________________
વર્ષ: (૫૦) +૯
અંક: ૨૦
૦ તા. ૧૬-૨-૯૮૦
Licence to post without prepayment No. 37
• Regd. No. MH / MBI-South / 54 / 98
૦૦૦શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘનું માસિક મુખપત્ર૦૦૦
પ્રબુદ્ધ QUO6
૦૦૦ પ્રબુદ્ધ જીવન પાક્ષિક ૧૯૯થી ૧૯૮૯ઃ૫૦ વર્ષ૦૦૦ વાર્ષિક લવાજમ રૂ. ૮૦૦૦૦
તંત્રી રમણલાલ ચી. શાહ
શેરીનાં સંતાનો થોડા સમય પહેલાં મુંબઈમાં તસવીરોનું એક લાક્ષણિક પ્રદર્શન વપરાતું આવ્યું છે, જેમકે street dog, street cow વગેરે. યોજાયું હતું. એનો વિષય કોઇ ચીલાચાલુ નહિ, પણ વિભિન્ન અને દુઃખની અને શરમની વાત એ છે કે હવે એ વિશેષણ શેરીઓમાં વિલક્ષણ હતો. એ વિષય હતો : “The wonderful world રખડતા, આશ્રયવિહોણા છોકરાઓ માટે પણ વપરાવા લાગ્યું છે. of street children.' આ પ્રદર્શનમાં તસવીરો street street children માટે હવે ઘણી ચર્ચાવિચારણા અને યોજનાઓ children-શેરીનાં સંતાનોની હતી. ઘરબાર વિનાના, રસ્તે રઝળતા રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે થવા લાગી છે. છોકરાઓનું જીવન કેટલું કપરું ગણાય ! પરંતુ એમના આવા કષ્ટમય દુનિયાના ઘણા દેશોમાં શેરીમાં રખડતા રહીને પોતાનું ગુજરાન
જીવનમાં થોડીક મોજની, આનંદની, મસ્તીની ક્ષણો પણ રહેલી હોય ચલાવતા છોકરાઓ નજરે જોવા મળશે. આવા છોકરાઓ આર્થિક ' છે. એવી ક્ષણોને કચકડામાં ઝડપી લેવા માટે ઈનામી સ્પર્ધા રાખવામાં દષ્ટિએ પછાત એવા દેશોમાં અને તેમાં પણ એનાં મોટાં મોટાં આવી હતી. વૈવિધ્યસભર એવી આશરે બસો તસ્વીરોનું અવલોકન શહેરોમાં વધુ જોવા મળે છે. દુનિયામાં એક મોટો પ્રશ્ન તે અનાથ કરીએ તો બેહાલ સ્થિતિમાં પણ આનંદની છોળો અનુભવનાર બાળકોનો છે. આ પ્રશ્ન સનાતન છે. એવો વખત ક્યારેય નહિ શેરીનાં સંતાનો માટે અને એવી વિલક્ષણ ક્ષણને ઝડપી લેનારા આવે કે જ્યારે કોઇ જ બાળક અકાળે અનાથ ન થાય, અનાથ તસવીરકારો માટે માન થાય.
| બાળકોનો મોટો પ્રશ્ન ગુજરાતનો છે. અનાથ બાળકો ઉપરાંત આ પ્રદર્શનનું આયોજન મુંબઇની રોટરી કલબના ઉપક્રમે યોજાયું વેશ્યાઓનાં બાળકો, રક્તપિત્તનો રોગ થયો હોય એવાં માતપિતાનાં હતું. મારા મિત્ર રોટેરિયન શ્રી મહેન્દ્રભાઈ જી. મહેતાનાં ઉત્સાહ, બાળકો, ગંદાગીચ વિસ્તારોમાં રહેતા દરિદ્ર કુટુંબનાં બાળકો, પોતાના ધગશ, દષ્ટિ અને ચીવટે આ પ્રદર્શનના આયોજનમાં મહત્ત્વનું કાર્ય મનની મરજીથી કંઈક જુદું જીવન જીવવા માટે નીકળેલાં બાળકો, ૬ કર્યું હતું. પ્રદર્શનની આ વાસ્તવિક તસવીરો સમજદાર જાગૃત માણસને દેખાદેખીથી નીકળેલાં બાળકો, માબાપે ઘરમાંથી હાંકી કાઢેલાં વિચાર કરતી કરી મૂકે એવી હતી. પ્રત્યેક તસવીરને જાણે કશુંક બાળકો, ઘરના ત્રાસથી ભાગી નીકળેલાં બાળકો-આમ વિવિધ કહેવાનું હતું. તસવીરો ભારતનાં અમુક શહેરોના થોડાક વિસ્તારોનાં પ્રકારના દસ બાર વર્ષથી વીસેક વર્ષનાં સંતાનો ઘર છોડીને પેટ રઝળતાં સંતાનોની હતી, પણ એની વાત સમગ્ર વિશ્વને સ્પર્શે એવી ભરવા નીકળી પડે છે. કેટલાક પોતાના શહેરમાં જ રખડે છે, તો હતી.
