________________
શા જ રંગનું પડે છે. ગોર
શકવા સમર્થ બને માટે છે કે કોઈ કશી એમને બાવા સિદ્ધાત્મા હોય એ જ
પ્રબુદ્ધજીવન
તા. ૧૬-૯-૯૮ નથી. હા એ શાની ભગવંત આત્મ સાક્ષાત્કારનો માર્ગ મોક્ષમાર્ગ પ્રતિબિંબ રૂપે ઝળહળે છે. સૃષ્ટિના સર્વ જોયો એક સમયમાં સસમુચ્ચય જરૂર બતાડી શકે છે.
• અક્રમથી જણાય છે-દેખાય છે અને તે પણ જોય તેના ગુણ-પર્યાય પુદ્ગલ વિનાશી છે તો આત્મા અવિનાશી છે. પુદગલ હાનિ, (ભાવ) સહિત જણાય છે. વૃદ્ધિ, ઉત્પાદ-વ્યયવાળું છે તો આત્મા અક્ષય છે. પુદ્ગલ હલકું-ભારે, બ્રહ્મ તો ખાડા ટેકરા વિનાનું સરળ, સપાટ, લીસું, સ્વચ્છ, ગુરુ લઘુ છે તો આત્મા અગુરુ-અલઘુ છે. પુદ્ગલમાં બાધ્ય બાધક ચકચકિત, શુભ, ઉજ્જવળ, તેજસ્વી છે. તેથી જ સર્વ જ્ઞેય તેમાં ભાવ છે તો આત્મા અવ્યાબાધ છે. પુદ્ગલ રૂપી-મૂર્ત-નામી છે તો ઝળહળે છે-બ્રહ્મજ્યોતથી ઝળાહળાં થાય છે- જ્ઞાનપ્રકાશમાં પ્રકાશિત આત્મા અરૂપી, અમૂર્ત, અનામી છે. પુદ્ગલ જડ, અજીવ, અબ્રહ્મ થાય છે, જ્યારે અબ્રહામાં તો ચિત્ર વિચિત્ર વિકલ્પોના ચિત્રામણો છે તો આત્મા ચેતન, જીવ, બ્રહ્મ છે. પુદ્ગલ સ્કૂલ સૂક્ષ્મ છે તો ચાલુ જ હોય છે. આત્મા શૂન્ય છે. શૂન્ય એટલે આત્માનો અભાવ નહિ પણ અસરનો પ્રકાશમાં. તડકામાં સર્વ પદાર્થોની છાયા પડે છે. છાયા સર્વની અભાવ, સ્વરૂપસ્થ સિદ્ધાત્મા પરમાત્માને નથી તો કોઈ બહારના કાળી જ હોય છે. જ્યારે અરીસામાં પડતું પ્રતિબિંબ તો બિષ્ય જેવા દ્રવ્યોની અસર પહોંચતી કે નથી તો તેઓ કોઇને કશી અસર રંગનું હોય છે તેવા જ રંગનું પડે છે. ગોરો હોય તે ગોરો, કાળો પહોંચાડતા. અન્ય દ્રવ્યો સાથે એકત્રી હોવા છતાં ન તો સિદ્ધાત્મા હોય એ કાળો, જેવો હોય તેવો, દર્પણમાં દેખાય છે. ચિત્રમાં તો કશી કોઇને બાધા પહોંચાડે છે કે કોઈ કશી એમને બાધા પહોંચાડી પાછા રંગ પૂરવા પડે છે ત્યારે તે ચિત્ર રંગીન બને છે. અરીસામાં શકવા સમર્થ બને છે. આ જ આત્માનું શૂન્યત્ત્વ છે. માટે જ પડતું પ્રતિબિબ તો બિંબ જેવું રંગીન હોય તેવું રંગીન વગર પુદગલયુક્ત સંસારી જીવોએ સ્કૂલમાંથી સૂક્ષ્મમાં જઈને શૂન્ય થવું રંગપુરણીએ હોય છે. એવું જ કેવળજ્ઞાનમાં જ્ઞાતાના જ્ઞાનમાં પ્રકાશિત તે પદગલના ગુણધર્મોના બંધનથી એટલે કે આવરણથી પર થઈ થતા જોયનું છે. જઈ છૂટી જવું-મુક્ત થઈ જવું અર્થાત્ આત્માનો શુદ્ધ લાયક સિદ્ધ-
નેત્ર, મગજ, આકાશ, થિણદ્ધિ, નિદ્રા અને સ્વરૂપને પામવું.
