________________
વર્ષ: (૫૦) + ૯૦ અંક: ૭૦
Licence to post without prepayment No. 37 ૦Regd. No. MR/MBI-South/54798
૦ તા. ૧૬-૭-૯૮૦
૦૦૦ શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘનું માસિક મુખપત્ર૦૦૦
પ્રભુ¢ QUC6M
પ્રબુદ્ધ જીવન પાક્ષિક ૧૯૩૯થી ૧૯૮૯ ૫૦ વર્ષ૦૦૦ વાર્ષિક લવાજમ રૂા. ૮૦૦
તંત્રી રમણલાલ ચી. શાહ
दुक्कर करेउं जे ताहुण्णे समणत्तणं ।
--ભગવાન મહાવીર (ચૌવનમાં સાધુપણાનું પાલન દુષ્કર છે.) છેલ્લા એક બે દાયકામાં જૈનોના જુદા જુદા સંપ્રદાયોમાં સાધુઓના ઘરબાર છોડી, માતાપિતા અને સગાંસંબંધીઓને છોડી દીક્ષા શિથિલાચારની, દીક્ષાત્યાગની, આપઘાતની, નાણાંની ઉચાપતની લેવાનું ઘણું અઘરું છે, પરંતુ દીક્ષા લીધા પછી તેને સાવંત નિભાવવાનું બનતી ઘટનાઓએ સમાજને વારંવાર સંકુબ્ધ કરી મૂક્યો છે. વર્તમાન એથી પણ ઘણું બધું અઘરું છે અને નિભાવવા કરતાં એને સાચી સમયમાં પ્રચાર માધ્યમો વધ્યાં છે અને સનસનાટીભરી ઘટનાઓ રીતે શોભાવવાનું તો દુષ્કરમાં દુષ્કર છે. સમાજની કુલ વસતિમાંથી
પ્રસિદ્ધ કરી યશ ખાટી જવાની તેઓની વૃત્તિ પણ વધતી જાય છે. દીક્ષિત થનારની સંખ્યા અડધા ટકાથી પણ ઓછી હોય છે અને * એથી ક્યારેક ઘટના નાની હોય તો પણ તેને બહુ મોટું સ્વરૂપ દીક્ષિત થયેલાઓમાંથી સંયમધર્મનું સાચી રીતે પાલન કરનારાઓની
આપવામાં આવે છે. ક્યારેક તો ઉતાવળે ખોટી કે અધૂરી માહિતી સંખ્યા તો એથી પણ ઘણી ઓછી રહે છે. દીક્ષા લીધા પછી કલંકરહિત, અપાઈ જાય છે. અલબત્ત, પ્રચાર માધ્યમોને ક્યારેય અટકાવી નહિ પરંતુ ગતાનુગતિકતાપૂર્વક યંત્રવતુ દીક્ષાનો ભાર વહન કરીને જીવન : શકાય. જોકે બીજી બાજુ ક્યારેક તો તેઓ એ દ્વારા સમાજને જેમ તેમ પૂરું કરનારાઓની સંખ્યા પણ ઓછી નથી હોતી. આમ ... માહિતગાર અને જાગ્રત કરવાની ઇષ્ટ સમાજસેવા પણ બજાવે છે. બનવું અસ્વાભાવિક નથી, કારણકે આ માર્ગ જ એવો કઠિન છે. પરંતુ જે સાવધ રહેવા જેવું છે તે તો સાધુ સમાજે જ છે.