કેટલાક નજીક કે દૂરના મોટા શહેરમાં જઇને રહે છે. અન્ન, વસ્ત્ર જીવનનો આનંદ માત્ર ધનારા માણસો જ માણી શકે એવું અને આશ્રય એ ત્રણેની સમસ્યાવાળાં આવાં બાળકો, કેટલીક વાર નથી. ક્યારેક તો ધનાઢ્ય માણસો વધુ ચિંતિત અને વ્યથિત દેખાય તો ઢોરની જેમ આમતેમ રખડીને ખાવાનું શોધે છે. કેટલાક તો છે. આનંદ એ જીવનું લક્ષણ છે. એટલે કપરી પરિસ્થિતિમાં પણ એથી વધુ ખરાબ સ્થિતિમાં હોય છે. તેઓ કચરાના ઢગલામાંથી, માણસ પોતાની કાનો, પોતાના સ્વરૂપનો નિર્દોષ આનંદ એકલા એઠવાડમાંથી ખાવાનાં દાણાં વીણે છે અને મોટી ગટરોના વિસ્તારોમાં '. '' કે સમૂહમાં માણી શકે છે. નાના છોકરાઓને ભૂતકાળ કે ભવિષ્યકાળ પડ્યા રહે છે. એમાંના કેટલાયે અપૂરતા પોષણને કારણે કે રોગનો કરતાં વર્તમાનકાળ જ વધુ વહાલો હોય છે. તેઓ પોતાની નિર્દોષ ભોગ બનવાને લીધે અકાળે મૃત્યુ પામે છે. આવાં શેરીના રમતગમતનો, તોફાનમસ્તીનો આનંદ માણતાં હોય છે. કંઈક નવું સંતાનોની-street children ની સમસ્યા વર્તમાન જગતની એક જોવા, જાણવા મળે તો તેઓ પણ પ્રસન્નતા અનુભવી શકે છે. મોટી સમસ્યા છે. વિપરીત સંજોગોમાં પણ તેઓ જીવનનો રસ લૂંટી શકે છે. એક સમાજમાં ઘરમાં રહેતાં ગરીબ બાળકો માટે સેવાનું કાર્ય કરવાનું, તે લેખકે યોગ્ય જ કહ્યું છે કે,
ક્ષેત્ર પણ ઘણું મોટું છે. વળી યુવાન ગરીબ બેકાર માણસોને રોજી Children think not of what is past, nor what રોટી મળી રહે તે માટે સરકારી સ્તરે અને સામાજિક સ્તરે ભગીરથ is to come, but enjoy the present time, which કાર્ય કરવાની આવશ્યકતા છે. સામાજિક કલ્યાણ માટેના વિષયો few of us do.'
અને ક્ષેત્રો ઘણાં બધાં છે. આર્થિક રીતે સદ્ધર ગણાતા દેશોમાં પણ જેનું કોઇ માલિક ન હોય, જેને માથે કોઈ ધણીધોરી કે દેખભાળ છોકરા-છોકરીઓની જાતજાતની સમસ્યાઓ હોય છે. અજ્ઞાન, રાખવાવાળું ન હોય. જેની પાસે રહેવા માટે નિશ્ચિત વ્યવસ્થિત અંધશ્રદ્ધા, કુરિવાજો, વૃદ્ધાવસ્થા, અનાથ બાળકો, મંદબુદ્ધિનાં આશ્રયસ્થાન ન હોય, જે હરાયાં હોય, જે શેરીમાં, ખુલ્લા રસ્તાના બાળકો, જાતજાતની બીમારીઓથી પીડાતા માણસો એમ અનેક ક્ષેત્રો આશ્રય લઈ ગમે ત્યાં સૂઈ રહેતાં હોય એવાં કૂતરાં, બિલાડાં, ગાય, માનવતાવાદી કાર્ય કરવા માટેનાં છે. બધાં બધું કરી શકતાં નથી. ધોડા વગેરે માટે અંગ્રેજીમાં જૂના વખતથી ‘street'નું વિશેષણ એટલે જ કેટલાક પોતપોતાની ભાવના, રુચિ, શક્તિ, સાધનો,
