Siddhanta Lakshan Tattvaloka

Author(s): Dharmadattasuri
Publisher: Vidya Vilas Yantralaya

Page 152

सिद्धान्तलक्षणतश्वालोकः ।
त्प्रतियोगितामवच्छेदकत्वघटितलक्षणेसंसर्गीभाषीयत्वप्रवेशे प्रयोजन. विरहणवनतथाव्याप्यवृत्तिसाध्यकस्थलीयलक्षणेपि
तत्राण्याप्तेरपि
सम्भवादित्यत्र तात्पर्य्यादिति ॥
सहजत पत्र प्रतियोगिव्यधिकरणत्वादिति, इदानीं प्रतियोगिस म्वन्धित्वप्रवेशे प्रयोजन विरहेण प्रतियोग्यधिकरणत्वाभावस्य हेत्वधिकरणेसत्वसम्भवादिति भावः ।
अव्यावर्त्तकत्वादिति, सावयवत्वस्य तत्प्रयोजकत्वा
विभूनामपिव्यावर्त्तकत्वापतेः ॥
२४४
वन्यथा
नवस्त्ववच्छिन्नपरिमाणवत्वमेव
व्यावर्तकत्वेप्रयोजकमित्यत्र
सिद्धान्तभंग रूपदण्डमाह कालोपाधीति, नचदिगुपाधितायामवकिछनपरिमाणवत्वम् कालोपाधितायाञ्चजन्यत्वंप्रयोजकमिति नदोप इति वाच्यम् परमाणूनांच्यावर्तकत्वस्यानुभावकत्वेद्दिप्रयोजकभे. दकल्पनायुज्यते नचासन्दिग्धन्तद्स्तीत्युभयत्रापिसावयवत्वस्यैव प्रयोजकत्वौचित्यादिति ।
प्राचाम्मत इति, प्राच्याम्घट इति बुद्धिर्भदिङ्मात्रमधिकरण. तयाविषयाकरोति प्रतीच्यां घट इति प्रत्ययापत्ते र्नाप्युपाधिमात्रम् । वृक्षो घट इति प्रत्ययापत्तेः किन्तूपाधिविशेषविशिष्टान्दिश' न्तत्रोपाधेरवच्छेदकत्वमेवनत्वधिकरणत्व मित्येके । विशिष्ट बुद्धे. विशेषेणविशेष्योभयसम्बन्धावगाहित्ववद्विशिष्टानुयोगिक बुद्धेर्विशेपण विशेष्योभयानुयोगिक सम्बन्धावगाहितया दिशीवदिगुपाधावव्यधिकरणत्व नवघटेरूपमित्यादिविशिष्टबुद्धिः कथमितिवाच्यं त स्योलपक्षितानुयोगिकत्वस्यैवस्वीकारादित्यर इति विवादप्रदर्शनायमतइत्युक्तम् ।
पवमवच्छेदकतासम्बन्धेनेति, ममान्तष्करणेकोपो ममचेतसिरा. गइत्यादिप्रामाणिक व्यवहारदर्शनादूद्वेषेच्छाद्यात्मविशेषगुणावच्छेदकत्वस्य मनोनिष्ठस्यवृत्तिनियामकत्वमभ्युपेत्य । यत्तु चेष्टात्वावच्छिन्नंप्र तिकृतेरयच्छेकतासम्बन्धेनकारणत्वमितितदनुरोधेनवृत्तिनियामक
तस्येति तदपिकारणत्वघटक प्रतियोगितायांकारणतावच्छेदकसम्ब धावच्छिन्नत्वस्य प्रवेशपक्षेवृत्यनियामकस्य प्रतियोगितानवच्छेदकतयाकारणत्वासम्भवा दत्रतादात्म्यादीनामपिवृत्तिनियामकत्वप्रसङ्गा मातीचादरोविधेयः ।
" Aho Shrutgyanam"