Siddhanta Lakshan Tattvaloka

Author(s): Dharmadattasuri
Publisher: Vidya Vilas Yantralaya

Page 143

सिद्धान्तलक्षणतश्वालोकः ।
घटितकल्पाभिप्रायकत्वे प्रतियोग्यसमानाधिकरणत्वादित्येवश्रूयादिति । केचित्तु स्वप्रतियोग्यधिकरणावृत्तित्वरूपप्रतियोग्य सामानाधिकरण्यघटिते घटाद्यभावस्यतादृशावृत्तित्वसम्पत्यर्थम् वृत्तित्वस्यसम्बन्धविशेषेणवाच्यतया गवात्यन्ताभावस्यनासंमहइति ततकल्पोपेक्षाभवत्युचितेतिप्रलपन्ति तत्र संयोगसाध्यका तिव्याप्त्यातदर्थस्यपरित्यक्तत्वेनतद्विषयत्वमुक्तग्रन्थस्याङ्गीकृत्य समाधानस्यानुचि
१३५
तत्वात् । अन्येतु प्रतियोगितावच्छेदकसम्बन्धेनप्रतियोग्यनधिकरणत्वकल्पेनातिव्याप्तिः अत्यन्ताभावनिरूपितध्वंसनिष्ठप्रतियोगिता
यांस्वरूपसम्बन्धावच्छिन्नत्वस्यैवानुमितिग्रन्थेप्रतिपादिततया ध्वंस
निष्ठप्रतियोगितायाम् साध्यतावच्छेदकसम्बन्धावच्छिनत्वाविरहादितिवदन्ति तदद्भ्यसत् प्रतियोगिवैयधिकरण्यघटितेकस्मिश्चिदपिक
ल्पेऽतिव्याप्तिसम्भवेप्रतियोगिवैयधिकरण्यघटितकल्पातिव्याप्युपेक्षाकथंकृतेत्येवंपूर्वपक्षस्या समाहितत्वात्
किमुसाध्यतावच्छेद
कसम्बन्धेनप्रतियाग्यनधिकरणत्वघटिते सिद्धान्त कल्पे / वाघटितस्यैवप्रतियोगिवैयधिकरण्यघटितस्य सव्र्वथासिद्धान्ततया तत्रनातिव्याप्तिसम्भव इति तदुपेक्षायुज्यत इति तदपिनमनोरमं यद्यपीत्यादिग्रन्थालोचनेकृतेऽभावघटित कल्पस्यैवेदानीमङ्गीकारविषयत्वप्रतिभासात् । वस्तुतस्त्वभावघटितकल्पस्य स्वनिरूपितयाहशप्रतियेोगितावच्छेदकावच्छिन्नानधिकरणत्वधिकरणवृत्यभावीयताहशप्रतियोगितानवच्छेदकत्व घटितस्यैव निष्कृष्टतयातत्रनातिव्याप्तिः
यस्वभा
गवात्यन्ताभावस्य लक्षणघटकत्वादित्यत्रैवयद्यपीत्यादेस्तात्पर्धाअकोपिदोष इति ।
सृष्टिकालवृत्तित्वविशिष्टगोत्वात्यन्ताभावेऽति, नचतत्प्रतियोगिमेतन्मतेसद्धेता
तायानिरवच्छिन्नावच्छेदकताकत्वविरहइतिवाच्य
"Aho Shrutgyanam"
वपि तादृशाभावस्यैवलक्षणघटकतया तत्प्रतियोगितायान्तत्संपत्य
थे
साध्यतावच्छेदकनिष्ठसावच्छिन्नावच्छेदकत्वानिरूपितत्वार्थक स्वस्य तस्य वाच्यत्वादिति ॥ ० ॥
गोत्वावच्छिन्नत्वस्वीकारेपीति, यद्यपिध्वंसस्य तद्व्यक्तिप्रतियोगिकत्वस्यैवानुभविकतया प्रतियोगितातिप्रसक्तस्यगोत्वस्य न प्रतियोगितावच्छेदकत्वसम्भवः नच गौर्नास्तीतिप्रतीतिरिव गौर्नष्ट इत्यविप्रतीतिश्यत इति तत्र सामान्यावाच्छन्नप्रतियोगिताकात्यन्ताभाव