Prabuddha Jivan 1998 Year 09 Ank 01 to 12

Author(s): Ramanlal C Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 37

તા. ૧૬-૩-૯૮
પ્રબુદ્ધજીવન
૧૩
કાર્ય કારણ દશા સહજ ઉપઝરતા
જ્ઞાતિના એક પ્રતિષ્ઠિત કવિ તરીકે એમણે ગૌરવવંતુ સ્થાન પ્રાપ્ત શુદ્ધ કર્તુત્વ પરિણામ પૂરી. ! ધન્ય છે ૧| ભગવાન મહાવીરના છપ્પામાં વિશેષણયુક્ત અભિવ્યક્તિ
સંસારી હોવા છતાં જળકમળવત્ રહીને વ્યવહાર અને નિશ્ચયનો કલાત્મક બની છે.
સમન્વય કરતી એમની કવિતા અર્વાચીન જૈન કાવ્યસાહિત્યની
ઐતિહાસ ધટના તરીકે નોંધપાત્ર બને છે, અર્વાચીન સાહિત્ય ગદ્યમાં મહાવીર જિનરાજ, અનંત ચતુષ્ટયધારી
વિશેષરૂપે પ્રગટ થઈ રહ્યું છે, ત્યારે પરંપરાગત કાવ્યશૈલીમાં રચના નય નિક્ષેપ પ્રમાણ સિવ પદયુત અવિકારી
દ્વારા સાહિત્યને સમૃદ્ધ કરીને સંસ્કારપોષક સંવર્ધક સાહિત્યમાં કવિના શુદ્ધ પ્રરૂપ્યા અર્થજ્ઞાન સંયમના કારણ
ગ્રંથો આદરણીય, અનુકરણીય અને અનુમોદનીય છે. ખચિ જેહથી થાય, કર્મ અરિઅષ્ટ નિવારણ
એમના ઉપદેશથી વિશા નીમા જ્ઞાતિના ભક્તો કવિ પ્રત્યે લાભ તેનો લહી વિનીત જન નિજભાવે જે થિર રહે ઉપકારની ભાવનાથી સતત ભક્તિભાવથી સન્માનની લાગણી પ્રગટ લહી લબ્ધિ પંથનિજ શિવપુરે સાદિ અનંત સુખ લહે.' કરીને જીવનની કૃતકૃત્યતા અનુભવતા હતા. ગોધરા, વેજલપુર અને (આમાં પ્રત્યેક પંક્તિનો પ્રથમ અક્ષર લેતાં કવિનું નામ
દાહોદમાં આવા ભક્તો વિશેષ હતા. સમય જતાં આંખો નબળી મનસુખલાલ વંચાય છે.)
થતાં અને શરીરની તંદુરસ્તી સારી ન રહેતાં તેઓ દાહોદમાં સ્થાયી
થયા હતા. એમનું આયુષ્ય અંદાજે ૭૭ વર્ષનું હતું. એમના અવસાનને ધર્મમાં વિનય પ્રધાન છે. તે વિશેની ગહુલીની પંક્તિઓ નીચે
દિવસે દાહોદ શહેરમાં પાખી પાળવામાં આવી હતી. અને સાધર્મિક મુજબ છે.
ભક્તિ રાખવામાં આવી હતી. જનશ્રુતિ અનુસાર એમના નશ્વર દેહ રત્નત્રય આરાધવા સહીયર મોરી, વિનય ભજો મહામંત્ર રહો પ્રત્યે પૂજ્ય ભાવના અને આત્માની પવિત્રતાને અનુલક્ષીને પાલખીમાં સહીયર મોરી,
બેસાડીને અંતિમવિધિ કરવામાં આવી હતી. કવિ મનસુખલાલનો નાસે દુરગુણ તંગ છે-સહજ સલુણી મારી ચેતના,સહીયર મોરી પરિચય શ્રાવક વર્ગને જ્ઞાનમાર્ગની ઉપાસનામાં પ્રેરક નીવડે તેમ છે. સમસુખ લીની મારી, ચેતના સહીયર મોરી
એમનું જીવન અને કાર્ય વિશા નીમા જૈન જ્ઞાતિનું ગૌરવ વધારીને વિનય કરો સુખ કંદ હો... .
સાહિત્ય જગતમાં અમર કીર્તિ પ્રાપ્ત કરાવે છે. કવિની અભિવ્યક્તિમાં વર્ણ અને લયનો સમન્વય સધાયો છે. કવિના પદોમાં મધ્યકાલીન પ્રચલિત રાગ અને દેશીઓનો પ્રયોગ
નેત્રયજ્ઞા થયો છે. સારંગ રાગની પંક્તિ નીચે મુજબ છે. મેરે નાથ કો બોલ અમોલ હૈ, અમોલ અતોલ સહ કો લહે |
સંઘના ઉપક્રમે, ચિખોદરાની આંખની હોસ્પિટલ દ્વારા, સ્વ. જાણે માને, ધ્યાને રાખે કામીત પૂરણ સોઉ .”