દ્રવ્યદ્રવ્યાંતરાદિ પાંચથી કેવળજ્ઞાનની સમજ: - શુદ્ધ આત્મા જેમ શૂન્ય છે તેમ આકાશ પણ શૂન્ય છે. એ પ્રશ્ન મહત્ત્વનો એ ઉદ્દભવે છે કે કેવળજ્ઞાનમાં ગુણપર્યાય સહિત પુદગલદ્રવ્યના સર્વ ભાવોનો નિષેધ કરી. બાકી રહે તે અરૂપી. દષ્ટાંત સમય માત્રમાં પ્રતિબિંબિત કેમ કરીને થાય ? સર્વજ્ઞેય પદાર્થો તોના તરીક આકાશ તત્વને દષ્ટિ સન્મુખ રાખી એમાં જ શાન અન આનદ સર્વભાવ સહિત કેવી રીતે સમાય? આ કાંઈ સમજમાં આવતું નથી. એટલે કે શાયકતા-વેદકતા ભેળવી દઈશું-ઉમેરી દઈશું તો પરમાત્મ તો એ વિશે વિચારીએ. તત્ત્વ-સિદ્ધાવસ્થા બુદ્ધિપ્રત્યક્ષ થઇ શકશે.
આપણી આંખો કેટલી નાનકડી છે ! નાનકડાં એવાં નેત્રામાં દર્પણ, ચિત્રામણ અને છાયાથી કેવળજ્ઞાનની સમજણ : મોટામાં મોટો પહાડ, સારી એવી સૃષ્ટિ દષ્ટિગોચર તો થાય છે
દર્પણ-અરીસો એ બિબ છે. સન્મુખ રહેલો પદાર્થ એ બિંખ્ય છે ને? સહ કાંઈ. નાની નાની આંખો જોઈ શકે છે ને ? જેમ નાનકડાં અને અરીસામાં ઉપસતી પ્રતિકૃતિ એ બિષ્યનું બિબમાં ઉપસતું એવાં નેત્ર દ્વારા વિરાટ અને વિશાળ એવાં પહાડ, સાગર, સુષ્ટિને પ્રતિબિંબ છે. કેમેરા દ્વારા ઉપસાવવામાં આવતું છાયાચિત્ર, પાડવામાં તેના રંગરૂપ સહિત જોઇ શકીએ છીએ-દર્શન કરી શકીએ છીએ આવતો ફોટો-તસવીર અને બિંબ-અરીસામાં, બિષ્યનું પડતું પ્રતિબિબ તેમ જ સર્વ ષેય પદાર્થો તેના સર્વ ગુણપર્યાય સહિત કેવળજ્ઞાની જેવું બિબના રંગરોગાન, કદ, આકૃતિ સહિત અદલાલ-બ ભગવંતના કેવળજ્ઞાનમાં પ્રતિબિંબિત થઇને સહજ જ જણાય છે. Exact Similar હોય છે, ટી.વી. કેમેરા દ્વારા પ્રસારિત થતાં
આપણાં નાનકડા અમથા મગજ Brainમાં કેટકેટલાં વર્તમાનજીવંતચિત્ર Live Telecast જેવું હોય છે. એવું જ કેવળજ્ઞાની
' કાળના અને ભૂતકાળના બનાવો-ઘટના-પ્રસંગોનો સંગ્રહ થાય છે ! ભગવંત-જ્ઞાતાના કેવળજ્ઞાન-જ્ઞાનમાં શેય (સર્વ પદાર્થો) ઝળહળે છે.
સ્મૃતિમાં સંગ્રહિત તે સર્વ ચિત્તમાં કેવાં તાદશ થાય છે ! આપણી અર્થાતુ પ્રતિબિંબિત થાય છે-દેખાય છે-જણાય છે. વળી તે ત્રિપરિમણી
બાવીસ ઈચની ખોપરીમાં પૂર્વજન્મની વાત બાજુ પર રાખીએ તો Three dimentional હોય છે અને જોય પદાર્થના કદ જેવડાં જ '
પણ વર્તમાનકાળમાં જન્મીને સમજણ આવ્યા બાદ અને કદનું હોય છે.
