________________
૧૦
માર્ગદ્વાબિશિકા/શ્લોક-૩ ઉત્તરમાં વિધિઅર્થબોધ કલ્પના દ્વારનું વ્યવધાન હોવાને કારણે પ્રવર્તકતાના શબ્દ સાધારણની ક્ષતિ નથી ભગવાનના વચનમાં રહેલી પ્રવર્તકતા અને શિષ્ટાચારમાં રહેલી પ્રવર્તકતા એ બંનેમાં પ્રવર્તકતા' રૂપ શબ્દસાધારણ્યની ક્ષતિ નથી.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે અંધપરંપરાની શંકાના ભુદાસ માટે રૂડપયતીત્વ' નું વિશેષણ માનધિત મૂકેલું છે, પરંતુ તેઓની આચરણાને કહેનારું કોઈ આગમવચન દેખાતું નથી. તેથી સંવિગ્ન-અશઠ ગીતાર્થની આચરણામાં રહેલ ઇષ્ટઉપાયતાકત્વ આગમબોધિત છે, તેવું અનુમાન કઈ રીતે થઈ શકે ? તેમાં હેતુ કહે છે –
અપ્રત્યક્ષ એવા આગમથી પ્રકૃત અર્થનો બોધ કરવો અશક્ય હોવાને કારણે, અને વ્યવસ્થિત એવા આગમની અનુપસ્થિતિ હોવાને કારણે, સામાન્યથી જ તેનું અનુમાન થાય છે અર્થાત્ સંવિઝ-અશઠ ગીતાર્થની આચરણાને કહેનાર એવું આગમ વર્તમાનમાં અપ્રત્યક્ષ હોવાને કારણે, અપ્રત્યક્ષ એવા આગમથી શિષ્ટાચારમાં ઈષ્ટઉપાયતાકત્વરૂપ પ્રકૃત અર્થનો બોધ કરવો અશક્ય હોવાને કારણે, અને વર્તમાનમાં વ્યવસ્થિત એવા અર્થાત્ ઉપલબ્ધ એવા આગમની શિષ્ટાચારના પદાર્થને બતાવે તે રૂપે અનુપસ્થિતિ હોવાને કારણે, સામાન્યથી જ શિષ્ટાચારને કહેનારા આગમતું અનુમાન થાય છે અર્થાત્ જીતવ્યવહારને આગમ સ્વીકારે છે, તેનાથી સામાન્યથી અનુમાન થાય છે કે “સંગ્નિ-અશઠ ગીતાર્થની આ આચરણા આગમબોધિત ઈષ્ટઉપાયતાવાળી છે.' તેથી સંવિગ્ન-અશઠ ગીતાર્થતી આચરણામાં રહેલ ઈષ્ટઉપાયતાકત્વ આગમબોધિત છે તેવું અનુમાન થઈ શકે છે, એમ અત્રય છે.
તે આ કહેવાયું છે સામાન્યથી શિષ્ટાચારને કહેનારા આગમનું અનુમાન થાય છે તે આ, ઉપદેશપદ શ્લોક-૮૧૨માં પૂ. આ. હરિભદ્રસૂરિ મહારાજ વડે કહેવાયું છે –
“આચરણા પણ આજ્ઞા છે.” ‘ત્તિ' ઉદ્ધરણની સમાપ્તિમાં છે. ઉદ્ધરણમાં ' વાક્યાલંકારમાં છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
