________________
સ્વરૂપસત્તાથી ભિન્ન હોવાને કારણે તેને અનેક માનવામાં આવે છે, પરંતુ સમગ્ર દષ્ટિએ સામાન્ય વિશેષાત્મક સત્તા મહાસત્તારૂપ હોવાથી એક છે.
दवियदि गच्छदि ताई ताई सम्भावपज्जयाई जं । दवियं तं भण्णंते अणण्णभूदं तु सत्तादो ॥९॥
द्रवति गच्छति तांस्तान् सद्भावपर्यायान् यत् ।
द्रव्यं तत् भणन्ति अनन्यभूतं तु सत्तातः ॥९॥ અનુવાદ :
તે તે સભાવપર્યાયોને જે દ્રવે છે, પામે છે, તેને ‘દ્રવ્ય' કહે છે કે જે સત્તાથી ભિન્ન નથી. (૯) સમજૂતી :
અહીં સત્તા અને દ્રવ્ય અભિન્ન છે એમ જણાવ્યું છે. ઉપરોકત ગાથામાં સત્તાનાં જે લક્ષણો દર્શાવ્યાં છે, તે જ લક્ષણો દ્રવ્યનાં પાગ છે. સત્તા અને દ્રવ્યની અભિન્નતા જણાવીને દ્રવ્યની પરિભાષા આપી છે : સંભાવપર્યાયોને અર્થાત્ સ્વભાવવિશેષોને જે દ્રવે છે, પામે છે, સામાન્ય સ્વરૂપે વ્યાપે છે તે દ્રવ્ય છે.
दव्वं सल्लक्खणयं उप्पादव्वयधुवत्तसंजुतं । गुणपज्जयासयं वा जं तं भण्णंति सव्वण्हू ॥ १० ॥
द्रव्यं सल्लक्षणकं उत्पादव्ययध्रुवत्वसंयुक्तम् ।
गुणपर्यायाश्रयं वा यत्तद्भणन्ति सर्वज्ञाः ॥ १० ॥ અનુવાદ :
જે સત’ લક્ષાવાળું છે, જે ઉત્પાદ, વ્યય અને ધ્રૌવ્યથી યુકત છે અથવા જે ગુણપર્યાયોના આયરૂપ છે, તેને સર્વજ્ઞો દ્રવ્ય કહે છે. (૧૦) સમજૂતી :
અહીં દ્રવ્યનાં વિશેષ રીતે ત્રાણ લક્ષાગ દર્શાવ્યાં છે : (૧) સત એ દ્રવ્યનું લક્ષણ છે; (૨) તે ઉત્પાદ-વ્યય અને ધ્રૌવ્યથી યુક્ત છે અને (૩) ગુણપર્યાયો સહિત છે.
उप्पत्ती व विणासो दव्वस्स य णत्थि अस्थि सम्भावो। विगमुप्पादधुवत्तं करेंति तस्सेव पज्जाया ॥११॥
उत्पत्तिर्वा विनाशो द्रव्यस्य च नास्त्यस्ति सद्भावः । विगमोत्पादध्रुवत्वं कुर्वन्ति तस्यैव पर्यायाः ॥११॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