. * : , , , , , , , , બાલ્યાવસ્થામાં સ્મૃતિતત્વ
બાલ્યાવસ્થામાં સ્મૃતિતત્ત્વ-સ્મરણશક્તિ તેજ થયા બાદ, આપણું જ્ઞાન ચિત્રકાર દ્વારા થતું ચિત્રાકન ક નિમાણ કરાતા, ચિત્રકૃતિ, ક્ષણે ક્ષણે જાણવાનું ચાલુ જ રાખે છે. તે ક્ષણેક્ષણના પ્રત્યેક વિકલ્પો શિલ્પકાર દ્વારા નિર્માણ કરવામાં આવતી શિલ્પકૃતિ અથતુ ઘડવામાં બાવીસ ઈચની નાની અમથી ખોપરીમાં કેવાં સમાય છે! આપણે આવતી મૂર્તિ Object-૫દાર્થના જેવી હોય છે. પરંતુ શિક્ષણ લેવાનું ચાલુ કર્યા પછી કેટકેટલું ભણતર, શિક્ષા, પુસ્તકો અદલોદલ-હૂબહૂ નખશીખ તે પદાર્થ-Objectના જેવી નથી હોતી. વ
વાંચ્યાં તે, વર્તમાનપત્રો વાંચ્યાં તેની સામગ્રીનો જો હિસાબ માંડીએ
) વસે એ તો By and by ક્રમિક હોય છે. ચિત્રોકનરખોકિન હોય છે. તો તે શિક્ષા. પુસ્તકો આદિની સામગ્રીથી કબાટોના કબાટો ભરાઈ એક એક રેખા દોરીને Line Out કરીને પછી ચિત્ર ઉપસાવવામાં
જાય, તે સઘળું આપણે આપણા ચિત્તતંત્રમાં-મગજમાં Brainમાં જેમ આવે છે. ટાંકણાથી પાષાણને ટાંચી ટાંચીને મૂર્તિ-પ્રતિમાને ઘડવામાં
સમાવ્યું છે, તેમ કેવળજ્ઞાની ભગવંતના બ્રહ્માંડના કેવળજ્ઞાનમાં સર્વ આવે છે. All at a time તત્કાળ સમસમુચ્ચય હોતું નથી.
શેયો તેના સર્વ ભાવ સાથે સમાય છે અને તાદશ થાય છે. પૂર્વધર પૂર્વે ચિદાદિત્ય-ચિદાકાશ, ચિદાદર્શ-ચિદાનંદના વિશેષણથી મહર્ષિઓએ ચૌદ પૂર્વનું જ્ઞાન સંકલ્પ કરી મસ્તિકમાં સમાવ્યું હતું. કેવળજ્ઞાનની સમજણ'માં ચિદાદર્શ-અરીસા અને કેવળજ્ઞાન-ચિત્ આકાશમાં આકાશપ્રદેશનો અવગાહના આપવાનો ગુણ છે અને વિષે વિસ્તારથી વિચારી ગયાં છીએ. એમાં જણાવ્યા મુજબ શંકરની તે ગુણ પ્રમાણે આકાશપ્રદેશ અવગાહના આપવાનું કાર્ય કરે છે. કસોટીમાંથી પસાર થવા માટે નામી ચિતારાએ પણ અરીસાનો સહારો ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, પગલાસ્તિકાય અને જીવાસ્તિકાય લેવો પડ્યો હતો. કેવળજ્ઞાનમાં શેય પ્રતિબિંબ રૂપે ઝળહળે છે, તે આકાશપ્રદેશમાં અવગાહના લે છે. તેવી જ રીતે સર્વ શેય પદાર્થો તેના અપેક્ષાએ અરીસા જેવું છે તેથી ચિદાદર્શનના વિશેષણથી નવાજેલ સર્વભાવ સહિત કેવળજ્ઞાની ભગવંતના કેવળજ્ઞાનમાં પ્રતિબિંબિત થાય છે. બાકી કેવળજ્ઞાન તો અરીસા કરતાંય ચડિયાતું છે. કેમકે અરીસામાં છે. ખૂબી તો એ છે કે આકાશમાં અવગાહના લેવા માટે આકાશના પ્રતિબિંબિત થવા માટે બિંબૂનું બિબ-અરીસાની સન્મુખ હોવું જરૂરી આકાશપ્રદેશ સાથે સંલગ્ન થવું પડે છે, જ્યારે કેવળજ્ઞાની ભગવંતના છે. જ્યારે કેવળજ્ઞાનમાં તો શેય પદાર્થ, શાતા એવા કેવળી ભગવંતથી કેવળજ્ઞાનમાં તો પદાર્થ ક્યાંય પણ રહ્યો હોય તેની સાથે સંલગ્ન થવાની ગમે તેટલો દૂર ગમે ત્યાં હોય, ગમે તેટલો મોટો કે નાનો-વિરાટ કોઈ આવશ્યકતા રહેતી નથી. પદાર્થ કેવળજ્ઞાન સાથે સંલગ્ન થયા કે વામન હોય, ગમે તેવો હોય તે કેવળીભગવંતના કેવળજ્ઞાનમાં વિના જ કેવળજ્ઞાનમાં પ્રતિબિંબિત થાય છે તે મહત્ત્વનું છે.
* રેખા દોરી જનક હોય છે. શિના જેવી નથી ;g શિ