એટલે જ ભગવાન મહાવીરે ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રના ઓગણીસમાં છે - સાધુઓના શિથિલાચારની ઘટનાઓ આજકાલની નથી. અધ્યયનમાં કહ્યું છે: વિશ્વામિત્રથી પણ વધુ પ્રાચીન કાળની તે છે. વસ્તુતઃ જેમ ખોટા
वालुयाकवले चेव निरस्साए उ संजमे । દાક્તરો હોય છે, લેભાગુ ઇજનેરો હોય છે, પ્રામાણિક અધ્યાપકો
असिधारागमणं चेव दुक्करं चरिउं तवो । હોય છે, લુચ્ચા વેપારીઓ હોય છે, ભ્રષ્ટ ન્યાયાધીશો હોય છે તેમ સમાજમાં વખતોવખત શિથિલાચારી સાધુઓના દાખલા પણ બનતા
(સંયમનું પાલન રેતીના કોળિયા જેવું નીરસ છે. તેવી જ રીતે " રહેવાના. એવી ઘટનાઓ દરેક ક્ષેત્રે કેવી રીતે ઓછી બને તે જ 1
તપશ્ચર્યાનો માર્ગ પણ તલવારની ધાર ઉપર ચાલવા જેટલો દુષ્કર* : સમાજે વિચારવાનું રહે છે.
જેમ સૌથી ઊંચી અને કઠિન પરીક્ષાઓમાં પાસ થનારની સંખ્યા अहीवेगंतदीट्ठीए चरिते पुत्त दुक्करे । અલ્પ હોય છે તેમ સાધુતાની પરીક્ષામાં સારી રીતે પસાર થનારાઓ
जवा लोहमया चेव चायेयव्वा सुदुक्करं ॥ અલ્પસંખ્ય જ રહેવાના. એમાં પણ દુનિયાના જુદા જુદા ધર્મોમાં
(જેમ લોઢાના જવ ચાવવા દુષ્કર છે તેમ સર્ષની જેમ ! ગૃહત્યાગી સાધુસંન્યાસીઓના જે નિશ્ચિત આચાર હોય છે તેમાં .
એકાન્તદષ્ટિથી-એકાગ્રતાથી ચારિત્રનું પાલન કરવું દુષ્કર છે.). સૌથી વધુ કઠિન સાધ્વાચાર જૈન ધર્મમાં ગણાયો છે. અહિંસા, સત્ય, » અસ્તેય, બ્રહ્મચર્ય અને અપરિગ્રહ એ પાંચ મહાવ્રતનું મન, વચન ન તfઉં ટુવાં રચાયો ! અને કાયાથી કરવું, કરાવવું અને અનુમોદવું એમ ત્રિવિધે ત્રિવિધ
तहा अणुवसन्तेणं दुक्करं दमसागरो ॥ અર્થાત્ નવ કોટિએ નિરતિચાર પાલન કરવું ઘણું જ દુષ્કર છે. આ
(જેમ ભુજાઓથી સમુદ્ર તરી જવો દુષ્કર છે તેમ ઉપશાન્ત નહિ ! પાલન પણ કિશોરાવસ્થા કે વૃદ્ધાવસ્થામાં જેટલું દુષ્કર નથી તેટલું દુષ્કર યૌવનાવસ્થામાં છે. એટલે જ ભગવાન મહાવીર સ્વામીએ ૧
થયેલા જીવ માટે સંયમ રૂપી સાગર તરી જવો દુષ્કર છે.) ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રમાં કહ્યું છે.
ઠેઠ પ્રાચીન કાળથી વર્તમાન સમય સુધી દુનિયાના દરેક ધર્મમાં તો जहा अग्गिसिहा दित्ता, पाई होइ सुदुक्करा ।
એવા માણસો જોવા મળે છે કે જેઓ ઘરબાર છોડી સાધુ-સંન્યાસી
થઈ ગયા હોય. કેટલાક માણસો પ્રકૃતિથી ભોગોપભોગથી વિમુખ तहा दुक्कर करेउं जे तारुण्णे समणत्तणं ॥
હોય છે. પરંતુ જેટલા સાધુ-સંન્યાસી, ભિખુ, પાદરી, ફકીર ઇત્યાદિ (જમ અગ્નિની શિખાનું પાન કરવું દુષ્કર છે તેમ તરુણ વયમાં થયા હોય તે બધા જ ત્યાગ-વૈરાગ્યની સાચી ભાવનાથી પ્રેરાઇને સાધુપણાનું પાલન કરવું દુષ્કર છે.)
સંયમના માર્ગે સાચી રીતે પ્રવર્યા હોય એવું નથી. કેટલાયે અજ્ઞાનથી,
