Siddhanta Lakshan Tattvaloka

Author(s): Dharmadattasuri
Publisher: Vidya Vilas Yantralaya

Page 163

सिद्धान्तलक्षणतच्चालोकः ।
वाच्यम् वाच्यम् प्रमेयत्वत्वादित्यादौ प्रतियोगितावच्छेदकावच्छि म्ननिरूपकत्तानिरूपितप्रमेयत्वनिष्ठाधेयत्वस्य स्वरूपसम्बन्धावच्छिन्न
निरूपकताकप्रमेयत्वनिष्ठाधिकरणत्वस्यचप्रमेयत्वात्मकतयैकत्वेनप्र
१५५
तियोगिव्यधिकरणाभावाप्रसिद्ध्याऽव्याप्तिप्रसङ्गात् अधिकरणतत्वाव च्छिन्नतियोगिक स्वरूपस्यविवक्षणेच
वह्नयभावप्रतियोगित्वस्यापि - प्रतियोगितावच्छेदकावच्छिन्ननिरूपक
लक्षणघटकत्वापत्तेः
तानिरूपितत्वावच्छिन्नस्य तादृशाधिकरणतत्वावच्छिन्न प्रतियोगिकस्वरूपेण सत्वासम्भवादिति अनुगमस्तु प्रतियोगिताविशिष्टप्रतियोगिताकाभावत्वेन वैशिष्ट्यञ्च स्वावच्छेदकावच्छिन्ननिरूपकताकाधिकरणतात्वावच्छिन्नत्व स्वावच्छेदकसम्बन्धावच्छिन्नाधिकरणत्वीयस्वरूपसम्बन्धावच्छिन्नत्वोभयसम्बन्धेनेति ॥
तेनायः पिण्डस्यापीति, सम्बन्धसामान्येनप्रतियोगितावच्छेदकावच्छिनत्वविवक्षायामेवैतद्दोषस्यप्रदर्शिततया कथंतत्सम्भवः प्रतियोगिव्यधिकरणाभावाप्रसिद्धोरतिचेत् तदयोगोलक संयुक्तासमानकालीनतयक्त्यवच्छिन्नाभावस्यैवप्रतियोगिव्यधिकरणत्वसम्भवा तत्प्रतियोगितैवलक्षणघटिका स्ववृत्तिवाच्यत्वादिकन्तु न संसर्गः अत एव वह्निमा. न्धूमादित्यादावव्याप्तिसम्भवेऽतिव्याप्तिदानमनुचितमितिनिरस्तम् ।
नचैवमपिद्रव्यमात्मत्वादित्यादावव्याप्तिः विषयितयाज्ञानस्याभावमात्रप्रतियोगितावच्छेदकावच्छिन्नत्वादिति वाच्यम् । विषयित्वस्येदाअधिकरणतानिरूपकतावच्छेदकसम्बन्ध
नींसंसर्गत्वानभ्युपगात् ।
समान्येनैवप्रतियोगितावच्छेदकावच्छिन्नंत्वस्यवावाच्यत्वात् । नच
तथाप्यात्मनिवस्तुमात्रसमानकालीनस्य कस्यचिद्विशेषगुणस्य सर्व
दैवसत्वादव्याप्तितादवस्थ्यमिति वाच्यम् । चरमध्वंसावच्छिन्नाव. च्छिन्नाभाषप्रतियोगित्वस्यैवलक्षण घटकत्वसम्भवादिति ध्येयम् ॥०॥
यदवच्छेदकत्वतन्निरूपित स्वरूपेति, अत्रावच्छेदकतात्वावच्छि अप्रतियोगित्वप्रवेशफलमधिकरणतात्वावच्छिन्नतियोगित्वप्रवेशफ
लवदेव वोध्यम् ।
अत्रयादृशप्रतियोगितावच्छेदकधर्म्मइत्यादि, अत्रैतत्कल्परिष्कारश्च हेत्वधिकरणत्व परिष्कारवत् तत्रसद्धेतावेवप्रायोऽहेत्वधिकरणस्यहेत्वधिकरणत्वापत्याव्याप्तिपरिहारः फल मंत्रप्रायव्यिभिचारिणिसाध्याभावप्रतियोगितावच्छेदकावच्छिन्नाधिकरणत्वस्यहेत्वधिकरणे.
"Aho Shrutgyanam"