Siddhanta Lakshan Tattvaloka

Author(s): Dharmadattasuri
Publisher: Vidya Vilas Yantralaya

Page 157

सिद्धान्तलक्षणतत्वालोकः ।
वाभ्युपगमः नचसत्तात्वमुभयसाधारणोधर्मइति वाच्यम् केवलस्थविशिष्टव्यावृत्तधर्मान्तरानुपलम्मा कैवल्यत्वनेकविधेविलक्षणे प्रमाणाभावात् नचविशिष्टस्यानतिरिक्तत्वगुणेतत्प्रतिष्प्रमास्वमिति वाच्य विशिष्टाधिकरणत्वस्यप्रमात्वनियामकत्वाभ्युपगमात् नचाधिकरणत्ववलक्षण्यापेक्षयाविशिष्टस्यवकुतोनवैलक्षण्यमितिवाच्यम् विशिष्टस्यातिरिक्तस्यस्वीकारोपितन्निरूपिताधिकरणत्वस्यकेवलनिरू. पिताधिकरणत्वातिरिक्तस्यनिरूपकभेदेनस्वीकारणीयत्वा दियास्तुविशेषोस्माकमवच्छदकंवैलक्षण्यप्रयोजकं भवतान्तुनिरूपकमेवेति । अथविशिष्टांधिकरणत्वस्यप्रतीतिनियामकत्वेसर्वेषामेवाभावानामैक्य. प्रसङ्गः घटवतिघटाभाववत्ताबुद्धघटप्रतियोगिकत्वविशिष्टाभावत्वाव. छिन्त्राधिकरणत्वस्याविलक्षणस्यासत्वादेववारणादितिचे रसत्यं विशेषणानुपरक्तस्यसत्वस्यप्रतीतिसिद्धतयातस्यसर्वत्रविशिष्टप्रती. तो विशेषणोपरागोयुक्तः प्रतियोग्युपरागम्विनाभावबुद्धेरप्रसिखत. धा केवलाभावसावेप्रमाणाभावा स्कस्यविशिष्टबुख्यनुसारः स्या. द्विशिष्टबुद्धयोहितप्सत्प्रतियोग्युपरक्तत्वेनभित्रमूर्तिकानेवाभावान्विष. योकुर्वन्ति केवलमभावत्वमाप्रश्चानुगताकारानुरोधादेकम् एवम्बि. शिष्टाधिकरणत्वं यदस्माभिः क्वचिदङ्गीक्रियते कचिच्चन नतत्रवा. इमात्रस्य सहायता किन्तुवैशिष्टयेविशेषणाधिकरणत्वं येनसम्बन्धेननिविशिष्टेतेनावशेषणवत्वावशेष्यवत्वोभयसद्भावस्य नैतस्याभावाधिकरणत्वसत्वासत्वप्रयोजकत्य मसम्भवात् अनीलघटवतिनीलधि. शिष्टघटत्वावच्छिन्नाधिकरणत्वासस्वप्रयोजकन्तूक्ताधिकरणतानिरूप. कस्यानीलाघ्यावृत्तत्वन्तदिवाभावाधिकरणत्वस्थलेस्वीकारेघटप्रतियोगिकाभावस्याघटप्रतियोगिकाभावव्यावृत्तावेकाभावकथापिदरापेता .कदाचिद्रक्तस्यदण्डस्यारक्ततादशायरिक्तविशिष्टदण्डाधिकरण. त्वासस्वप्रयोजकंहिविशेष्यसम्बन्धविशेषणेनसहविशेष्याधिकरणस्यै. ककालत्वं तदपिन प्रकृतेसत्वप्रयोजक विशेषणस्यघटस्यभूतलेनसहककालत्वात् कालविशेषणस्थलीयाधिकरणत्वप्रयोजकस्य कालाधिकरणसम्बन्धस्य प्रकृतविषयानन्तभावादिति । अतएवाभावस्थलेऽननुभविकधिकरणत्ववैलक्षण्यमभ्युपेत्य कयोश्चिदभावयोरभेदोपगमे सर्वेषामेवाभावानामैक्यप्रसङ्ग इत्युक्तं जलादिवृत्तिस्वविशिष्टः गोत्थायभावेत्यादिदीधितिब्याख्यावसरे विशिष्ट्रस्यातिरिक्तत्वे प्रमा.
"Aho Shrutgyanam"