________________
म प्रस्तुतग्रन्थस्याऽभिधेय-प्रयोजनादि ॥ अत्र पूर्वार्द्धन जिनेन्द्रनमस्करणान्मङ्गलमुक्तम् । पिण्डविशोधिं वक्ष्यामीत्यभिधेयमेतस्या एवात्र शास्त्रेऽभिधास्यमानत्वात् । सम्बन्धस्तूपायोपेयलक्षणस्तत्र प्रकरणमिदमुपाय उपेयं तु पिण्डशुद्धिपरिज्ञानमिति । प्रयोजनं तु संक्षेपभणनरूपं शास्त्रकृतैवोपात्तम्। यद्वा कर्तुः श्रोतुः प्रत्येकमनन्तरपरम्परभेदभिन्नं साक्षादनुक्तमप्येतल्लभ्यते। तत्रानन्तरं कर्तुः प्रयोजनं सत्त्वानुग्रहः, श्रोतुश्च प्रकरणार्थपरिज्ञानम् । परम्परं तु द्वयोरपि परमपदावाप्तिरिति । एतेन सर्वशास्त्रकाराणां प्रवृत्तिरनुश्रिता भवति, उक्तं च‘सम्बन्धभिधेयपयोयणाई तह मङ्गलं च सत्थंमि। सीसपवित्तिनिमित्तं निविग्घत्थं च चिन्तेज्जा ।।' રૂતિ થાર્થ: 9 |
अवतरणिका- पिण्डविशोधिं वक्ष्यामीति प्रतिज्ञातम्। तत्र मुमुक्षुभिः पिण्डस्य विशुद्धिरेव किमर्थं विधीयते येन तत् परिज्ञानाय तदभिधायकं शास्त्रं कर्तुमारभ्यत इति पराभिप्रायं चेतसि निधाय शास्त्रकरणप्रयाससाफल्यप्रकाशनगर्भं यद्दोषविकलस्य पिण्डस्य शुद्धिर्भवति तान् वक्तुकाम इमां तत्प्रस्तावनामाह।
• પ્રસ્તુત ગ્રન્થના અભિધેય-પ્રયોજન આદિ છે. અહીં, ગાથાના પૂર્વાર્ધથી જિનેન્દ્રોને નમસ્કાર કરવા દ્વારા મંગળ કહેવાયું છે. ગાથાના ઉત્તરાર્ધમાં ‘વિષુવવોર્ટિ વોચ્છા = “પિણ્ડવિશુદ્ધિને કહીશ' આમ કહેવા દ્વારા આ પ્રસ્તુત ગ્રન્થનો મધેય = વિષય કહેવાયો છે, કારણ કે આ શાસ્ત્રમાં એજ પિડવિશુદ્ધિ કહેવામાં આવનાર છે. ઉપાય-ઉપેય લક્ષણ = સ્વરૂપ એ આ ગ્રન્થનો સંબંધ છે. તેમાં આ પ્રસ્તુત ગ્રન્થ = પ્રકરણ એ ઉપાય = સાધન છે. અને ઉપેય = સાધ્ય એ પિડવિશુદ્ધિની જાણકારી છે. સંક્ષેપથી કહેવું એ આ ગ્રન્થનું પ્રયોજન છે. જેને શાસ્ત્રકારે પોતે જ ગાથામાં કહ્યું જ છે. અથવા સાક્ષાત્ કહેવાયું નથી છતાં પણ અધ્યાહારથી કર્તા અને શ્રોતા બંનેનું અનન્તર-પરંપરભેદવાળું પ્રયોજન લઈ શકાય. તેમાં કર્તાનું અનન્તર પ્રયોજન છે સત્ત્વ = જીવો પર અનુગ્રહ = ઉપકાર કરવો. શ્રોતાનું અનન્તર પ્રયોજન પ્રસ્તુત ગ્રન્થના અર્થની જાણકારી અને પરમ્પર પ્રયોજન તો બન્ને કર્તા અને શ્રોતાનું પરમપદ = મોક્ષની પ્રાપ્તિ છે. આ રીતે = મંગળ-અભિધેય આદિ કહેવા દ્વારા સર્વ શાસ્ત્રકારોની મર્યાદાનું પાલન કરવામાં આવ્યું છે. કારણ કે કહ્યું છે કે –
શાસ્ત્રમાં સંબંધ, અભિધેય, પ્રયોજન વગેરે તથા મંગળ જે કરવામાં આવે છે તે (અનુક્રમે) શિષ્યની પ્રવૃત્તિ નિમિત્તે = શિષ્ય ગ્રન્થ વાંચનમાં અભ્યદ્યત થાય તે નિમિત્તે અને શાસ્ત્રની નિર્વિને પૂર્ણાહુતિ થાય તે માટે હોય છે."ાના
અવતરણિકા - પિડવિશુદ્ધિને કહીશ’ એ પ્રમાણે પ્રતિજ્ઞા કરી. તો મુમુક્ષુઓએ પિણ્ડની વિશુદ્ધિ શું કામ કરવી જોઈએ ? કે જેના જ્ઞાન માટે તેને કહેનાર શાસ્ત્ર રચવાનો પ્રારંભ કરવો પડે ?' એવા બીજાના અભિપ્રાય = પ્રશ્ન ને મનમાં ધારીને, શાસ્ત્ર કરવાના પ્રયાસની સફલતાને પ્રકાશિત કરનાર, જે દોષોથી રહિત એવા પિણ્ડની વિશુદ્ધિ થાય તે દોષોને કહેવાની ઈચ્છાવાળા મૂળકારશ્રી હવે તેની આ પ્રસ્તાવનાને કહે છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