જ્યોત્સનાબહેન ભૂપેન્દ્ર ઝવેરીના સ્મરણાર્થે એક નેત્રયજ્ઞનું
આયોજન રવિવાર તા. ૨૯મી માર્ચ ૧૯૯૮ના રોજ શિવરાજપુર સમકાલીન પ્રભાવથી પ્રેરાઇને કવિની રચનાઓમાં કેટલીક
(જિ. વડોદરા) મુકામે કરવામાં આવ્યું છે. ગઝલો સ્થાન પામેલી છે. ઉદાહરણરૂપે --
| મંત્રીઓ જૈનવાણ રત્નખાણ ગુણનિધાન બાઈએ શુકલધ્યાન લગનતાન આત્મ પ્રગટ પાઇએ
પ્રભુદ્ધ જીવન ન વિભાવ રાગ રોષ લાગ મોડ્યો ન સાઈયે
(રજીસ્ટ્રેશન ઓફ ન્યુઝ પેપર્સ રુલ્સ ૧૯૫૬ના અન્વયે) ન અન્ય કામ સગુણ લાગ ધ્યાન રીઝયો રમાઈએ.'
ફોર્મ નં. ૪). એમનાં સ્તવનોમાં પ્રભુના સૌંદર્ય વર્ણન ગુણગાનની સાથે
| | ‘પ્રબુદ્ધ જીવન” સંબંધમાં નીચેની વિગતો પ્રગટ કરવામાં આવે છે. '
| ૧. પ્રસિદ્ધિનું સ્થળ : રસધારા કો. ઓ. હા. સોસાયટી, ૩૮૫,T. ભક્તના ઉદ્દગારની યાચના દર્શાવવામાં આવી છે. સુવિધિનાથના
સરદાર વી. પી. રોડ, મુંબઈ-૪૦૦૦૦૪. સ્તવનની પંક્તિઓ જોઈએ :
૨, પ્રસિદ્ધિનો ક્રમ : દર મહિનાની સોળમી તારીખ. પ્યારા પુષ્પદંત જિનરાય, હરો ભવ પીર હમારી
| ૩. મુદ્રકનું નામ : ચીમનંલાલ જે. શાહ
કયા દેશના : પ્રીતની રીત લહયા વિણ મેં તો તુમસે પ્રીત ન ધારી
ભારતીય
| ઠેકાણું : રસધારા કો. ઓ. હા. સોસાયટી, ૩૮૫, અથિર ચપળ પુદ્ગલ પરિણતિમાં પૂરણ પ્રીત વિચારી ૧'
સરદાર વી. પી. રોડ, મુંબઈ -૪૦૦૦૦૪. - ઉપરોક્ત ઉદાહરણોને આધારે એમની કવિપ્રતિભાનો પરિચય |૪, પ્રકાશકનું નામ : ચીમનલાલ જે. શાહ થાય છે. વિષય વૈવિધ્યની સાથે રાગ-છંદ અને દેશીઓની વિવિધતાથી કયા દેશના : ભારતીય શુદ્ધ જ્ઞાનમાર્ગ અને ભક્તિમાર્ગની રચનાઓ એમણે કરી છે. કવિના ઠેકાણું : રસધારા કો. ઓ. હા. સોસાયટી, ૩૮૫; | કેન્દ્રવર્તી વિચારો જૈનદર્શનના હોવાથી કેટલાક પરિભાષિક શબ્દોની
સરદાર વી. પી. રોડ, મુંબ-૪૦૦૦૪.
૫. તંત્રીનું નામ : સમજુતી વગર અભ્યાસ થઇ શકે તેમ નથી. તે દષ્ટિએ કવિએ આવા
ડૉ. રમણલાલ ચી. શાહ
કયા દેશના: ભારતીય શબ્દોનો પરિચય ગ્રંથને અંતે પરિશિષ્ટમાં આપીને તત્ત્વજ્ઞાનના
ઠેકાણું : રસધારા કો. ઓ. હા. સોસાયટી, ૩૮૫, .. વિચારો ગ્રહણ કરવા માટે માર્ગ મોકળો કરી આપ્યો છે. ઉસૂત્ર
સરદાર વી. પી. રોડ, મુંબઈ-૪૦૦૦૦૪. | પ્રરૂપણા ન થાય તે માટેની સતત કાળજી રાખીને કલમ ચલાવી છે. ૬. માલિકનું નામ શ્રી મુંબઇ જૈન યુવક સંઘ, ૩૮૫, સરદાર વી. એ કોઇપણ ગુરુ કે પંડિત પાસે અભ્યાસ કર્યા વગર સહજ ફુરણાથી અને સરનામું : પી. રોડ, મુંબઈ-૪૦૦૦૦૪. દર્શન- શાસ્ત્રના કઠિન વિચારોને કાવ્યમાં વ્યક્ત કરીને મધ્યકાલીન હું રમણલાલ ચી. શાહ આથી જાહેર કરું છું કે ઉપર આપેલી વિગતો સમયના જ્ઞાનમાર્ગની કવિતાને અર્વાચીન કાળમાં પણ મૂર્તિમંત રીતે | મારી જાણ અને માન્યતા મુજબ બરાબર છે. સાતત્ય જાળવી રાખવાનો એમણે પુરુષાર્થ કર્યો છે. વિશા નીમા જૈન
| તા. ૧-૩-૯૮
રમણલાલ ચ. શાહ