचार्याणां सामान्यभेदेोक्तिरसंगता स्वावच्छे. दकता पर्याप्त्यधिकरणत्वरूप परम्परायास्संसर्गतामभ्युपेत्य तादृशप्रतियोगिताविशिष्टान्यत्व निवेशे तस्यतात्पर्यादितिध्येयम् ॥ ० ॥
ध्येयमिति, अन्योन्याभावत्वस्यानुयोगिताविशेषरूपत्वेनवैयर्थ्यसम्भवइतिचिन्ताबीजम् ।
इत्यपिवदन्तीति, व्याप्तेरेकरूपत्वाभावप्रसङ्गसूचनायापीति ॥